5 przejawów mądrości

1.wiedza deklaratywna (faktograficzna) dotycząca pragmatyki życiowej (natury ludzkiej, rozwoju w okresie całego życia, relacji interpersonalnych, norm społecznych, indywidualnych różnic rozwojowych)

2.

2.wiedza proceduralna dotycząca pragmatyki życiowej (strategii i heurystyk dotyczących określania i oceny ważności celów życiowych, sposobów rozwiązywania konfliktów, alternatywnych strategii awaryjnych)

3.

3.wiedza kontekstualna zdobyta w trakcie życia (odnosi się do różnych wątków i kontekstów ludzkiego życia <edukacji, pracy, rodziny, przyjaźni, itp.> ale też obejmuje perspektywę całego życia)

4.

4.relatywizm wartości i tolerancja (uznanie indywidualnych i kulturowych różnic w zakresie wartości, otwarte dążenie do stanu równowagi między interesem własnym a grupowym)

5.

5.świadomość braku pewności i radzenie sobie z nim (dotyczy wiedzy n.t. ludzkich ograniczeń, niskiej przewidywalności zdarzeń i ich następstw)

Niektóre czynniki sprzyjające mądrości

Czynniki związane z właściwościami osoby:

styk aspektów inteligencji i osobowości (myślenie postformalne, siła ego, kreatywność, styl poznawczy oceniający <skłonność do oceniania i porównywania> oraz progresywny <gotowość do wychodzenia poza określone reguły i tolerancja dwuznaczności>)

wiek (największy wzrost w okresie dorastania i wczesnej dorosłości; rozkwit - 6-7 dekada życia)



Czynniki związane z kontekstem doświadczania:

zawód związany ze stałym kontaktem z różnym trudnymi sytuacjami życiowymi (w skali 1-7 psycholodzy byli „mądrzy” na: 3,8 *),

rodzicielstwo

krytyczne doświadczenia życiowe



Czynniki związane ze znawstwem

bogate doświadczenie życiowe i zawodowe

przewodnictwo mentorów

zainteresowanie różnymi aspektami życia, dążenie do doskonałości

Jak rozwijać mądrość

Współdziałanie

mentoring

dialogi zewnętrzne (interakcje społeczne)



Refleksja

organizacja czasu do namysłu (sprzyja poszerzaniu zakresu świadomości i uwagi - a tym samym zdolności do różnicowania informacji i uwzględniania ich kontekstu)

dialogi wewnętrzne (interakcje wyobrażone)

tworzenie umysłowych skryptów związanych z mądrością (wskazówek koordynujących <aktywizujących i współorganizujących znaczną część wiedzy w zasadzie dostępnej ale na ogół nie wykorzystywanej jako strategia przewodnia> rozwijanych przy pomocy technik wizualizacyjno-pamięciowych)

Zaburzenia adaptacyjne

Definicja:

Stan subiektywnego dystresu

przeszkadzający w społecznym funkcjonowaniu lub działaniu

pojawiający się w okresie adaptacji do istotnych zmian życiowych lub następstw stresującego wydarzenia życiowego



Przebieg:

Początek: w okresie 1 miesiąca od narażenia na rozpoznawalny stresor psychospołeczny

Koniec: objawy nie utrzymują się dłużej niż 6 miesięcy po ustąpieniu stresu lub jego następstw

Objawy zaburzeń adaptacyjnych

nastrój depresyjny

lęk

zamartwianie się

poczucie niemożności poradzenia sobie, zaplanowania czy pozostawania nadal w obecnej sytuacji

w pewnym stopniu ograniczona zdolność do skutecznego wykonywania codziennych czynności

czasem:

skłonność do (rzadkich) dramatycznych, gwałtownych zachowań

u młodzieży: zachowania agresywne, dyssocjalne

u dzieci: przejawy regresji w postaci np. moczenia nocnego, „dziecinnego sposobu mówienia”, ssania palca



Wybrane zaburzenia dysocjacyjne

amnezja dysocjacyjna - niemożność przypomnienia sobie ważnych życiowo wydarzeń

fuga dysocjacyjna - uogólniona niepamięć połączona z oddalaniem się od swego środowiska (w obliczu bardzo nieprzyjemnych sytuacji postrzeganych jako „bez wyjścia”), połączona często z przyjmowaniem częściowo / zupełnie nowej tożsamości

dysocjacyjne zaburzenia ruchu - utrata możliwości poruszania się w ogóle (paraliż) lub poruszania jakąś częścią ciała

dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego - utrata lub znaczne osłabienie czucia, węchu, smaku czy wzroku

osobowość mnoga (wg. DSM IV-T-R dysocjacyjne zaburzenie osobowości) - zaburzenie, w którym pacjent w odpowiedzi na rozpoznawalne czynniki stresowe, przejawia minimum dwa mniej / bardziej kompletne systemy tożsamości (wierzy, że jest więcej niż jedną osobą)

TYPY ZABURZEŃ NASTROJUEPIZOD DEPRESYJNY (występuje aktualnie)

łagodny, umiarkowany, ciężki bez objawów psychotycznych, ciężki z objawami psychotycznymi (spójnymi / nie spójnymi z nastrojem)

z objawami somatycznymi, bez objawów somatycznych

ZABURZENIE DEPRESYJNE NAWRACAJĄCE (epizod depresji występuje aktualnie i występował w przeszłości)

j.w.

ZABURZENIE AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE

I (aktualnie występuje epizod manii i nie ma znaczenia, czy w przeszłości występował epizod depresyjny)

II (aktualnie występuje epizod depresji i w przeszłości występował epizod manii, hipomanii lub mieszany)

DYSTYMIA (przewlekła i łagodna depresja - min. 2 lata, remisja nie dłużej, niż 2 m-ce)

CYKLOTYMIA (okresy przewlekłej i łagodnej depresji oraz hipomanii - przez min. 2 lata)

Wzrost posttraumatyczny
(postraumatic growth)

DEFINICJA:

pozytywna psychologiczna zmiana doświadczana jako rezultat zmagania się z wysoce wymagającymi warunkami życia



Po moim pierwszym nowotworze, nawet najmniejsze radości zyskały szczególne znaczenie - oglądanie pięknych zachodów słońca, przytulenie mojego dziecka, śmiech Doroty. Takie poczucie nie opuszczało mnie. Po moim drugim i trzecim nowotworze proste radości życia są wszędzie i są nieograniczone, ponieważ przywiązuję wielką wagę do mojej rodziny i przyjaciół oraz kontempluję resztę mojego życia … życia, które oczywiście nie jest dla mnie czymś pewnym.



Po śmierci Aarona [syna] jestem wrażliwszym oraz bardziej skutecznym pastorem i życzliwym doradcą, niż kiedykolwiek przedtem. Jednak w okamgnieniu oddałbym to wszystko za syna. Gdybym mógł wybierać, zrzekłbym się całego mojego duchowego wzrostu, które wyniknęło z tego doświadczenia … Lecz nie mogę wybierać.

Komentarz do modelu
posttraumatycznego wzrostu (PW)

Jakie właściwości osobiste towarzyszą PW? Wystąpił związek PW z ekstrawersją, otwartością na doświadczenie, optymizmem, otwartością na uczucia, pozytywnymi emocjami - ale nie z neurotyzmem!



Poznawcze przetwarzanie doświadczenia traumy, niezbędne dla PW, jest uruchamiane przez dysonans między reprezentacją psychiczną traumy a dotychczasowym naszym „światem założeń” (n.t. siebie, innych ludzi, świata).



Dysonans ten powoduje ruminacje (powracające myśli, związane z traumą), które początkowo mają charakter zautomatyzowany i intruzywny, ale z czasem - nieco bardziej zamierzony i refleksyjny (podobnie jak w procesie twórczym)



Co dzieje się podczas powolnego przechodzenia od ruminacji „raczej zautomatyzowanych” do „raczej refleksyjnych”? M.in. uporczywe myślenie kontrfaktyczne, przeżywanie trudnych uczuć (żalu, złości, etc.) związanych z traumą, powolne godzeniem się z utratą.

Kryteria epizodu depresyjnego (ICD-10)

Czas trwania - co najmniej 2 tygodnie

A. Objawy psychopatologiczne (co najmniej 2):

Nastrój obniżony w stopniu wyraźnie nieprawidłowym dla danej osoby, utrzymujący się przez większość dnia i prawie każdego dnia, w zasadzie nie podlegający wpływowi wydarzeń zewnętrznych

Utrata zainteresowań lub zadowolenia w zakresie aktywności, które zwykle sprawiają przyjemność

Zmniejszona energia lub zwiększona męczliwość

B. Dodatkowe objawy (co najmniej 2):

Spadek zaufania lub szacunku do siebie

Nieracjonalne poczucie wyrzutów sumienia lub nadmiernej a nieuzasadnionej winy

Nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie

Skargi na zmniejszoną zdolność myślenia lub skupiania się, albo jej przejawy, takie jak niezdecydowanie

Zmiany w zakresie aktywności psychoruchowej w postaci pobudzenia lub zahamowania

Zaburzenia snu wszelkiego typu

Zmiany łaknienia wraz z odpowiednią zmianą wagi

Depresja maskowana - odmiana epizodu depresyjnego / z. d. nawracającego

Charakterystyka:

większość objawów typowych dla dużej depresji jest słabo nasilona lub trudna do wykrycia

na pierwszy plan obrazu klinicznego wysuwają się tylko niektóre objawy typowe dla dużej depresji lub objawy nietypowe, które „maskują” przebieg dużej depresji

Najczęstsze maski dużej depresji:

bezsenność lub nadmierna senność

lęk przewlekły lub napadowy

różne zespoły bólowe (m.in. bóle głowy, „nerwobóle”)

zespół natręctw

jadłowstręt psychiczny

okresowe nadużywanie alkoholu lub leków nasennych

Leczenie:

leki przeciwdepresyjne (np. trójpierścieniowe)



Kryteria manii (ICD-10)

Dominacja nastroju wzmożonego, ekspansywnego lub drażliwego i wyraźnie nieprawidłowego dla danej osoby

Przejawy zaburzeń funkcjonowania w codziennym życiu (co najmniej 3):

Wzmożona aktywność lub niepokój fizyczny

Wzmożona rozmowność

Gonitwa myśli lub subiektywne odczuwanie ich przyśpieszenia

Utrata normalnych zahamowań społecznych, prowadząca do zachowań niedostosowanych do okoliczności

Zmniejszona potrzeba snu

Wzmożona samoocena lub poczucie wyższości

Łatwa odwracalność lub stałe zmiany aktywności lub planów

Zachowanie bezceremonialne lub lekkomyślne, z niedocenianiem ryzyka

Wzmożona energia seksualna lub seksualny nietakt

„Depresja sezonowa” - odmiana zaburzenia afektywnego dwubiegunowego

Charakterystyka:

Epizody depresyjne o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu nawracają regularnie na przełomie jesieni i zimy lub zimy i wiosny)

W okresie wiosny i lata mogą pojawiać się epizody hipomanii

Specyficzne objawy:

hipersomnia (nadmierna senność),

nadmierne łaknienie,

przyrost masy ciała,

znaczne obniżenie aktywności

Czas trwania: 3-4 tygodnie / miesiące

Leczenie: fototerapia, leki przeciwdepresyjne

Etiologia zaburzeń afektywnych

CZYNNIKI BIOLOGICZNE:

genetyczne - zgodność zachorowań u bliźniąt jednojajowych 30% w depresji, 70% w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym

biochemiczne - symptomy depresji wywołuje niedobór serotoniny i noradrenaliny, natomiast manii - ich nadmiar



CZYNNIKI PSYCHOSPOŁECZNE:

stresory psychospołeczne (podobnie jak w depresji reaktywnej)

nieprawidłowości w myśleniu i przeżywaniu

w ujęciu psychoanalitycznym - depresji sprzyja doświadczenie rzeczywistej lub symbolicznej utraty obiektu; z kolei mania traktowana jest jako mechanizm obronny wobec ukrytej depresji

w ujęciu poznawczym: depresji sprzyja zespół negatywnych przekonań o sobie, świecie i przyszłości (poznawcza triada depresyjna Becka) i brak zdolności do sprawowania kontroli nad bieżącymi wydarzeniami (wyuczona bezradność - Abramson, Seligman)

Zaburzenia afektywne - rokowania

70% chorych - pełna remisja i powrót do funkcjonowania przedchorobowego;
5-10% chorych - utrzymywanie się nasilenia depresji na tym samym poziomie przez około 2 lata pomimo leczenia



Czynniki niekorzystne:

starszy wiek

płeć żeńska

współistniejące zaburzenia osobowości

uzależnienie od substancji psychoaktywnych

przebieg jednobiegunowy

późne rozpoczęcie leczenia

nieodpowiednie leczenie

liczne wydarzenia stresowe (utraty)



Ogólna charakterystka ZO (Millon, Davis)
wyrazistość

trwałość

sztywność (strategii radzenia sobie ze stresem, sposobów adaptacji do otoczenia)

eskalacja transakcyjna (cechy jednostki stają się siłą napędzającą patologię)





egosyntoniczność

osłabiona zdolność do empatii

fiksacja rozwojowa - niedojrzałość

konflikty interpersonalne w związkach emocjonalnych (głównie) i w pracy (choć zdarza się, że funkcjonowanie w sferze zadaniowo-praktycznej jest dobre lub nawet wybitne)

podatność na występowanie innych zaburzeń psychicznych



Epidemiologia i etiologia ZOEpidemiologia:

6-9% populacji

z podobną częstotliwością u kobiet i mężczyzn



Etiologia:

czynniki biologiczne (np. genetyczne, uraz okołoporodowy, zapalenie mózgu, uraz głowy)

czynniki psychospołeczne (trudności i kryzysy w rodzinie, związane niekiedy z b. poważnym obciążeniem psychicznym - np. maltretowaniem, kazirodztwem)

Szerzej o czynnikach psychospołecznych

Millon i Davis (1995): Najważniejszą rolę w etiologii zaburzeń osobowości odgrywa wzajemne niedopasowanie dziecka i opiekunów, które może mieć zarówno uwarunkowania biologiczne, jak i psychospołeczne



Uwarunkowania psychospołeczne można m.in. rozumieć w kategoriach:



frustracji tzw. potrzeb narcystycznych * osobowość narcystyczna (Kohut, 1984)

frustracji potrzeby bezpieczeństwa * osobowość antysocjalna (Bandura i Walters, 1963)

nadmiaru negatywnych doświadczeń w relacji z opiekunami * osobowość typu borderline (Kernberg, 1980)

mistyfikacji uczuć dziecka * osobowość schizoidalna i schizotypowa (Laing, 1967)

ZO - trudności diagnostyczne

Kryteria mało precyzyjne i trudne do stosowania w praktyce, np. pacjent

„posuwa się zbyt daleko w celu uzyskania opieki i wsparcia innych”

„ma trudności w podejmowaniu codziennych decyzji bez wyraźnych zapewnień o ich słuszności i rad osób trzecich”



Kryteria specyficznych ZO nie wykluczają się nawzajem => diagnozuje się więcej niż jedno ZO

Kiedy cecha jest przystosowawcza,
a kiedy jest właściwością zaburzenia?

Np. osoby z zaburzeniem osobowości anankastycznej (kompulsyjnej) mogą być postrzegane jako pracowite



cecha przystosowawcza

Wierzę w etykę zawodową

cecha mniej przystosowawcza

Rzadko biorę wolne, aby oddać się rozrywce lub spędzić czas z rodziną

sugestia zaburzenia

Dostaję świra, jeśli coś jest nie ukończone. Nigdy nie miałam wakacji

sugestia głębszego zaburzenia

Wpadam w panikę jeśli zostawiam jakąś niedokończoną pracę w biurze. Pracuję do tak późnych godzin, że zazwyczaj zostaję tam w końcu na noc

OSOBOWOŚĆ ANTYSPOŁECZNA
„Zrobię co zechcę, kiedy zechcę”

impulsywna, nieodpowiedzialna, nie podporządkowująca się normom, nie do opanowania

działa bez namysłu

spełnia społeczne oczekiwania, o ile służy to jej samej

lekceważy społeczne obyczaje, reguły i standardy

spostrzega siebie samą jako wolną i niezależną



psychopatia? socjopatia?

o. antyspołeczna a pograniczna i histrioniczna - niektóre różnice

MANIPULACJA

antyspołeczna - przejaw potrzeby dominacji

pograniczna - desperacka próba uzyskania wsparcia i opieki od innych

histrioniczna - zdobycie i utrzymanie pozycji w centrum uwagi)



IMPULSYWNOŚĆ

antyspołeczna - wyraz nastawienia na szybką, krótkotrwałą gratyfikację

pograniczna - wynik indukującego lęk poczucia pustki

histrioniczna - przejaw chaotycznego stylu poznawczego

o. antyspołeczna - uwarunkowania

Wyjaśnienia biologiczne:

deficyty aktywności w płacie czołowym (odpowiedzialnym za dostrzeganie moralnych aspektów sytuacji) (Hare, 1993)

słabsze pobudzenie korowe i silniejsze rozhamowanie motoryczne => skłonność do działań bez namysłu (Siever i in., 1985)

większe trudności z osiąganiem stanu fizjologicznego pobudzenia (przy pojawieniu się bodźców awersyjnych < np. głośnego dźwięku, uderzenia prądem > tętno pozostaje bez zmian a rośnie dopiero w ostatniej chwili) (Hare, 1978)



Wyjaśnienia psychospołeczne:

przemoc we wczesnym dzieciństwie (wyjaśnia antyspołeczną agresję - czynnik mniej specyficzny)

zaniedbywanie dziecka + sporadyczna surowa dyscyplina (wyjaśnia potrzebę autonomii oraz niechęci wobec zewnętrznej kontroli - czynnik bardziej specyficzny) (Benjamin, 1996)

Cel terapii:

rozwój przywiązania



Przykładowe strategie:

traktowanie pacjenta z pozycji życzliwej władzy (zapewnienie konstruktywnych doświadczeń socjalizacyjnych opartych na podporządkowaniu komuś i doznawaniu ciepła)

stawianie pacjenta w roli potencjalnego opiekuna



Pułapki:

terapia jako gra z siłami reprezentującymi społeczeństwo

manipulacje terapeutą

OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA
„Skoncentruj na mnie całą swoją uwagę”
o teatralnym zachowaniu, uwodzicielska, płytka, poszukująca wrażeń, próżna

reaguje z przesadą na najdrobniejsze nawet zdarzenia

zachowuje się ekshibicjonistycznie, aby zyskać uwagę i przychylność innych ludzi

spostrzega samą siebie jako atrakcyjną i pełną uroku

o. histrioniczna a pograniczna i narcystyczna
- niektóre różnice

PRAGNIENIE BYCIA W CENTRUM UWAGI

histrioniczna - bardziej chce wzbudzać pożądanie / aktywnie kreuje swój obraz, aby przyciągnąć uwagę innych

narcystyczna - bardziej chce wzbudzać podziw / ludzie mają ich podziwiać takimi jakimi są (kreowanie własnego obrazu ujawnia słabość)



ZWIĄZKI KAZIRODCZE I PRÓBY SAMOBÓJCZE

histrioniczna - częściej związki z rodzicem bliskie relacji kazirodczej i manipulacje próbą samobójczą

pograniczna - częściej rzeczywiste związki kazirodcze i realne próby samobójcze

o. histrioniczna - chaotyczny styl poznawczy

Przejawy:

ogólnikowość myślenia, chaos, „impresyjność”, rozproszenie



Funkcja:

ochrona przed tym, co: zbyt szczegółowe, abstrakcyjne, egzystencjalne (swoisty filtr poznawczy)



Konsekwencje:

słabo wykształcone i luźno ze sobą powiązane struktury poznawcze

trudności z klasyfikacją i uporządkowaniem świata

brak wiedzy na temat własnej tożsamości

brak dalekosiężnych celów i szczegółowych planów życiowych

o. histrioniczna - uwarunkowania biologiczne

Osobowość antyspołeczna i histrioniczna mają wiele cech wspólnych (brak kontroli nad impulsami, ciągłe poszukiwanie stymulacji, niedorozwój sumienia), które wyrażają w odmienny sposób ten sam problem: psychopatię



Cloninger i Guze (1975): histeria jest powszechna w rodzinach, w których ojciec jest psychopatyczny



Hamburger, Llinenfeld i Hogben (1996): istnieje związek cech osobowości antyspołecznej i histrionicznej z płcią biologiczną (ale nie z rolą męską lub kobiecą) = > o. antyspołeczną i histrioniczną prawdopodobnie są jednym zaburzeniem, którego ekspresja zależy od płci

wyjaśnienie ewolucyjne: w o. antyspołecznej i histrionicznej uwydatnione są cechy typowe dla własnej płci i atrakcyjne dla płci przeciwnej, co sprzyja rozwojowi gatunku

o. histrioniczna - uwarunkowania psychospołeczne

Istotną wartość w systemie rodzinnym są „dobry wygląd i walory reprezentacyjne”



Matka zostaje symbolicznie usunięta z relacji małżeńskiej a córka staje się nową ukochaną tatusia



Ojciec nagradza córkę nie za zachowania typowe dla pełnej roli kobiecej, ale za jej wygląd i wdzięk



Dziewczynka uczy się, że dzięki ładnemu wyglądowi i czarującemu zachowaniu może kontrolować sytuacje zagrożenia (np. uwodząc, może chronić rodzinę przed przemocą ojca)



Z czasem lęk i panika związane z przewidywaniem zagrożenia bezpieczeństwa generalizują się na inne sytuacje, w których poziom uwagi i aprobaty innych wydaje się być zbyt niski

o. histrioniczna - wskazówki terapeutyczne

Pułapki terapii:

pozorna otwartość emocjonalna

pozorny wgląd

formułowanie celów terapii, atrakcyjnych dla terapeuty



Wskazówki:

szczegółowe strukturalizowanie sesji, odtwarzanie tego, co było na poprzedniej

dobieranie celów atrakcyjnych dla pacjenta (ale zarazem sensownych i jego własnych)

ukierunkowanie na rozwój indywidualnej tożsamości, wykraczającej poza relacje

wyraźne wzmacnianie niezależności i zachowań wolnych od podtekstów seksualnych

USILNE PRÓBY UNIKNIĘCIA OPUSZCZENIA

pograniczna - na groźbę opuszczenia reaguje gniewnymi żądaniami w celu wymuszenia na partnerze opieki

zależna - reaguje na groźbę opuszczenia paniką i jeszcze większą uległością, dogadzaniem partnerowi

histrioniczna - partner potrzebny jest do tego, żeby czuć się atrakcyjnie fizycznie, być w centrum uwagi, idealizowanym przez towarzystwo



IMPULSYWNOŚĆ

pograniczna - impulsywność służy raczej łagodzeniu poczucia pustki i bezwartościowości

antyspołeczna - zaspokajanie impulsu częściej jest celem samym w sobie

o. pograniczna a PTSD

większość osób z osobowością pograniczną (borderline) doświadczyła przemocy, traumy w dzieciństwie



dawne obrazy i wspomnienia powracają w najmniej odpowiednich momentach w całości, fragmentach lub zniekształconej postaci



ciągi skojarzeń, w których jedna przykra myśl przywodzi następną, wzbudzają silne stany afektywne (zgodnie z następującą sekwencją):

1) podziw dla nieznajomego

2) nieznajomy ma specyficzny nawyk, który przypomina kogoś z przeszłości, z kim dana osoba jest w konflikcie

3) nieznajomy staje się piorunochronem dla negatywnych emocji, które niechcący sam wywołał

o. pograniczna - uwarunkowania biologiczne

nasilona reaktywność emocjonalna



„temperament cyklotymiczny”



nieprawidłowości w zakresie działania neuroprzekaźników: niedobór serotoniny, nadmiar noradrenaliny

o. pograniczna - uwarunkowania psychospołeczne

Chaos rodzinny

kłótnie, niewierność, awantury pijackie, próby samobójcze morderstwa, wyrzeczenie się dziecka, więzienie, etc.



Traumatyczne opuszczenie

pozostawienie bez opieki i odpowiedniej ochrony (nierzadko molestowanie seksualne)

dziecko nigdy nie wie, kiedy opiekunowie powrócą (przekaz: „Opuściliśmy cię, bo jesteś niedobre”)



Kontrola popędów konstruktywnych

rodzina uważa autonomię za coś złego, natomiast zależność i wspólne dzielenie nieszczęścia za coś dobrego (autentyczna radość i konstruktywne dążenia są przejawem nielojalności = > ilekroć w życiu zacznie się dobrze układać, osoba pograniczna zacznie to sabotować <także terapię>)



o. pograniczna - charakterystyka psychodynamiczna

Pograniczny poziom organizacji osobowości:

dyfuzja osobowości

silne wybuchy pierwotnych emocji

problemy z kontrolą impulsu



Dostępne prymitywne mechanizmy obronne:

rozszczepienie - rozszczepione są dobre i złe obrazy „ja” i obiektów

projekcja - każdy z tych obrazów może być rzutowany na siebie bądź na otoczenie zewnętrzne

Psychoterapia skoncentrowanej na przeniesieniu pacjentów z o. Pograniczną

Cele terapii w fazie wczesnej:

ustabilizowanie relacji w ramach rozwijającego się przeniesienia

ustalenie z pacjentem takich ram terapii (na podstawie kontraktu terapeutycznego), które określą warunki konieczne do bezpiecznego odtwarzania w relacji z analitykiem rozszczepionych reprezentacji dobrych self-obiektów i złych self-obiektów



Cele terapii w fazie późniejszej:

integrowanie, ujawniających się w procesie przeniesienia, zintrojektowanych pozytywnych i negatywnych reprezentacji części self i części obiektu

Efekty medyczne i psychospołeczne operacyjnej zmiany płci

Poprawa w ocenie subiektywnej transseksualistów



Poprawa funkcjonowania psychologicznego (np. obniżenie poziomu lęki i depresji, stresu związanego z autopercepcją płci)



Problematyczne efekty w zakresie funkcjonowania społecznego (osiągnięcia społeczne, stabilizacja w związku, kontakty z rodziną pochodzenia)



Ogólnie kobiety lepiej funkcjonują po operacji niż mężczyźni



Problematyczne efekty psychoterapii (ukierunkowanej na leczenie dysforii płciowej)



Jakość rezultatów zależy w dużej mierze od staranności w klasyfikowaniu na zabieg

Przeciwskazania
do operacyjnej zmiany płci

tendencje samobójcze

skłonność do manipulacji

agresja na tle seksualnym

poniżej 21 roku życia

schizofrenia lub inne zaburzenia psychotyczne

upośledzenie umysłowe

bezpośrednio po stracie rodziców lub partnera

pod presją partnera

preferencje nie-homoseksualne

zaburzenia osobowości (np. osobowość antyspołeczna)

zaburzenia emocjonalne

Jeszcze nie minęły 2 lata życia w roli osoby o odmiennej płci

Kwestia
orientacji homoseksualnejICD-10

F66: Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną („preferencje seksualne same w sobie nie stanowią trudności ani nieprawidłowości”)



F66.0 Zaburzenia dojrzewania seksualnego (niepewność co do własnej tożsamości płciowej lub orientacji seksualnej, która prowadzi do wystąpienia lęku lub depresji),

F66.1 Orientacja seksualna niezgodna z ego (pragnienie i poszukiwanie sposobu zmiany płci lub orientacji seksualne),

F66.2 Zaburzenie związków seksualnych (trudności w nawiązaniu i utrzymaniu związku z partnerem seksualnym)



DSM-IV-TR

302.9 Zaburzenia seksualne nieokreślone (m.in. „uporczywy i znaczny dystres związany z orientacją seksualną”)

Osoby o orientacji homoseksualnej / biseksualnej, w porównaniu z osobami heteroseksualnymi, częściej

ulegają zaburzeniom lękowym i depresyjnym

nadużywają substancji psychoaktywnych

podejmują próby samobójcze

Uwarunkowania biologiczne homoseksualności

zbyt słabe lub silne stężenie androgenów w krytycznym okresie rozwojowym

Dőrner (1992)

1.We wcześniejszym okresie płodowym, w którym następuje różnicowanie i rozwój wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych, wydzielanie androgenów jest wystarczające

2.

2.Jednak pod koniec okresu płodowego, w którym kształtują się ośrodki nastawienia psychoseksualnego - jest zbyt słabe (w przypadku chłopców) lub zbyt nasilone (w przypadku dziewczynek).

Uwarunkowania psychospołeczne h. (1)

Exotic - becomes - erotic

Bem (1996)

1.Poczucie „bycia innym” w dzieciństwie, uwarunkowane biologicznie i temperamentalnie (np. słabszy poziom agresji i aktywności u niektórych chłopców)

2.

2.Permanentne doświadczanie „inności” wytwarza stan podwyższonego napięcia wobec rówieśników tej samej płci

3.

3.Transfer pobudzenia fizjologicznego na erotyczne we wczesnym okresie dojrzewania seksualnego („przypadkowa” atrybucja społeczna niespecyficznego pobudzenia fizjologicznego)

Uwarunkowania psychospołeczne h. (2)

obronne odłączenie od płci”

Moberly (1986)

1.Fizyczna lub emocjonalna (np. na skutek traumy) separacja od rodzica (opiekuna pełniącego rolę rodzica) tej samej płci w krytycznym okresie rozwojowym

2.

2.Postawa „obronnego dystansu” wobec możliwości odrzucenia przez rodzica tej samej płci, zgeneralizowana na innych przedstawicieli tej samej płci

3.

3.Dychotomiczność postaw: - z jednej strony wrogość, nieufność, wyobcowanie wobec osób tej samej płci, z drugiej - głęboka potrzeba zbliżenia się, ulegająca erotyzacji

Terapia afirmacyjna

Założenie n.t. kluczowego problemu: zinternalizowana homofobia

dotyka osób homoseksualnych i heteroseksualnych

utrudnia osobom homoseksualnym kształtowanie się spójnej koncepcji siebie



Podejście w terapii: najczęściej behawioralno - poznawcze

oparte na akceptacji homoseksualności

podstawowe kierunki:

„Wygaszanie” homofobii w oparciu m.in. o desensytyzację

Organizacja grupy wsparcia (najpierw homoseksualnej, z czasem heteroseksualnej)

Budowanie tożsamości geja / lesbijki (kluczowy: „Coming out”)

Założenie n.t. kluczowego problemu: dystans obronny wobec osób tej samej płci

na skutek fizycznej / emocjonalnej separacji od rodzica tej samej płci w krytycznym okresie rozwoju

prowadzi do deficytu tożsamości płciowej



Podejście w terapii: najczęściej psychodynamiczne

oparte na kontrowersyjnej tezie o możliwości reorientacji seksualnej

podstawowe kierunki:

korekta deficytu tożsamości płciowej w oparciu procedury terapeutyczne oparte na przeniesieniu i doświadczenia korektywne w relacji z terapeutą tej samej płci

organizacja grupy wsparcia (homoseksualnej, z czasem heteroseksualnej)

budowanie tożsamości męskiej / kobiecej

---