Wykład I

Sądy jak i trybunały wydają wyroki w imieniu RP.

Wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawują:

Sąd Najwyższy

Sądy powszechne

Sądy administracyjne

Sądy wojskowe

Sądy powszechne: sąd rejonowy, sąd okręgowy, sąd apelacyjny. Nadzór orzeczniczy nad tymi sądami sprawuje Sąd Najwyższy.

Sądy wojskowe dzielą się na sądy garnizonowe, wojskowe sądy okręgowe. Nadzór nad orzecznictwem tych sądów sprawuje Sąd Najwyższy za pośrednictwem Izby wojskowej.

Sąd najwyższy nie sprawuje nadzoru orzeczniczego nad sądami administracyjnymi.

Sądy administracyjne:

Wojewódzkie sądy administracyjne oraz jeden naczelny sąd administracyjny w Warszawie

Postępowanie w Polsce jest minimum dwuinstancyjne. Kolejną gwarancją dla władzy sądowniczej jest to, iż sądy są niezależne a sędziowie niezawiśli. Sądy są niezależne tzn. są niezależne od organów wykonawczych. Sędziowie są niezawiśli tzn. podlegają tylko konstytucji i ustawom. Są sędziowie którzy podlegają tylko konstytucji i są to sędziowie trybunału konstytucyjnego. Następną gwarancją przewidzianą w Konstytucji jest to,
że sędziowie powoływani są przez prezydenta na wniosek krajowej rady sądownictwa. Sędziowie w Polsce są bezpartyjni. Są nieusuwalni. Złożenie sędziego z urzędu może nastąpić tylko na podstawie orzeczenia sądu dyscyplinarnego lub sądu karnego. Sędziowie w Polsce posiadają immunitet. Mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej po jego uchyleniu przed właściwym sądem dyscyplinarnym.

Kolejnymi osobami w sądzie orzekającymi są ławnicy, ich udział w postępowaniu jest bardzo prozaiczny na skutek nowelizacji. Można ich spotkać w sądach rodzinnych, sądach pracy, spraw karnych. Ławnicy wybierani są przez gminy. Kadencja ławników trwa 4 lata. Ławnik to nic innego jak udział ludu w orzekaniu w sądach. Ustawodawca ukrócił teraz rolę ławników w orzekaniu. Ławnicy mogą przegłosować decyzję sędziego, siła głosu sędziego
i ławnika jest równa.

Poza ławnikami i sędziami w sądach orzekają asesorzy. O ile sędzia powoływany jest przez prezydenta to asesor powoływany jest przez ministra sprawiedliwości.

Referendarz również pełni rolę orzeczniczą. Referendarza można spotkać w księgach wieczystych, wydział grodzki, wydział cywilni, gospodarczo - procesowym ale również w krajowym rejestrze sądowym. Teoretycznie mógłby się pojawić w wydziale pracy i rodziny.

W księgach wieczystych referendarz dokonuje wpisów w księgi wieczyste, rozpoznaje wnioski składane do tego wydziału. W krajowym rejestrze sądowym dokonuje wpisu do KRS. W wydziale grodzkim wydaje nakazy zapłaty w postępowaniu upominania. Referendarz jest uprawniony do zwalniania od kosztów sądowych. Referendarz jest uprawniony do ustalania wysokości kosztów sądowych. Ten kto proces przegra jest zobowiązany do zapłacenia stronie wygranej za koszty procesowe jakie poniósł w tym procesie.

Referendarzy w Polsce powołuje minister sprawiedliwości.

Wszystkie te stanowiska to stanowiska orzecznicze

Droga to tego, żeby zostać sędzią

Należy ukończyć studia prawnicze. Uzyskać tytuł magistra prawa, zdać egzamin wstępny na aplikację. Aplikacja sędziowska trwa trzy lata. Po aplikacji sędziowskiej, która podzielona jest na dwie części: teoretyczną i praktyczną. Wyróżniamy dwóch aplikantów etatowych - otrzymuje wynagrodzenie za wykonywaną pracą, a pozaetatowy nie otrzymuje wynagrodzenia. Część praktyczna polega na wykonywaniu czynności asystenta sędziwego. Po aplikacji należy zdać egzamin sędziowski z procedury karnej, prawa europejskiego, rodzinnego itd.. W Polsce aplikantów mianuje prezes sądu apelacyjnego. Po zakończeniu aplikacji i zdaniu na ocenę dobrą egzaminu jest możliwość ubiegania się o stanowisko asesora, którego powołuje minister sprawiedliwości na okres od 3 do 4 lat. Po tym okresie każdy asesor jest oceniany czy nadaje się na stanowisko sędziego. Jeżeli tak to rozpoczyna się proces powoływania na wniosek krajowej rady sądownictwa przez prezydenta na sędziego sądu okręgowego. Aby zostać sędzią trzeba mieć ukończone 29 lat.

Aby być referendarzem trzeba ukończyć studia prawnicze i uzyskać tytuł magistra prawa. Należy zdać aplikację referendarską która trwa 1 rok. Referendarzy powołuje minister sprawiedliwości. Referendarzem może być również osoba która zdała egzamin sędziowski. Aby zostać referendarzem trzeba mieć ukończone minimum 24 lata.

O ile koszty sądowe pokrywane są przez stronę która przegrała sprawę to koszty tłumacza przysięgłego pokrywane są zawsze ze Skarbu państwa.

Struktura sądu:

Sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne dzielą się na organy. Na poziome sądu rejonowego organem jest Prezes sądu rejonowego. Na poziomie sądu okręgowego organami są prezes sądu okręgowego i kolegium sądu okręgowego. W sądzie apelacyjnym jest prezes sądu i kolegium sądu apelacyjnego. Prezesi w sądach powoływani są przez ministra sprawiedliwości. Prezes sądu to stanowisko kadencyjne. Kadencja prezesa sądu rejonowego jest czteroletnia i prezes może być wybrany na stanowisko tylko jeden raz ponownie. Kadencja prezesów sądów okręgowych i apelacyjnych wynosi 6 lat i mogą być wybierani ponownie tylko raz. Nie mogą być bezpośrednio po sobie. Kolegium sądu okręgowego i apelacyjnego wybierane jest na dwa lata.

Czym innym są organy samorządu sędziowskiego, które pojawiają się na poziomie sądu okręgowego i apelacyjnego. Na poziomie sądu okręgowego jest to zgromadzenie ogólne sędziów okręgu. Na poziomie sądu apelacyjnego jest to zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego. Zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego i udział w tym zgromadzeniu mają prawo sędziowie tego sądu. W skład zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu wchodzą wszyscy sędziowie sądów okręgowego oraz przedstawiciele sądów rejonowych znajdujących się na terenie sądu okręgowego. Przedstawicieli sądu rejonowego wybierają sędziowie sądów rejonowych na okres dwóch lat.

Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu wybiera członków kolegiów na czele którego stoi zawsze prezes sądu i on wchodzi do składu z urzędu.

Kolegium w sądzie apelacyjnym jest wybierane przez zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego na jego czele stoi prezes sądu apelacyjnego.

Funkcja kolegiów; zatwierdza projekt podziału czynności w sądzie, określa zasady zastępstw sędziów i referendarzy.

Organy finansowe sądów:

W sądach rejonowych organem finansowym sądu jest prezes ale w większych sądach rejonowych może być powołany kierownik finansowy sądu rejonowego. W sądzie okręgowym i apelacyjnym obligatoryjnym jest stanowisko dyrektora finansowego sądu okręgowego bądź też apelacyjnego.

Organy finansowe powołuje minister sprawiedliwości na wniosek właściwego prezesa sądu.

Dyrektor finansowy i kierownik finansowy zajmuje się przetargami, zamówieniami publicznymi, inwestycjami, remontami.

Na czele wydziału w sądach stoi przewodniczący wydziału i ta kadencja jest nie kadencyjna.

Sądy grodzkie są to wydziały sądów rejonowych. Wydziały grodzkie orzekają sprawach o wykroczenia pospolite jaki i wykroczenia skarbowe, w sprawach o przestępstwa: gdzie można orzekać w tak zwanym postępowaniu uproszczonym. Z trybem uproszczonym mamy w procesie karnym do czynienia gdy policja prowadzi postępowanie przygotowawcze w formie dochodzenia, wówczas akt oskarżenia trafi do sądu grockiego dotyczy to również przestępstw karnych jaki i skarbowych. Sądy grodzkie orzekają również w sprawach cywilnych w postępowaniu uproszczonym(do kwoty 10 tys. złotych) wyjątek stanowi jeżeli przedmiotem sporu jest roszczenie o zapłatę czynszu wtedy WPS może wynosić 75 tys. złotych . WPS - wysokość przedmiotu sporu. W sprawach cywilnych rozpoznają wnioski o złożenie rzeczy do depozytu sądowego. WPS w sądzie rejonowym wynosi 75 tys. złotych. Oraz rozstrzygają tzw. przepadek rzeczy. Wniosek o złożenie do depozytu składamy wtedy kiedy wierzyciel bezpodstawnie nie chce przyjąć świadczenia, albo jeżeli nie z naszej winy nie wiemy gdzie wierzyciel występuje. Świadczenie do depozytu sądowego jest równoważne ze świadczeniem na ręce wierzyciela. Sądy grodzkie orzekają o przestępstwa prywatno - skargowe(art. 212).

Sądy powszechne tworzone są w oparciu o rozporządzenie ministra sprawiedliwości. Sądy grodzkie mogą być tworzone na mocy rozporządzenia ministra sprawiedliwości w tym również jako wydziały zamiejscowe sądów rejonowych.

Sędzia nie będzie pracował na pełnym etacie orzeczniczym kiedy będzie pełnił dodatkową funkcję w sądzie.

Policja sesyjna jest wspólna dla procedury karnej jak i cywilnej. Policja sesyjna to ogół środków jakimi dysponuje sąd w celu zagwarantowania prawidłowego toku rozprawy. Pierwszą najłagodniejszą formą zapanowania na sali sądowej przez sędziego przewodniczącego składowi sędziowskiemu może upomnieć osobę naruszającą porządek a jeżeli nie to może ją wydalić z sali rozpraw. Jeżeli spokój zakłóca publiczność to na mocy postanowienia wydala sąd. W razie obrazy sądu lub powagi albo innego organu sąd może ukarać winnego karą porządkową w wysokości do 10000 zł lub karą pozbawienia wolności do 14 dni. Postanowienie o ukaraniu karą porządkową jest natychmiast wykonane. Od takiego postanowienia przysługuje zażalenie do sądu bezpośrednio przełożonego. Osoba która jest tymczasowo aresztowana może zostać ukarana karą o wykonywaniu pozbawienia wolności. Może zostać ukarany karą izolacji do 30 dni i jest to jedna z najgorszych kar przewidzianych dla tymczasowo aresztowanych.

Sędziowie odpowiadają dyscyplinarnie w sądach dwuinstancyjnych. Pierwsza instancja to sądy apelacyjne a druga instancja to Sąd najwyższy. W sądach dyscyplinarnych orzekają składy zawodowe w składzie trzyosobowym. Sędzia odpowiadający dyscyplinarnie ma prawo do obrońcy którym może być adwokat lub inny sędzia. Sędzia odpowiada dyscyplinarnie za przewinienie służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienie godności urzędu. Kary dyscyplinarne dla sędziów: upomnienie, nagana, usunięcie z zajmowanej funkcji - pozbawienie funkcji w sądzie, przeniesienie na inne miejsce służbowe, złożenie sędziego z urzędu i jest to najsurowsza kara. Nie ma kar finansowych. Oskarżycielem w takim procesie jest rzecznik dyscyplinarny, który również jest sędzią. Rzecznika dyscyplinarnego wybiera Krajowa Rada Sądownictwa, zastępców rzecznika dyscyplinarnego wybiera kolegium właściwego sądu. Zastępcy rzecznika dyscyplinarnego będą występowali przed sądem apelacyjnym. Zastępca rzecznika dyscyplinarnego wybrany przez kolegium sądu okręgowego będzie występował w sprawie co do sędziów oskarżonych z okręgu lub rejonu a dla sędziów z sądu apelacyjnego oskarżycielem będzie zastępca rzecznika dyscyplinarnego w sądzie apelacyjnym.

Jest jeden Rzecznik dyscyplinarny i on będzie występował przed sądem najwyższym. W sądzie dyscyplinarnym nie może orzekać prezes sądu. Sąd dyscyplinarny jest uprawniony do uchylenia immunitetu sędziowskiego

Wykład II

Referendarz z pięcioletnią praktyką może ubiegać się o powołanie go na stanowisko sędziego sądu rejonowego. Oznacza to, iż referendarz omija asesurę żeby zostać sędzią. Jest jeszcze jedna boczna furtka dla asystenta sędziego. Asystent sędziego nie musi mieć aplikacji, może wykonywać funkcję sędziego będąc tylko magistrem prawa. Taki asystent jeżeli przez 6 lat wykonuje zawód asystenta sędziego to po tym okresie może wystąpić do prezesa sądu apelacyjnego o dopuszczenie do zdawania egzaminu sędziowskiego pomimo nie odbycia aplikacji sędziowskiej.

Sądy wojskowe

Sądy wojskowe w Polsce są dwuinstancyjne chociaż w tą strukturę wpisuje się Sąd Najwyższy a szczegółowa Izba Wojskowa Sądu Najwyższego.

W Sądzie Najwyższym mamy cztery izby: karną, cywilną, pracy i ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych, oraz izbę wojskową.

Sądy garnizonowe odpowiednik sądów rejonowych, szereg wyżej wojskowe sądy garnizonowe odpowiednik sądów okręgowych. W toku instancji włącza się Izba wojskowa SN ale sam SN nie jest sądem wojskowym. SN rozpatruje kasację od orzeczeń sądów wojskowych.

Wyróżnia się trzy nadzory nad sądami wojskowymi. Nadzór orzeczniczy sprawowany jest przez Sąd Najwyższy zwłaszcza za pośrednictwem Izby wojskowej. Nadzór administracyjny sprawowany za pośrednictwem ministra sprawiedliwości. Sprawuje go za pośrednictwem dyrektora departamentu ds. sądów wojskowych. Kolejny nadzór dotyczy wykonywania służby wojskowej. Sądy wojskowe w Polsce są dla żołnierzy ale sędziami, asesorami, aplikantami są żołnierze. Żołnierz który jest aplikantem musi posiadać przynajmniej stopień podporucznika. Nadzór w zakresie wykonywania służby wojskowej sprawuje minister obrony narodowej. Minister obrony narodowej powołuje i tworzy sądy wojskowe w Polsce w porozumieniu z ministrem sprawiedliwości na podstawie rozporządzenia. Minister sprawiedliwości powołuje prezesów sądów wojskowych w porozumieniu z ministrem obrony narodowej.

Wszystkie sądy w Polsce sprawują wymiar sprawiedliwości na terenie polski, ale wyjątek wykraczający nawet poza granice kraju. Jest to furtka dla misji pokojowych.

Organy sądów wojskowych

W sądach garnizonowych mamy jeden organ i jest to prezes sądu. Natomiast w wojskowych sądach okręgowych jest to prezes sądu i kolegium wojskowego sądu okręgowego.

Organami samorządu sędziowskiego jest tylko jeden organ - zgromadzenie sędziów sądów wojskowych któremu przewodniczą na przemian poszczególni prezesi wojskowych sądów okręgowych.

W sądach wojskowych sędziowie są niezawiśli i podlegają ustawom i konstytucji. Żeby być sędzią sądu wojskowego trzeba odbyć aplikację sędziowską. Jest ona częściowo odbywana wspólnie z aplikantami sądów powszechnych, zajęcia teoretyczne są wspólne, natomiast zajęcia praktyczne aplikanci odbywają w swoich sądach. Objęcie stanowiska przez sędziego stwierdza minister obrony narodowej. W okresie asesury każdy asesor wojskowy musi trafić na okres 6 miesięcy do odbycia praktyki do sądu powszechnego i jest to obligatoryjne. Asesora wojskowego powołuje minister sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem obrony narodowej. Aplikanta wojskowego powołuje i odwołuje minister sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem obrony narodowej.

W sądach powszechnych aplikantów powołuje prezes sądu apelacyjnego. Różnica ta się bierze z tego, że w strukturze sądów wojskowych nie ma odpowiednika sądów apelacyjnych, które są w sądach powszechnych.

Sądy dyscyplinarne dotyczące przewinień sędziów sądów wojskowych. W pierwszej instancji są to wojskowe sądy okręgowe. W drugiej instancji jest to Izba Wojskowa Sądu Najwyższego. Przewinieniem dyscyplinarnym jest naruszenie obowiązków sędziego, uchybienie godności sędziego, ale również naruszenie dyscypliny wojskowej oraz zasad i godności żołnierskich. Katalog kar będzie taki sam natomiast jeżeli chodzi o złożenie sędziego z urzędu mogą wystąpić do właściwego organu z wnioskiem o pozbawienie ukaranego sędziego stopnia oficerskiego.

W sądach wojskowych orzekają również ławnicy, którzy są wybierani przez garnizonowe zebrania żołnierzy. Aby zostać ławnikiem w sądzie wojskowym trzeba mieć ukończone lat 18. Kadencja ławników w sądach wojskowych jest trzyletnia.

Sędziowie sądów wojskowych na chwilę obecną mogą orzekać do 60 roku życia i sędzia który ukończy 60 lat może wnioskować przed Krajową Radą Sądownictwa alby został przeniesiony do sądów powszechnych odpowiednio sędzia sądu garnizonowego do sądu rejonowego a sędzia wojskowego sądu okręgowego do sądu wojskowego. Sędziowie którzy nie chcą dalej pracować przechodzą w tak zwany stan spoczynku, nie otrzymują oni renty ani emerytury ale 75% wynagrodzenia. Sędziowie i prokuratorzy nie płacą składek ZUS mają oddzielny fundusz resortowy na potrzeby wynagrodzenia. W skład tego wynagrodzenia nie wchodzą dodatki funkcyjne. Jeżeli sędzia zostanie wydalony z służby wojskowej to sąd może wystąpić do właściwego organu o pozbawienie go stopnia oficerskiego(zazwyczaj tak się dzieje).

Sędzia nie może podejmować żadnego dodatkowego zatrudnienia w tym również sędzia w stanie spoczynku poza działalnością naukową i dydaktyczną. Żeby podjąć taką działalność sędzia musi mieć zgodę swojego przełożonego. W przypadku sędziów sądów rejonowych i okręgowych jest to prezes sądu okręgowego, w przypadku sędziów sądu apelacyjnego prezes sądy apelacyjnego. Jeżeli taką chęć wyraziliby prezes sądu okręgowego i apelacyjnego to taką zgodę musiałby wyrazić minister sprawiedliwości. Jeżeli o taką zgodę poprosiłby sędzia sądu rejonowego lub prezes sądu rejonowego i nie uzyskałby zgody, to może odwołać do Kolegium Sądu Okręgowego. To ono będzie drugą instancją rozstrzygającą definitywnie tą kwestię. Sędzia w spoczynku odpowiada również dyscyplinarnie.

Sędzia do końca każdego pierwszego kwartału musi składać oświadczenie ze swojego majątku. Wynagrodzenie sędziego ustala prezydent.

Adwokatura

Adwokat od radcy prawnego różni się tym, radca prawny nie może być obrońcą w procesie karnym. Obrońca jest przypisany w procesie karnym do oskarżonego albo w postępowaniu o wykroczenie do obwinionego oni mają obrońcę. Wszystkie inne strony mają pełnomocników czy to w procesie karnym czy cywilnym. Obrońcą w sprawie karnej może być tylko adwokat. Natomiast obrońcą obwinionego w postępowaniu o wykroczenie może być również radca prawny. Radca prawny może występować w sprawach rodzinnych jako pełnomocnik. Radca prawny może występować w postępowaniu karnym w sprawie o przestępstwo np. jako pełnomocnik pokrzywdzonego, która jest osobą prawną bądź jednostką nie mającą osobowości prawnej a prowadząca działalność gospodarczą i będzie występował w tym procesie co do roszczeń majątkowych. Radca prawnym może być zatrudniony o umowę o pracę natomiast adwokat nie może być zatrudniony w oparciu o taką umowę. Radca prawny może być zatrudniony na wielu ułamkowych etatach, których łączna suma może przekraczać jeden etat.

Adwokaci mogą wykonywać swoją prace w kancelarii adwokackiej, zespołach adwokackich, spółkach jawnych, komandytowej, partnerskiej i cywilnej. W spółkach mogą wykonywać swój zawód adwokaci łącznie z radcami prawnymi. Radcowie prani mogą wykonywać swój zawód w spółkach, kancelariach oraz w oparciu o umowę o pracę.

Wykład III

Jeśli chodzi o formy organizacyjne w których rady prawni i adwokaci mogą wykonywać swój zawód to w spółkach tych akcjonariuszami mogą być adwokaci czy radcy prawni, z pewnym zastrzeżeniem dla spółki komandytowej. Tam wspólnikami mogą być tylko Komplementariusze. Komplementariusze odpowiadają całym swoim majątkiem w spółce a w komandytariusze odpowiadają do wysokości komandytowej. Adwokat jest zobowiązany do zachowania tajemnicy dotyczącej z udzielaniem pomocy w ramach wykonywaniu zawodu. Adwokat przy wykonywaniu swojego zawodu korzysta z tzw. małego immunitetu oznacza to, że korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa. W szczególności nadużycie tej wolności, które stanowi przestępstwo zniewagi bądź zniesławienia popełnione na szkodę pełnomocnika, obrońcy, strony procesu, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza może być ścigany tylko na drodze dyscyplinarnej. Nie może mu pokrzywdzony wytoczyć postępowania prywatno - skargowego na drodze prywatnej, może jednak zwrócić się do dziekana o wszczęcie procesu dyscyplinarnego.

Adwokaci podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu pracy adwokata.

Okręgowa Rada Adwokacka co roku dokonuje kontroli stanu posiadania polis posiadanych przez adwokatów. Polisę muszą mieć wszystkie korporacje prawnicze.

Pytanie testowe: Krajowy zjazd adwokatury, Naczelna rada adwokacka, wyższy sąd dyscyplinarny oraz wyższa komisja rewizyjna

Naczelna rada adwokacka, Izby adwokackie oraz Zespoły adwokackie posiadają osobowość prawną.

Organami Izby adwokackiej są: zgromadzenie izby składające się z adwokatów wykonujących zawód na terenie izby, okręgowa rada adwokacka, sąd dyscyplinarny i komisja rewizyjna.

Organami zespołów adwokackich są; kierownik zespołu adwokackiego, zebranie zespołu oraz komisja rewizyjna zespołu. Jeżeli zespół liczy więcej niż 12 członków organ ten jest obligatoryjny w przypadku mniejszej ilości adwokatów w zespole organ ten jest fakultatywny.

Kadencja organów adwokatury, organów izb adwokackich, zespołów adwokackich jest trzyletnia. Kadencja organów adwokatury jest zawsze trzyletnia.

Izba adwokacka swoim zasięgiem obejmuje pewien obszar kraju i nie musi się pokrywać z podziałem administracyjnym sądów powszechnych.

Zgromadzenie izby adwokackiej wybiera delegatów na krajowy zjazd adwokaturo, wybiera dziekana, prezesa sądu dyscyplinarnego, przewodniczącego komisji rewizyjnej oraz członków tych organów, uchwala budżet izby, ustala wysokość składek rocznych na potrzeby izby, dokonuje zamknięcia rocznego - rozliczenie budżetu izby.

Na czele komisji rewizyjnej stoi przewodniczący powoływany na okres trzech lat i komisja rewizyjna kontroluje dziekana i izbę.

Wpis na listę adwokacką

Uchwałę o wpisie podejmuje organ wykonawczy izby tzn. Okręgowa Rada Adwokacka. Ona zarządza Majątkiem Izby, wykonuje budżet, jest właściwa we wszystkich sprawach niezastrzeżonych dla innych organów izby(domniemanie kompetencji ORA). Jeżeli ORA podejmie decyzję, że nie wpisze na listę adwokatów następuje odwołanie do Naczelnej rady adwokackiej a później ministra sprawiedliwości.

Sąd dyscyplinarny izby składa się prezesa, vice prezesa, od 6 do 23 członków oraz trzech zastępców członków. Sąd dyscyplinarny orzeka w składzie trzech sędziów.

Komisja rewizyjna składa się z przewodniczącego, zastępcy przewodniczącego, od 3 do 5 członków oraz dwóch zastępców.

Krajowy Zjazd Adwokatury odbywa się co 3 lata i zwołuje go Naczelna Rada Adwokacka. Stanowią go delegaci wybrani proporcjonalnie do wielkości izby przez zgromadzenie izby, nie może być jednak mniej niż 6. Prawo uczestnictwa w tym zjeździe mają również członkowie NRA oraz dziekani okręgowych izb adwokackich z całego kraju.

Kompetencje KZA to: wybór prezesa NRA, prezesa wyższego sądu dyscyplinarnego, przewodniczącego wyższej komisji rewizyjnej, KZA wybiera pozostałych członków tych organów. Wyższa Komisja rewizyjna będzie badała wykonanie budżetu NRA a zatwierdzał go będzie KZA.

NRA tworzą prezes NRA, adwokaci wybrani przez krajowy zjazd adwokatury, oraz dziekani okręgowych rad adwokackich, siedzibą NRA jest warszawa. NRA reprezentuje środowisko adwokatury w kraju jak i za granicą, uchyla sprzeczne z prawem uchwały zgromadzenia izby, sprawuje nadzór nad kształceniem aplikantów adwokackich, ustala zasięg terytorialny izb adwokackich oraz miejsce ich siedzib, rozpoznaje odwołania od uchwał okręgowych rad adwokackich, rozporządza i zarządza majątkiem NRA.

Wyższy sąd dyscyplinarny składa się z 23 członków, członkowie WSD wybierają spośród siebie prezesa i jednego lub dwóch vice prezesów. WSD składa się z 3 sędziów i rozpoznaje jako instancja odwoławcza sprawy rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne. Prezes tego sądu ma prawo uczestnictwa w posiedzeniach naczelnej rady adwokackiej.

Wyższa komisja rewizyjna kontroluje działalność finansową i gospodarczą NRA i składa się ona z przewodniczącego, dwóch zastępców i czterech członków.

Wykład IV

Po wyroku oskarżony staje się skazanym, a obwiniony staje się ukarany. Raca prawny może być pełnomocnikiem instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej.

Wyróżnia się obronę obligatoryjną, a czym innym jest obrona z urzędu. Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru może żądać obrońcy z urzędu, jeżeli w odpowiedni sposób wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

Obrona obligatoryjna, - oskarżony musi mieć adwokata, gdy jest nieletni, kiedy jest głuchy, niemy, niewidomy, gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności. Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności.

Obronę obligatoryjną i obrońcę z urzędu wyznacza go prezes sądu, w imieniu prezesa sądu może zrobić to także przewodniczący wydziału bądź wyznaczony sędzia. Jest to czynność procesowa zwana zarządzeniem.

Jeżeli jakąkolwiek decyzję wydaje sąd to jest to postanowienie lub wyrok. Jeżeli dokonuje go prezes, przewodniczący wydziału, sędzia to jest to zarządzenie.

W postępowaniu cywilnym jeżeli nie można skorzystać z pełnomocnika z wyboru ze względu na status materialny jest taka sama jak w postępowaniu karnym, ale ta droga jest dwuetapowa. Żeby korzystać z pełnomocnika musimy się najpierw ubiegać o zwolnienie w całości lub w części o zwolnienie z kosztów sądowych. Jeżeli otrzymamy decyzję pozytywną, można ubiegać się o pełnomocnika z urzędu. Sąd rozstrzyga tylko o zasadności przydzielenia pełnomocnika z urzędu, nie wyznacza go z imienia i nazwiska. Jeżeli go przydzieli, zwraca się do właściwego organu samorządu adwokackiego albo radcowskiego o jego wyznaczenia z imienia i nazwiska.

Jeżeli chodzi o pełnomocników z urzędu w procesie karnym to obowiązują zasady powoływania z KPC.

Wpis na listę adwokacką

Uchwałę w tym zakresie podejmuje Naczelna Rada Adwokacka ona dokonuje wpisu na listę adwokatów jak również takie uchwały podejmuje w stosunku do aplikantów adwokackich.

Adwokaci składają ślubowanie przed swoim dziekanem natomiast po dokonaniu wpisu procedura się nie kończy. Okręgowa Rada Adwokacka zawiadamia w terminie 30 dni o każdej uchwale o wpisie ministra sprawiedliwości. Minister sprawiedliwości ma prawo złożenia sprzeciwu w terminie 30 dni od uchwały jeżeli dana osoba nie powinna pełnić funkcji adwokata. Taka decyzja jest decyzją administracyjną i przysługuje od niej odwołanie przez zainteresowanego lub przez organ samorządu adwokackiego w terminie 30 dni do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Jeżeli ORA nie chce wpisać na listę adwokatów to następuje odwołanie do NRA o odmowie dokonania wpisu.

Odpowiedzialność dyscyplinarna

Adwokaci i aplikanci adwokaccy odpowiadają dyscyplinarnie za postępowanie niezgodne z prawem, zasadami etyki, lub godności zawodu oraz za naruszenie swoich obowiązków zawodowych w tym również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy OC. Wśród adwokatów katalog kar zawiera: upomnienie, nagana, kara pieniężna, zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od 3 miesięcy do 5 lat, banicja korporacyjna.

Jeśli sąd orzeka karę pieniężną lub nagany to może orzec fakultatywnie zakaz wykonywania patronatu od 1 roku do lat 5. Każdy aplikant ma swojego patronat, którym jest wyznaczony adwokat. Jeżeli kogoś zawiesza w czynnościach to obligatoryjnie musi orzec karę patronatu od lat 2 do 10.

Kara pieniężna wymierzana jest w granicach od pięciokrotnej do pięćdziesięciokrotnej podstawowej składki izbowej. Prawo adwokatury zastrzega możliwość wymierzenia kary dyscyplinarnej, upomnienia bez angażowania sądu dyscyplinarnego. Może go udzielić adwokatowi bądź aplikantowi dziekan w przypadkach mniejszej wagi. Przy czym od takiego upomnienia osoba upomniana może odwołać się do sądu dyscyplinarnego przy izbie. Wtedy orzeka jako sąd drugiej a zarazem ostatniej instancji.

Wyższy sąd dyscyplinarny jest sądem drugiej instancji od orzeczeń sądu dyscyplinarnego przy izbie, ale dla członków NRA oraz członków Okręgowych Rad Adwokackich jest sądem pierwszej instancji. Wyższy Sąd Dyscyplinarny co do zasady rozpoznaje sprawy w 3 osobowym składzie jako sąd odwoławczy od orzeczeń sądów dyscyplinarnych przy izbie oraz dla członków ORA i NRA. Odwołanie od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego przez członków ORA i NRA będzie rozpatrywane przez WSD w składzie pięcioosobowym ale innych członków.

Jeżeli ten sam organ decyduje o zmianie swojej decyzji jest naruszona zasada dewolutywności, nie powoduje przeniesienia sprawy o jedna instancję wyżej.

Sąd Najwyższy

Wyróżniamy kilka rodzajów nadzoru SN

W przypadku sądów powszechnych mówimy o nadzorze administracyjnym i orzeczniczym. W przypadku sądów wojskowych mówimy o nadzorze orzeczniczym, administracyjnym i nadzorze w zakresie wykonywania służby wojskowej.

Nadzór orzeczniczy na nad sądami wojskowymi będzie sprawował poprzez Izbę Wojskową jednej z 4 izb na jakie dzieli się SN

Wyróżnia się 4 izby: cywilna, karna, wojskowa, pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych,

Sąd najwyższy stwierdza ważność wyborów. SN rozpoznaje protesty wyborcze, stwierdza ważność referendów w Polsce.

Na co dzień rozpatruje nadzwyczajne środki zaskarżenia tzn. jest to możliwość zaskarżenia wyroku prawomocnego.

Organy SN

Pierwszy prezes SN, prezesi SN, Zgromadzenie Ogólne sędziów SN, Zgromadzenie Izby SN, Kolegium SN

Organy Samorządu sędziowskiego w SN

Ogólne sędziów SN, Zgromadzenie Izby SN, Kolegium SN

Zgromadzenie Ogólne SN przedstawia prezydentowi dwóch kandydatów spośród sędziów w stanie czynnym do mianowania I prezesa. Prezydent powołuje spośród nich prezesa na 6 lat. Pierwszy prezes kieruje pracami sądu i reprezentuje go na zewnątrz. Powołuje i odwołuje przewodniczących wydziałów poszczególnych izb. W czasie nieobecności I prezesa SN zastępuje go prezes SN

Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego sędziów SN; dokonywanie wyboru kandydatów na stanowisko sędziów SN, dokonywanie wyboru dwóch kandydatów na stanowisko I prezesa SN, dokonywanie wyboru dwóch członków do krajowej rady sądownictwa, uchwala regulamin sposobu przeprowadzenia wyborów spośród kandydatów na stanowisko sędziego SN.

Zgromadzenie Izby opiniuje kandydatów na stanowisko sędziego SN, opiniuje kandydatów na stanowisko Prezesa Izby, oraz wybiera dwóch członków Kolegium SN.

Kadencja Kolegium SN trwa 3 lata(w sądach administracyjnych również). W skład Kolegium SN wchodzą: I prezes SN, prezesi SN, oraz kandydaci z izb. Kolegium liczy 13 członków.

Kolegium ustala podział czynności w SN, podejmuje decyzje dotyczące wewnętrznej struktury SN.

Wymogi dotyczące tego by zostać sędzią SN.

Tak jak przy każdym sędzim oraz musi wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy prawniczej, musi mieć co najmniej 10 - letni staż pracy na stanowisku sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego lub notariusza. Sędziów SN powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Sędzia obowiązany jest w ciągu 14 dni zgłosić się w celu objęcia stanowiska.

Stan spoczynku sędziów SN

Sędzia SN przechodzi w stan spoczynku z chwilą ukończenia siedemdziesiątego roku życia. Sędzia SN na swój wniosek może przejść w stan spoczynku po ukończeniu 65 roku życia. Może przejść w stan spoczynku po ukończeniu 60 roku życia jeżeli w SN przepracował co najmniej 9 lat.

Droga sędziego który chce zostać sędzią SN

Normalnie sędzia sądu powszechnego musi zostać delegowany do pracy w SN. Na wniosek I prezesa SN sędziego deleguje minister sprawiedliwości. W grę wchodzą sędziowie sądów apelacyjnych i okręgowych a okres delegacji nie może być dłuższy niż 2 lata. Taka delegacja musi być za zgodą sędziego, gdyż sędziowie są nieprzenoszalni.

Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów SN:

Odpowiada za przewinienia służbowe i uchybienie godności urzędu. Sędzia SN jest sądzony przez dwie instancje z wyłączeniem zasady dewolutywności. W pierwszej instancji sądem dyscyplinarnym jest SN, który orzeka w składzie 3 osobowym. W drugiej instancji ten sam sąd w składzie 7 osobowym. Skład sądu powstaje w drodze losowania, którego dokonuje Kolegium SN. Dyscyplinarnie nie będzie mógł orzekać I prezes SN, prezesi SN oraz Rzecznik Dyscyplinarny.

Katalog kar: taki sam jak w przypadku sędziów sądów powszechnych, lecz nie wyszczególnia przeniesienia w inne miejsce służbowe bo nie ma dokąd.

Kolegium SN wybiera rzecznika dyscyplinarnego na okres 4 lat.

Zasady prawne wydawane prze SN

Jest reguła, że SN orzeka kasację w składzie 3 osobowym i jest to tzw. Domniemanie SN. Jeżeli SN rozpoznaje kasację lub inny środek odwoławczy i przy tym podniesie wątpliwość w wykładni prawa może odroczyć sprawę aby tą rozstrzygnął skład 7 osobowy.

Sąd Najwyższy ma za zadanie w nadzorze orzeczniczym powodować alby linia orzecznicza sądów w Polsce była jednolita. Dlatego też do SN może wystąpić także I prezes SN o wyjaśnienie rozbieżności w wykładni prawa jeżeli takie pojawiły się w orzecznictwie sądów powszechnych i wojskowych. Z takim wnioskiem może wystąpić także Prokurator generalny, RPO, oraz w zakresie swej właściwości Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego i Rzecznik Ubezpieczonych.

Uchwały wyjaśniające rozumienie prawa(wykładnię) może podjąć co najmniej 7 sędziów, a jeżeli zagadnienie jest skomplikowane to cała izba pochyla się nad zagadnieniem. Również mogą nad zagadnieniem pochylić się izby pokrewne, lub cały skład SN.

Jeżeli SN podejmie uchwałę w pełnej izbie, w połączonych izbach, lub całym składem SN zostaje wpisana z mocy prawa do Księgi Zasad Prawnych.

Jeżeli zostaje uchwała podjęta przez 7 osób może zostać wpisana do Księgi Zasad Prawa jeżeli ten skład 7 osobowy podejmie drugą uchwałę o nadaniu tej uchwale mocy zasady prawnej.

Zasady prawna nie ma charakteru wiążącego dla sądów powszechnych i wojskowych, lecz może być tylko wskazówką. Zasady prawne mają charakter wiążący dla SN.

SN może odstąpić od zasad prawnych ale jeżeli uchwałę podejmie taka sama ilość sędziów lub większa, która uchwalała zasadę prawną.

Radcowie prawni

Radca prawny tak samo jak adwokat zobowiązany jest do przestrzegania tajemnicy zawodowej i jest identycznie chroniona jak w przypadku adwokata.

Zawód radcy prawnego polega na świadczeniu porad prawnych, pomocy prawnej, sporządzaniu opinii prawnych, oraz występowaniu przed sądami. Radcowie prawni w praktyce w Polsce specjalizują się głównie w prawie gospodarczym, prawa pracy.

Radca prawny nie jest związany poleceniem pracodawcy ani swojego klienta wynikiem końcowej opinii.

Radcą prawnym może zostać osoba, która ukończyła studia magisterskie, pełnia praw publicznych, jest nieskazitelnego charakteru, daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego. Konieczność odbycia 3,5 aplikacji radcowskiej. Po zdaniu aplikacji radcowskiej, nowi radcowie składają ślubowanie przed swoim dziekanem okręgowej izby radców prawnych. Uchwałę o wpisie zawsze podejmuje okręgowa rada izby radców prawnych. Rada powiadamia ministra sprawiedliwości, który miał prawo sprzeciwu w ciągu 30 dni i taką decyzję można zaskarżyć w trybie administracyjnym.

Radcowie prawni mogą występować przed sądami rodzinnymi.

Radcowie prawni są zorganizowany w samorząd korporacyjny. Organami tego samorządu są Krajowy Zjazd Radców Prawnych, Krajowa Rada Radców Prawnych, Wyższa Komisja Rewizyjna, Wyższy Sąd Dyscyplinarny, Zgromadzenie Okręgowej Izby Radców Prawnych, Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych, Okręgowa Komisja Rewizyjna, Okręgowy Sąd Dyscyplinarny.

Kompetencje i podział organów jest analogiczny do organów adwokatury, a ich kadencja wynosi 3 lata.

Okręgowa Izbę Radców Prawnych tworzą radcowie prawni i aplikanci radcowscy zamieszkali na terenie danego okręgu. Okręgi powołuje i określa zasięg terytorialny Krajowa Rada Radców Prawnych. Sposób członków rady i komisji rewizyjnej jest analogiczny do adwokatury.

Krajowy Zjazd Radców prawnych to organ samorządu radcowskiego, w którym mogą brać udział delegaci wybraniu przez zgromadzenie okręgowych izb radców prawnych, a także z głosem doradczym członkowie krajowej rady radców prawnych, przewodniczący wyższego sądu dyscyplinarnego oraz wyższej komisji rewizyjnej, a także główny rzecznik dyscyplinarny.

Krajowy Zjazd Radców wybiera prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych, oraz pozostałych jej członków, a także członków wyższej komisji rewizyjnej, wyższego sądu dyscyplinarnego, oraz głównego rzecznika dyscyplinarnego. Krajowy zjazd radców prawnych wypowiada się w zagadnieniach dotyczących etyki radców prawnych.

Krajowa Rada Radców Prawnych zajmuje się reprezentowaniem środowiska radcowskiego w kraju i za granicą. Uchwala regulamin odbywania aplikacji radcowskiej, ustala zasady zwalniania z opłat za aplikacje bądź rozkładania tych płatności na raty.

Postępowanie dyscyplinarne

Wyższy sąd dyscyplinarny rozpatruje odwołania od okręgowych sądów dyscyplinarnych, ale występuje jako sąd I instancji rozpoznając sprawy dyscyplinarne członków krajowej rady radców prawnych, rad okręgowych izb radców prawnych . Ten sąd będzie rozpoznawał odwołania od swojej decyzji w innym składzie 5 osobowym. Kasacja do SN. Kasacja może być z powodu naruszenia przez sąd prawa lub niewspółmiernej kary dyscyplinarnej.

Kary dyscyplinarne: upomnienie, nagana z ostrzeżeniem, zawieszenie w prawach do wykonywaniu zawodu od 3 miesięcy do lat 5. Karę pieniężną, która jest nie niższa od połowy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za miesiąc poprzedzający wydanie wyroku, a nie wyższa od jej pięciokrotności, banicja korporacyjna. Obok kary nagany może orzec zakaz wykonywania prawa patronatu, wówczas zakaz ten może trwać od roku do lat 5. Jeżeli jest orzeczone prawo do wykonywania zawodu to orzeka sąd obligatoryjnie zakaz wykonywania patronatu od lat 2 do 10.

W zakresie przewinień mniejszej wagi dziekan rady okręgowej izby radców prawnych może poprzestać na udzieleniu radcy lub aplikantowi ostrzeżenia. Istnieje możliwość odwołania do sądu dyscyplinarnego.

Przewinienia dyscyplinarne przedawniają się po trzech latach, chyba że wykazują się znamiona przestępstwa, a jeżeli przewinienie dyscyplinarne jest wykroczeniem to przedawniają się jak wykroczenia. Wykroczenie przedawnia się po roku od chwili jego popełnienia chyba, że oskarżyciel publiczny.

Obwiniony radca prawny ma prawo do obrońcy, którym może być inny radca prawny lub adwokat.

Prokuratura

Jedna osoba pełni funkcję ministra sprawiedliwości oraz prokuratora generalnego. Funkcje te są od siebie odseparowane mimo tego, że sprawuje je jedna osoba.

Prokuraturę w Polsce stanowią: prokurator generalny, oraz podlegli mu prokuratorzy prokuratur powszechnych, wojskowych oraz prokuratorzy IPN - Komisji ścigania zbrodni przeciwko narodowi polskiemu.

Prokuraturę powszechną tworzą: prokuratura rejonowa, okręgowa, apelacyjna, krajowa

Prokurator który pracuje w prokuraturze rejonowej nazywa się prokuratorem prokuratury rejonowej. W całej prokuraturze jest jeden prokurator rejonowy, tak samo jest na wszystkich szczeblach.

Zadania prokuratury: prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowania w sprawach karnych oraz pełnienie funkcji oskarżyciela publicznego.

Postępowanie przygotowawcze jest prowadzone w formie dochodzenia lub śledztwa. Może je prowadzić sama lub tylko nadzorować. Jeżeli nadzoruje to prowadzi policja.

Przed sądem przestaje być organem prowadzącym postępowanie tzn. staje się stroną postępowania, dochodzi do zamiany ról.

W postępowaniu przygotowawczy prokurator prowadzi postępowanie, wyróżnia się strony: pokrzywdzony - podejrzany(od momentu postawienia zarzutów)

Etap postępowania przed sądem: prokurator, który jest oskarżycielem publicznym, oskarżony, pokrzywdzony jest stroną jeżeli będzie występował jako oskarżyciel posiłkowy, pokrzywdzony może być powodem cywilnym w procesie karnym, oskarżycielem prywatnym.

Prokurator ma prawo wytaczać powództwa w sprawach karnych i cywilnych, składać wnioski w postępowaniu cywilnym, brać w tym postępowaniu udział, jeżeli wymaga tego ochrona praworządności, interesu społecznego, prawa własności i praw obywateli.

Jeżeli osoba jest nieporadna, w podeszłym wieku, nie umiejącą zadbać o swoje interesy itd. prokurator może wytoczyć proces cywilny lub karny w jej imieniu.

RES IUDICATA - powaga rzeczy osądzonej.

Jeżeli prokurator przegra proces to taki pokrzywdzony reprezentowany przez prokuratora może dochodzić osobiście w sądzie roszczeń na podstawie osobnego powództwa. Jest to wyjątek od zasady RES IUDICATA.

Prokurator może stosować tzw. środki zapobiegawcze. Środki zapobiegawcze mają za cel zapewnienie prawidłowego postępowania karnego, w szczególnych okolicznościach jego celem jest zapobieżenie popełnienia kolejnego przestępstwa. Szczególnym środkiem zapobiegawczym jest areszt tymczasowy, stosuje go sąd na wniosek prokuratora. Jest to jedyny środek zapobiegawczy stosowany przed sąd.

Na początku mamy areszt tymczasowy do trzech miesięcy. Zawsze areszt stosuje sąd rejonowy, w zależności od sprawy może ten areszt przedłużyć sąd okręgowy.

Jeżeli sąd rejonowy w postępowaniu o zbrodnię zastosuje areszt dwóch miesięcy to sąd rejonowy może jeszcze o miesiąc przedłużyć.

Środki zapobiegawcze stosowane przez prokuratora: poręczenie majątkowe tzw. kaucja, poręczenie społeczne - przez osobę godną zaufania, przez pracodawcę, dyrektora szkoły, dziekan uczelni lub rektor, dozór policji polega na obowiązku zgłaszania się w wyznaczone dni w odpowiedniej jednostce policji, zakaz opuszczania kraju połączony z zatrzymaniem paszportu, zatrzymanie prawa jazdy, zawieszenie w czynnościach służbowych. Tak jak areszt jest zaliczany na poczet kary lub grzywny tak zatrzymanie prawa jazdy jest zaliczane na poczet środka karnego.

Tymczasowy areszt nie jest karą.

W procesie karnym świadek zeznaje a oskarżony składa wyjaśnienia. Oskarżony nie może popełnić przestępstwa składania fałszywych zeznań.

W postępowaniu przygotowawczym areszt stosuje sąd, a inne środki prokurator. Środki zapobiegawcze jakie ma prokurator z chwilą wniesienia aktu oskarżenia przechodzą na sąd. Prokurator traci nad nimi kontrolę.

Jeżeli sąd zastosuje areszt tymczasowy prokurator może zwolnić podejrzanego z aresztu tymczasowego.

Prokurator jako organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, powinien być osobą bezstronną. Musi gromadzić dowody o winie jak i niewinności podejrzanego. W wyniku postępowania przygotowawczego nie musi wnosić aktu oskarżenia, może umorzyć to postępowanie, a gdy go jeszcze nie wszczął może odmówić wszczęcia postępowania.

Jednym z zadań prokuratury jest opiniowanie aktów normatywnych, koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw prowadzonych przez inne organy państwowe, zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych, prowadzi badania w zakresie problematyki przestępczości, jej zwalczania i zapobiegania. Prokurator jest oskarżycielem publicznym w sprawach karnych, jak również w sprawach o wykroczenia.

Prokuratura wojskowa dzieli się na jednostki organizacyjne jakimi są Naczelna Prokuratura Wojskowa, niżej Wojskowe Prokuratury Okręgowe, oraz Wojskowe prokuratury garnizonowe.

Prokuratura oparta o struktury IPN dzieli się na Główna Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, oraz Oddziałowe Komisje Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu.

Prokuratura powszechna

Prokurator jest zobowiązaniu do podejmowania działań określonych w ustawach kierując się zasadą bezstronności i równego traktowania wszystkich obywateli. Art. 8 od prokuraturze stanowi wyjątki od w/w zasady.

Prokurator generalny kieruje działalnością prokuratury osobiście oraz przez swoich zastępców. Między innymi zastępcą prokuratora generalnego jest prokurator krajowy. Wszystkich prokuratorów w Polsce powołuje prokurator generalny z wyjątkiem prokuratora krajowego którego powołuje Premier.

Prokurator generalny powołuje również asesorów prokuratorskich natomiast aplikantów prokuratorskich powołuje szef prokuratury apelacyjnej. Aplikacja prokuratorska trwa dwa lata i 6 miesięcy, prokurator apelacyjny może przedłużyć aplikacje o pół roku. Aplikant może występować jako oskarżyciel publiczny w postępowaniu przed sądem w trybie uproszczonym. Tryb uproszczony charakteryzuje się tym, że udział prokuratora jest uproszczony wówczas akt oskarżenia czyta protokolant.

Prokurator generalny powołuje prokuratorów rejonowego, okręgowego, apelacyjnego.

Minimalna granica wieku dla prokuratora wynosi 26 lat.

Rzecznik praw obywatelskich
Stoi na straży wolności, praw człowieka i obywatela określonych w konstytucji oraz innych aktach normatywnych. Skazany jest na współprace z Rzecznikiem praw dziecka. Bada czy w skutek działania bądź zaniechania organów publicznych doszło do naruszenia praw i wolności a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.

Wniosek do RPO:
RPO podejmuje działanie gdy z wnioskiem do niego występuje obywatel, organy samorządu , Rzecznik Praw Dziecka. Wniosek jest wolny od opłat . Wymaga się aby zawierał imię i nazwisko , oraz wskazanie wolności lub prawa , które według tej osoby zostały naruszone.

Po wpłynięciu tych wniosków RPO może:
a)Może podjąć sprawę.
b)Jeżeli zwróci się do niego RPDz to musi podjąć sprawę.
c)Może poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania - może go pouczyć.
d)Może przekazać sprawę według właściwości - prokuraturze albo właściwej jednostce policji.
e)Może nie podjąć sprawy, informując jednostkę , że to o czym pisze nie naruszyło jego praw i wolności.
f)Może podjąć się zbadania sprawy osobiście , a przy tym żądać przedstawienia akt sprawy administracyjnej.
g)Jeżeli podejmuje sprawę to prowadzi własne postępowanie wyjaśniające.
h)Może zwrócić się do organu nadrzędnego, prokuratury, organu kontroli państwowej , organizacji zawodowej lub społecznej.
i)Może zwrócić się do Sejmu lub Najwyższej Izby Kontroli o zbadanie sprawy w całości lub w części.

Uprawnienia RPO:
Może zlecać sporządzenie ekspertyz i opinii w sprawie, którą prowadzi samodzielnie.
Może skierować wystąpienie do organów organizacji lub instytucji , której działalność stwierdził naruszenie tych praw , ale nie może naruszać zasady niezawisłości sędziowskiej.
Może zwrócić się do organu nadrzędnego o zastosowanie odpowiednich środków prawnych w tym również wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.
Może przyłączyć się do toczącego się postępowania cywilnego na uprawnieniach prokuratora.
Może żądać od prokuratury wszczęcia postępowania administracyjnego.
Może wnieść skargę do sądu administracyjnego oraz przyłączyć się do toczącego się postępowania administracyjnego na prawach prokuratora.
Może wystąpić w charakterze oskarżyciela publicznego z wnioskiem o ukarania.
Może wnieść kasację.

Swoją ochroną obejmuje nie tylko polaków ale wszystkich zamieszkujących terytorium Rzeczpospolitej (cudzoziemców ).
Obowiązki RPO:
a)Jego sprawy są wykonywane przy pomocy biura RPO.
b)Może być trzech zastępców RPO.
c)Są powoływani przez Marszałka Sejmu na wniosek RPO, w tym jeden zastępca jest od spraw żołnierzy.
d)RPO za zgodą Sejmu może ustanawiać swoich pełnomocników terenowych.
e)RPO nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej. Nie może należeć do żadnej partii politycznej , związku zawodowego, działalności publiczne , które nie są zgodne z jego funkcją.

W swojej działalności jest niezawisły i niezależny od organów władzy państwowej . Odpowiada przed Sejmem. Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu. Może być złapany jedynie na gorącym uczynku. Może zostać odwołany przez marszałka Sejmu.

Kandydat na RPO:
Musi wyróżniać się wiedzą prawniczą, doświadczeniem , autorytetem, a także wrażliwością społeczną.

Kadencja RPO:
a)RPO powołuje sejm za zgodą senatu.
b)Przed objęciem stanowiska składa ślubowanie przed sejmem.
c)Kadencja trwa 5 lat.
d)Nie może być dłużej niż dwie kadencje pod rząd.
e)Po zakończeniu kadencji ma prawo powrotu na wcześniej zajmowane stanowisko.

Rzecznik Praw Dziecka:
Stoi na straży praw Dziecka określonych w konstytucji , a także konwencji praw dziecka , oraz praw dziecka określonych w innych aktach.
Dziecko - każda istota ludzka od poczęcia do uzyskania pełnoletniości

Ustawa wyciąga przed nawias cztery prawa , na których RPDz musi stać:
a)Prawo do wychowania w rodzinie .
b)Prawo do godziwych warunków socjalnych.
c)Prawo do nauki.
Kadencja RPDz:
a)RPDz powołuje Sejm za zgoda Senatu.
b)Kadencja 5 letnia.
c)RPDz jest niezależny w swojej działalności od innych organów państwowych.
d)Posiada taki sam immunitet jak RPO.

Różnice od RPO:
Podejmuje działania z własnej inicjatywy ze względu na prawa dziecka.
Może zwrócić się do organów, organizacji lub instytucji o złożenie wyjaśnień lub złożenie odpowiednich dokumentów.
Może zwrócić się o podjęcie sprawy do RPO.
Zawsze musi podjąć sprawę.

Trybunał Konstytucyjny
a)Jest organem władzy sądowniczej , który w ramach swoich kompetencji bada zgodność ustaw oraz umów międzynarodowych z konstytucją, rozporządzeń z konstytucją , z umowami międzynarodowymi, z ustawą.
b)Jest kompetentny w zakresie skargi konstytucyjnej.
c)Rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.
d)Orzeka co do zgody z konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
e)Na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta , gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu.

TK składa się z:
15 sędziów.

Siedziba TK jest Warszawa.

Sędzia Trybunału Konstytucyjnego:
Sędziego wybiera Sejm na 9 lat.
Sędzią TK może być osoba , która posiada kwalifikacje wymagane do objęcia stanowiska, sędzia Sądu Naczelnego lub Administracyjnego.
Sędzia TK składa ślubowanie przed Prezydentem.
Sędziowie TK są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji.
Po zakończeniu kadencji sędziowie TK przechodzą w stan spoczynku.
Mogą nie skorzystać z tego prawa , gdyż mogą powrócić na wcześniej zajmowane stanowisko.

Organy TK to:
a)Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału.
b)Prezes Trybunału.



Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału:
Jest kompetentne do podjęcia uchwały na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej Sędziego TK.
Sędzia TK odpowiada dyscyplinarnie za uchybienie godności urzędu lub inne niezgodne zachowanie.

Sadem Dyscyplinarnym jest TK :
a)W pierwszej instancji 5 sędziów.
b)W drugiej instancji pełny skład bez obwinionego.
Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK:
a)Uchwalanie regulaminu TK.
b)Wybór kandydatów na Prezesa i Vice Prezesa TK.
c)Prezesa i Vice Prezesa powołuje Prezydent spośród dwóch kandydatów przedstawionych na każde stanowisko przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK.

Kary dyscyplinarne:
Upomnienie.
Nagana.
Usunięcie ze stanowiska Sędziego TK.
TK orzeka w różnych składach w zależności od sprawy:
a)W pełnym składzie:
W sprawach sporów kompetencyjnych przed centralnym konstytucyjnym organem państwa (np. 2 ministrów ).
Kiedy ma stwierdzić przeszkodę w sprawowaniu stanowiska Prezydenta RP.
Orzeka ze zgodnością z konstytucją celów działalności partii politycznych.
uwagi na zawisłość sprawy na wniosek prezesa TK.
b)W składzie 5 osobowym:
Orzeka zgodność ustaw lub umów międzynarodowych.

Zgodność ustaw z umowami ratyfikowanymi przez sejm.
c)W składzie 3 osobowym:
Orzeka o zgodności innych aktów normatywnych z konstytucją i ratyfikowanych umów międzynarodowych.
W sprawie wyłączenia sędziego.
Rozpoznanie sprawy w pełnym składzie wymaga udziału 9 sędziów TK lub więcej-
Orzeczenia TK mają moc obowiązującą i są ostateczne. Muszą podlegać promulgacji. Wyroki TK podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.
Wyroki TK orzekające o niezgodności aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową podlegają ogłoszeniu organowi publikacyjnemu w którym akt był ogłoszony. Gdyby akt nie był ogłoszony wówczas podlegają ogłoszeniu w Monitorze polskim

Sędziów sądów administracyjnych na wniosek KRS powołuje prezydent.

Warunki do bycia sędzią sądu administracyjnego są takie same jak dla sędziów sądów powszechnych ale sędzia musi mieć ukończony 35 rok życia. Musi wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem administracji publicznego. Ponadto co najmniej osiem lat powinien pozostawać na stanowisku sędziego lub prokuratora, co najmniej przez 8 lat wykonywać zawód adwokata, notariusza lub radcy prawnego, albo przez 10 lat pracować w instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem bądź tworzeniem prawa administracyjnego albo przepracować w charakterze asesora w wojewódzkim sądzie administracyjnym przynajmniej dwa lata. Teoretycznie można zostać sędzią sądu administracyjnego urzędnik może zostać sędzią sądu, który jest odpowiednikiem sądu apelacyjnego w sądach powszechnych.

W sądzie wojewódzkim jest funkcja asesora. Asesura trwa co najmniej dwa lata a maksymalnie pięć lat.

Do pełnienia urzędu na stanowisko sędziego NSA może być powołana osoba, która spełnia wyżej wymienione wymagania oraz ma ukończone 40. Wymóg ukończenia 40 roku życia nie dotyczy sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego, który wykonywał tam swój zawód co najmniej 3 lata.

Sądem dyscyplinarnym dla sędziów sądów administracyjnych jest NSA.

Prezes NSA może delegować na czas określony sędziego WSA ale tylko i wyłącznie za jego zgodą do pełnienia NSA. Jest to kolejny dowód na to, że minister sprawiedliwości nie ma żadnego władztwa administracyjnego nad sądami administracyjnymi. Natomiast minister sprawiedliwości na wniosek prezesa NSA deleguje na czas określony sędziego sądu okręgowego lub apelacyjnego do pracy w sądach administracyjnych.

Kolejnym dowodem, że minister sprawiedliwości nie ma żadnego władztwa nad sądami administracyjnymi jest to, że sądy te tworzone są w oparciu o rozporządzenie prezydenta.

Wojewódzki sąd administracyjny tworzony jest dla jednego lub kilku województw.

W skład WSA wchodzi prezes sądu, wiceprezes sądu bądź wice prezesi oraz sędziowie. Liczbę etatów sędziowskich oraz liczbę wiceprezesów ustala prezes NSA.

Organami WSA są prezes sądu, zgromadzenie ogólne sędziów WSA oraz Kolegium WSA. Prezes jak i wiceprezes WSA powoływani są przez prezesa NSA. Ustawa nie reguluje na jaką kadencję. Ponieważ nie jest to uregulowane niektórzy twierdzą, że powinno się przyjąć przepisy dotyczące kadencji Prezesów sądów apelacyjnych, a niektórzy twierdzą, że jest to nieograniczone.

Kadencja prezesa NSA trwa 6 lat.

Prezesów i wiceprezesów WSA powołuje ich i odwołuje Prezes NSA po zasięgnięciu opinii Zgromadzenia Ogólnego WSA jak i kolegium NSA. Jeżeli opinia nie zostanie wydana w ciągu dwóch miesięcy prezes NSA może powołać prezesa WSA bez opinii. Jeżeli opinia Zgromadzenia Ogólnego WSA jest negatywna a decyzja Kolegium NSA jest pozytywna prezes może powołać. Natomiast negatywna jest opinia Kolegium NSA to ma charakter wiążący dla prezesa NSA.

Prezes NSA jak i prezesi WSA mają uprawnienia nadzorcze w zakresie administracji rządowej wobec przewodniczących wydziałów i swoich podwładnych.

Zgromadzenie ogólne sędziów WSA składa się z 3 sędziów WSA, przewodniczącym tego zgromadzenia jest prezes sądu.

Uprawnienia zgromadzenia ogólnego: przedstawienia kandydatów Krajowej Radzie Sądownictwa na stanowisko sędziów WSA, wybiera kolegium, ustala liczbę członków tego kolegium, opiniuje kandydata na stanowisko prezesa.

Kadencja kolegium w WSA trwa 3 lata.

Kolegium ustala podział czynności w sądzie, określa szczegółowe zasady spraw przydzielonych poszczególnym sędziom, opiniuje kandydatów na stanowisko sędziów, przewodniczącym jest prezes sądu.

Asesora w WSA mianuje prezes NSA. Asesora obowiązują te same rygory co sędziów przy czym wiek graniczny kiedy można zostać asesorem wynosi 30 lat. Kandydat na asesora musi pozostawać co najmniej 4 lata na stanowisku sędziego, prokuratora albo przez 4 lata wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego prokuratora, albo przez 6 lat pozostawał w instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem i stanowieniem prawa administracyjnego.

Jeżeli sędzia sądu powszechnego chce przejść na stanowisko asesora w WSA musi się zrzec tytułu sędziowskiego w sądach powszechnych. Naturalniejszą drogą jest droga delegacji, gdzie jest delegowany do NSA albo WSA i wtedy zostaje sędzią tego sądu.

Oprócz asesorów w sądach administracyjnych pracują referendarze sądowi. Muszą oni minimum 3 lata pracowali na stanowisku związanym z tworzeniem lub stosowaniem prawa administracyjnego.

NSA

W skład NSA wchodzi prezes tego sądu, wiceprezesi i sędziowie. Organami tego sądu są prezes, zgromadzenie ogólne oraz Kolegium NSA.

Siedziba NSA - Warszawa

Stanowiska w tym sądzie ustalane są przez prezydenta w drodze rozporządzenia.

NSA dzieli się na 3 izby: finansową, gospodarczą, ogólno-administracyjną

WSA dzieli się na odpowiedniki tych izb.

Izba finansowa sprawuje nadzór nad orzecznictwem sądów wojewódzkich w dziedzinach prawa podatkowego. Izba gospodarcza w sprawach z zakresu działalności gospodarczej, ochrony własności przemysłowej, papierów wartościowych, prawa celnego, prawa skarbowego. Izba ogólno - administracyjna zajmuje się sprawami prawa budowlanego, wodnego, ochrony środowiska i gospodarki nieruchomościami.

Izby dzielą się na wydziały, które tworzy za zgodą kolegium prezes NSA. Prezes NSA powołuje przewodniczących tych wydziałów. Stanowisko przewodniczącego wydziału nie jest kadencyjne.

Prezesa NSA powołuje go prezydent spośród dwóch kandydatów wybranych przez zgromadzenie ogólne sędziów NSA i na kadecie 6 lat.

Zgromadzenie ogólne NSA przedstawia KRS kandydatów na stanowisko sędziów tego sądu, wybiera członków kolegium tego sądu, wybiera kandydatów na stanowisko prezesa tego sądu.

Wiceprezes NSA jest powoływany i odwoływany przez prezydenta na wniosek prezesa NSA złożony za zgodą zgromadzenia ogólnego sędziów NSA. Do wiceprezesa stosuje się odpowiednie te same przepisy co do prezesa jeżeli chodzi o kadencję.

NSA jest sądem dyscyplinarnym. W pierwszej instancji w składzie trzyosobowym w drugiej instancji w składzie siedmioosobowym. W sprawach dyscyplinarnych orzekają sędziowie NSA z wyjątkiem prezesa i wiceprezesów. Rzecznik dyscyplinarny orzeka. Skład jest losowany przez kolegium tego sądu.

Krajowa Rada Sądownictwa jest organem konstytucyjnym, który stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziowskiej. W ramach tych kompetencji KRS jest uprawniony do podejmowania uchwał w sprawach wystąpienia do TK o zbadanie zgodności z konstytucją aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziowskiej. Rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego w Sądzie Najwyższym, sądach powszechnych, administracyjnych i wojskowych. Te kandydatury przedstawia również prezydentowi. KRS wybiera rzecznika dyscyplinarnego, który występuje przed Sądem Najwyższym. Ustala kryteria oceny kandydatów na stanowiska sędziów, opiniuje projekty aktów prawnych w sprawach wynagrodzeń sędziowskich, opiniuje zasady oceny asesorów sędziowskich. KRS może zarządzić wizytację sądu albo jego wydział, może zarządzić lustrację sądu lub lustrację pracy sędziego.

KRS składa się ze stałych członków, do których należą Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes NSA oraz minister sprawiedliwości. Jeżeli nie mogą uczestniczyć w obradach KRS mogą delegować swoich przedstawicieli, ale oni nie mogą głosować.

Sejm wybiera 4 członków do rady na okres kadencji sejmu spośród posłów, natomiast Senat dwóch członków spośród senatorów. Poza tym w skład KRS wchodzą sędziowie, sędzia nie może wchodzić w skład rady dłużej niż dwie kadencje, a kadencja rady wynosi 4 lata.

Zgromadzenie ogólne sędziów SN wybiera dwóch przedstawicieli do rady, zgromadzenie ogólne sędziów NSA i przedstawiciele wojewódzkich sądów administracyjnych też wybiera dwóch członków. Zgromadzenie sędziów sądów wojskowych wybiera jednego członka rady. Zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów apelacji wybiera dwóch członków rady, natomiast zgromadzenie ogólne sędziów okręgów wybiera 8 członków.

Prezesa KRS wybiera sama rada!

Trybunał Stanu

Trybunał stanu orzeka o tzw. odpowiedzialności konstytucyjnej. Odpowiedzialność ta zachodzi wtedy kiedy podmiot kwalifikowany wyminiemy w ustawie i w konstytucji w związku z zakresem swojego urzędowania i w związku z zajmowanym stanowiskiem naruszy konstytucję lub ustawy. Podmiotem kwalifikowanym jest prezydent RP, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, naczelny dowódca sił zbrojnych, a także posłowie i senatorowie. Odpowiedzialność posłów i senatorów jest ograniczona art. 107 Konstytucji. Zakazuje on prowadzenia działalności gospodarczej w trakcie sprawowania funkcji, która wiązałaby się z uzyskiwaniem dochodu ze skarbu państwa bądź mienia komunalnego. Odpowiedzialność konstytucyjna jest najszersza wobec prezydenta bo odpowiada przed trybunałem stanu za przestępstwa pospolite lub przestępstwo skarbowe. Zakres odpowiedzialności dotyczy również marszałka sejmu i senatu, gdyby oni pełnili obowiązku prezydenta.

Prezes rady ministrów i członkowie rady ministrów odpowiadają przed trybunałem stanu za przestępstwa wynikające z pełnienia swoich obowiązków.

Trybunał stanu jest wybierany na pierwszym posiedzeniu sejmu. Sędziemu przysługuje dieta za faktyczne sprawowanie obowiązku. Kadencja jest taka jak kadencja sejmu czyli czteroletnia. Trybunał stanu działa do chwili wyłonienia nowych sędziów w kadencji nowego sejmu. Zgodę na pociągnięcie członka trybunału stanu wyraża w uchwale trybunał stanu bez osoby która ma być pociągnięta do odpowiedzialności bezwzględna większością głosów.

Przewodniczący trybunału stanu jest z urzędu pierwszy prezes sądu najwyższego.

Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy muszą mieć uprawnienia sędziowskie oraz połowa członków TS.

Postępowanie przed trybunałem jest dwuinstancyjne. Trybunał orzeka w składzie przewodniczącego i 4 członków w pierwszej instancji. W drugiej instancji przewodniczący i 6 członków. Przy postępowaniu przed trybunałem stanu jest przymus adwokacki. Na wniesie apelacji ma się 30 dni od doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem, na zażalenie 14. Prace trybunału stanu finansowane są ze środków Sądu Najwyższego jak również obsługa kancelaryjna.

Sankcje które wymierza TS:

Utrata czynnego i biernego prawa wyborczego, zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych lub zajmowania funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych lub organizacjach społecznych, utrata niektórych tytułów, pozbawienie mandatu posła i senatora w związku z naruszeniem art. 107 konstytucji. Te kary może orzec najdłużej na okres 10 lat.

2

---