Kierunki wychowania w pedagogice- cele i zadania przedmiotu.

Cele przedmiotu:

1.rekonstrukcja współczesnych teorii i nurtów wychowania i ich konfrontacja z tradycją

2.uświadmoienie, iż postawy aksjologiczne systemu, w którym żyjemy nie zamykają się w granicach jednej ideologii, tradycji czy etosu.

3.wskazanie, iż współczesny świat pedagogicznych idei nie jest ostatecznie zamkniętym zbiorem teorii ale zaledwie otwarciem pola do ich kolejnego zaistnienia- są różne kierunki w pedagogice ale nie znaczy to, że nie mogą być one dalej rozwijane lub nieistnieje jakiś nowy nurt.

Zadania przedmiotu:

1.racjonalność emancypacyjna- poprzez poznanie współczesnych kierunków, nurtów pedagogicznych umieć wypowiedzieć się na dany temat, krytyczna postawa wobec tych teorii, nurtów.

2.przedstawia główne problemy badawcze pedagogiki m.in. pytanie o samą pedagogikę, czym się zajmuje

3.pytanie o to jakie problemy pedagogiczne stawia pedagogika i jak je rozwiązuje z punktu widzenia domniemanej naukowości.

Czynniki determinujące rozwój kierunków wychowania w pedagogice XXw.

-czynnik ekonomiczny, gospodarczy- pieniądze zapewniają np. możliwość studiowania, podwyższenia kwalifikacji po to by pracować.

-czynnik społeczno polityczny państwa

*totalitaryzm-zaszeregowanie, dobro ogółu państwa najważniejsze, cenzura, traktowanie przedmiotowe

*demokratyczne- jednostka postrzegana podmiotowo autonomia, wolność słowa, swoboda.

-rozwój każdej dyscypliny naukowej np. psychologii, socjologii prowadzi do rozwoju pedagogiki (rozwój nauki powoduje rozwój kierunków wychowania).

Źródła celów i ideałów wychowania:

-religia- wskazuje wartości moralne

-filozofia- etyka, aksjologia (nauka o wartościach)

Pedagogika jako nauka o człowieku i nurt opozycyjny w naukach społecznych.

PEDAGOGIKA

1.w rozumieniu tradycyjnym to nauka o wychowaniu

2.nauka społeczna (Suchodolski definiuje ta dyscyplinę jako naukę o człowieku)

3.jako refleksja o wychowaniu (hermeneutyczny charakter pedagogiki)

4.pedagogia- wychowanie jako teorie praktyczne, teoretyczne i praktyka wychowawcza

5.socjologowie sprowadziliby pedagogikę do pracy socjalnej. Pedagogice zarzuca się, że nie stosuje się wystarczająco metod badawczych. Gdyby stosowała takie metody jak psychologia, socjologia byłaby dyscypliną naukową (np. metoda ilościowa). Pedagogika bada 2 rzeczywistości:

-empiryczną-bada wychowanka

-potencjalną-dotyczy sfery ducha np. jakimi cechami charakteru przedstawia się wychowanek.

Pedagogika zajmuje się rzeczywistością potencjalną i stosuje nie tylko metody ilościowe ale także jakościowe, wyjaśniające i opisujące.

Style uprawiania pedagogiki:

-pedagogika jako teoria- wiedza o wychowaniu jest poszerzona

-pedagogika jako ideologia- wiedza o wychowaniu jest zamknięta, nie rozwija się, związana jest z ideologią obowiązującą w państwie.

Wielość rozwiązań dyskursywnych w pedagogice jako nauce.

Wiedza pedagogiczna (traktowana jako nauka) czerpie wiedzę z różnych dróg poznania:

1.na drodze eksplikacji wspartej scjentystycznym paradygmatem (scjentystyczny-wykorzystanie metod ilościowego badania; eksplikacja- pedagogika ma wskazywać przyczynę, skutek, przewidywanie- zależność). Jeżeli mamy do czynienia z taką formą poznawania w pedagogice mówimy o nurcie psychologicznym lub socjologicznym.

2.na drodze rozumienia i przeżywania humanistycznego świata wartości-pedagogika kultury- współcześnie ewaluuje w kierunku personalizmu pedagogicznego, kształtowanie sfery ducha, rozumienie i przeżywanie sfery wartości.

3.na drodze wyjaśniania hermeneutycznego polegającego na fenomenologicznym wglądzie w zjawiska, fakty wychowawcze- pedagogika hermeneutyczna (postmodernizm). W zależności od tego jakie stosuje się metody badawcze możemy mówić o różnych nurtach w pedagogice.

Ideologie wychowawcze w polskiej pedagogice XXw.

W latach 20-tych XXw. Ideologia wychowania narodowego związana była z nurtem chrześcijańsko-narodowym reprezentowanym przez Józefa Halera, Romana Dmowskiego, Zygmunta Balickiego.

Balicki zdefiniował, w czym ma się wyrażać patriotyzm Polaka- gotowość poświęcenia własnego życia w obronie państwa polskiego- wzór osobowy. Wychowanie to miało charakter romantyczny, podstawową zasadą była teza, iż najwyższym prawem jest naród a państwo ma czynić wszystko dla dobra narodu.

Koncepcja wychowania funkcjonalnego- stworzona została na początku XXw. Uważa, że:

1.często szkoła zabija u dziecka zamiłowanie do pracy;

2.czyni dziecko ośrodkiem programów i metod szkolnych;

3.czynnikiem wychowania powinien być nie strach przed karą /i nie pragnienie nagrody/, ale zainteresowanie;

4.szkoła powinna chronić okres dzieciństwa, często go skraca;

5.wychowanie powinno rozwijać funkcję intelektualne i moralne, a nie napychać głowy mnóstwem wiadomości;

6.szkoła powinna być laboratorium a nie audytorium;

7.szkoła powinna wywoływać miłość pracy;

8.nauczyciel nie powinien ograniczać się do przekazywania wiadomości, ale pomagać nabywać je samodzielnie;

9.”szkoła powinna być na miarę”

10.zmiana „form egzaminów”- tradycyjna forma sprzyja „napychaniu” pamięci;

11.szkoła powinna propagować nowe idee, ponieważ bezład i rutyna administracji zyskuje ciche poparcie.

„Wychowanie to życie, nie przygotowanie do życia”

Koncepcja ta miała także swoich zwolenników w Polsce:

-Bogdan Nawroczyński- idea doboru naturalnego, podstawowym kryterium powinno być zainteresowanie dziecka i rozwój w zakresie realizacji określonych zainteresowań

-Aleksander Kamiński- koncepcje i praktykowanie samorządu szkolnego- samorządy w klasie, dzieci mają same określać swoje obowiązki i je respektować.

-Janusz Korczak- wychowanie samorządowe- „sąd koleżeński”

-Czesław Babicki- wychowanie rodzinkowe- tworzenie rodzin zamiast domów dziecka

-Kazimierz Jeżewski- wioski sieroce- każde dziecko nie tylko ma bliższą ale i dalszą rodzinę. W wyniku osierocenia rodzina dalsza będzie tworzyła gniazda, które będą się ze sobą komunikowały tworząc wioskę

-Ks. Jan Bosko pedagogika prewencyjna (hebagogia)- chciał zwrócić uwagę na młodzież. Twierdził, że podstawowym stosunkiem do wychowanka powinno być poszanowanie godności wychowanka.

-Kazimierz Lisiecki- „ogniska wychowawcze” dla „dzieci ulicy”. Twierdził, że dziecko nie prosi się na świat zatem jeżeli się urodziło to powinno się mu zapewnić godziwe warunki.

Oddziaływanie innych nurtów psychologicznych na pedagogikę.

-PSYCHOANALIZA- twórca Zygmunt Froud, psychologia głębi- analizujemy przeżycia wewnętrzne, jest to badanie świadomości. Zakładamy, że jest to analiza świadomości, fakty świadome i procesy nieświadome.

Procesy nieświadome- są hipotezami

Procesy świadome- są faktami

Bardzo często wg Frouda dochodzi do sytuacji że hipotezy wypierają fakty. Różne zaburzenia seksualne są związane z tłumieniem popędu seksualnego we wczesnym dzieciństwie.

Etapy terapii- na czym polega sublimacja popędu- terapia polega na przenikaniu „nieświadomego” w „świadome”, technika postępowania lekarza- psychoterapeuty, psychologa, wychowawcy:

1.wyszukiwanie urazu- metoda wolnych skojarzeń, analiza marzeń sennych

2.przezwyciężenie oporu- tej osoby, która jest poddana terapii, by chciała się jej poddać.

3.przeniesienie libido z niedozwolonego obiektu na lekarza

4.libido pacjenta odwrócić od siebie i skierować na obiekt właściwy.

Psychoanaliza dla pedagoga jest bardzo ważna. W rozwoju psychoanalizy doszło do powstania pedagogiki psychoanalitycznej- jest to metoda pedagogiczna- jedna z wielu, jest metodą bardzo skuteczną ponieważ pozwala wyszukać przyczyny urazu, zaburzeń jednostki, dysfunkcji społecznych.

PSYCHOLOGIA INDYWIDUALNA- twórca Alfred Adler- zajmuje się jednostką ale funkcjonowaniem jej w społeczeństwie. Adler opracował teorię planów życiowych. Twierdził, że styl życia jest określony już w dzieciństwie. Dla pedagogów jest to trochę przygnębiające, gdyż wynika z tego, że oddziaływania wychowawcze są nieskuteczne. Adler stworzył kwestionariusz, który miał pozwolić na poznanie urazów (przyczyn różnych trudności wychowawczych), określił w nim m.in. dzieci spieszczone, dzieci nastręczające trudności wychowawcze. Podaje różne pytania, które pozwalają poznać przyczyny niedomagań.

PSYCHOLOGIA BEHAWIORALNA-twórca J. Watson- bada reakcje wywołane określonym bodźcem. Współcześnie pedagogika korzysta z psychologii behawioralnej ale wychowanie polega na urabianiu jednostki- ten sposób jest częstszy w zakładach wychowawczych. Psychologia behawioralna doprowadziła do operacjonizmu (F. Skiner)- wyjaśnienia pojęć za pomocą operacji jakie możemy wykonywać w ramach jakiegoś pojęcia np. myślenie, mowa.

Pedagogika socjologiczna, społeczna (socjologizm pedagogiczny, pedagogika środowisk wychowawczych).

Grupą społeczną może być rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza,, Europa, świat.

Nurt psychologiczny w pedagogice rozwinął się pod wpływem rozwoju psychologii. Rozwój socjologii przyczynił się, że w pedagogice pojawił się nurt socjologiczny.

Zagadnienia społecznego charakteru i funkcji wychowania stały się przedmiotem zainteresowań socjologicznych i pedagogicznych dyscyplin różnie nazywanych.

Niemcy- pedagogika społeczna, środowiskowa, socjologiczna

Polska- pedagogika społeczna- termin stosowany przez Halinę Radlińską

W nauce anglosaskiej (amerykańskiej) występują terminy obok siebie- socjologia wychowania i socjologia wychowawcza.

Twórca dyscypliny pedagogika socjologiczna

Emil Durkhaim- twórca francuskiej szkoły socjologicznej. Patrzy na wychowanie jako fakt społeczny narzucający się jednostce z siłą „zniewalającą” (traktowanie przedmiotowe), która przynależy „wyobrażeniom zbiorowym”.

-systemy wychowania mają dwojaką postać- system wychowania może być wieloraki bo jest tyle rodzajów wychowania ile jest w społeczeństwie środowisk

-jest jeden- bo u podstaw tych różnych rodzajów wychowania „środowiskowego” leży jeden wspólny społeczny ideał człowieka

Ten ideał staje się osią wychowania.

Def. Wychowania wg Durkhaima

Wychowanie jest działaniem wywieranym przez pokolenie dorosłe na te, które nie są jeszcze do życia społecznego dojrzałe. Zadaniem jego jest rozbudzić i nawiązać w dziecku pewną sumę stanów fizycznych, intelektualnych i moralnych, których wymaga od niego społeczeństwo jako całość i środowisko, do którego jest przede wszystkim przeznaczone.

Pedagogika socjologiczna w Polsce.

-Henryk Rowid- twierdził- z natury swej pedagogika musi mieć charakter socjologiczny, albowiem przedmiotem jej badań jest analiza warunków społecznych wśród jakich jest dziecko

-Stanisław Karpowicz

-Helena Radlińska- stworzyła i objęła w 1925r. Studium Pracy Społeczno- Oświatowej w Wolnej Wszechnicy Polskiej. Później po II wojnie światowej w katedrze pedagogiki społecznej w Uniwersytecie Łódzkim

-Florian Znaniecki- prof. Uniwersytetu Poznańskiego. Jego dziecko „Socjologia wychowania” dało początek socjologizmowi pedagogicznemu w Polsce.

Wychowanie dla Znanieckiego jest działalnością społeczną, na którą składają się czynności, których podmiotem jest wychowawca działający z ramienia grupy społecznej, a przedmiotem- wychowanek jako kandydat na członka grupy.

-Jan Stanisław Bystroń- kultura ludowa i jej wpływ na jednostkę

-Marian Falski- napisał elementarz

-Józef Chałasiński

Nowe światło na procesy socjalizacji w badaniach amerykańskich- antropologia kultury (kulturalna, społeczna)

ANTROPOLOGIA- Margaret Meid /1901-1978/ - wielka dama antropologii amerykańskiej, napisała pracę „kultura i tożsamość”- studium dystansu międzypokoleniowego. Stworzyła interesującą koncepcję trzech typów kultur:

-kultura postfiguratywna- podstawowa wiedza o świecie i życiu przekazywana jest młodzieży przez starsze pokolenie wedle przekonania, że sposób życia jest odwiecznie taki sam. Ciągłość gwarantuje współobecność trzech pokoleń, które swą kulturę traktują jak coś naturalnego- rodzinę wielopokoleniową spotykamy najczęściej na wsi, rodzina ta ma dość określone konsekwencje np. względy finansowe, naturalny przekaz tradycji, ciągłość pokoleniowa, rodzice wiedzą co jest dobre dla ich dzieci w związku z tym narzucają im określone wartości i cele.

-kultura kofiguratywna- powstają z rozpadu kultur postfiguratywnych. Znamionuje je to, iż tak rodzice jak i dzieci uczą się wzorców kultury od swych rówieśników. Starsi z jakiś przyczyn np. kataklizmu, emigracji, nowej technologii itp. Nie mogą dostarczyć młodszym praktycznych wzorów postępowania.

-kultura prefiguratywna- jesteśmy obecnie świadkami jej pojawienia się, charakteryzuje się tym, że starsze pokolenie może uczyć się od młodego pokolenia zgoła odmiennie, następuje zerwanie ciągłości między przeszłością i teraźniejszością, wyrazicielem przyszłości staje się młodzież.

Relacje między socjologią i pedagogiką:

1.pedagogika- zachowuje charakter aksjologiczny

dla socjologii- człowiek istnieje tylko jako część procesu społecznego, obiektywizuje ona go, do pewnego stopnia zbliżając się do przyrodniczego spojrzenia na świat.

2.pedagogika- bierze człowieka inaczej jako środek zamkniętego układu, na którego dalszych kręgach znajdują się rozmaicie interesujące go sfery rzeczy i osób.

Pedagogika kultury. Personalizm pedagogiczny, pedagogika humanistyczna.

Pedagogika kultury rozwinęła się w opozycji do psychologii i socjologii stwarzając nowy punkt widzenia na jednostkę. Psychologia i socjologia dotyczy sfery życia psychofizycznego i społecznego a pedagogika kultury dotyczy sfery ducha. Pedagogika kultury nazywana jest również pedagogiką humanistyczną albo personalizmem pedagogicznym.

Pedagogika kultury- kierunek myśli pedagogicznej określający proces kształcenia jako internalizację wartości (dóbr); kultury wzbogacających siły duchowe człowieka. Rozwijany w pierwszej połowie XXw w niemczech (G. Kerschensteiner, W. Dithey) w Polsce (B. Nawroczyński, S. Hessen, B. Suchodolski).

Przebudowa postaw nauk humanistycznych /w przeciwieństwie do pozytywistycznego modelu nauk i poznania naukowego/

-uświadomiła, ze przedmiotem nauk humanistycznych są w szerokim słowa tego znaczeniu wytwory kultury jako wytwory psychofizyczne- jest to rozróżnienie świata psychicznego i świata duchowego

-uwidoczniła się także w zadaniach jakie stawiają sobie badania humanistyczne. To uświadomienie swoich zadań doprowadziło do rozróżnienia:

a)nauki nomotetyczne- czyli formułujące prawa(nauki przyrodnicze)

b)nauki idiograficzne- czyli opisujące odrębności struktur świata humanistycznego ( nauki humanistyczne)

-uświadamia różnice w metodach badań świata humanistycznego w stosunku do metod badania przyrodniczego

a)opis

b)wyjaśnienie

Czołowi przedstawiciele pedagogiki kultury w Niemczech.

-Dilthey Wilhelm- jako pierwszy twierdził, ze człowieka można zrozumieć nie przez psychologiczne podejście lecz przede wszystkim przez historię i kulturę, która zaspokaja jego potrzeby duchowe.

-Spranger Eduard

-Kirschensteiner- definicja wychowania wg Kirschensteinera

proces wychowania polega na tym, że wychowanek wnikając w dobra kultury /to jest zadanie kształcenia/ przeżywa i rozumie tkwiące w nich ponadczasowe wartości- prawdę, sprawiedliwość, piękno.

Przedstawiciele ped. Kultury w Polsce:

Nawroczyński Bogdan- ped, prof. UW. Zasady nauczania rozróżnia:

-fakt kulturowy- to taki fakt społeczny, który jest wspólny w wielu gr. A więc „krąży pomiędzy ich członkami i przechodzi w tradycję”

-fakt kulturalny- skierowny na cele obowiązujące w danej kulturze (normy); życie duchowe składa się z faktów kulturalnych (czynności wytworów psychicznych i psychofizycznych) i wytworów kultury.

-czynności kulturalne są „intencjonalne” skierowane na cel. Wprowadzają nas w świat wartości normatywnych

-wytwory kulturalne najczęściej nazywamy dobrami kultury. Następuje w nich realizacja celów. Dzielą się na: zew. Np. dzieła sztuki, nauki i wew. Np. wykształcenie, charakter.

-procesy wychowawcze to procesy duchowe, kształtujące się pod wpływem obcowania z dobrami kulturalnymi, procesy wnikania i wrastania w świat wartości, których dobra te są nosicielami.

Hessen Sergiusz- filozof i ped. Wyróżnia w strukturze wychowania 4 następujące warstwy:

1.życie biologiczne- czyli psychofizyczny rozwój czł.(ped. naturalizmu, paidocentryzm)

2.warstwa bytu społecznego- ped.socjologiczna

3.warstwa kultury duchowej (ped.kultury lub humanistyczna, personalistyczna)

4.warstwa doskonałej wspólnoty moralnej, u podstaw której musi lec pierwiastek doskonałej miłości w sensie „czynnej miłości do bliźniego.”

HUMANIZM PERSONALISTYCZNY

PERSONALIZM- nurt filozofii XXw głoszący nadrzędną wartość osoby ludzkiej wobec uwarunkowań hist i społ-ekon, rozwinął się w wersji społ i humanizmu integralnego. Główni przedstawiciele humanizmu personalistycznego: E. Mounier, M. Maritain, Jan Paweł II.

E. Mounier:

-czł. Przeobraża naturę i narzuca jej suwerenność świata osobowego

-przystosować się zbytnio, to oddać się w niewolę rzeczy

-między osobowością ludzką a światem toczy się nieustanna walka, która jest składnikiem naszego losu.

-podstawowym atrybutem osoby jest fakt, iż istnienie osobowe jest wyłącznie ludzkim sposobem egzystencji.

Celem wych jest pobudzenie a nie fabrykowanie osoby.

Transcendencja osoby wymaga, aby osoba nie należała do nikogo, poza sobą samą.

M. Maritain

Wychowanie rozpatruje jako „samostwarzanie się czł” jako urzeczywistnianie się os. W czł, co jest warunkiem prawdziwej społecznej

realizacji.

Czł. Jako „osoba” (wartość duchowa w odróżnieniu od swojego „indywiduum”, uwarunkowanego strukturą organiczną) powołany jest do życia boskiego.

Karol Wojtyła

Mówi o miłości bliźniego, miłości ludzkiej, jest przedstawicielem polskiego humanizmu personalistycznego.

Os. Ludzka- jest takim dobrem, które nie może być traktowane jako przedmiot użycia, a właściwe i pełnowartościowe odniesienie do niej stanowi tylko miłość.

Podstawowym wymaganiem normy personalistycznej jest pełne uznanie wartości i godności osoby, które łączy się z biblijnym przykazaniem miłości bliźniego.

Odnosząc tę normę do wychowania, można mówić o obowiązku afirmacji ponadrzeczowej i ponadkonsumpcyjnej (ponadużytkowej) wartości os. ludzkiej.

Norma personalistyczna- zabrania posługiwania się os. jako środkiem do celu, jako jakimś bezosobowym przedmiotem. Niedopuszczalne jest usiłowanie podporządkowania sobie os. ludzkiej, prowadzące do zredukowania jej wartości.

Filozofia egzystencjalna- rozwinęła się najpierw w Niemczech- Martin Heidegger, Karl Jaspers, Francji i można wyróżnić 2 zasadnicze nurty:

-chrześcijański- Gabriel Marcel

-laicki- Jean Paul Sartre

Egzystencjalizm jest filozofią istnienia sensu ludzkiego i jej podstawowe kategorie to:

-„egzystencja”-istnienie

-„esencja”-istota

Egzystencjaliści zakwestionowali punkt widzenia ped. naturalistycznej, socjologicznej i kultury. Wg egzystencjalistów esencja (istota) nie stanowi o egzystencji (istnienie).Szczególnie odnosi się to do czł. Przedmiotem filozofii może być jedynie egzystencja pojęta jako byt konkretny; przy czym istnienie znaczy istniejąc rozumieć.

Zadaniem czł. Jest- zawsze wychodzić poza samego siebie, zawsze przekraczać samego siebie (etyka heroizmu). Koncepcje ped. egzystencjalizmów zalecają, aby uczyć i pomagać wychowankom, „żyć na własny rachunek”.

Ped. Waldoefska- przedstawiciel- rudolf Steiner

7 września 1919r. W Stuttgarcie powstała pierwsza szkoła typu Waldorf., w Polsce 1989r- Warszawa. Pedagogika Steinera ukierunkowana była na tworzenie społeczeństwa przyszłości, w którym wyróżnił trzy sfery życia: duchowo-kulturową, gospodarczą i prawno-polityczną. Zadaniem wychowawcy jest stworzenie jednostce takiej szansy, by rozwinęła swoje zdolności, swoją indywidualność i zainteresowania, dzięki temu włączy się ona czynnie jako współobywatel w kształtowanie społeczeństwa i państwa. Pedagog jest reprezentantem porządku świata, natomiast jego wychowanek może ten świat poznać dzięki niemu. Przez pierwsze 5 tyg. N-l przygląda się swoim uczniom, stara się „wejrzeć w ich duszę” i określić ich temperament, by w czasie lekcji stosować adekwatne do niego bodźce. W szkołach typu Waldorf uczniowie nie otrzymują tradycyjnych not- świadectwo opisowe w formie wystawionej im przez n-la-wychowawcę i specjalistów od pozostałych przedmiotów słownej opinii o własnym rozwju i osiągnięciach szkolnych. Nie ma w tych szkołach zjawiska drugoroczności i dezintegracji klasowej, gdyż rolą n-la- wychowawcy jest umożliwienie każdemu uczniowi realizacji zadań dydaktycznych i rozwojowych zgodnie z jego tempem i osobistym potencjałem. N-l poprzez słowo rozbudza zainteresowania uczniów, usamodzielnia ich w pracy nad sobą, stymuluje ich do współodczuwania i współdoznawania. Obowiązuje żelazna zasada pierwszeństwa żywego słowa nad drukowanym, kontaktu bezpośredniego, dialogowego nad monologiem czy komunikacją pośrednią- nie ma zatem w tych szkołach podręczników.

Ped. pragmatyzmu- przedstawiciel- J. Dewey

Zdaniem Deweya edukacja powinna być rzeczywistością a nie nazwą lub sloganem, szkoły natomiast miejscami, gdzie uczniowie powinni uczyć się „poprzez życie”. Nauka szkolna powinna więc zapewnić ciągłość, jednorodność z tym, co uczeń przyswaja sobie poza szkołą, powinna dotyczyć pytań, które dziecko stawia sobie odnośnie do swojego własnego życia. Dewey popiera uczenie się przez doświadczenie. Twierdzi, że gram doświadczenia więcej wazy niż tona wiedzy teoretycznej. Dlatego też szkoła powinna być miejscem, gdzie odbywa się wzajemna wymiana doświadczeń, a proces uczenia ma polegać na rekonstrukcji osobistego i społecznego doświadczenia. Zadaniem n-la jest przyjęcie roli przewodnika w otwartym procesie edukacyjnym.

N-le powinni być „nośnikami” doświadczenia, lecz nie wolno im narzucać się swoim uczniom, ingerować w ich wolność. N-la obowiązuje zasada, że bezpośrednie doświadczenie jest zawsze lepsze niż pośrednie, stąd ich zadaniem jest zachęcanie uczniów, by „smakowali życie bezpośrednio”.

Richard Rorty- twórca koncepcji krytycznego pragmatyzmu (neopragmatyzm) Rozróżnia on to, co publiczne, od tego co prywatne. Twierdzi, że ludzie muszą mieć możliwość kształtowania własnego życia i nikt nie może „określać losu innych”. Celem edukacji wg Rorty'ego jest urzeczywistnianie idei, aby wolność stawała się miejscem autokreacji jednostki. Edukacja ma umożliwić ludziom wybór sposobu życia, które przyniosłyby im najwyższy stopień rozwoju i samorealizacji. Sfera prywatna człowieka może i powinna absorbować jego uwagę bez automatycznego zakładania, że ma on moralne zobowiązania wobec jakichkolwiek wspólnych, społecznych celów.

Ped. Marii Montessori-

Jest to wychowanie pośrednie, zgodne z zasadą” pomóż mi, abym mógł sobie samemu pomóc. Monessori uważa, że każde dziecko jest budowniczym samego siebie, cały zaś proces budowy powinien odbywać się w interakcji ze środowiskiem dziecka. Rozwój dziecka podzieliła na 3 okresy:

-0-6 lat - występuje wrażliwość na język mówiony i pisany, na ruch, zachowania społeczne i porządek

-7-12- pojawia się faza wrażliwości na moralność, sprawiedliwość, dobro, zło, uczucia religijne oraz rozmaite dziedziny nauki.. to okres rozpoznawania reguł, wartości i norm moralnych w otoczeniu społecznym, wzrasta zainteresowanie światem roślin i zwierząt.

-13-18- pojawia się wrażliwość na godność osobistą, odpowiedzialność i wiara we własne siły. To okres oddalania się od rodziców, poszukiwania własnych systemów wartości i norm, szukanie sensu życia, próby sprawdzania własnych sił i możliwości. Wychowanie to powinno przebiegać w przygotowanym otoczeniu- wspieranie, pomoc w indywidualnym rozwoju. Zadaniem rodziców i n-li polega na zorganizowaniu takiego otoczenia w domu, przedszkolu i szkole by wspierało rozwój powierzonego im dziecka. Należy to czynić w aspekcie materialny (np. budynek, sprzęt), strukturalno- dynamicznym (np. zasady pracy) i osobowym (np. osoba n-la).

Ped. J. Korczaka-

Ped. Korczaka zwraca uwagę na takie elementy jak:

-szacunek do dziecka jako czł. Rozwijającego się poprzez własną aktywność, jako podmiotu

-zasada partnerstwa

-prawo dziecka do opieki, odpowiedzialność dorosłych za warunki życia dziecka

-poszukiwanie syntezy wiedzy o dziecku

-koncepcja wychowawcy wynikająca z postawy Korczaka wobec dziecka.

J. Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka, domagał się by uznano dziecko pełnowartościowym czł. Od chwili narodzin. Był kreatorem takich wartości jak: miłość do bliźnich, sprawiedliwość, godność, szacunek, piękno i prawda. Opieka nad dzieckiem to święte prawo dorosłych a nie łaska. Relacja wychowanek- wychowawca powinna wyrażać się we wzajemnym porozumiewaniu się, współdziałaniu, wspólnym uzgadnianiu żywotnych dla obu stron spraw, zaufania do dziecka, do jego rozsądku i umiejętności w stosunkach interpersonalnych między dzieckiem a wychowawcą. Podmiotowość wychowawców i wychowanków może pojawić się tylko w takich instytucjach czy wspólnotach edukacyjnych, w których wolność istnieje jako relacja społeczna.

Ped. Petera Petersena-

Petersen opowiadała się za wspólnotą, która miała zagwarantować ciągłość pokoleniową z wyłączeniem przymusu (duchowy związek ludzi wynikający z naturalnego popędu). Twierdził, że każda jednostka jest oszlifowaną soczewką, w której przegląda się wspólnota. Każda indywidualność zmierza do osiągnięcia celów wspólnoty i staje się osobowością. Cechami osobowości byłą wolność i kreatywność. Petersen wychowanie uczynił jako religijną tajemnicę, przypisując jej kosmiczną funkcję. N-l miał być liderem, choć uczniowie sami ustalali prawa, które potem konsekwentnie przestrzegali. Obowiązywał tygodniowy plann pracy, brak sztywnego programu nauczania, a tematy wysuwane były przez grupę, kierowaną przez n-la. Główną forma pracy była rozmowa, zabawa, uroczystości podczas których rozwijało się myślenie, oglądanie, rozważanie i odczuwanie. Co pół roku pracę uczniów kontrolowano, ale to uczniowie decydowali z czego chcą zdać relacje. Idea Petersena- celem czł jest uduchowienie.

Ped. Celestyna Freineta-

Osią ped. Freineta jest swobodna ekspresja, samodzielne poszukiwanie, jest ciągle otwarta- każdy może wnieść coś własnego do technik Freineta. Zasada wychowania przez samodzielną prace stanowi istotny walor tej ped, ponieważ praca jest nie tylko koniecznością życiową, ale również wyróżnikiem ludzkiej egzystencji. Realizuję ją wielopostaciowa technika zwana przez Freineta Doświadczeniem poszukującym. Polega ona na różnych formach gromadzenia informacji potrzebnych do rozwiązania konkretnego problemu wynikającego z aktualnych doświadczeń i zainteresowań dziecka.

Ped. antyautorytarna-

Jest prądem pedagog, który nawiązuje najsilniej do pajdocentryzmu i ped. Nowego Wychowania, uwydatnia w swoich przesłankach rolę swobody i indywidualności nie tylko

w odniesieniu do rozwoju dziecka, ale także jego wychowawców. Ped. antyautorytarna jest prądem w naukach o wych, który został ukształtowany w opozycji do różnych odmian autorytaryzmu i totalitaryzmu na świecie, w tym przede wszystkim w procesie kształcenia i wychowania młodego pokolenia. W ped. tej wyróżnia się dwa nurty:

1.nurt polityczny- przedstawiciele zabiegają o wolną osobowość jednostek ludzkich w wolnym społ. Ped. antyautorytarna nie znosi autorytetu, ale jego pojmowanie jako ustawicznego i bezwzględnego rządzenia- na rzecz autorytetu jako czasowego, interpersonalnego kontaktu z określonymi osobami, zmierzającego do wyzwolenia w nich samodzielności oraz auto- i współodpowiedzialności. Wychowanie może mieć w ogóle sens jedynie jako wychowanie do krytycznej autorefleksji

2.nurt edukacyjny-jest następstwem buntu pokolenia 1968r, nesującego tradycyjne, autorytarne wychowanie oraz upominającego się o partnerskie relacje między dorosłymi a dziećmi. Jest ona zorientowana na swobodny rozwój osobowości dziecka. Dzieci stają się „potencjałem nadziei” bez konieczności dochodzenia do jego urzeczywistnienia poprzez wychowanie. Przedstawiciele tego nurtu wystąpili przeciwko zasadzie autorytetu, posłuszeństwa i konformizmu. Autorytet pedagoga powinien być wynikiem dwustronnej interakcji opartej na szacunku i zaufaniu. Współpraca jest wynikiem wzajemnego dialogu, partnerstwa i poczucia bezpieczeństwa, wychowawca nie potrzebuje stosować środków przemocy fiz, psych by osiągnąć zamierzony cel. Do prekursorów zalicza się: A.S. Neilla, J. Korczaka, B. Spocka, T.Gordona

Ped. emancypacyjna-

Emancypacja- uwolnienie (się) od zależności, ucisku, równouprawneinei, usamodzielnienie. Przedstawiciele: P. Freire, I. Illich, N. Chomsky, Z. Kwieciński. Emancypacja ma jedną stałą cechę- zmiana. Emancypowanie się nie jest dochodzeniem do ustalonego wcześniej celu zgodnie z czyimś nakazem czy według jakichś okreslonych reguł. To proces ciągły i twórczy, nie wiemy dokąd nas zaprowadzi. W perspektywie emancypacyjnej nauka, jako sposób uprawiania wiedzy, i jej dyskursy stają się elementami życia codziennego, gdyż wyrażają realne „interesy” i potrzeby poszczególnych ludzi i społeczności, ich oczekiwań i gotowości do dialogu. Konsekwencją przyjęcia perspektywy emancypacyjnej jest brak pewności absolutnej, brak ostatecznego autorytetu w jakiejkolwiek sprawie, jest zdanie się na dialog i własną dojrzałość i świadomość.

Ped. międzykulturowa-

Współczesne społeczeństwa są wielokulturowe, dlatego należy stworzyć tolerancyjne społeczeństwo pluralistyczne. Zasugerowano cztery drogi do osiągnięcia tego celu:

1.kształecnie do wartości, które wspierają kulturową różnorodność i indywidualną niepowtarzalność

2.wspieranie jakościowego rozwoju istniejących kultur etnicznych

3.wspieranie badań nad alternatywnymi i nowo pojawiającymi się stylami życia

4.wspieranie „wielokulturowości, wielojęzykowości i wielodialektyczności.

Ped. ekologiczna-

Ekologia głównego nurtu nazywana jest również ekologią płytką lub umiarkowaną. Poza diagnozowaniem krytycznego stanu środowiska, zwraca uwagę na konieczność ochrony zasobów naturalnych oraz unikania zanieczyszczania i skażania ziemi, zajmuje się również wdrażaniem utylizacji odpadów i ograniczeniem potrzeb materialnych związanych z eksploatacją Ziemi. Czł. powinien zdać sobie sprawę z zagrożeń, jakie niesie jego niekontrolowana działalność, i dążyć do ochrony środ. Naturalnego. Główny nacisk ekologii płytkiej jest położony na skutki, jakie dewastacja środ.naturalnego wywiera na gat. ludzki. Zgodnie z tym czł powinien rozważnie gospodarować zasobami naturalnymi, jak również działać w taki sposób, aby chronić swój gat.przed zagładą. Idea tej ped-używaj ale nie nadużywaj.

Ped. negatywna-

Jest krytyką teorii i praktyki ped, oraz ped. terminologii, jest wprowadzeniem w pedagogikę jako teorie krytyczną. Autorem nazwy tego nurtu jest A. Gruschka. Ped. negatywna nawołuje do odrzucenia wychowawczych intencji i oddziaływania z dotychczasowych form stosunków między dorosłymi i dziećmi a w zamian proponuje wprowadzenie solidarnego wspierania i obustronnego udzielania sobie pomocy. Nawołuje do całkowitego odrzucenia wychowania. Jednak nie oznacza to pozostawienia dzieci samym sobie, nie odrzucenia troski o dziecko. Chodzi tu o pozostawienie ich w spokoju, ale nie w samotności czy osamotnieniu, o uświadomienie sobie, iż poza wych, są jeszcze inne formy kontaktów międzyludzkich, jak m.in. bycie z nimi, towarzyszenie im w drodze bez manipulacji, nawiązywanie z nimi kontaktu. Proponują zastąpienie pojęcia wychowanie wspieraniem czy pomaganiem.

Ped. postmodernizmu-

Jej przedstawiciele: J. Baudrillard, J.F. Lyotard.

Założenia ped. postmodernistycznej:

1.autorytet n-la nabiera charakteru „osobistego”- wynika jedynie z jego zdolności do wchodzenia w partnerski dialog z uczniami

2.akceptuje różnicę kulturową, etniczną, płciową, religijną. Otwiera więc przestrzeń dla edukacji wielokulturowej i dialogu międzykulturowego, a także pełnego równouprawnienia kobiet.

3.rezygnacja ze sztywnego intelektualizmu i encyklopedyzmu oraz tradycyjnych form nauczania.

Ped. religii-

Ped. Religii można ujmować jako kierunek badań w ramach teologii i zarazem jej naukę pomocniczą, będącą uzupełnieniem katechetyki i częścią teologii pastoralnej (praktycznej). Przedmiotem ped. religii staje się ogół procesów edukacji i socjalizacji religijnej w Kościele, rodzinie i społeczeństwie. Ped. religii ukazuje Kościół nie tylko jako wspólnotę realizującą zadania ewangelizacyjno- misyjne, ale też edukacyjne. Kościół jest bowiem nie tylko wspólnotą sakramentalną, lecz również społecznością ludzi uczących się i dążących do dojrzałości i odpowiedzialnego działania w świecie. Ped. religii podkreśla, że Kościół realizuje swoją odpowiedzialność edukacyjną wprost poprzez katechezę parafialną, poradnictwo parafialne, pracę kościelnych wspólnot. Jako pierwszy nazwę „ped. religii” wprowadził do użycia naukowego Max Reischle.

Ped. Nowego Wychowania-

Jako ruch społ Nowe Wych było przede wszystkim spontaniczną, czasem skrajną krytyką tzw. szkoły tradycyjnej powstałej na podłożu ped. J.F. Herbarta. Jako nowa koncepcja kształcenia i wychowania było prądem nasyconym wieloma kierunkami pozostającymi czasem względem siebie w opozycji, a także będącymi często wewn. Rozwarstwionymi. Na rozwój Nowego Wych. Składały się trzy wielkie nurty- naturalizm (przedstawicielem był J.J Rousseau), socjologizm (A. Comte, E. Durkheim), kulturalizm (I. Kant, W. Dilthey).

Nowe Wych. Jest bardziej swobodne, bardziej ekspresyjne, uciekające od sztywnych schematów. Nowe Wych. To społeczna krytyka rzeczywistości wychowawczej, to oddolne dążenia pedagogów praktyków do reformy ich pracy i życia młodego pokolenia, to także oryginalne koncepcje teoretyczne budujące nowy światopogląd nowoczesnego społeczeństwa, które chciało stać się społeczeństwem edukującym się w duchu braterstwa i pokoju. Ped. Nowego Wych. Zmierzała do oparcia wychowania na naturalnych siłach tkwiących już w samym wychowanku. Głoszono więc postulat pajdocentryzmu, ped. wychodzącej od dziecka, domagano się zarzucenia pierwszoplanowości n-la i adaptacyjnych dążeń środ na rzecz wych wychodzącego od naturalnych potrzeb dziecka oraz uwzględniającego jego fazy rozwojowe.

Ped. pozytywistyczna-

Istota orientacji pozytywistycznej w pedagogice jako dyscyplinie naukowej jest dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej, przydatnej do przewidywania tego, co na pewno się zdarzy (może się zdarzyć/ dobrze by było, aby się przydarzyło), czyli wytwarzanie takiej wiedzy, która umożliwia racjonalne, tzn. skuteczne przewidywanie i projektowanie działań, zmierzających do osiągnięcia określonych celów, które gwarantują opanowywanie wszelkiej żywiołowości i czynienie przez to świata bardziej przewidywalnym oraz uporządkowanym, tym samym bardziej racjonalnym i zrozumiałym, także w obszarze edukacji jako procesu kształtowania czł określonej „jakości” np. zgodnie z przyjętymi/narzuconymi ideałami, wzorcami. W ped. oferujących wytwarzanie wiedzy pozytywnej zawsze dominuje przekonanie, że nie chodzi tylko o ukształtowanie umysłu czł, ale jeszcze o coś więcej, i to „coś więcej” zwykło się nazywać „wychowaniem”.

J.F. Herbart- twórca ped. naukowej, wykreował ped jako dyscyplinę naukową, przedstawiciel ped. pozytywistycznej. Twierdził, że umysł ludzki jest podatny na ćwiczenia poprzez zakres treści i dobór treści.

Ped. krytyczna-

Założenia ped krytycznej:

1.musi określić jakąś wizję czł i społ- zarówno idealną jak i realną; musi określić jaki jest świat i jaki powinien być.

2.określenie sposobów działania umożliwiających choćby nieznaczne zbliżenie się tego, co jest, do tego, co powinno być. Konieczne jest zaprojektowanie określonych działań ped.

N-l działający na rzecz zmiany społecznych warunków życia swoich uczniów powinien być kimś w rodzaju tłumacza pośredniczącego między czł i złożonym światem społ, umożliwiającego krytyczne rozumienie rzeczywistości.

Dynamiczny rozwój systemów oświatowych w współ. świecie spowodował powstanie odrębnej dyscypliny i kierunku badań ped, nazwanego ped. porównawczą. Ped ta zmierza do porównywania organizacji i społecznego funkcjonowania (społ. Skutków funkcjonowania) systemów oświat-wych w poszczególnych krajach i regionach świata. Jedną z podstawowych demokratycznych tendencji oświatowych XXw. Było i jest dążenie do tworzenia narodowych (krajowych) tzw. jednolitych ustrojów szkolnych. Jednolity ustrój szkolny powinna znamionować nie tylko formalna ale i faktyczna powszechność dostępu dla wszystkich do szkół wszelkich typów i szczebli. Rozumie się przez to zarówno równość startu, jaki równość szans oświatowych dla wszystkich obywateli. Równość te m.in. zapewniają:

-odpowiednia sieć szkolna położona najbliżej miejsca zamieszkania dziecka

-bezpłatność nauki we wszystkich szkołach

-system stypendiów i bezpłatnych burs i internatów dla niezamożny

-inne analogiczne posunięcia władz oświatowych i komunalnych, które przeciwdziałałyby selekcji i „śmiertelności szkolnej”, tzn. odpadowi i odsiewowi młodzieży ze szkoły przed jej ukończeniem.

Schemat struktury XX-wiecznego demokratycznego publicznego ustroju szkolnego z reguły obejmuje następujące szczeble:

-wychowanie przedszkolne

-edukację wczesnoszkolną (obowiązkowa)

-orientację psych i zawodową, czyli pierwszy szczebel szkoły średniej- obowiązkowy

-wykształcenie średnie

-studia wyższe-nieobowiązkowe.

SYSTEM SZKOLNY W POLSCE

W okresie II Rzeczpospolitej generalnej reformy szkolnictwa dokonała Ustawa o ustroju szkolnictwa z 11 marca 1932r (nazywana ustawą jędrzejowiczowską od nazwiska ministra Janusza Jędrzejewicza). Ustawa wprowadzała jednolity system oświatowy według schematu:

-przedszkole- od 3 r. Ż

-siednioletnia szkoła powszechna- obowiązkowa i dalsze obowiązkowe dokształcanie się do 18 r.ż bądź w szkołach, bądź na kursach dokształcających

-4-letnie gimnazjum, kończące się „małą maturą”, ogólnokształcące lub zawodowe.

-2-letnie liceum ogólnokształcące (sprofilowane) bądź 3-letnie liceum zawodowe, każde kończące się maturą uprawniającą do studiów wyższych.

Ta „jednolitość” szkolnictwa załamywała się jednak na pierwszym szczeblu edukacji- szkoły powszechnej. Szkoła ta nie stawała się jednolita dla wszystkich dzieci. Najwyżej zorganizowana szkoła- 7-klasowai 7-letnia była raczej „szkołą miast”, natomiast po małych wsiach organizowano szkoły tylko 7-letnei z nazwy, ale realizujące program pierwszych czterech klas- trzecia kl była 2-letnia, a kl. Czwarta-3-letnia.

Po raz drugi przyszło Polsce odbudować swój system oświatowy po II wojnie światowej. Ustrój szkolny w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej ukształtowała Ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania uchwalona przez Sejm 15 lipca 1961r. Obowiązek szkolny realizowała jednolita ośmioletnia szkoła podstawowa. Po niej następowały: bądź zasadnicze szkoły zawodowe (2 i 3 letnie) czy szkoły przysposobienia rolniczego, bądź szkoły średnie: 4-letnie licea ogólnokształcące lub zawodowe oraz 5-letnie technika. Szkoły średnie kończyła matura warunkująca prawo do podjęcia studiów wyższych. Ustrój szkolnictwa wyższego określiła ustawa z 2958r. Najważniejsze typy uczelni wyższych to: uniwersytety, politechniki, akademie ( medyczne, ekonomiczne, wych. Fiz, artystyczne i wojskowe) oraz wyższe szkoły artystyczne, pedagogiczne itp. pełne studia kończyły się ( i kończą) tytułami: mgr, mgr inżynier, lekarz. Studia, najczęściej 5-letnie były bezpłatne i miały charakter stacjonarny, wieczorowy lub zaoczny.

Po raz trzeci Polska zaczęła przekształcać swoje szkolnictwo po przełomie ustrojowym 1989r. W latach 90-tych na mocy rozporządzeń resortu edukacji, dokonano kilku korekt w obowiązującym prawi szkolnym, jak np.:

-wprowadzono do szkół nauczanie religii

-umożliwiono szkołom i n-lom wdrażanie autorskich programów nauczania

-stworzono prawne możliwości zakładania wyznaniowych, społecznych i prywatnych szkół wszystkich szczebli.

Ostatecznie-na podstawie znowelizowanej w 1999r Ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991r- MEN rozpoczęło od 1 września 1999 generalną reformę edukacji. Jej głównym celem jest: wyrównać szanse edukacyjne młodzieży (z każdego terenu i każdej warstwy społ), podnieść poziom edukacji społ przez upowszechnienie wykształcenia średniego i wyższego, poprawić jakość edukacji rozumianej jako integralny proces wychowania i kształcenia. Obowiązek szkolny obejmuje dzieci i młodzież od 7 do 18 r.ż edukacja rozpoczyna się tzw. kl. Zerową dla sześciolatków. Szkoła podst. jest 6-kalsowa, po niej następuje 3-letnie gimnazjum ogólnokształcące. Szkoła średnia to 3-letnie liceum profilowane lub 2-letnia szkoła zawodowa z możliwością kontynuowania nauki w dwuletnim liceum uzupełniającym. Wykształcenie średnie kończy się egzaminem dojrzałości uprawniającym do podjęcia studiów w uczelniach wyższych.

New Age- Nowa Era, Era Wodnika- charakteryzuje się różnorodnymi fascynacjami religijno-mistycznymi i teozoficznym zorientowaniem na religie i filozofie Wschodu albo nawiązujące nawet do starożytnych czy średniowiecznych gnostyków; fascynacje nowymi i niekonwencjonalnymi technikami leczniczymi, w tym psychoterapeutycznymi; zainteresowania samodoskonaleniem, poszerzaniem i pogłębianiem swojej świadomości, a także rozbudzaniem świadomości ekologicznej; zgłębianie „rzeczy tajemnych” (okultyzm); dążenia do samorealizacji bez ograniczeń (także na drodze narkotycznej); nawet wszelakiego rodzaju „szamanizm” i „wróżbiarstwo”. Ruchy te znajdują swój wyraz m.in. w różnego rodzaju festiwalach i wędrownych obozach wyznawców i entuzjastów „nowej muzyki”, nowego- często wędrownego sposobu życia, w tym i współżycia, nowego „konsumeryzmu”. Przyciągają młodzież wrażliwą, której wysubtelnione nieraz potzrby (najczęściej religijne i wspólnotowe) nie są doceniane i zaspokajane ani przez rodzinę, ani przez kościoły, ani przez szkołę.

2

---