UCZELNIA WARSZAWSKA

Im. Marii Skłodowskiej-Curie

„FINANSE PUBLICZNE”

prof. dr hab. Janusz Soboń

Źródła finansowania przedsiębiorstw
w czasie kryzysu.

Opracowanie:

Ołowska Magdalena nr albumu 26036

Paczek Dorota nr albumu

Piłka Natalia nr albumu

Ziemba Karolina nr albumu

Warszawa, 2009 rok

Spis treści:

0. Wstęp.

W ostatnim okresie, w wyniku pogarszającej się sytuacji gospodarczej w kraju, a także za granicami Polski, istotnej zmianie uległo podejście banków do kredytowania działalności jednostek i realizowanych przez nie inwestycji. Banki przygotowują analizy, na podstawie których oceniają m.in. ryzyko związane z branżą. Jednak tych informacji nie podają oficjalnie do wiadomości kredytobiorców. Kredytobiorcom ze szczególnie zagrożonych spowolnieniem branż będzie trudniej uzyskać środki w postaci kredytu. Banki oczekują także od swoich klientów wyższego niż do tej pory wkładu własnego.

W związku z trudniejszym dostępem do kredytów jednostki zmuszone są do poszukiwania innych form finansowania swojej działalności.

1. Jak pozyskać źródło finansowania w czasie kryzysu

W celu utrzymania i prowadzenia działalności gospodarczej, szczególnie w dobie kryzysu, przedsiębiorcy muszą podpierać się środkami finansowymi z alternatywnych źródeł. Niestety, w chwili obecnej, przedsiębiorcy napotykają duże utrudnienia w dostępie do niektórych źródeł.

Jednostka prowadząca działalność powinna stworzyć strategię określającą cele, jakie chce osiągnąć w krótkim i długim okresie, oraz sposób ich realizacji.

Finansowym celem jednostki w krótkim okresie powinno być zapewnienie płynności finansowej. W długim okresie, natomiast jednostka powinna dążyć do maksymalizacji wartości firmy poprzez generowanie dodatnich strumieni pieniężnych.

Dokonując wyboru źródła finansowania, jednostka powinna wziąć pod uwagę:

• dostępność i szybkość pozyskania danego źródła,

• zabezpieczenie zwrotu źródła finansowania,

• koszt jego pozyskania - koszt pozyskania i obsługi, opłaty, prowizje,

• elastyczność pozyskanego źródła finansowania - możliwość pozyskania środków w zależności od potrzeb,

• stopień ryzyka związanego z jego pozyskaniem - ryzyka wzrostu zadłużenia, a tym samym konieczności zapłacenia wyższego oprocentowania dostawcom źródła finansowania,

• okres zwrotu źródła finansowania.

Majątek każdego przedsiębiorstwa jest finansowany z dwóch podstawowych źródeł, prezentowanych w pasywach bilansu: kapitałów własnych i obcych.

Kapitały własne pochodzą od samego przedsiębiorstwa lub jego udziałowców (akcjonariuszy), np. z nadwyżki finansowej wygenerowanej w trakcie prowadzenia działalności, dopłat wspólników, natomiast kapitały obce są pozyskiwane z zewnątrz (Tabela 1).

Tabela 1. Przykładowe źródła finansowania działalności jednostki

Źródła finansowania działalności gospodarczej przedsiębiorstw
Kapitał własny	Kapitał obcy
		Krótkoterminowy	Długoterminowy
Zysk pozostawiony w jednostce	Kredyt bankowy - obrotowy	Kredyt bankowy
Wkład właścicieli lub dopłaty wspólników	Kredyt kupiecki	Leasing
		Factoring	Franczyza
	Emisja akcji/udziałów	Pożyczki	Emisja obligacji
				Dotacje, subwencje

Obecnie coraz bardziej popularne są fundusze UE, które mogą wspomóc poszczególne jednostki, ale także mogą pomóc w walce z kryzysem, gdyż odpowiednie i równomierne ich wykorzystanie może złagodzić spowolnienie gospodarki wynikające z kryzysu ekonomicznego. W związku z tym Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zapewnia, że w najbliższych latach będą do wykorzystania duże sumy pieniędzy z Unii i nie zabraknie w budżecie pieniędzy na współfinansowanie unijnych inwestycji.

1. Kredyt kupiecki

Kredyt kupiecki to umowa między przedsiębiorcami polegająca na odroczeniu terminu zapłaty za otrzymane towary lub usługi. Umowa ta należy do umów nienazwanych, gdyż nie regulują jej przepisy Kodeksu cywilnego oraz innych ustaw. Kredyt kupiecki stanowi około 50% całości zobowiązań małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Jest to w dużej części spowodowane brakiem dostępu do kredytów bankowych, szczególnie w obecnej sytuacji kryzysu finansowego. Dla wielu przedsiębiorstw kredyt ten jest szansą na przetrwanie i utrzymanie się na rynku. Ważne jest również to, że przy tego rodzaju kredycie z reguły nie wymaga się żadnych zabezpieczeń, choć coraz częściej zdarza się, że dostawcy zanim rozpoczną współpracę z nowym kontrahentem, sprawdzają jego wiarygodność. Jednak odroczenie terminu płatności wkalkulowane jest najczęściej w cenę towaru. Można bowiem często spotkać się z tym, że sprzedawca oferuje nabywcy tzw. skonto (upust), jeżeli ten ureguluje zobowiązanie w terminie wcześniejszym niż wynikający z faktury.

Przedsiębiorcy nie opłaca się rezygnować ze skonta, gdyż koszt kredytu kupieckiego jest dużo wyższy. Opłacalne jest natomiast skorzystanie z wyższego upustu i uregulowanie zobowiązania w terminie krótszym niż przewiduje termin zapłaty. Jeśli przedsiębiorca nie ma własnych środków, powinien pozyskać pieniądze z innego źródła, np. kredytu bankowy, pożyczki w celu wcześniejszego uregulowania zobowiązania.

Oprócz utraconego skonta istnieją również inne koszty związane z zaciągnięciem kredytu kupieckiego. Jeśli termin płatności za sprzedany towar (usługę) jest dłuższy niż 30 dni, to wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku - do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego tj. terminu płatności. Uprawnienia takie daje wierzycielowi ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Przepis ten chroni osoby spełniające świadczenie niepieniężne, tj. dostawców towaru lub świadczących usługi, ale jest niekorzystnym rozwiązaniem dla odbiorców stosujących dłuższe niż 30-dniowe terminy płatności. Trzeba się zatem liczyć z tym, że decydując się na zawarcie umowy kredytu kupieckiego przy zakupie towarów lub usług, można ponieść dodatkowe koszty w postaci odsetek. W momencie faktycznego poniesienia wydatku odsetki te podlegają ujęciu w rachunku podatkowym jako koszty uzyskania przychodu.

Biorąc więc pod uwagę możliwość zapłacenia odsetek, jak również poniesienia strat w postaci utraty skonta, spółka powinna przeanalizować, czy kredyt kupiecki jest nadal opłacalny. Może się bowiem okazać, że z punktu widzenia jednostki lepszym rozwiązaniem będzie zaciągnięcie kredytu bankowego, ze środków którego spłacane będą zobowiązania przed terminem spłaty, po to, aby uzyskać korzystny rabat (skonto). Jednak mając na względzie obecną sytuację finansową w kraju i na świecie, można przypuszczać, że kredyt kupiecki będzie łatwiej dostępny niż kredyt bankowy.

2. Faktoring

Faktoring jest coraz częściej wykorzystywanym źródłem finansowania zewnętrznego. Jego istotą jest pośrednictwo w inkasie należności handlowych. Polega on na nabywaniu wierzytelności (dostawców) przysługujących przedsiębiorcom przez wyspecjalizowane jednostki gospodarcze, tj. banki, spółki faktoringowe. Jest więc jednym ze sposobów na poprawienie płynności bieżącej firmy oraz stanowi krótkoterminowe finansowanie jednostki.

Stronami umowy faktoringowej są faktorant (podmiot sprzedający wierzytelność) oraz faktor (podmiot nabywający wierzytelność). Odbiorca towarów lub usług (dłużnik faktoringowy) jest uczestnikiem transakcji, ale nie jest stroną umowy.

Przedmiotem faktoringu mogą być przede wszystkim należności handlowe, czyli takie, które powstają w obrocie gospodarczym, pod warunkiem że umowa kupna-sprzedaży tego nie zakazuje.

Ten specyficzny sposób kredytowania należności handlowych ma swoje zalety i wady.

Tabela 2. Korzyści i wady faktoringu

Korzyści

Wady

szybki dostęp do środków pieniężnych. Pozwala to zniwelować negatywne skutki opóźnień w spłacie należności przez odbiorców. W ten sposób przedsiębiorstwo pozyskuje kapitał obrotowy, który może być wykorzystany do kolejnego cyklu produkcyjnego; poprawienie płynności finansowej poprzez eliminowanie zatorów płatniczych i szybką zamianę należności na gotówkę; odciążenie firmy od wszelkich czynności związanych ze ściąganiem, monitorowaniem i windykacją należności, co obniża koszty operacyjne faktoranta. Ponieważ firmy faktoringowe specjalizują się w ściąganiu należności, mogą to zrobić bardziej efektywnie; łatwiejszy dostęp do środków pieniężnych w porównaniu z kredytem bankowym, co jest istotne dla przedsiębiorstw, które nie są w stanie szybko uzyskać takiego kredytu, chociażby z powodu braku wystarczających zabezpieczeń.

Dość wysoki koszt w postaci: opłat mających charakter prowizji; jest to wynagrodzenie za czynności związane z nabyciem oraz administrowaniem należnościami; odsetek dyskontowych za okres od momentu kupna wierzytelności do terminu zapłaty wierzytelności będących wynagrodzeniem z tytułu finansowania.

1. Dotacje

Dotacje to wypłacane ze środków publicznych kwoty mające charakter jednostronnego świadczenia na rzecz podmiotów i innych instytucji spoza sektora publicznego oraz mające taki sam charakter przepływy pieniężne między różnymi podmiotami sektora publicznego. Przekazanie dotacji zwykle zobowiązuje podmiot dotowany do podjęcia pewnych działań, przedsięwzięć, które nie są jednak świadczeniem na rzecz podmiotu udzielającego dotacji. W związku z wejściem Polski do UE przedsiębiorstwa mogą korzystać ze środków pochodzących z budżetu Unii. Odgrywają one coraz większą rolę jako źródło finansowania zewnętrznego.

Wyróżniamy dwa zasadnicze rodzaje dotacji:

1. dotacja przedmiotowa - udzielana jest wszystkim podmiotom wytwarzającym pewien rodzaj towarów lub usług; jej wielkość dla konkretnego podmiotu jest obliczana jako iloczyn wielkości produkcji dotowanego wyrobu (usługi) i jednolitej dla wszystkich producentów stawki dotacji.

2. dotacje podmiotowe są z góry skierowane do jednego, określonego podmiotu.

Opodatkowaniu VAT podlegają wyłącznie te dotacje, które bezpośrednio wpływają na cenę sprzedawanych towarów lub świadczonych usług. Tego typu dotacje mają także wpływ na strukturę sprzedaży, na podstawie której rozlicza się VAT naliczony związany zarówno z działalnością uprawniającą do odliczania VAT, jak i z działalnością nieuprawniającą do takiego odliczania.

1. Subwencje

Subwencje (łac. subventio - zapomoga) to nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana najczęściej przez państwo podmiotom (np. jednostkom samorządu terytorialnego, prywatnym przedsiębiorstwom, organizacjom społecznym i osobom fizycznym) w celu poparcia ich działalności.

Tabela 3. Rodzaje subwencji

Rodzaj	Opis
Ogólne	Jest to pomoc finansowa udzielana przez państwo innym podmiotom na podstawie kryteriów obiektywnych, np.; liczby mieszkańców
Przedmiotowe	Jest to bezzwrotna pomoc finansowa przeznaczona na realizację konkretnych zadań, np. dopłata do kredytów dla rolników, dopłata do czynszów komunalnych (tzn. na konkretny cel - celowość wydatkowania przyznawanych przez państwo środków).
Oświatowe	Jest to pomoc otrzymywana przez gminy, powiaty i województwa, przyznawana według zasad ustalonych przez MEN.
Wyrównawcze	Przyznawane na rzecz gmin, powiatów i województw, których potencjał fiskalny stanowi: w przypadku gmin mniej niż 92% średniej krajowej, powiatów - 85% średniej krajowej, województw - mniej niż 75%.

2. Leasing

Jednym z alternatywnych sposobów finansowania zakupów inwestycyjnych może być leasing.

Kryzys na rynkach finansowych i jego wpływ na realną gospodarkę znacznie pogorszył sytuację polskich przedsiębiorców. Nikt już nie ma wątpliwości, iż zakończył się okres prosperity, a zaczęła ciężka walka o przetrwanie. Każdy kryzys doprowadza do „oczyszczenia rynku” ze słabszych firm i przetrwania tylko tych, które potrafią najszybciej dostosować się do nowych realiów gospodarczych.

Początkowo zawirowania na rynkach finansowych doprowadziły do spadku wzajemnego zaufania między instytucjami finansowymi, „zanikł rynek” pożyczek międzybankowych, a okresowe nadwyżki płynności banki lokowały w bezpieczne skarbowe papiery wartościowe. Brak zaufania do podmiotów finansowych został następnie przeniesiony na wszystkie podmioty gospodarcze. Banki zaczęły - bez konkretnych powodów - wypowiadać umowy kredytowe przedsiębiorcom, nawet tym, którzy wcześniej w ich ocenie charakteryzowali się wysoką zdolnością kredytową.

Rząd nieustannie szuka rozwiązania problemu ograniczonej dostępności kredytów - poprzez bezpośrednie dokapitalizowanie banków (tych z udziałem Skarbu Państwa), obniżenie stopy rezerwy obowiązkowej (z 3,5% do 2% bazy depozytowej). Niestety, jak na razie, nie widać realnych skutków tych działań, a snucie samych planów i opieszałość w zmianach regulacji prawnych nie poprawią sytuacji przedsiębiorców. Niestety, ograniczenie przez banki akcji kredytowej stało się już niepodważalnym faktem. W takiej sytuacji przedsiębiorcy dostosowując się do nowych realiów gospodarczych muszą szukać alternatywnych sposobów finansowania zakupów inwestycyjnych. Jednym z takich sposobów jest skorzystanie z leasingu. Takie cechy leasing, jak krótsza procedura bankowa, optymalizacja podatkowa, brak wpływu na zdolność kredytową leasingobiorcy sprawiają, iż leasing zyskuje śród polskich przedsiębiorców coraz więcej zwolenników.

Jednak aby umiejętnie skorzystać z tej formy finansowania należy najpierw zapoznać się z jej specyfiką - zaczynając od kwestii prawnych, a kończąc na sprawach finansowych.

Decyzja: leasing czy kredyt bankowy?

Podejmując decyzję o źródle finansowania każdy przedsiębiorca powinien rozważyć poniższe kwestie.

Tabela 4. Porównanie podstawowych charakterystyk leasing i kredytu bankowego.

Argument	Kredyt bankowy	Leasing operacyjny
Udział własny	Od 0 do 95%; pełna elastyczność wielkości udziału własnego.	od 0 do 45%. Standardowo 10 % od wartości netto + 22% VAT.
Okres finansowania	Od 0 do 120 miesięcy. Maksymalny okres kredytowania zależy od banku.	Umowa musi być zawarta na czas nie krótszy niż 40% okresu amortyzacji.
Korzystanie z funduszy unijnych	Tak, jeśli inwestycja jest kwalifikowana.	Tak, jeśli inwestycja jest kwalifikowana.
Dostępność	Obecnie banki ograniczyły dostępność kredytów.	Leasing jest oferowany nie tylko przez banki, ale także instytucje leasingowe oraz producentów (np. samochodów)
Procedury uproszczone	W ogólnym przypadku procedura bankowa trwa 2-3 tygodnie. Niektóre baki oferują procedurę uproszczoną.	Uproszczona procedura może trwać ok. 7 dni. Polega na braku wymogu zaświadczenia z US i ZUS.
Własność przedmiotu	Nabyte maszyny lub budynki są własnością kredytobiorcy, nawet gdy jedną z form zabezpieczenia jest zastaw.	Przez okres trwania umowy jej przedmiot jest własnością leasingodawcy.
Zabezpieczenie	Przewłaszczenie częściowe (rejestracja na klienta, a bank dopisany jako współwłaściciel) oraz cesja polisy ubezpieczeniowej.	Weksel własny In blanco. Pojazd jest zarejestrowany na firmę leasingową wg siedziby jej centrali lub oddziału.
Co jest z VAT?	Rozliczenie/zwrot całości podatku VAT zawartego w cenie zakupu - bez względu na wielkość udziału własnego. Samochód osobowy - suma odliczonego podatku nie może przekroczyć 6.000 zł (art. 86 ust. 7 ustawy o podatku od towarów i usług).	Rozliczenie/zwrot całości podatku VAT zawartego w udziale własnym. Potem miesięcznie z każdej raty. Samochód osobowy - suma odliczonego podatku nie może przekroczyć 6.000 zł (art. 86 ust. 7 ustawy o podatku od towarów i usług).
Co jest kosztem uzyskania przychodu?	Kosztem uzyskania przychodu są odsetki i amortyzacja.	Kosztem uzyskania przychodu są miesięczne raty leasingowe.
Możliwość wcześniejszej spłaty	Tak, w każdym momencie.	Zależna od momentu - umowa musi trwać nie krócej niż 40% okresu amortyzacji.
Możliwość przeniesienia przedmiotu na rzecz innego podmiotu	Tak.	Cesja jest możliwa w każdym momencie trwania umowy.
Kradzież lub kasacja	Kwota ubezpieczenia jest przeznaczana na pokrycie pozostałego do spłaty kapitału. Nadwyżka jest klientowi zwracana.	Kwota ubezpieczenia jest przeznaczana na pokrycie sumy zdyskontowanych, pozostałych do zapłaty rat.
Elastyczność w ustalaniu wysokości rat	Raty kredytu są zwykle równe, nie ma możliwości różnicowania ich wysokości.	Istnieje możliwość dostosowania struktury rat leasingowych do indywidualnych potrzeb korzystających.

Jak wybrać leasing optymalny dla Twojej firmy?

Na rynku usług leasingowych działa wiele firm oferujących szeroki wachlarz możliwości w zakresie leasingu decydując się na konkretne warunki leasingu należy tak ustalić poszczególne jego parametry, aby korzyści płynące z takiego rodzaju finansowania były dla nas jak największe.

Leasing operacyjny daje możliwość obniżenia podstawy opodatkowania poprzez zaliczenie całości raty leasingowej w koszty działalności operacyjnej. W przypadku kredytu bądź leasingu finansowego, jako koszty finansowe zalicza się odsetki, przedmiot umowy wykazuje się w aktywach trwałych, zaś jego amortyzacja obniża podstawę opodatkowania. Jednak okres amortyzowania rzeczowych aktywów trwałych jest z reguły dłuższy niż okres trwania umowy kredytowej. Zatem w przypadku przedsiębiorcy, który prognozuje w najbliższym okresie wysokie zyski, bardziej korzystny jest leasing operacyjny.

Zdolność kredytowa - umowa leasingu operacyjnego nie zmniejsza zdolności kredytowej leasingobiorcy, natomiast leasing finansowy wpływa na nią negatywnie. Zatem jeśli przedsiębiorca przewiduje, iż w najbliższym czasie będzie potrzebował finansowania dłużnego, warto zdecydować się na leasing operacyjny.

Sytuacja finansowa - w przypadku leasing finansowego środek trwały jest wykazywany w aktywach firmy, natomiast po stronie pasywów powoduje zwiększenie zobowiązań. Wzrost sumy bilansowej wpływa negatywnie na wskaźniki zyskowności firmy (np. ROA). Leasing operacyjny nie jest z kolei wliczany do wartości aktywów bilansowych, tak więc suma aktywów nie ulega zmianie przy jednoczesnym wzroście zysku.

Ubezpieczenie przedmiotu leasingu to jedna z fundamentalnych kwestii, która jednocześnie jest często bagatelizowana. Leasingodawcy współpracują z firmami ubezpieczeniowymi, dzięki czemu leasingobiorcy mogą liczyć na preferencyjne warunki ubezpieczenia. Jednak w umowie leasingowej mogą czaić się pewne pułapki. Przykładem może być brak zapisu o udostępnieniu pojazdu zastępczego w przypadku awarii leasingowanego samochodu. Powinniśmy też dopilnować, aby zapisy dotyczące rozliczania powstałych szkód określały odpowiedzialność i obowiązki każdej ze stron w sposób klarowny.

Leasing w walucie obcej - do niedawna leasing walutowy był bardzo popularny, co było efektem aprecjacji złotówki. Po zawirowaniach na rynkach finansowych i znaczącym osłabieniu się polskiej waluty, sytuacja istotnie się zmieniła. Ostatnie wydarzenia obrazują jednocześnie, z jakim ryzykiem muszą liczyć się osoby, które chcą spłacać leasing we frankach czy euro. Deprecjacja złotego może narazić firmę na znaczne straty. Decydując się zatem na leasing w obcej walucie warto pomyśleć o zabezpieczeniu się przed niekorzystnymi wahaniami kursowymi.

Kryzys dotarł do Polski - pod tym zdaniem może podpisać się 6. na 10. polskich przedsiębiorców. Jednocześnie aż co czwarty badany (26%) wskazał, że kryzys nie ma wpływu na jego firmę lub ma pozytywne skutki. Na szczęście są przedsiębiorstwa, które postrzegają kryzys jako okazję do przeprowadzenia niezbędnych zmian w firmie, na które nie było wcześniej zgody i chęci - takie wnioski płyną z raportu “Strategie firm w kryzysie” firmy 4 Results, przygotowanego przez Praktycy.com.

Firmy odczuwające negatywne skutki kryzysu są zmuszone do obniżenia marży firmy (58 % odpowiedzi) i renegocjacji kontraktów (39%). Przekłada się to na spadek zamówień, a co za tym idzie zmniejszenie przychodów odczuwane przez 6 na 10 badanych przedsiębiorstw.

Kryzys postrzegany jest jednak przez połowę (51%) przedsiębiorstw jako szansa. Przede wszystkim jest to okazja do modyfikacji i racjonalizacji strategii zarządzania firmą - mówi Ireneusz Biliński, członek zarządu 4 Results. - Co 5. firma skupia się na rozwijaniu nowych form działalności, a 13% badanych przyznaje, że zwiększa zakres prowadzonej działalności o nowe geograficzne rynki.

Spadek cen może być rozpatrywany jako spadek przychodów. Z drugiej strony jest idealną okazją na outsourcing niektórych działów (marketing, Public Relations) do wyspecjalizowanych agencji, czy też większej konkurencyjności cenowej przedsiębiorstw na rynku. 16% badanych firm deklaruje zwiększenie sprzedaży i przychodów w tym roku. Pozytywnie postrzegane przez silne przedsiębiorstwa jest również zmniejszenie konkurencji na rynku. Zwłaszcza firmy dobrze znoszące kryzys gospodarczy postrzegają obecną sytuację jako idealną do przejmowania konkurencji (25% odpowiedzi). 3/4 respondentów z tej kategorii koncentruje się obecnie przede wszystkim na zwiększeniu sprzedaży i rozwijaniu nowych form działalności.

Obecna sytuacja gospodarcza odciska swoje piętno na strategiach finansowych realizowanych przez rodzime firmy. Dominującą strategią, występującą we wszystkich grupach przedsiębiorstw, jest obniżanie kosztów funkcjonowania - ponad połowa odpowiedzi (53%). Należy je przede wszystkim powiązać ze zwolnieniami pracowników (28%), obniżkami płac (23%), obniżeniem wydatków na marketing i reklamę (34%), szkoleniami (30%), Public Relations (24%).

Cięcie kosztów można rozpatrywać w dwóch aspektach: rzeczywistego pogorszenia się sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa lub przekształcenia się rynku pracownika w rynek pracodawcy. W trudnej sytuacji ekonomicznej pracownicy wyrażają większe zrozumienie i zaangażowanie w zmiany - komentuje Ireneusz Biliński z 4 Results.

23% firm koncentruje się w tym czasie na podniesieniu przychodów, jest to strategia wdrażana przede wszystkim przez firmy odczuwające pozytywny wpływ kryzysu (42% odpowiedzi w tej kategorii) oraz, co zaskakujące, przez firmy negatywnie znoszące obecną sytuację gospodarczą (25% odpowiedzi w grupie). Chęć podniesienia przychodów w tym roku, może być powiązana ze skutkami spowolnienia gospodarczego owocującymi obniżeniem kosztów działalności poprzez spadek cen na rynku (18%). Daje to realne możliwości na pozostawienie kosztów na obecnym lub niższym poziomie i zwiększenie zysku. Kolejne efekty kryzysu to m.in. zmniejszenie konkurencji na rynku (12%), rozwijanie nowych form działalności (20%), czy bezpośredni wzrost sprzedaży (16%).

Obecna trudna sytuacja gospodarcza w długoterminowym rozliczeniu może okazać się korzystna dla polskiej przedsiębiorczości. Przedsiębiorstwa wyjdą z niej wzmocnione, z efektywniejszymi procesami i metodami zarządzania oraz urealnionym planami finansowymi - podsumowuje Ireneusz Biliński.

 Regionalny Program Operacyjny

- jako zródło finansowania inwestycji w przedsiebiorstwie

 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

-oferta dla przedsiebiorców

 Enterprise Europe Network

- wsparcie dla biznesu w zasiegu reki

2. Bibliografia:

• art. 28 ust. 11 pkt 2, art. 39 ust. 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 223, poz. 1466

• art. 69, 70, 74, 76 i 77 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 209, poz. 1315

• art. 12 ust. 4 pkt 1-2, art. 15 ust. 4d, art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a), art. 16 ust. 1 pkt 11-12 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 209, poz. 1316

• art. 14 ust. 3 pkt 1-2, art. 22 ust. 5c, art. 23 ust. 1 pkt 8 lit. a), art. 23 ust. 1 pkt 32-33 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 220, poz. 1432

• art. 5, 6 i 7 ustawy z 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych - Dz.U. Nr 139, poz. 1323; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1808

• art. 709¹ ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 228, poz. 1506

14

1

---