Prezentacja przypadku dziecka autystycznego Marek urodził się w 1993r. o czasie, z sinicą. W skali Apgara otrzymał 7 punktów. Jest trzecim- najmłodszym dzieckiem w rodzinie. Do 6- 8 miesiąca rozwój dziecka nie budził zastrzeżeń. Chłopiec zaczął siedzieć ze znacznym opóźnieniem- w 20 miesiącu. Rozwój mowy również opóźniał się, słabo reagował na bodźce słuchowe, unikał kontaktu wzrokowego. Zaburzony był rozwój sfery ruchowej. W wieku siedmiu lat rozpoczął naukę w klasie zerowej. Do szkoły uczęszczał razem z matką lecz wyraźnie stawał się agresywny i nie wykonywał żadnych poleceń, płakał, nie chciał chodzić do szkoły. Po badaniach w Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej Marek został zakwalifikowany do kształcenia specjalnego, objęty programem dla dzieci z umiarkowaną i znaczną niepełnosprawnością intelektualną.  2.      Sytuacja rodzinna:    Rodzina mieszka we własnym domku, na wsi. Małżonkowie wspólnie prowadzą gospodarstwo rolne. Jest to rodzina sześcioosobowa- rodzice plus dwie siostry Marka: Ania i Gosia. Mama jest osobą bardzo pogodną, miłą i uczynną. Bardzo kocha swoje dzieci. Dom jest czysty, zadbany. Mama stara się pogodzić obowiązki gospodyni domowej, matki dzieci zdrowych, żony i matki dziecka autystycznego. Jej dzień jest bardzo wypełniony zajęciami domowymi, obowiązkami w gospodarstwie, zawożeniem i odbieraniem Marka ze szkoły, ćwiczeniami z nim oraz wychowywaniem dziewczynek. Marek jest emocjonalnie związany z matką. Ojciec raczej nie angażuje się w zajęcia usprawniające syna. Cały obowiązek przejęła na siebie matka, która bardzo wierzy w to, że Marek będzie funkcjonował w społeczeństwie tak jak inne dzieci. 3.     Opis trudności: U dziecka występują objawy charakterystyczne dla autyzmu dziecięcego z opóźnieniem rozwoju psychoruchowego. Chłopiec wymaga terapii ukierunkowanej na rehabilitację i usprawnianie funkcji sensorycznych, jak też poddania oddziaływaniom edukacyjnym. Marek uczęszcza do klasy życia(3 rok) Stwierdza się nieprawidłowość w zakresie wzajemnych interakcji społecznych, porozumiewania się oraz zachowań. Zachowanie Marka wskazuje na problemy w odbiorze i integracji bodźców zmysłowych, zarówno w zakresie zmysłu wzroku, słuchu czucia jak i równowagi. Rozwój intelektualny obniżony do poziomu niepełnosprawności umysłowej znacznego stopnia. Powtarza jedno- lub dwusylabowe słowa. Naśladuje gesty podczas zabawy. Łatwo rozprasza się pod wpływem wrażeń słuchowych. Wykazuje większe zainteresowanie w zabawach ruchowych.. Podejmuje próby rysunkowe na wyraźne polecenie. Reaguje mocno na bodźce dotykowe. ·        Naśladowanie: Próbuje naśladować nazwy niektórych przedmiotów, części ciała (głowa, ręka, noga); wymawia pojedyncze wyrazy (daj, nie, dam, liść); naśladuje dźwięki, odgłosy zwierząt (kota, kury, psa). Naśladuje proste, rytmiczne ruchy, potrafi powtórzyć swoje imię i spontanicznie emituje dźwięki samogłoskowe (być może pozwoli mu to rozwinąć zdolności wymawiania spółgłosek oraz jedno- lub dwuwyrazowych słów. ·        Percepcja: Odwraca głowę na bliski dźwięk. Duże zainteresowanie budzą przedmioty w ruchu wirowym oraz duże, o barwie czerwonej i niebieskiej, śledzi ruch piłki. Reaguje na swoje imię. Odróżnia smak czekoladowy od innych . ·        Motoryka: Jeździ na rowerku trójkołowym. Utrzymuje krótko równowagę  na jednej nodze, kuca, chwyta i odrzuca piłkę. Ugniata modelinę, toczy kulkę z papieru,   odkręca kurek z wodą, próbuje zakręcać go, próbuje układać proste konstrukcje z klocków oraz wkładać je do odpowiedniego otworu. Opis zachowania ·        Komunikacja- Gestami wyraża swoje potrzeby, dotykając osoby lub poruszając ręką osoby dorosłej, bardzo rzadko używa słów (choć, daj) ·        Integracja- Nie lubi zajęć w grupie, chociaż podejmuje próby np. rzucanie piłką, taniec. ·        Koncentracja uwagi (0,5-2 minut)- Przedmioty wprawia w ruch wirowy, obserwuje je, uderza w nie, nasłuchuje dźwięku. Łatwo rozprasza się pod wpływem głośnych wrażeń słuchowych.. ·        Stereotypie- Nie lubi, gdy mu się przerywa zabawę. Ucieka w miejsce, gdzie będzie sam, wirowanie, kulanie przedmiotami. Uderza się po dłoniach lub głowie w chwili stresu. ·        Samoobsługa- Zdejmuje buty, zakłada kapcie (nieraz myli prawy z lewym), zdejmuje spodnie ale nie zakłada. Potrzebuje pomocy w czynnościach samoobsługowych w toalecie. Samodzielnie posługuje się łyżeczką i widelcem, nie potrafi operować nożem. ·        Zachowanie- Spokojnie siedzi przy stole w czasie spożywania posiłków. Otwiera i zamyka drzwi, zapala i gasi światło. W sytuacji zagrożenia ucieka, krzyczy (boi się ciemności). Akceptuje osoby znane. Na widok mamy reaguje uśmiechem. Na spacerach zachowuje się raczej spokojnie (chociaż bywają takie sytuacje, że z nie wyjaśnionych przyczyn rzuca się na chodnik, krzyczy, ucieka). 4.     Procedury: Usprawnianie funkcji zmysłów poprzez zwiększanie ·        Masaż temperaturowy jamy ustnej i jej okolic- ciepłe/zimne ·        Masaż temperaturowy stóp- ciepłe/zimne ·        Stymulacja światłami pulsującymi ·        Przenoszenie wzroku z jednego źródła na drugie ·        Przybliżanie i oddalanie źródła dźwięku ·        Odtwarzanie źródła dźwięku ·        Oświetlanie przedmiotów z nazywaniem Poprawianie sprawności motorycznej poprzez: ·        Turlanie, turlanie ze zmianą ról ·        Masaż dłoni i stóp różnymi fakturami- gładkie/ szorstkie, piłkami kolczastymi Przeskakiwanie przez trzy linie i płotki ·        Przeskakiwanie przez trzy linie i płotki ·        Masaż uciskowy dłoni z kremowaniem ·         Masaż twarzy, zwłaszcza okolic ust dłońmi ·        Chodzenie po śladach, chodzenie po kamieniach ·        Ćwiczenia z masami ·        Naśladowanie ruchów motoryki dużej ·        Zabawy z piłką, balonem, z grochem- rzuty, łapanie, celowanie ·        Skoki obunóż przez linie, stanie i skoki na jednej nodze ·        Naśladowanie Poprawianie sprawności artykulacyjnej poprzez: ·        Ćwiczenia prelogopedyczne (dmuchanie świeczki, piłeczki, w flet, gwizdek ·        Dmuchanie piłeczek pingpongowych ·        Mówienie i szeptanie przez tuby ·        Masaż szczoteczką jamy ustnej ·        Naśladowanie mimiki przed lustrem Rozwijanie sprawności umysłowych poprzez: ·        Wskazywanie i dobieranie takich samych obrazków, liter, cyfr ·        Segregowani na dwa zbiory: obrazki, litery, cyfry ·        Oglądanie i wskazywanie w książce, gazetach, na zdjęciach ·        Czytanie całowyrazowe ·        Rysowanie i pisanie po śladzie, w szablonie ·        Odwzorowywanie wzoru i budowli z klocków, odwzorowywanie układu kolorowych pinezek, wkładanie figur do otworów

Indywidualny program dla dziecka   z głęboką niepełnosprawnością intelektualną i mózgowym porażeniem dziecięcym objętego zajęciami rewalidacyjno - wychowawczymi na pierwszym etapie edukacyjnym   CHARAKTERYSTYKA DZIECKA  Z GŁĘBOKĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ   I MÓZGOWYM PORAŻENIEM DZIECIĘCYM     Chłopiec cierpi na mózgowe porażenie dziecięce czterokończynowe z częstymi atakami padaczkowymi o różnym stopniu nasilenia i różnymi objawiającymi. Występuje u niego silne napięcie mięśniowe. Większą część dnia spędza w pozycji leżącej. Nie sygnalizuje potrzeb fizjologicznych. Potrafi przeżuwać jedzenie i próbuje gryźć. Emocjonalnie jest silnie związany z osobami bliskimi w tym również z nauczycielami prowadzącymi zajęcia rewalidacyjno wychowawcze. Rozpoznaje osoby bliskie, lubi z nimi kontakt dotykowy. Potrafi na krótko nawiązać kontakt wzrokowy.    W zakresie sprawności motorycznej potrafi przekręcać się na boki, podeprzeć się na przedramieniu (głównie prawym), przez chwilę trzymać głowę w pionie. Z uwagi na silne skrzywienie kręgosłupa siedzi wyłącznie podparty i podtrzymywany pasami. Potrafi utrzymać włożony mu do ręki przedmiot, przesunąć go po pulpicie, rozrzucić wieżę z klocków i rozpoznać obrazek na podstawie jego nazwy. Reaguje na zróżnicowane faktury, ściska rękę drugiej osoby. Mówi znaczeniowo „mama”, „am”, „Agi” (określenie dziewczynek). O swoich emocjach- radości, niezadowoleniu- informuje otoczenie gaworzeniem, głośnym śmiechem, gestykulacją i mimiką. Lubi cichą, spokojną muzykę, oraz zabawy z instrumentami i zabawkami wydającymi dźwięki.   Samoobsługa Zadania programowe Cele Zadania Uwagi Jedzenie - kształtowanie  nawyku zachowania właściwej postawy podczas jedzenia - ćwiczenia utrzymywania głowy w pionie, siedzenie z podparciem -  ćwiczenia przeciw ślinotokowi  manipulowanie palcami wokół warg, - spożywanie, smakowanie różnych potraw   Ubieranie - doskonalenie współpracy z opiekunem podczas zakładania i zdejmowania odzieży - ćwiczenia związane ze zdejmowaniem przedmiotów położonych na brzuchu, chustki na głowie      Funkcjonowanie w środowisku  Zadania programowe Cele Zadania Uwagi Komunikowane się - nadawanie informacji - doskonalenie indywidualnego sposobu komunikowania się - komunikowanie się w oparciu o kanały niewerbalne, język ciała: oddech, wyraz oczu, mimikę, układ ciała, gestykulację, wokalizację -   ćwiczenia oddechowe: dmuchanie, chuchanie   Komunikowane się - odbiór informacji - wdrażanie do odbierania informacji werbalnych płynących ze świata zewnętrznego - rozpoznawanie dźwięków płynących ze świata zewnętrznego (głosy domowników, z telewizora, z radia) - słuchanie nagrań - ćwiczenia przy muzyce   Sprawności ułatwiających poznanie świata  i  funkcjonowanie w nim. Zadania programowe Cele Zadania Uwagi Autoorientacja i orientacja przestrzenna - kształtowanie orientacji w schemacie własnego ciała - oglądanie siebie w lustrze, obserwowanie czynności rąk, nóg -  układanie przedmiotów na masowanych częściach ciała             i manipulowanie nimi - przekładanie się z pozycji leżącej na plecach na boki     Myślenie - wydłużanie czasu koncentracji uwagi   - kojarzenie przedmiotu, koloru - kształcenie nawyku patrzenia na twarz osoby mówiącej - ćwiczenia przygotowawcze rozwijające koncentrację uwagi (wskazywanie ręką lub wzrokiem jednakowych przedmiotów, kolorów, obrazków)     Sprawność manualna i motoryczna - ćwiczenie motoryki dużej   - usprawnianie manualne -wykonywanie ćwiczeń usprawniających mięśnie brzucha - ćwiczenia masujące palce, aby pozbyć się przykurczu, rozluźnić je -pocieranie dłońmi, klaskanie - ćwiczenia rozmachowe - rozluźnianie napięcia mięśniowego ramienia i przedramienia- malowanie rękoma dziecka farbami dużych płaszczyzn ruchami pionowymi, poziomymi, od lewej do prawej, z góry na dół - ćwiczenie sprawności palców - uderzanie o klawiaturę organów, zgniatanie, rwanie papieru - stemplowanie z ziemniaka, gąbki -  kładzenie na stronie wypukłej (skolioza) na tapczanie, materacu - ćwiczenia w podnoszeniu głowy, utrzymanie głowy w pionie - dziecko na kolanach n-la, ćwiczenia przytrzymujące głowę - ćwiczenia w leżeniu na plecach - masaż nóg, rąk, tułowia - wkładanie do rak dziecka różnych przedmiotów - próby rzutu przedmiotem, wypuszczanie go z ręki, toczenie go - uderzanie dłonią o przybory (piłeczka, woreczek, bębenek) - przedłużanie, rozciąganie ramienia - przysuwanie przedmiotów w leżeniu na plecach, brzuchu, bokiem - ćwiczenia przeciw silnym napięciom stóp (masaż palców, śródstopia, pięt, zginanie, łaskotanie) - ćwiczenia zwiększające ruchomość w stawach barkowych, biodrowych, kolanowych, łokciowych - zginanie aż do zaniku napięcia mięśniowego.     Terapia wspierająca Zadania programowe Cele Zadania Uwagi Stymulacja dotykowa - manipulowanie przedmiotami i tworzywami bezkształtnymi - chwytanie, trzymanie, przekładanie przedmiotów - przesypywanie fasoli, grochu - uklepywanie masy solnej, gliny, plasteliny     Stymulacja słuchowa rozwijanie percepcji słuchowej poprzez muzykoterapię - reagowanie na źródło dźwięku - ćwiczenia przy muzyce, słuchanie, rozpoznawanie dźwięków akustycznych (szelest, darcie gazety) - bujanie dziecka i śpiewanie piosenki - klaskanie rękoma dziecka - zabawa w szukanie źródeł dźwięków   Stymulacja wzrokowa - rozwijanie percepcji wzrokowej poprzez dostarczanie telereceptorom pojedynczych bodźców ostrych i jednoznacznych - szukanie źródła światła - skupianie wzroku na wybranym elemencie  - rozpoznawania znanych przedmiotów, - układanie w szereg przedmiotów i ilustracji rękoma dziecka - wodzenie wzrokiem za przedmiotem- zastosowanie  w ćwiczeniach przedmiotów o zdecydowanych kolorach - chowanie przedmiotów z szeregu, aby zauważyło ono zmianę - wodzenie wzrokiem za źródłem światła latarki   Stymulacja węchowa - rozpoznawanie różnych zapachów - prezentowanie w bliskiej odległości jednego zapachu przez dłuższy czas z jednoczesnym nazywaniem go   Stymulacja smakowa - rozpoznawanie różnych smaków - próba podawania w bardzo małych ilościach substancji o różnym smaku z jednoczesnym nazywaniem substancji, którą podajemy - trening odczuwania temperatury w okolicy warg           i w jamie ustnej

 

Ramowy rozkład dnia pracy z dzieckiem   POWITANIE                                                                            10- 15 min             Zajęcia porządkowe- pomoc mamie w czasie toalety i ubierania dziecka,         Przywitanie się stałą piosenką, grą na instrumencie lub innym określonym sygnałem dźwiękowym lub zapachowym,         Określenie nazwy dnia tygodnia,   GIMNASTYKA I MASAŻ                                                       10-15 min         Ćwiczenia rozmachowe, rozluźnianie napięcia mięśni rąk (ramienia, przedramienia),         Kreślenie w powietrzu ruchów w kształcie fal, kół,         Ćwiczenia rozluźniające ręce, nadgarstki, palce,         Gimnastykowanie nóg, np. odbicie piłki kolanem,         Toczenie piłki po różnych częściach ciała dziecka,         Masowanie ciała dziecka tkaninami o różnej strukturze.   ZABAWY MANIPULACYJNE                                               10-15 min         Rozwijające, doskonalące procesy poznawcze,         Dotykanie, przesuwanie, toczenie przedmiotów, np. zabawek,         Zamalowywanie dużych płaszczyzn ruchami pionowymi lub poziomymi,         Ćwiczenia manualne- usprawnianie małych ruchów ręki, dłoni, nadgarstków, palców,         Chwytanie przedmiotów, trzymanie, kulanie, przesuwanie, przekładanie, dociskanie,         Gniecenie, darcie papieru,         Mieszanie (groch, kasza, ryż, woda, piasek, masy ciastowe),         Stemplowanie: odbijanie śladów dłoni, stempli. WPROWADZENIE W OKREŚLONĄ TEMATYKĘ            5-10 min         Wykorzystanie stałego elementu, powtarzanego każdego dnia, przed rozpoczęciem części właściwej dnia (piosenka, zapach, ilustracja, wiersz ...)   I CZĘŚĆ WŁAŚCIWA ZAJĘĆ                                                20-25 min         Realizacja tematu dnia wg tematyki tygodniowej   ĆWICZENIA USPOKAJAJĄCO- RELAKSYJĄCE            10 min         Słuchanie utworów muzycznych,         Słuchanie ulubionych piosenek,         Rozwijanie świadomości własnego ciała poprzez dotykanie różnych jego części (ubieranie dziecka w jednobarwną rękawicę, spodnie, buty, skarpety    o dużym kontraście z pozostałym tłem),         Dotykanie przedmiotów o różnorodnej strukturze,         Baraszkowanie z dzieckiem (turlanie, kołysanie, przytulanie, głaskanie),   TERAPIA WSPIERAJĄCA                                                     10-15 min         Stymulacja dotykowa -         masaż Shantalli, -         masaż twarzy Castillo- Moralesa, -         program dotykowy dłoni: głęboki ucisk dłoni, ściskanie stawów w obrębie dłoni, obszczypywanie opuszków palców, opukiwanie stawów i kości           w obrębie dłoni metalową rurką i drewnianym klockiem, -         program czuciowy ręki: masaż różnymi materiałami, stosowanie bodźców           o różnej temperaturze.         Stymulacja węchowa -         Prezentowanie w bardzo bliskiej odległości silnego, jednorodnego zapachu, jednego w ciągu całego dnia i nazywanie go.         Stymulacja smakowa -         próba podawania w bardzo małych ilościach substancji o różnym smaku przed posiłkiem; za każdym razem nazywamy substancję, którą podajemy, -         trening odczuwania temperatury w okolicy warg i w jamie ustnej.   SŁUCHANIE OPOWIADAŃ I OPOWIEŚCI                        10-15 min         Słuchanie ciekawych tekstów, bajek dobranych do tematyki całego tygodnia czytanych przez nauczyciela lub odtwarzanych z kasety magnetofonowej   ZAKOŃCZENIE I POŻEGNANIE                                         10-15 min         Zajęcia porządkowe- pomoc mamie w czasie karmienia (pora obiadowa)         Pożegnanie się stałym elementem końcowym zajęć (piosenka, dźwięki instrumentu itp.).

Ćwiczenia stymulujące rozwój wszystkich zmysłów realizowane w pracy z dzieckiem z mózgowym porażeniem dziecięcym   Wzrok Wodzenie wzrokiem za zabawką świetlną, przedmiotem o intensywnym kolorze (np. czerwony, różowy) przesuwanym w polu widzenia dziecka, Wodzenie wzrokiem za światłem latarki, kolorowych świateł o różnym natężeniu  Oglądanie konturów postaci, przedmiotów Pokazywanie planszy z figurami geometrycznymi o zdecydowanych kolorach (czarny, czerwony, żółty)  Słuch Dostarczanie dźwięków, które można kojarzyć z określoną, powtarzającą się sytuacją (dzwonek do drzwi, telefon, odgłosy zwierząt, odkurzacz itp.) Rozpoznawanie tonu głosu, intonacji (nagrania różnorodnych głosów - śmiech, płacz itp. na kasecie magnetofonowej) Słuchanie dźwięków instrumentów muzycznych Czucie Bujanie, kołysanie (w objęciach nauczyciela, w kocu) Pocieranie ciała różnymi materiałami o różnych fakturach i dłońmi) Dotykanie przedmiotów o różnej temperaturze i strukturze Smarowanie oliwką i masaż palców, dłoni, głęboki ucisk dłoni, opukiwanie oraz masaż z użyciem aparatu do masażu Smak Podawanie dziecku cząstek potraw o zdecydowanym smaku   Węch Podawanie do wąchania buteleczek z zawartością substancji zapachowych z jednoczesnym nazywaniem zapachów (mięta, perfum itp.) Rozpoznawanie zapachu oliwki przed masażem, mydła przed myciem Stosowanie zapachów do sygnalizowania pór roku (lato-zapach różany, jesień- zapach lawendy, zima- zapach mięty, wiosna- zapach cytryny)   SPRAWNOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI UŁATWIAJĄCE POZNAWANIE ŚWIATA I FUNKCJONOWANIE W NIM   SPRAWNOŚĆ MANUALNA Chwytanie i trzymanie przedmiotów Przekładanie  przedmiotów Przesypywanie Przelewanie Uderzanie Gniecenie  (zduszanie) Toczenie i kulanie Mieszanie Dociskanie Darcie Dziurkowanie Rysowanie MYŚLENIE 1.     Tworzenie struktur spostrzeżeniowych i wyobrażeniowych na podstawie informacji  i analizatorów zmysłu: wzroku, słuchu, dotyku, powonienia i smaku, kinestetycznego, cenestetycznego, bólu. 2.     Rozumienie treści słuchanych tekstów.   KOMUNIKOWANIE SIĘ  (odbiór informacji) 1.     Odbiór i nadawanie informacji niewerbalnych (dotyk, gesty, mimika...) 2.     Odbiór informacji mówionych   TERAPIA WSPIERAJĄCA 1.     Stymulacja polisensoryczna (całego ciała) 2.     Ćwiczenia procesów wspierających myślenie  Uwaga (wydłużenie czasu koncentracji) Pamięć (poszerzanie zakresu pamięci) 3.     Rozwijanie aktywności własnej Stwarzanie optymalnych warunków dla rozwoju osobowości społecznej Umożliwienie przeżywania sytuacji motywujących do działania Uczenie radzenia sobie ze stresem 4.     Modyfikowanie zachowań Kształtowanie zachowań pozytywnych Eliminowanie zachowań niepożądanych Kształtowanie pozytywnej samooceny i podnoszenie poziomu jej obiektywności 5.      Budzenie motywacji do podejmowania wysiłku fizycznego i umysłowego.

·

---