ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI^1) z dnia 11 kwietnia 2006 r. uchylające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek skrawających do metali (Dz. U. z dnia 4 maja 2006 r.)

Na podstawie art. 23715 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.2)) zarządza się, co następuje:

§ 1. Traci moc rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek skrawających do metali (Dz. U. Nr 204, poz. 1723).

§ 2. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Obróbka skrawaniem metali jest podstawową techniką wytwarzania części maszyn, urządzeń, przedmiotów użytkowych, itp., polegającą na nadawaniu przedmiotowi obrabianemu żądanego kształtu, wymiarów i właściwości warstwy wierzchniej poprzez usunięcie części materiału za pomocą narzędzia skrawającego. Można wyróżnić następujące rodzaje obróbki skrawaniem:

• obróbka ścierna - obróbka skrawaniem wykonywana ziarnami ściernymi luźnymi lub związanymi spoiwem; m.in.: szlifowanie, docieranie, gładzenie, polerowanie.

• obróbka wiórowa - obróbka skrawaniem narzędziami o określonym kształcie i geometrii ostrza (np. nożem tokarskim, frezem), które usuwają materiał w postaci wiórów; m.in. poprzez: toczenie, wiercenie, frezowanie, struganie, dłutowanie, przeciąganie.

• obróbka ubytkowa - obróbka, podczas której następuje usunięcie określonej części materiału obrabianego przedmiotu, m. in. poprzez: obróbkę skrawaniem lub obróbkę erozyjną.

• obróbka obwiedniowa - obróbka skrawaniem, podczas której zarys obrabianego elementu (np. zębów) stanowi obwiednię kolejnych, blisko siebie leżących krawędzi skrawających narzędzia, najczęściej stosowana przy obróbce uzębień kół zębatych.

W obróbce skrawania metali stosuje się obrabiarki:

• do skrawania metali, takie jak:

• tokarki (wielonożowe, kopiarki, półautomaty i automaty tokarskie, uchwytowe, kłowe, tarczowe, rewolwerowe, karuzelowe, zataczarki),

• wiertarki (stołowe, kolumnowe, promieniowe, współrzędnościowe, wielowrzecionowe),

• frezarki (pionowe i poziome, uniwersalne, do kół zębatych, do gwintów, wiertarko-frezarki, frezarko-wytaczarki, kopiarki),

• wytaczarki,

• przecinarki (taśmowe, włośnicowe, tarczowe),

• strugarki (ogólnego przeznaczenia (wzdłużne, poprzeczne i pionowe (tzw. dłutownice) oraz specjalizowane (do kół zębatych , do obróbki krawędzi blach , do łóż obrabiarek , kopiarki)),

• przeciągarki (do otworów i do płaszczyzn),

• szlifierki (do płaszczyzn, do otworów, honownice , dogładzarki, docieraczki, polerki),

Ogólne zasady BHP dotyczące użytkowania obrabiarek do obróbki metali

• do pracy na obrabiarce powinien być dopuszczony pracownik mający odpowiednie umiejętności,

• obrabiarka powinna być sprawna technicznie,

• osłony stałe lub ruchome powinny mieć niezawodne blokady uniemożliwiające ich przypadkowe otwarcie. Jeżeli istnieje możliwość pracy na obrabiarce z otwartą osłoną, to osłona powinna być wyposażona w urządzenie blokujące uniemożliwiające jej otwarcie bez zatrzymania pracy obrabiarki.,

• urządzenia sterujące i inne zabezpieczenia powinny być zgodne z dokumentacją techniczno-ruchową oraz oznakowane w wyraźny sposób,

• obrabiarka powinna być wyposażona w odpowiednie urządzenia ochronne osłaniające przestrzeń roboczą, chroniące przed odpryskującymi wiórami, rozpryskującymi się płynami smarująco-chłodzącym i medium roboczym,

• obrabiarka powinna być wyposażona w odpowiednie urządzenia zapobiegające zalewaniu podłogi przez płyn smarujaco-chłodzący.

• osłony stałe wystające poza obrys obrabiarki oraz osłony ruchome zmieniające swoje położenie podczas pracy obrabiarki powinny być oznakowane barwami i znakami bezpieczeństwa,

• lampy elektryczne przeznaczone do oświetlania miejscowego na stanowisku pracy powinny być zasilane napięciem bezpiecznym, a natężenie tego oświetlenia powinno zapewniać widoczność pozwalającą na bezpieczne wykonywanie pracy,

• obrabiany przedmiot powinien być zamocowane w odpowiednim uchwycie lub imadle w sposób pewny,

• do pracy na obrabiarkach stosowane powinny być tylko narzędzia ostre i właściwe dla danej obróbki,

• ręczne pomiary powinny być dokonywane po zatrzymaniu obrabiarki,

• obrabiarki powinny być wyposażone w urządzenia do usuwania powstających wiórów,

• podczas naprawy, konserwacji i czyszczenia obrabiarka powinna być odłączona od zasilania prądem elektrycznym,

• przed przystąpieniem do naprawy lub czyszczenia obrabiarki należy sprawdzić, czy jej napęd jest odłączony od zasilania oraz, czy jest możliwe jej przypadkowe włączenie. W widocznych miejscach powinny być umieszczone czytelne tablice, „NAPRAWA. Nie uruchamiać”,

• pracownik obsługujący obrabiarkę powinien być ubrany w odzież roboczą, ściśle przylegającą, dotyczy to przede wszystkim rękawów przy nadgarstkach obsługującego, które powinny być opięte. Obsługujący powinien pracować z nakrytą głową i obuwiu roboczym.

Pracownik zanim przystąpi do pracy na obrabiarce do metali, powinien:

• zapoznać się z dokumentacją wykonawczą, z instrukcją obsługi obrabiarki i tabliczką znamionową maszyny,

• zaplanować kolejność wykonywania poszczególnych czynności,

• przygotować odpowiednie urządzenia pomocnicze umożliwiające składowanie materiałów, półfabrykatów i odpadów,

• przygotować materiał do obróbki ustawiając go w sposób zapewniający maksymalne bezpieczeństwo i łatwość pobierania,

• przygotować niezbędne pomoce warsztatowe, tj.: przyrządy pomiarowe, narzędzia pracy, zmiotki, haczyki, itp.,

• zastosować odpowiednie środki ochrony osobistej, np. okulary, maski, ochronniki słuchu, fartuchy skórzane, itp.,

• sprawdzić stan techniczny obrabiarki, oświetlenia stanowiska, a w szczególności wizualnie stan instalacji elektrycznej,

• próbnie uruchomić obrabiarkę i sprawdzić jakość jej działania,

• sprzątnąć stanowisko pracy po wykonaniu powierzonych zadań.

Zalecenia bezpieczeństwa podczas użytkowania tokarek

• tokarki stosowane do obróbki skrawaniem metali powinny być wyposażone w osłony chroniące operatora przed urazami powodowanymi przez ruchome elementy (np.: uchwyty, śruby pociągowe), wyrzucane elementy (wióry, uszkodzone narzędzia) oraz przed rozbryzgiem cieczy chłodzących,

• stosowane przy tokarkach uchwyty i tarcze zabierakowe powinny być zabezpieczone osłonami,

• osłony ruchome uchwytów tokarskich, które mogą być unoszone (gdy tego proces wymaga, aby dostać się do strefy roboczej) powinny być dostosowane do wymiarów uchwytu tokarki oraz oznakowane znakiem bezpieczeństwa. Wskazane jest, aby osłony ruchome zastosowane przy uchwytach tokarskich wyposażone były w urządzenia blokujące uniemożliwiające otwarcie jej w czasie pracy tokarki,

• przestrzeń robocza tokarki powinna być osłonięta osłonami stałymi lub ruchomymi, np.: w postaci osłony stałej zamocowanej do suportu tokarki i poruszającej się wraz z nim lub w postaci drzwi przesuwnych (osłony ruchomej) osłaniających całą strefę roboczą,

• osłony zastosowane w tokarkach wystające poza obrys obrabiarki powinny być oznakowane barwami ostrzegawczymi lub znakami bezpieczeństwa.

• w przypadku stołów obrotowych tokarek karuzelowych należy je wyposażyć na całym obwodzie w osłony chroniące przed zagrożeniami powodowanymi przez wióry lub ciecz chłodzącą.

• przed uruchomieniem wrzeciona tokarki należy sprawdzić, czy nie pozostawiono klucza do zaciskania przedmiotu w uchwycie tokarki,

• nie przedłużać ramienia klucza innym kluczem bądź rurką,

• podczas pracy na tokarce należy używać wyłącznie odpowiednich narzędzi przewidzianych w procesie skrawania i przyrządów dostosowanych do określonego procesu skrawania,

• przedmiot i narzędzia skrawające powinny być sztywno zamocowane i jak najmniej wysunięte,

• po zakończeniu mocowania przedmiotu klucz powinien być natychmiast wyjęty z uchwytu,

• przed włączeniem obrotów wrzeciona nóż tokarski zamocowany w imaku powinien być odsunięty od obrabianego przedmiotu,

• podczas przerw w pracy nóż tokarski należy odsunąć od obrabianego przedmiotu,

• narzędzie skrawające (nóż tokarski) dosuwać powoli i ostrożnie do obrabianego przedmiotu,

• nie należy używać noży mających po obu końcach ostrza skrawające lub tępych,

• długie elementy powyżej 800 mm należy mocować przy pomocy uchwytu i kła w koniku, a powyżej 1500 mm stosować okular lub podtrzymkę, natomiast długie przedmioty (np.: pręt) wystające poza wrzeciono należy osłonić lub zabezpieczyć przed możliwością kontaktu pracownika (lub innych osób),

• stosować odpowiednie koszyczki zaopatrzone w długą rączkę umożliwiające chwytanie opadających obrobionych przedmiotów podczas toczenia i obcinania,

• do zakładania i zdejmowania ciężkich przedmiotów należy stosować urządzenia transportowe tj.: wciągniki, żurawie, suwnice, wózki jezdniowe z odpowiednim osprzętem,

• nie wolno zdejmować osłon i zabezpieczeń z użytkowanych tokarek,

• przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan techniczny lub ewentualnie zastosować:

• odpowiednią osłonę uchwytu tokarskiego, tarczy zabierakowej lub całej strefy roboczej,

• osłonę na całym obwodzie stołu obrotowego tokarki karuzelowej,

• osłonę przedmiotu wystającego poza obrys tokarki, szczególnie w tokarkach rewolwerowych i automatach tokarskich, które nie zostały wyposażone w magazyn obrabianego przedmiotu,

• naprawy tokarek powinny być dokonywane wyłącznie przez osoby upoważnione przez pracodawcę i z odpowiednimi kwalifikacjami,

• niedopuszczalne jest usuwanie wiórów sprężonym powietrzem lub ręcznie (gołą dłonią),

• do usuwania wiórów z przestrzeni roboczej należy stosować narzędzia ręczne (haczyki, zmiotki),

• należy stosować noże z łamaczami lub zwijaczami wiórów przy obrabianiu materiałów miękkich,

• niedopuszczalne jest chłodzenie narzędzia lub obrabianego przedmiotu za pomocą mokrego czyściwa,

• nigdy nie należy hamować ruchu wrzeciona ręką lub przy użyciu jakichkolwiek przedmiotów,

• nie wolno w czasie mechanicznej obróbki sprawdzać dłonią dokładności obróbki, wymiarów przedmiotu obrabianego i dokonywać innych podobnych czynności,

• nie dotykać ręką przedmiotu obrabianego w czasie ruchu wrzeciona,

• niedopuszczalne jest dokonywanie czynności konserwacyjnych podczas pracy tokarki,

• niedopuszczalne jest nakładanie pasów napędowych i regulacja ich naciągu podczas pracy tokarki,

• nóż powinien opierać się całą swoją podstawą o powierzchnię imaka nożowego,

• wysuniecie noża poza krawędź imaka powinno być jak najmniejsze,

• kierunek docisku śrub mocujących nóż powinien być zgodny z kierunkiem sił skrawania oddziałujących na narzędzie w czasie jego pracy,

• używanie odpowiednich podkładek oraz ich odpowiednie położenie nie powodujące niezamierzonego zwiększenia wysięgu poza krawędź imaka nożowego,

• w ustawianiu wierzchołka ostrza noża w osi obrabianego przedmiotu stosować różnego rodzaju wzorniki oraz przyrządy,

• ze względu na bezpieczeństwo przewody i urządzenia elektryczne powinny być szczególnie starannie zabezpieczone przed wilgocią i działaniem cieczy stosowanych przy obróbce metali.

• każda tokarka powinna mieć uziemienie ochronne

• w razie zauważenia usterek lub uszkodzeń należy je natychmiast zgłosić i wprowadzić działania naprawcze,

• nie naprawiać zauważonych uszkodzeń tokarki samemu.

Ponadto w tokarkach powinna być zastosowana ochrona przed wyrzutem wiórów, a mianowicie:

• Wiór wstęgowy, powstający przy skrawaniu materiałów miękkich nieodprowadzany gromadzi się przy przedmiocie obrabianym skąd może być łatwo porwany przez części wirujące i zaczyna wirować w formie kłębu wraz z nimi stwarzając niebezpieczeństwo. Środkiem zaradczym jest w takim przypadku stosowanie zwijaczy wiórów (wklęsła powierzchnia natarcia) lub łamaczy wiórów. Środkiem doraźnym może być bieżące odprowadzanie wiórów za pomocą odpowiednich szczypiec lub zagiętego pręta (haczyka). Nie wolno wiórów chwytać ręką.

• Wiór krótki odpryskowy - powstaje podczas skrawania materiałów kruchych (np. żeliwo, brąz, mosiądz). Wióry te mają ostre brzegi i wysoką temperaturę (nawet do 350 ° C). Mogą spowodować poważne skaleczenia i oparzenia skóry a nawet ślepotę. Zabezpieczeniem są osłony stałe lub ruchome wykonane, np.: z materiałów przezroczystych (nietłukących się), jeżeli nie można zastosować osłon należy pracownika wyposażyć w okulary ochronne. Ochronę przed wiórami można również zapewnić przez zmianę kierunku odpryskujących wiórów, np. za pomocą występu na powierzchni natarcia noża tokarskiego jak również przez zmianę kierunku strumienia powietrza lub cieczy chłodzącej.

Zalecenia bezpieczeństwa użytkowania frezarek



Osłony stałe i ruchome stosowane we frezarkach mają na celu przede wszystkim przeciwdziałanie możliwości zetknięcia się ręki lub innej części ciała pracownika z wirującym frezem, jak również zabezpieczenie przed rozpryskiem skrawanych wiórów i cieczy chłodzących. Ze względu na różnorodność obrabianych przedmiotów, jak i typów samych frezarek stosuje się wiele rodzajów osłon ochronnych. Na fotografii zamieszczonej poniżej przedstawiono frezarkę pionową z zamocowaną na stole frezarki osłoną stałą z uchylnymi drzwiczkami osłaniającą strefę roboczą oraz osłoną stałą wrzeciona i freza.






Podczas obsługi frezarek należy przestrzegać następujących zasad:

• przed uruchomieniem wrzeciona frezarki należy sprawdzić stan techniczny obrabiarki,

• przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan techniczny lub ewentualnie zastosować:

• osłony ruchomych części nie biorących udziału w procesie frezowania chroniące przed przypadkowym dotknięciem częścią ciała przez operatora lub innych osób,

• osłony strefy roboczej chroniące pracowników przed odrzucanymi wiórami (szczególnie podczas szybkościowego frezowania metali frezami o dużej średnicy lub głowicami frezowymi),

• osłonę trzpienia frezarskiego wystającego poza okular,

• osłonę śruby mocującej frez i trzpień wystającej poza korpus frezarki,

• przed przystąpieniem do pracy należy:

• zapoznać się z dokumętacją techniczno - ruchową frezarki,

• sprawdzić działanie urządzeń napędowych, sterujących i obieg smarowania frezarki,

• przy szybkościowym frezowaniu metali wyłączenie frezarki powinno się odbywać przez wyłączenie ruchu noża, a następnie - posuwu stołu,

• sprawdzić stan i funkcjonowanie sprzęgiełka rozłączającego korbki i kółka służące do ręcznego posuwu stołu ze śrubą pociągową stołu w przypadku włączenia posuwu mechanicznego,

• sprawdzić we frezarkach sterowanych numerycznie stan działania automatycznego mechanizmu mocowania narzędzi i przyrządów we wrzecionie,

• ustawić barierki lub odpowiednio oznakować barwami ostrzegawczymi miejsca wysuwania się stołu frezarki poza jej korpus lub obrabianego przedmiotu, w przypadku gdy obrabiany przedmiot ma większe gabaryty niż stół frezarki,

• do zakładania i zdejmowania ciężkich przedmiotów należy stosować urządzenia transportowe, tj.: wciągniki, żurawie, suwnice, wózki jezdniowe z odpowiednim osprzętem,

• podczas pracy na frezarce należy używać wyłącznie narzędzi skrawających i przyrządów dostosowanych do określonego procesu frezowania,

• przedmiot i narzędzia skrawające powinny być prawidłowo i pewnie zamocowane,

• przed włączeniem obrotów wrzeciona frezarki, frez powinien być odsunięty od obrabianego przedmiotu,

• nie wolno zdejmować osłon i zabezpieczeń z obsługiwanych frezarek,

• naprawy frezarek powinny być wykonywane wyłącznie przez osoby upoważnione przez pracodawcę,

• niedopuszczalne jest usuwanie wiórów sprężonym powietrzem lub ręcznie (gołą dłonią),

• do usuwania wiórów z przestrzeni roboczej należy stosować narzędzia ręczne (np.: pędzle, zmiotki) lub urządzenia (np. elektromagnetyczne lub pneumatyczne),

• niedopuszczalne jest chłodzenie narzędzia lub obrabianego przedmiotu za pomocą mokrego czyściwa,

• nigdy nie należy hamować ruchu wrzeciona ręką lub przy użyciu jakichkolwiek przedmiotów,

• nie wolno w czasie mechanicznej obróbki sprawdzać dłonią dokładności obróbki, wymiarów przedmiotu obrabianego i dokonywać innych podobnych czynności,

• nie dotykać ręką przedmiotu obrabianego w czasie ruchu wrzeciona,

• niedopuszczalne jest dokonywanie czynności smarowniczych i konserwacyjnych w przypadku, gdy instrukcja obsługi nie zezwala na taką czynność (np.: gdy na frezarce prowadzone jest frezowanie),

• nie wolno układać w trakcie obróbki na stole frezarki narzędzi, sprzętu, przyrządów pomiarowych, itp.,

• nie wolno chłodzić obrabianego przedmiotu i narzędzia przy pomocy mokrych szmat, pakuł w czasie trwania obróbki,

• nie wolno podczas frezowania zdejmować jakichkolwiek osłon,

• nie wolno dopuszczać do obsługi frezarki inne osoby bez zgody przełożonego,

• nie dopuszczalne jest samodzielne naprawianie uszkodzeń we frezarce.

Zalecenia bezpieczeństwa użytkowania wiertarek



Stanowisko pracy przy wiertarce powinno być tak zorganizowane, aby zarówno przedmioty przeznaczone do obróbki, jak i narzędzia pomocnicze oraz urządzenia służące do sterowania obrabiarką znajdowały się w zasięgu rąk obsługującego, przy zachowaniu przez niego pozycji siedzącej lub stojącej. Nie należy jednak kłaść żadnych przedmiotów bezpośrednio na stole wiertarki.

Zdarza się często w czasie obróbki seryjnej, że pracownik po włączeniu automatycznego posuwu i wierceniu jednego detalu, przygotowuje sobie w tym czasie detal następny na płycie wiertarki, w bezpośredniej bliskości obracającego się wrzeciona. Narażony jest wtedy na pochwycenia przez elementy wirujące odstającej części odzieży. Aby tego uniknąć, należy ustawić przy wiertarce stół pomocniczy lub podstawę, gdzie przejściowo składa się przygotowane do obróbki detale w bezpiecznej odległości od wirującego wiertła i wrzeciona. A także należy zastosować odzież roboczą przylegającą do ciała (odzież powinna być pozapinana).

W czasie ruchu roboczego nie wolno sięgać po przedmioty znajdujące się z tyłu lub z boku wrzeciona. Uwaga pracownika jest wtedy skierowana na przedmiot, po który sięga i łatwo może zapomnieć o wirującym wiertle i wrzecionie.

Podczas wykonania na wiertarce ślepych otworów występują często trudności w oczyszczaniu ich z wiórów pozostałych po wierceniu lub gwintowaniu. Trudności te występują zwłaszcza wtedy, gdy przedmiot, w którym wykonywane są otwory, ma duże wymiary, np. korpus maszyny i nie można usunąć wiórów z otworu przez odwrócenie detalu. W tym przypadku wydmuchiwanie wiórów z otworu ustami, co mimo kategorycznych zakazów — niejednokrotnie praktykuje się, jest bardzo niebezpieczne. Zagraża to zaprószeniem oczu pyłem lub wiórami znajdującymi się w otworze. Niebezpieczeństwo takie występuje również przy wydmuchiwaniu wiórów sprężonym powietrzem. Rozprysk wiórów skierowany jest wówczas we wszystkich kierunkach, a więc i w stronę oczu pracownika wykonującego tę czynność.

Oczyszczanie sprężonym powietrzem głębokich otworów powinno odbywać się za pomocą specjalnego pistoletu z odpowiednią ukształtowaną dyszą. Wydostające się przez tę dysze, powietrze tworzy stożek ochronny, pod którego działaniem następuje zmiana kierunku ruchu wydmuchiwanych wiórów. W miarę możliwości technologicznych należy stosować urządzenia do samoczynnego usuwania wirów ze stołu wiertarki.

Przy szybkościowym wierceniu metali, łamanie wióra ciągłego należy dokonywać przy zastosowaniu następujących metod:

• przy posuwie ręcznym - przez wiercenie przerywane,

• przy posuwie samoczynnym - przez zastosowanie wierteł z łamaczami wiórów,


Niedopuszczalne jest przytrzymywanie obrabianego przedmiotu przez operatora wiertarki, ponieważ moment obrotowy wrzeciona może spowodować nagły obrót przedmiotu i skaleczenie ręki. Przedmioty w czasie wiercenia powinny być dobrze zamocowane i unieruchomione w imadle, w uchwycie szybkomocującym lub innym przyrządzie pomocniczym.

Podczas wykonywania czynności wiercenia nie wolno:

• zdejmować osłony i zabezpieczenia z wiertarki,

• obsługiwać wiertarkę w rękawicach ochronnych lub z zabandażowanymi palcami,

• chłodzić wiertło lub obrabiany przedmiot mokrymi szmatami lub pakułami podczas pracy wiertarki,

• hamować ręką wrzeciono przy wyłączeniu silnika, przytrzymywać nawiercany przedmiot ręką, dotykać wiertła w czasie ruchu,

• smarować i konserwować wiertarkę w czasie ruchu,

• zdmuchiwać wióry ustami lub sprężonym powietrzem, usuwać wióry rękami,

• używać do pracy niewłaściwych, uszkodzonych, tępych narzędzi,

• pozostawiać klucza w uchwycie lub klin w otworze wrzeciona,

• wiercić metali ciągliwych bez zastosowania wierteł z łamaczami wierteł,

• mocować lub zdejmować przedmiot w czasie ruchu wrzeciona,

• pracować z niewłaściwym lub źle naostrzonym wiertłem,

• ręcznie przemieszczać i przewozić ciężary o masie przekraczającej ustalone normy,

• układać żadnych przedmiotów na płycie stołu podczas wiercenia,

• pracować na wiertarce w rękawicach lub z palcem obandażowanym o odstających końcach bandaża,

• podtrzymywać przy mocowaniu wiertło od dołu,

• mocować wierteł z uchwytem stożkowym w uchwytach wiertarskich przeznaczonych do wierteł cylindrycznych.

Zalecenia bezpieczeństwa użytkowania strugarek



Bezpieczeństwo użytkowania strugarek w dużej mierze zależy od prawidłowego zamocowanie przedmiotu. Przy mocowaniu przedmiotu w imadle maszynowym, które to jest najczęściej stosowane w strugarkach poprzecznych, przesuw roboczy narzędzia skrawającego powinien być skierowany ku szczęce stałej imadła, a nie w kierunku szczęki ruchomej, która jest mniej sztywne, przez co może pod wpływem sił skrawania nastąpić wyrwanie przedmiotu obrabianego z imadła.

Zasadę tą należy stosować również przy mocowaniu przedmiotu obrabianego bezpośrednio na stole strugarki za pomocą docisków, klocków oporowych, śrub mocujących, itp.. Urządzenia mocujące powinny być łatwo dostępne, wygodne w obsłudze, pewne w działaniu i pewnie przymocowane do stołu strugarki. Wszelkie elementy służące do zaciskania powinny być umieszczone w polu widzenia i obsługiwane z jednego miejsca. Manipulacja rękami w czasie mocowania przedmiotu nie powinna odbywać się bezpośrednio w sąsiedztwie noży strugarki.

Wykonując prace strugania, konserwacji lub prace serwisowe na strugarce (zwłaszcza na strugarce wzdłużnej lub poprzecznej) istnieje możliwość uderzenia lub przyciśnięcia pracownika stołem do ściany lub innego stałego przedmiotu. Może to nastąpić, jeśli między tym przedmiotem a stołem maszyny jest zbyt mała odległość. Wolna przestrzeń przy największym skoku stołu strugarki powinna być wystarczająca dla swobodnego przejścia i bezpiecznej pracy. Po bokach strugarki, a także od końca stołu strugarki w jego położenia krańcowym, bądź od końca przedmiotu obrabianego, powinna pozostawać wolna przestrzeń, co najmniej 0,75 m. Zakres ruchu stołu zmienia się w zależności od wykonywanej pracy. Dlatego w miejscach, do których dochodzi koniec stołu lub obrabianego przedmiotu w swym położeniu krańcowym, należy ustawiać barierki odpowiednio oznakowane barwami ostrzegawczymi, określające granicę miejsca bezpiecznego. Barierki te można nie stosować tylko wtedy, gdy miejsca te są odpowiednio zabezpieczone, np. stałymi zagrodami.

Przed rozpoczęciem pracy i przed uruchomieniem ruchu stołu strugarki należy sprawdzić, czy zamocowany na stole przedmiot obrabiany, nie zaczepi o jakikolwiek element konstrukcyjny strugarki. Na mniejszych strugarkach ustawianie przedmiotu sprawdza się zwykle przez ręczne przesunięcie stołu, a na dużych — za pomocą narzędzi pomiarowych.

Ponadto podczas obsługi strugarki należy przestrzegać następujących zasad:

• przed uruchomieniem strugarki należy sprawdzić stan techniczny obrabiarki ,

• przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan techniczny lub ewentualnie zastosować:

• osłony strefy roboczej chroniące pracowników przed odpryskującymi wiórami,

• ustawić barierki lub odpowiednio oznakować barwami ostrzegawczymi miejsca (przestrzeń) wysuwania się stołu strugarki poza jej korpus lub obrabianego przedmiotu,

• do zakładania i zdejmowania ciężkich przedmiotów należy stosować urządzenia transportowe, tj.: wciągniki, żurawie, suwnice, wózki jezdniowe z odpowiednim osprzętem,

• podczas pracy na strugarce należy używać wyłącznie narzędzi skrawających i przyrządów dostosowanych do określonego procesu skrawania,

• podczas mierzenia przedmiotu obrabianego uniwersalnymi przyrządami strugarkę należy wyłączyć,

• przedmiot obrabiany i narzędzia skrawające powinny być prawidłowo i pewnie zamocowane,

• nie wolno zdejmować osłon i zabezpieczeń z obsługiwanych strugarek,

• naprawy strugarek powinny być wykonywane wyłącznie przez osoby upoważnione przez pracodawcę i z kwalifikacjami,

• niedopuszczalne jest usuwanie wiórów sprężonym powietrzem lub ręcznie (gołą dłonią),

• do usuwania wiórów z przestrzeni roboczej należy stosować narzędzia ręczne (np.: pędzle, zmiotki),

• niedopuszczalne jest chłodzenie narzędzia lub obrabianego przedmiotu za pomocą mokrego czyściwa,

• nie wolno w czasie skrawania sprawdzać dłonią dokładności obróbki,

• niedopuszczalne jest dokonywanie czynności smarowniczych lub konserwacyjnych w przypadku, gdy instrukcja obsługi nie zezwala na taką czynność (np.: gdy strugarka jest uruchomiona),

• nie wolno układać w trakcie obróbki na stole lub na łożu strugarki narzędzi, sprzętu, przyrządów pomiarowych, itp.,

• nie wolno przechowywać w łożu lub pod stołem strugarki żadnych przedmiotów, jak np. szmat, pakuł, narzędzia, itp..

Zalecenia bezpieczeństwa użytkowania szlifierek


Ze względu na bezpieczeństwo obsługi szlifierek wskazane jest, aby ściernica uchwycona była tarczami dociskowymi o możliwie dużej średnicy. Im większą zastosuje się średnicę tarcz dociskowych, tym bardziej ściernica będzie odciążona od naprężeń wewnętrznych wywołanych siłą odśrodkową w czasie pracy. Tarcze dociskowe nie mogą przylegać do ściernicy całą swą powierzchnią. Powinny one mieć wgłębienia w części środkowej tak, aby powierzchnie tarczy przylegające do ściernicy tworzyły kształt pierścienia.

Przedmiot obrabiany można mocować w różnego rodzajach uchwytach, w imadle lub bezpośrednio na stole szlifierki za pomocą docisków, klocków oporowych, śrub mocujących, itp.. Urządzenia mocujące powinny być łatwo dostępne, wygodne w obsłudze, pewne w działaniu. Wszelkie elementy służące do zaciskania powinny być umieszczone w polu widzenia i obsługiwane z jednego miejsca.

Operator obsługujący szlifierkę (zdjęcie zamieszczone niżej) powinien nosić odpowiednią odzież roboczą, która powinna być opięta, gdyż luźno noszona odzież, np. nie zapięte rękawy, może zostać pochwycona przez wirujące narzędzie i doprowadzić do powstania urazu u operatora. Ponadto powinien być wyposażony w odpowiednie środki ochrony indywidualnej, np.: okulary, ochronniki słuchu, fartuchy skórzane, itp..



Widok ogólny stanowiska szlifierza



Dla zapewnienia bezpiecznych warunków pracy na szlifierkach należy przestrzegać następujących zasad:

• należy pamiętać, iż najniebezpieczniejszym elementem szlifierki, mogącym stać się przyczyną wypadku, jest ściernica,

• do szlifowania wolno używać tylko ściernic nie uszkodzonych. Każdą ściernicę, a zwłaszcza o większych wymiarach (o średnicy po nad 250 mm) przed założeniem na szlifierkę trzeba wyważyć staty cznie,

• po zamocowaniu nowej ściernicy na wrzecionie szlifierki i zabez pieczeniu jej osłoną należy uruchomić ją próbnie na biegu jało wym, przy roboczej prędkości, na czas kilku minut. W czasie wykonywanej próby szlifierz powinien stać z boku szlifierki, a nie w płaszczyźnie obrotów ściernicy. Po pomyślnie wykonanej próbie, tzn.: jeżeli ściernica nie uległa rozerwaniu, oraz po dokładnym obejrzeniu, czy nie pojawiły się na niej rysy lub pęknięcia, można przy stąpić do pracy.,

• ręczne lub zmechanizowane dosuwanie przedmiotu obrabianego do ściernicy lub ściernicy do przedmiotu powinno być wykonane powoli tak aby uniknąć uderzenia co może spowodować pęknięcie i rozerwanie się ściernicy,

• podczas szlifowania przedmiotu na szlifierce, używać tylko tych powierzchni ściernic które są do tego celu przeznaczone (powierzchnia czołowa szlifować od czoła, powierzchnia boczna szlifować z boku ściernicy),

• przy szlifowaniu na mokro trzeba przed końcem pracy zamknąć dopływ cieczy chłodzącej, a następnie nie przerywając pracy ściernicy pozostawić ją tak na kilka minut, aby ciecz mogła być wydalona z porów ściernicy na skutek działania siły odśrodkowej. Pozostawienie, bowiem mokrej ściernicy w stanie spoczynku powo duje gromadzenie (ściekanie) się cieczy chłodzącej w jej dolnej części. Zmienia się wskutek tego położenie środka ciężkości ściernicy, co po ponownym uruchomieniu może spowodować jej rozerwanie.,

• po zakończeniu pracy należy całą szlifierkę oczyścić i przetrzeć na oliwioną szmatą. Utrzymywanie maszyny w czystości i właściwa kon serwacja przedłuża okres jej sprawności i jest czynnikiem podnoszą cym bezpieczeństwo pracy.,

• nie wolno szlifierki będącej w ruchu: naprawiać, czyścić, smarować (z wyjątkiem przewidzianych w DTR),

• prace konserwacyjne oraz naprawcze powinna przeprowadzać osoba wyznaczona przez pracodawcę i mająca odpowiednie kwalifikacje,

• nie pozostawiać szlifierki będącej w ruchu bez obsługi lub nadzoru,

• można wznowić pracę na szlifierce dopiero po usunięciu wszelkich uszkodzeń,

• prace na szlifierce wykonywać gdy wszystkie zabezpieczenie i osłony są zainstalowane na szlifierce,

• podczas szlifowania nie wskazane jest sprawdzanie dłonią gładkości powierzchni obrabianego przedmiotu,

• nie należy szlifować przedmiotów bez stosowania ochron dróg oddechowych, jeżeli szlifierka nie posiada sprawnego systemu odpylającego lub zraszającego,

• nie regulować stolika (podpórki) szlifierki podczas ruchy ściernicy.

• w trakcie szlifowania (po wyłączeniu szlifierki) oczyszczać i sukcesywnie usuwać odpady ze stolika szlifierki,

• wymianę narzędzia (ściernicy) wykonywać tylko po wcześniejszym odłączeniu szlifierki od zasilania,

• przestrzeń robocza lub jej część szlifierki ( oprócz szlifierek -polerek) powinna być osłonięta urządzeniami ochronnymi,

• szlifierki z regulacją prędkości obrotowej wrzeciona ściernicy powinny mieć blokadę uniemożliwiającą przypadkowe zwiększenie otworów szlifierskich powyżej dopuszczalnych dla zamocowanej ściernicy,

• zwrot ruchu obrotowego roboczego wrzeciona ściernicy powinien być oznaczony trwale za pomocą dobrze widocznej strzałki, umieszczonej na osłonie ściernicy lub na wrzecienniku,

• dopuszcza się niestosowanie osłon ściernicy na automatach i półautomatach do obróbki bieżni łożysk oporowych, w których zastosowane są urządzenia zabezpieczające przestrzeń roboczą, z automatyczną blokadą,

• konstrukcja osłon ściernic w szlifierkach pracujących bez płynu smarująco-chłodzącego powinna przewidywać wykorzystanie osłon również jako urządzenia do odbioru zanieczyszczonego powietrza,

• płótno ścierne szlifierek taśmowych powinno być osłonięte na całej jego długości z wyjątkiem roboczej przestrzeni obrabiarki,

• ściernica uszkodzona nie może być używana,

• nie wolno dokonywać pomiarów bezpośrednich (stykowych) podczas ruchu narzędzia,

• używać tylko sprawnych narzędzi i pomocy warsztatowych, nieuszkodzonych, prawidłowo oprawionych jak: młotki, pilniki, przecinaki, itp.,

• przedmiot mocować mocno, ale tak aby nie uległ on uszkodzeniu,

• przy wykonywaniu prac na urządzeniu mechanicznym, zapoznać się z instrukcją obsługi danego urządzenia.


Ochrona przed pyłem szlifierskim

Ściernica w czasie swej pracy wytwarza dużo pyłu szlifierskiego (cząsteczki zeszlifowanego materiału, oraz wykruszone ziarna ściernicy), co daje efekt w postaci snopu świecących iskier. Większa część rozrzucanego pyłu szlifierskiego zatrzymywana zostaje przez osłonę ściernicy, lecz znaczna część wydostaje się bezpośrednio na zewnątrz przez otwór roboczy osłony, odbita od obrabianego przedmiotu skierowana zostaje w stronę operatora.

W przypadku, gdy stosowane jest chłodzenie w czasie szlifowania, strumień cieczy częściowo zatrzymuje i spłukuje wytwarzany pył szlifierski, pozostaje natomiast rozprysk cieczy chłodzącej pomieszanej z pyłem. Używane przy szlifowaniu ciecze chłodzące nie mogą mieć żadnych właściwości szkodliwych dla zdrowia. Niezależnie od tego każda szlifierka wyposażona w instalację do cieczy chłodzącej powinna mieć odpowiednie osłony skutecznie zabezpieczające operatora przed jej rozpryskiem.
Do ochrony przed odpryskami pyłu szlifierskiego i cieczy chłodzącej należy stosować odpowiednie osłony stałe lub ruchome, które ustawiane są na drodze rozprysku pyłu i cieczy między ściernicą a operatorem. Dla umożliwienia szlifierzowi obserwacji w czasie obróbki, osłony należy wykonać z przezroczystego tworzywa lub z blachy stalowej z wziernikiem. Jeśli z jakichkolwiek względów przy szlifierce nie można użyć osłon przeciwodpryskowych, konieczne jest stosowanie w czasie szlifowania okularów ochronnych.

Przy szlifierkach pracujących na sucho należy stosować urządzenia do odciągu pyłu szlifierskiego. Urządzenia te mogą być zainstalowane nad stanowiskiem szlifierza jako wyciąg ogólny lub zainstalowane miejscowo przy strefie roboczej szlifierki podłączone do centralnej instalacji wyciągowej w hali fabrycznej. Ssawa urządzenia wyciągowego powinna znajdować się jak najbliżej strefy pracy ściernicy z przedmiotem szlifowanym. Ważne jest, aby urządzenie wyciągowe pracowało prawidłowo i skutecznie, dlatego też powinno być ono okresowo sprawdzane przez specjalistów.

Szlifowanie niektórych materiałów, np. na bazie węglików spiekanych, może być szkodliwe dla dróg oddechowych (wdychanie), pokarmowych (połknięcie) lub spowodować obrażenia skóry lub oczu. W tym celu nie wolno jeść, pić, ani palić tytoniu na stanowisku pracy. Przed jedzeniem, piciem lub paleniem tytoniu dokładnie umyć dłonie. Stosować miejscową wentylację wyciągową w stopniu wystarczającym do utrzymania poziomu ekspozycji znacznie poniżej wartości dopuszczalnych w danym kraju. Jeżeli przewietrzanie nie jest możliwe do zrealizowania, lub jest niewystarczające, należy stosować maski ochronne. W razie konieczności stosować okulary ochronne z osłonami bocznymi oraz stosować odpowiednią odzież ochronną.

Zalecenia bezpieczeństwa użytkowania przecinarek do metali


Dostęp do silników i zespołów przenoszenia napędu powinien być uniemożliwiony przez zastosowanie osłon stałych. W przypadku wymaganego częstego dostępu (tj. częstszego niż raz na zmianę) powinny być stosowane ruchome osłony z urządzeniami blokującymi. Blokowanie osłony powinno zawierać, co najmniej jeden czujnik uruchamiany w wymuszonym trybie pracy.


Przecinarki taśmowe

Osłony stałe lub nastawne powinny uniemożliwiać dostęp do piły na całej jej długości, z wyjątkiem miejsca skrawania. Podczas cięcia powinna być zastosowana ruchoma prowadnica z możliwością ustawienia jej jak najbliżej skrawanego przedmiotu.

Prowadnica powinna być połączoną z słoną nastawna, która zakrywa części piły niebiorącej udziału w skrawaniu (fotografia zamieszczona niżej). Prowadnice wpływają na równomierności pracy piły oraz zmniejszają ryzyko pęknięcia piły podczas pracy, a w konsekwencji urazu pracownika. W przecinarkach taśmowych ze zmechanizowanym posuwem obrabianego materiału lub obudowy piły, większym niż 2m/min, dostęp do strefy roboczej narzędzia powinien być osłonięty osłonami.



Widok zastosowanej nastawnej osłony połączonej z prowadnicą piły taśmowej



Przecinarki tarczowe

Przecinarki tarczowe powinny być wyposażone w osłony uniemożliwiające dostęp do ostrzy (zębów) obracającej się piły (w przypadku, gdy głowica robocza pozostaje w spoczynku), do piły podczas cięcia (z wyjątkiem miejsca obsługi) oraz do urządzenia oczyszczającego piłę podczas jej ruchu. Zastosowane osłony w przecinarce powinny chronić przed wyrzucanymi odłamkami (np. cząstkami piły, cząstkami materiału obrabianego, wiórami powstającymi podczas cięcia).

W przecinarkach tarczowych dostęp do piły powinien być uniemożliwiony kombinacją osłon stałych i osłon zamykających się samoczynnie (Fotografia zamieszczona niżej). Osłona zamykająca się samoczynnie odsłania niezbędną część ostrza piły potrzebną do cięcia materiału i podczas powrotu głowicy do pozycji spoczynkowej powinna automatycznie zakryć ostrze piły. W przypadku, gdy ruch lub stopień zamknięcia osłony zamykającej się samoczynnie zależy od położenia głowicy roboczej, w przecinarce powinny być zastosowane odpowiednie urządzenie ochronne (np. sprężyny powrotne lub odciążające, zatrzaski-zapadki) zapobiegające opuszczeniu się głowicy roboczej z położenia spoczynkowego do pozycji roboczej.



Widok przecinarki tarczowej z kombinacją osłon z głowicą w pozycji spoczynkowej (ostrza piły zasłonięte)



W przypadku mniejszych przecinarek tarczowych (o średnicy piły do 760 mm) powinna być zastosowana osłona narzędzia lub obudowa przecinarki. W przypadku dużych przecinarek (o średnicy piły powyżej 760 mm) dopuszcza się stosowanie zabezpieczenia w postaci ogrodzenia przecinarki.

Dostęp do poruszającej się piły, urządzeń do mocowania i jakichkolwiek zmechanizowanych urządzeń pomiarowych lub posuwowych od tylnej strony jak również pod stołem przecinarki powinien być uniemożliwiony przez zastosowania odpowiednich osłon stałych, a jeżeli to nie możliwe powinny być zastosowane osłony odległościowe łącznie z ruchomymi osłonami blokującymi lub urządzeniami odległościowymi do samoczynnego wyłączania.

Podczas wykonywanej pracy należy:

• sukcesywnie usuwać odpady, wióry oraz przecięty materiał,

• odsunąć piłę lub tarczę od przedmiotu obrabianego w czasie postoju maszyny,

• wymieniać narzędzia tylko w czasie postoju maszyn,

• nie wolno pozostawiać przecinarki będącej w ruchu bez obsługi lub nadzoru,

• wymianę narzędzia (piły taśmowe, tarcze) wykonywać tylko po wcześniejszym odłączeniu przecinarki od zasilania,

• przecinarka uszkodzona nie może być używana,

• nie wolno dokonywać pomiarów bezpośrednich podczas ruchu piły taśmowej lub tarczowej,

• używać tylko sprawnych narzędzi i pomocy warsztatowych, nieuszkodzonych, prawidłowo oprawionych jak: młotki, pilniki, przecinaki, itp.,

• po zakończeniu pracy należy całą przecinarkę oczyścić i przetrzeć na oliwioną szmatą. Utrzymywanie maszyny w czystości i właściwa kon serwacja przedłuża okres jej sprawności i jest czynnikiem podnoszą cym bezpieczeństwo pracy.,

• nie wolno przecinarki będącej w ruchu: naprawiać, czyścić, smarować (z wyjątkiem przewidzianych w DTR),

• prace konserwacyjne oraz naprawcze powinna przeprowadzać osoba wyznaczona przez pracodawcę i mająca odpowiednie kwalifikacje.

---