Psychologiczne koncepcje człowieka.
I - koncepcja Behawiorystyczna - człowiek reaktywny
II - koncepcja psychodynamiczna - człowiek niedoskonały
III - koncepcja poznawcza - człowiek samodzielny
Ad. II
Struktura osobowości
Id - podstawa, nieświadoma struktura stanowiąca źródło energii wedle zasady przyjemności. Najbardziej podstawowy element ludzkiej natury kieruje się więc regułą maksymalizowania doznań hedonistycznych.
Ego - pełni funkcję koordynatora kontaktów z rzeczywistością. Funkcjonuje na zasadzie realności. Pełni funkcję kontrolną i decyzyjną. Pozostaje w opozycji do id.
Superego - zinternalizowane reguły postępowania i normy moralne. Kieruje się zasadą moralności (zasada słuszności). Wywodzi się z wymagań rodziców, rodziców nagród i kar zewnętrznych, przekształca się w sumienie, pełniące funkcje samokontroli. Superego powściąga impulsy z id, szczególnie te, które stoją w sprzeczności z normami moralnymi lub wymaganiami społecznymi. Nakłania ego do preferowania celów zgodnych z normami moralnymi, nie zaś najbardziej dostępnych. Formą przejawiania się superego jest ideał własnego ja.
Dwa składniki podejścia humanistycznego:
Teoria potrzeb - mechanizmem sterującym ludzkimi zachowaniami są potrzeby, pojmowane jakoś brak czegoś i stanowiące hierarchię.
Teoria samoaktualizacji - proces stawania się tym, kim się jest, dążeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełniania swojego przeznaczenia lub powołania.
Koncepcja psychodynamiczna, założenia:
☼ ludzkie działanie jest ukierunkowane przez wewnętrzne siły motywacyjne, między którymi zazwyczaj istnieje konflikt i które są z zasady nieświadome
☼ celem psychologii ni jest badanie zewnętrznych zachowań, lecz poznawanie osobowości człowieka
☼ wiedza o osobowości stanowi system sił dynamicznych, zwanych popędami, pozwala przewidywać i wyjaśniać ludzkie zachowania pozwala ponadto je korygować
☼ siły motywacyjne są z reguły nieświadome, a człowiek z reguły nie zdaje sobie sprawy, dlaczego działa tak jak działa
☼ koncepcja ta wyjaśnia nie tylko jak działa człowiek, ale również wyjaśnia jak zmienić jego osobowość
☼ najbardziej znaną wersją portretu dynamicznego jest psychoanaliza, a w ostatnich latach dużą popularność zdobyła psychologia humanistyczna, której najwybitniejszym przedstawicielem jest Abraham Maslow (1908 - 1970) wg niego głównym celem jednostki jest rozwijanie się i aktualizacja jej własnych potencjalnych możliwości i zainteresowań, dąży ona do samorealizacji, chce być sobą
piramida Maslow'a
Koncepcja Behawiorystyczna, założenia.
☼ zachowanie człowieka zależne jest od wyposażenia genetycznego oraz od środowiska fizycznego i społecznego. Środowisko to pełni rolę czynnika sterującego ludzkim działaniem.
☼ struktura zachowania jest w dużym stopniu kopią struktury środowiska
☼ środowisko jest konfiguracją bodźców. Bodźce te sterują reakcjami człowieka. Zachowanie (R) się jest więc funkcją układu zewnętrznych bodźców (S). Głównym zadaniem psychologii jest badanie relacji istniejących między R i S.
☼ zachowanie ludzkie jest sprawcze ponieważ kształtuje otoczenie jednostki. Oddziaływanie otoczenia na zachowanie ma jednak charakter bardziej fundamentalny niż wpływ zachowania sprawczego na otoczenie. O ile środowisko jest układem aktywnym człowiek jest jedynie tworem reaktywnym.
☼ behawioryści nie negują istnienia życia wewnętrznego, zwracają jedynie uwagę, że nie reaguje ono na działania człowieka. (kolor samochodu, który jest jego cechą nie wpływa na kierowanie pojazdem)
Struktury poznawcze - system informacji o świecie zewnętrznym i o sobie samym. Stanowi względnie stałe cechy człowieka i jest głównym składnikiem osobowości.
Lewa półkula mózgu |
Prawa półkula mózgu |
Mowa Logiczne myślenie Liczenie Zdolności matematyczne Szeregowanie |
Rymy Rytm Muzyka Obrazy Wyobraźnia |
Czynniki determinujące ludzkie zachowanie.
System oczekiwań - czynnik determinujący w znacznej mierze zachowanie ludzi
Rodzaje systemu oczekiwań:
przewidywanie zdarzeń niezależnych od działania jednostki
przewidywanie konsekwencji
Formułowanie systemu oczekiwań:
informacje płynące ze środowiska
informacje zawarte w strukturach poznawczych
Podstawą formułowania oczekiwań jest łatwość aktualizacji wiedzy!!
Cechy systemu struktur poznawczych
Treść - źródło o człowieku i o własnym „ja” oraz o programach działania
• daje poczucie tożsamości
• podstawa do formułowania oczekiwań
• ułatwia ocenę wartości zdarzeń
• zawiera system algorytmów algorytmów heurystyk, za których pomocą można osiągnąć określone wartości
Cechy formalne systemu - relacje, jakie istnieją między jednostkami informacyjnymi
Złożoność struktur poznawczych
• proste - złożone - liczba aspektów, które człowiek bierze przy ocenie zdarzeń, zakres informacji, które one zawierają
• abstrakcyjność - konkretność - system liniowy i hierarchiczny
• otwartość - zamkniętość
• aktywność - bierność
Koncepcja poznawcza, założenia.
☼ odrzuca obraz człowieka reaktywnego oraz wizerunek człowieka niedoskonałego
☼ jednostka jest samodzielnym podmiotem, przyjmującym postawę badawczą wobec rzeczywistości
☼ obserwuje świat, przewiduje, formułuje hipotezy, planuje, eksperymentuje i wnioskuje zgodnie z posiadaną wiedzą - przystosowuje się do świata i kształtuje go
☼ procesy psychiczne i zewnętrzne zachowania człowieka zależą od informacji
☼ człowiek jest sterowany przez informacje płynące ze środowiska oraz informacje zakodowane uprzednio w pamięci
☼ struktura informacji decyduje o tym, do czego ludzie dążą, czego chcą
☼ informacje pochodzą z dwóch źródeł: płyną aktualnie z otoczenia oraz są zakodowane (system wiedzy o sobie, o świecie)
Składniki inteligencji emocjonalnej.
• zwracanie uwagi na swoje stany emocjonalne „często myślę o swoich uczuciach”
• jasne rozumienie swoich stanów emocjonalnych i adekwatne nazywanie ich „zawsze umiem powiedzieć, co czuję”
• świadome wpływanie na nastrój emocjonalny, regulowanie nastroje emocjonalnego i skuteczne działanie mimo złego nastroju „kiedy sprawy idą źle staram się myśleć o dobrych stronach życia”
• zdolność przestrzegania uczuć innych ludzi, która rozwija się wraz ze świadomością uczuć własnych i rozwojem współodczuwania (empatii)
Modele inteligencji emocjonalnej
Model autorstwa Salove'a i Mayer'a
☺ zdolność rozpoznawania i kierowania własnych emocji i uczuć
☺ zdolność do dostrzegania i kierowania emocjami i uczuciami innych
☺ znajomość różnych stanów emocjonalnych i wykorzystywanie tych umiejętności w kierowaniu własnymi działaniami
☺ zdolność do nawiązywania i podtrzymywania kontaktów z innymi
Model stworzony przez Bar - On'a
☺ zbiór pozaintelektualnych możliwości, kompetencji i umiejętności wpływających na zdolność jednostki do efektywnego radzenia sobie z oczekiwaniami otoczenia (umiejętność interpersonalna), strategie radzenia sobie ze stresem
Wg Goleman'a
☺ do zdolności określanych mianem inteligencji emocjonalnej zalicza znajomość własnych emocji (samoświadomość - rozpoznawanie uczucia w chwili gdy nas ogarnia oraz zdolność śledzenia uczuć z momentu na moment)
☺ kierowanie emocjami (panowanie nad emocjami, tak aby były właściwe w każdej sytuacji, zdolność uspokajania się
☺ zdolność motywowania się (podporządkowanie emocji celom)
☺ rozpoznawanie emocji u innych
☺ nawiązywanie i podtrzymywanie znajomości z innymi
Kreowanie wizerunku
rasa
płeć
wiek
wzrost
wyraz twarzy
ubiór
postawa
|
Wiarygodność |
Agresywność |
Pasywność |
Postawa
|
Wyprostowana |
Wychylona do przodu |
Zgięta, skulona |
Głowa |
Trzymana zdecydowanie ale nie sztywno |
Uniesiona z wysuniętą brodą |
Spuszczona |
Oczy |
Patrzy wprost, regularny kontakt |
„wpatruje się” |
W bok, rzadki kontakt |
Twarz |
Ekspresja odpowiednia do słów |
Zacięta „maska” |
Uśmiecha się, nawet gdy mu przykro |
Głos |
Odpowiednio modulowany |
Głośny, zbytni nacisk |
Miękki |
Ręce i dłonie |
Zrelaksowane, poruszają się z łatwością |
Ostre ruchy, wskazywanie palcami |
Spokojne ale bezcelowe ruchy |
Sposób chodzenia |
W równym rytmie |
Wolny i ciężki, szybki i twardy |
Szybki i nierówny |
Introwertycy
Stali Niestali
٭ bierny ٭ z rezerwą
٭ spokojny ٭ sztywny
٭ myślący ٭ nietowarzyski
٭ zrównoważony ٭ spokojny
٭ wyciszony ٭ zachowujący przytomność
٭ pesymistyczny
Ekstrawertycy
Stali Niestali
٭ władczy ٭ wzruszający się
٭ nieostrożni ٭ niespokojni
٭ pełni życia ٭ agresywni
٭ łatwy w kontakcie ٭ łatwo ekscytujący się
٭ łatwo reagujący ٭ zmienni
٭ gadatliwy ٭ impulsywni
٭ rywalizujący ٭ optymistyczni
٭ towarzyscy ٭ aktywni
Wewnętrzne siły kierujące aktywnością człowieka.
• siła osobistych potrzeb \ stan dziecka - czegoś chcę, gdy o czymś marzę lub tęsknię, podejmuje
działanie zmierzające do zaspokojenia moich potrzeb
• siła norm i powinności \ stan rodzica - robię coś, powinienem to zrobić. Jeżeli czegoś nie
nie powinienem, nie robię tego
• siła decyzji \ stan dorosłego - podejmuje działanie, na które jestem zdecydowany; moje
zamierzenia i plany opierają się na moich wewnętrznych
decyzjach
☼ rodzic dominuje dziecko - jeżeli to, co powinniśmy i to co musimy determinuje nasze działanie i sposób w
jaki wykorzystujemy czas, to produktem ubocznym jest poczucie krzywdy, taki ktoś jest niewolnikiem swojego czasu i swoich działań, czuje się wykorzystywany i przymuszany przez ludzi i okoliczności
☼ dziecko dominuje rodzica - nasze potrzeby, zachcianki zdominują nasze powinności. W konsekwencji
człowiek przeżywa poczucie winy. Taki ktoś czuje się nie w porządku wobec
innych. Kieruje swoją energię na samokaraniu. Jest zawsze spięty. Nie lubi sam
siebie.
☺ DZIECKO - to wszystkie nasze marzenia, życzenia i uczucia
☺ RODZIC - jest niezbędny do przekazania zasad kultury i aprobaty norm współżycia społecznego
☺ DOROSŁY - część naszej psychiki uformowana w trakcie samodzielnego życia, parania się problemami
zadaniami, odnoszenia sukcesów i porażek
Budowanie postawy asertywnej
- świadomość praw osobistych
- w budowaniu postawy asertywnej najistotniejsze jest poczucie TO CO CHCĘ ZROBIĆ JEST W
PORZĄDKU i ŻE MAM PRAWO DO TAKIEJ WŁAŚNIE DECYZJI
Asertywne reagowanie na krytykę
postawa dziecka postawa oskarżonego
- zaprzeczanie faktom - próba symulowania rozprawy sądowej
- usprawiedliwianie się
- milczenie i strach
- atakowanie
Teoria osobowości - nie zajmuje się obserwowalnymi właściwościami, jak wiek lub rasa, a wewnętrznymi,
nieobserwowalnymi stanami
O osobowości wnioskuje się na podstawie pewnych wzorów obserwowalnych zachowań lub na podstawie samopisu w kwestionariuszu.
Najbardziej znaczącymi szkołami osobowości są te cechy, które traktują osobowość w kategoriach albo cech albo typów.
Przyswajanie wiadomości organizacja toku myślenia wyrażanie myśli
wzrokowe wzrokowe
seryjna
słuchowe równoległa słuchowe
kinestetyczne kinestetyczne
Nowy model stylu komunikacji
TABELA PRZEKŁADU
Znaczenie |
Kinestezja |
Wzrok |
Słuch |
Nie rozumiem Cię. |
To, co mówisz nie dociera do mnie. |
Nie widzę, o co Ci chodzi. |
Nie brzmi to jasno. |
Chcę Ci coś zakomunikować. |
Chcę nawiązać z Tobą kontakt. |
Chcę Ci coś pokazać. |
Posłuchaj, co Ci powiem. |
Opisz mi swoją obecną sytuację. |
Wprowadź mnie bliżej w swoją sytuację. |
Opisz mi swoją sytuację. |
Powiedz mi coś więcej na swój temat. |
Obecna sytuacja odpowiada mi. |
Czuję, że to dobry pomysł. |
To wygląda na znakomity pomysł. |
Brzmi świetnie. |
Czy mnie rozumiesz? |
Czy ten pomysł do Ciebie dociera? |
Czy widzisz, co Ci chcę przekazać? |
Czy to brzmi dla Ciebie jasno? |
Grupowe a indywidualne podejmowanie decyzji
1. Zadania addytywne
polegają na tym, że wszyscy członkowie grupy wykonują w zasadzie ten sam rodzaj pracy, produkt końcowy jest sumą wkładu wszystkich jej członków. Grupy te tak długo SA lepsze w pracy w porównaniu z pojedynczymi osobami, jak długo każdy z członków wnosi odpowiedni wkład pracy.
2. Zadania koniunktywne
w których działanie grupy jest uzależnione od najmniej sprawnego członka „słabego ogniwa w łańcuchu”. Praca każdego członka zespołu jest uzależniona od pozostałych osób. Ekipa alpinistów może się wspinać z taką szybkością, na jaką pozwala umiejętność najsłabszego uczestnika wyprawy.
W tego typu zadaniach cecha charakterystyczną jest gorsze wykonanie zadania przez grupę niż przez pojedyncze jednostki, ponieważ najsłabszy członek będzie obniżał działanie grupy do jego poziomu.
3. Zadania dysjunktywne
zadania grupowe, których poziom rozwiązywania zależy od pracy najsprawniejszego członka grupy (np. gdy grupa rozwiązuje wspólnie trudne zadanie matematyczne).
Grupa rozwiązująca zadanie dysjunktywne będzie efektywna tylko wtedy, gdy jej najzdolniejszy członek potrafi przekonać resztę grupy do swoich racji
Myślenie grupowe.
Warunki sprzyjające
- duża spójność grupy, grupa zapewnia prestiż i jest atrakcyjna
- izolacja grupy, grupa jest wyizolowana, chroniona przed alternatywnymi poglądami
- alternatywny przywódca, przywódca kontroluje dyskusje w grupie oraz wyraźnie
przedstawia swoje życzenia
- silny stres, członkowie grupy odczuwają zagrożenie dla grupy
- słabo wypracowane sposoby podejmowania decyzji, brak standardowych metod rozpatrywania alternatywnych sposobów
Symptomy myślenia grupowego
- złudzenie odporności na atak
- przekonanie o moralnych racjach
- stereotypowe postrzeganie przeciwników
- autocenzura
- ukierunkowany nacisk na dysydentów
- złudzenie jednomyślności
Podejmowanie błędnych decyzji
- niepełna analiza alternatywnych poglądów
- lekceważenie określenia ryzyka (poziomu) dla preferowanych rozwiązań
- opieranie się na niepełnej informacji
- brak planu działania na wypadek niepowodzenia
Psychologiczne koncepcje człowieka.
Wyróżniające kryteria |
Psychoanaliza |
Behawioryzm |
Psychologia humanistyczna |
Psychologia poznawcza |
Kim jest człowiek? |
Pionek sterowany przez biologię, ograniczony przez kulturę |
Pionek sterowany przez cechy sytuacji |
Wszechwładny podmiot |
Badacz, decydent |
Prosty, złożony?
|
Złożony |
Prosty |
Złożony |
Złożony |
Realizowane interesy
|
Libido |
Redukcja popędów |
Rozwój osobisty |
Poznanie, równowaga poznawcza |
Stosowane strategie |
Kateksja, mechanizmy obronne |
Zachowanie skuteczne |
Samoaktualizacja |
Gromadzenie i przetwarzanie informacji |
Biologia czy doświadczenie
|
Biologia |
Uczenie się |
Biologia (marginalne uczenie się) |
Uczenie się |
Wolność, konieczność?
|
Konieczność |
Konieczność |
Wolność |
Wolność |
Koncentracja na czasie |
Przeszłość |
Przeszłość |
Teraźniejszość |
Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość |
Stabilność czy zmienność natury ludzkiej |
Stabilność |
Zmienność |
Zmienność |
Zmienność |
Metafora
|
Maszyna |
Maszyna |
Bóg |
Komputer |
CZYNNIKI WARUNKUJĄCE SKUTECZNE
DZIAŁANIE ZESPOŁÓW
WSPÓLNE
PROCEDURY CELE
I KONTROLA
WYKORZYSTANIE
EFEKTYWNA ZASOBÓW
KOMUNIKACJA
INTERPERSONALNA
ZAUFANIE
I ROZWIĄZYWANIE
KONFLIKTÓW
Cechy efektywnych zespołów
☼ radzi sobie z konfliktami, rozwiązuje je w sposób otwarty
☼ satysfakcja z dobrze wykonanych zadań
☼ zaangażowanie wszystkich członków zespołu na podobnym poziomie
☼ dobra organizacja pracy
☼ literowanie jest rolą przechodnią
☼ poczucie humoru
☼ docenianie informacji zwrotnej
☼ wzajemna sympatia
☼ wzajemna pomoc
☼ docenianie
☼ wspólny cel
CECHY SKUTECZNEGO LIDERA
UCZCIWOŚĆ KOMPETENCJA
UMIEJĘTNOŚĆ INSPIROWANIA ZMYSŁ KIERUNKU DZIAŁANIA
- liderzy muszą wiedzieć, dokąd idą
Rola lidera w zespole
Lider zespołu powinien wykazać się umiejętnościami:
٭ wspierania otwartej i uczciwej komunikacji wewnątrz zespołu
٭ rozwiązywania konfliktów
٭ bycia skutecznym „specjalistą” zarówno, jeśli chodzi o realizacje zadań, jak i budowę pozytywnych
relacji międzyludzkich
٭ dostrzegania sygnałów i oznak niezadowolenia pracowników, którymi są: brak komunikatywności, złu humor, unikanie rozmów, niezwykła drażliwość, nieobecność w pracy, opieszałość, niedbała postawa.
٭ bycia skutecznym rzecznikiem grupy na wyższych szczeblach hierarchii organizacyjnej.
Techniki prac zespołowych.
Metody grupowego rozwiązywania konfliktów
- dyskusja
- dyskusja moderowana
- burza mózgów
Rozwiązywanie konfliktów - 6 kroków T. Gordona
1 KROK
ZIDENTYFIKUJ PROBLEM
dojdź do właściwych potrzeb obu stron
2 KROK
WYMYŚLCIE JAK NAJWIĘCEJ ROZWIĄZAŃ TEGO PROBLEMU
3 KROK
ODRZUĆCIE WSZYSTKIE POMYSŁY, KTÓRE KOMUKOLWIEK NIEODPOWIADAJĄ
zostawcie przynajmniej jedno rozwiązanie akceptowane przez obie strony
4 KROK
PODEJMIJCIE DECYZJĘ O WDROŻENIU JEDNEGO ROZWIĄZANIA W ŻYCIE
5 KROK
USTALCIE SZCZEGÓŁY DZIAŁANIA
Co, kto kiedy?
6 KROK
SPRAWDŹCIE EFEKTY I EWENTUALNIE ZWERYFIKUJCIE DZIAŁANIE
(powrót do pkt 1 lub 2)
STRES
stres korzystny
stres niekorzystny
Reakcje fizjologiczne wywołane stresem
wzrost ciśnienia krwi wzrost pulsu (serce łomocze)
stres
=
lęk
wzrost częstości skóra blednie
oddychania (bo krew odpływa do mięśni)
(szybko, płytko)
obniżenie elektrycznej odporności
skóry na skutek zwiększonej
potliwości skóry
Konsekwencje stresu
psychologiczne społeczne somatyczne
- dyskomfort, niskie samopoczucie - występowanie trudności - osłabienie układu
nadwrażliwość emocjonalna interpersonalnych, dysonans immunologicznego,
obniżenie motywacji wewnętrznej społeczny, alienacja, choroby somatyczne
ograniczenia w samorealizacji, lęk konfliktowość
Asertywność a inteligencja emocjonalna
stres, lęk
ucieczka agresja
na zewnątrz do wewnątrz
na zewnątrz
Adaptorzy i innowatorzy
- sposób podejmowania nowych inicjatyw
- radzenie sobie ze strukturą organizacyjną podejmowania decyzji
- wyjaśnianie własnych porażek i sukcesów
Adaptator |
Innowator |
- lubi wykonywać pracę coraz lepiej |
- preferuje wykonywać pracę w odmienny sposób |
Wykonywanie zadań
- modyfikuje istniejący system po to, by go udoskonalić |
- poszukuje nowości |
Sposób formułowania problemów, poszukiwanie rozwiązań i wdrażanie
- czeka aż problem zostanie mu dany - czuje się dobrze w organizacjach, które adaptuje się powoli - nie lubi wprowadzać zasadniczych i gwałtownych zmian |
- szuka problemu - wyzwaniem jest znajdowanie nowych i możliwie oryginalnych rozwiązań |
Silne i słabe strony
- dostosowuje się do istniejącego stanu rzeczy, ale wyraźnie nie jest w stanie dostrzec rozwiązań, które leżą poza tym systemem |
- jest szczęśliwy tworząc nowe rozwiązania |
Sposób wdrażania decyzji
- praca cechująca się precyzją, określoną metodą, dyscypliną - osoba bezpieczna, spolegliwa, podporządkowująca się |
- niezdyscyplinowany, niezdolny do dłuższego wykonywania pracy zrutynizowanej - osoba niezależna, silnie wierząca w swoje możliwości |