464


Autorzy metody stworzyli dwa programy: "Programy Aktywności: "Świadomość Ciała, Kontakt i Komunikacja" - Marianny i Christophera Knillów, oraz "Dotyk i komunikacja" - Christophera Knilla. 

Stosowane one są w wielu krajach, zostały już przetłumaczone na siedem języków, zaś tłumaczenia na język polski dokonała Maria Piszczek. Są one rezultatem wieloletniej pracy twórczej, intensywnej praktyki i doświadczeń terapeutycznych autorów z dziećmi, młodzieżą i osobami dorosłymi z ciężkimi zaburzeniami w rozwoju ruchowym, poznawczym i społecznym. W Polsce metody te zyskują coraz większą popularność i uznanie wśród specjalistów szkolnictwa specjalnego i innych osób pracujących z osobami niepełnosprawnymi z zaburzoną komunikacją i głęboko zaburzonym kontaktem z otoczeniem."

Marianna Knill (1947 - 1986) ukończyła Akademię Muzyczną w Oslo, studia w Londynie, gdzie zdobyła licencjat Guildhall School of Music and Drama; współpracowała z Norweskim Instytutem Edukacji Specjalnej.


Christopher Knill (1948) ukończył Uniwersytet w Leeds i jest pracownikiem Norweskiego Instytutu Edukacji Specjalnej, pełniąc funkcję konsultanta i superwizora programów pracy z osobami niepełnosprawnymi, które są wprowadzane w Anglii i w Skandynawii.

Dotyk i Komunikacja

Dotyk i komunikacja a interakcje i rozwój

Jeszcze w latach 60 tych uważano, że noworodki mają ograniczone możliwości komunikowania się bądź w ogóle nie potrafią komunikować się z innymi, a takowe zdolności nabywają w granicach 1 roku życia. Przekonanie owo zostało zniesione w latach 70tych, po przeprowadzeniu badań, których efektem była świadomość wagi wczesnej komunikacji w rozwoju niemowlęcia. Badania te wykazały jak ważne jest dla rozwoju dziecka osiągnięcie i utrwalenie zdrowych zasad komunikacji i wzajemnych kontaktów z dorosłymi.

Do czynności rozwijających kontakt możemy zaliczyć karmienie, przewijanie czy kąpanie. Dziecko po pewnym czasie stosowania tych samych, znanych już przez siebie rytuałów, zaczyna wykazywać inicjatywę dialogu. Będąc blisko siebie dorosły i dziecko uczą się odczytywać język swoich ciał oraz dostosowywać się do rytmu czynności lub odpoczynku.

Kontakt fizyczny i fundamenty emocjonalne

Najwrażliwszy kanał sensoryczny to skóra, dlatego dotyk jest szczególnie ważny dla naszego rozwoju. Doświadczenie dotyku jest pierwszym wrażeniem, jakiego doznajemy. Tak, więc jeśli dziecko jest trzymane lekko, blisko ciała to pozwala mu na ufne traktowanie otaczającego świata oraz na odczuwanie pewności siebie. Oparte na wczesnym kontakcie fizycznym potwierdzenie emocjonalne jest bazą dla dobrego rozwoju podstawowych ludzkich związków i komunikacji.

Komunikacja miedzy dzieckiem a opiekunem powstaje poprzez kontakt cielesny. Rozwija się wtedy fizyczny dialog, w którym oboje partnerzy uczestniczą, Wartym zauważenia jest fakt, iż kontakt o nie tylko dotyk, ale także ruch, w jaki wprawiamy niemowlę przy opiece nad nim ruch ten pobudza jego zainteresowanie i sprawia mu przyjemność. Badania wykazały, iż dzieci głaskane i noszone przez swoje matki są szczęśliwsze, bardziej aktywne i komunikatywne niż te, u których kontakt fizyczny był ograniczony.

Kontakty fizyczne a samoocena

Badania wykazały, iż istnieje ścisły związek pomiędzy kontaktem fizycznym we wczesnym dzieciństwie a poczuciem własnej wartości i pewności siebie. Pozytywny obraz siebie zachęca do odkrywania świata, a brak pewności siebie powoduje, iż dziecko do wszystkiego podchodzi z rezerwa jest zamknięte i podejrzliwe w stosunku do innych. Rezultatem może być problem w komunikowaniu się z innymi.

Po porównaniu dzieci z różnych środowisk udowodniono, że te, które w kontakcie fizycznym czuły się akceptowane, rozwijały zaufanie do innych i wiarę w siebie.

Potrzeby ludzi z ciężkimi defektami komunikacji

W niektórych przypadkach zdarza się, iż komunikacja jest zaburzona. Dzieje się tak np. w momencie, kiedy dziecko reaguje inaczej niż tego oczekuje dorosły. Powoduje to, że często niezauważane zostaje to, co dziecko chciało przekazać i doprowadza to w konsekwencji do wzajemnego niezrozumienia.

W badaniach efekt ten został określony, jako "mismatch", czyli wywołanie niepewności i poczucia dystansu miedzy dorosłym a dzieckiem. Dobrym przykładem tutaj są dzieci niewidome, które nie zdradzają swoją mimiką twarzy żadnych informacji o sobie. Dziecko niewidome używa ruchów całego ciała do komunikowania się i jeśli te jego unikalne sygnały nie zostaną zrozumiane powstaje właśnie "mismatch" - zaburzona jest pozytywna komunikacja.

Czasem pomimo tego dziecko przełamuje ograniczenia i zmusza opiekuna do zmiany centrum jego uwagi do uwzględnienia swojej odpowiedzi. Jeśli dziecko nie otrzymuje odpowiedzi przez dłuższy czas, w wielu sytuacjach zamyka się w sobie i reaguje agresją na osoby chcące się z nim komunikować.

Wiele programów edukacyjnych do komunikacji z osobami ze znaczną i głęboką trudnością w uczeniu opiera się na zasadzie. że należy dostarczyć dużo stymulacji sensorycznej i interpersonalnej a "reszta zrobi się sama". Jest to trudne do zrozumienia w przypadku wewnętrznego braku przekonania o tym, że robimy coś konstruktywnego.

Do pozytywnego rozwoju komunikacji i kontaktu powinniśmy wybrać program stawiający na jakość a nie ilość interakcji. Musimy, więc wybrać tzw. "złoty środek " uwzględniający zarówno potrzeby nasze jak i partnera.

Ramy interakcji

Rolą opiekuna we wczesnym rozwoju dziecka jest budowanie "rusztowania" wokół niego, tak żeby było ono skuteczne. Należy, więc pamiętać o tym by było płynne i dostosowane do potrzeb dziecka. Jako opiekun musimy dawać wsparcie i dostosowywać je do zmian zachodzących w rozwoju podopiecznego. Aby to osiągnąć musimy uwzględnić następujące komponenty:

Dotyk i komunikacja

Autorem Programu "Dotyk i Komunikacja" jest Christopher Knill. W swym podejściu, popartym wieloletnimi doświadczeniami w pracy terapeutycznej z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi o głęboko ograniczonych zdolnościach ekspresji, czy braku kontaktu z otoczeniem, uzasadnił znaczenie użycia dotyku w rozwoju świadomości interpersonalnej, wrażliwości, oraz komunikacji. Ch. Knill adresuje swój Program głównie dla rodziców dzieci upośledzonych umysłowo, autystycznych, pasywnych i wrogo reagujących na otoczenie, dla osób z defektami sensorycznymi i fizycznymi, ale i dla tych wszystkich, którzy mają małe, zdrowe dzieci.

W podręczniku Knilla opisane i zilustrowane są sposoby, dzięki którym regularne i wrażliwe stosowanie dotyku, już od chwili urodzenia dziecka, może przyczynić się do pozytywnego rozwoju kontaktu i komunikacji. A w przypadku wybranych przez autora osób, z którymi wcześniej niemożliwa była realizacja jakiegokolwiek programu, podane są konkretne obserwacje z sesji i warunki, dzięki którym udało się pozytywny kontakt nawiązać i podtrzymać. Do Programu załączona jest kaseta magnetofonowa, zawierająca specjalnie skomponowaną muzykę (dźwięki tworzące tony, harmonię i rytm, połączone w różny sposób, ze zróżnicowaniem głośności i tempa). Oprawa muzyczna (5 części, trwa ok. 23 minut) jest wspaniałym uzupełnieniem Programu, tworzy atmosferę intymności i bezpieczeństwa, służy relaksacji, a w innych częściach zachęca do inicjatywy i interakcji.

Świadomość Ciała, Kontakt i Komunikacja

Założenie i wykorzystanie

Programy proponowane przez państwo Knillów stanowią ramy, dzięki którym może się rozwijać kontakt społeczny u dziecka, ruch i zabawa. Mogą one również stanowić bazę wyjściową dla rozwoju rozumienia i używania języka.

Podstawowe założenia

Podstawowym założeniem jest stwierdzenie, że rozwój człowieka uzależniony jest od zdolności do nabywania, organizowania i wykorzystania wiedzy o sobie. Zależy on od sposobu, w jaki ludzie zaznajamiają się ze swoim ciałem i uczą się jak go używać. Niektórzy mają trudności w doświadczaniu, nabywaniu i organizowaniu podstawowych informacji o sobie. Ich interakcja ze środowiskiem staje się ograniczona i w rezultacie mogą oni wykształcić zaburzony obraz swojego ciała. Może im zabraknąć kontroli nad ruchami i mogą napotykać na poważne problemy w komunikacji. To wszystko bywa przyczyną ogólnego poczucia braku bezpieczeństwa i zaburzeń emocjonalnych, które z kolei hamują możliwości normalnego rozwoju.

Nauczyciel - terapeuta

Dziecku pomaga to, że terapeuta używa głosu, śpiewa lub mówi, wyraźnie akompaniuje każdej aktywności.

Żadna przewidziana programem aktywność nie powinna być wykonywana mechanicznie, jego brak świadomości ciała ulega utrwaleniu.

Terapeuta powinien być świadomy skutków własnego sposobu podejścia do dziecka -szczególnie skutków używania kontaktu fizycznego i głosu. Program zakłada wzrost dziecięcej inicjatywy i nie czyni dziecka zależnym od dorosłego. Wiodącą cechą jest tu wrażliwość terapeuty jego zdolność do wykorzystania przedstawionego materiału.

W stosunku, do kogo można stosować programy?

Programy mogą być skutecznie stosowane do pracy z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi o różnym poziomie rozwoju intelektualnego i z różnymi rodzajami niepełnosprawności fizycznej.

Świadomość własnych kanałów ekspresji i języka ciała

W pracy z osobami mającymi trudności w komunikacji nasza świadomość sposobu wykorzystywania repertuaru zachowań ekspresyjnych staje się sprawą najważniejszą dla rozwoju dobrego kontaktu i komunikacji.

Głos

Ważne narządzie zdobywania i utrzymywania uwagi. Dzięki odpowiedniemu użyciu głośności, tempa, pauz, rytmu i tonu możemy uspokoić lub pobudzić partnera, wzmocnić artykulację naszego partnera i ruchy jego ciała.

Wyraz twarzy

Jeśli partner widzi, powinniśmy być świadomi ekspresji naszej twarzy. W pracy z ludźmi, którzy mają zaburzenia komunikacji, łatwo jest zapomnieć, że to my powinniśmy proponować kontakt wzrokowy ( nie naciskając przy tym). Wyraz naszej twarzy powinien być wyraźny i jednoznaczny. Ważne jest używanie zróżnicowania i kontrastów, by adekwatnie ukazać mu nasze emocje i ciepło.

Pozycja ciała i ruch

Ruchy, które są powolne i rytmiczne, redukują pobudzenie, natomiast gwałtowne i nierytmiczne powodują jego wzrost. Pozycja leżąca mniej sprzyja aktywności niż stojąca czy siedząca. Tak więc zarówno nasza pozycja i ruchy, jak i ruchy naszego partnera wpływają na jakość kontaktu.

Nasze ręce

Nasze ręce są podstawowym źródłem kontaktu, nawet mówimy o człowieku, że ma dobre albo złe ręce. Sposób, w jaki dotykamy - powinien być przekonujący i precyzyjny a nie mechaniczny lub bezmyślny. Podając dłonie powinniśmy przekazywać pozytywne nastawienie i poczucie bezpieczeństwa. Jeśli jesteśmy znów zbyt delikatni możemy uzyskać efekt zmieszania a w rezultacie leki i napięcie.

Wspierająca rola muzyki

Muzyka ma ważne właściwości, których doświadczamy regularnie w naszym życiu codziennym. Szybko uczymy się łączyć muzykę ze specyficznymi zdarzeniami i różnymi okresami naszego życia. Różna muzyka działa w różny sposób. Podstawową cechą muzyki jest to, że jej właściwości mają wpływ na wszystkich ludzi niezależnie od ich wieku i poziomu rozwoju oraz od umiejętności komunikacji.

Program wprowadzający

Trwa około 8 minut