Przestrzeganie, stosowanie, interpretacja umowy międzynarodowej. 

Przestrzeganie umów międzynarodowych.

Przestrzeganie wynika z zasady pacta sunt servanata - umów należy przestrzegać. Ta zasada formułowana jest od XIX w. W rozmaitych dokumentach. Swoje potwierdzenie znalazła w Karcie Narodów Zjednoczonych oraz w Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów.

Z tej zasady wynika obowiązek zapewnienia zgodności prawa krajowego z prawem międzynarodowym, ponadto państwa nie mogą powołać się na prawo krajowe jako przyczynę nie wywiązywania się z zobowiązań umownych.

Zasada ta jeszcze przed kodyfikacją prawa traktatów znalazła swoje zastosowanie w orzecznictwie Sądów międzynarodowych. 

Stosowanie umów międzynarodowych.

Zakres podmiotowy umów międzynarodowych.

Podmiotem umowy międzynarodowej są strony umowy gdyż co do zasady umowy międzynarodowe znajdują zastosowanie, czyli tworzą prawa i obowiązki wyłącznie dla stron umowy. Wynika to z fundamentalnych zasad prawa międzynarodowego przede wszystkim z zasady suwerennej równości państw. Znalazło to swoje potwierdzenie w art. 34 Konwencji Wiedeńskiej Prawo Traktatów artykuł ten stanowi, że traktat nie tworzy obowiązku ani praw dla państwa trzeciego bez jego zgody jednakże w pewnych szczególnych sytuacjach prawo międzynarodowe dopuszcza zawieranie umów na korzyść i na niekorzyść państw trzecich.

Umowy na korzyść państw trzecich mogą przyznawać prawa zarówno jednemu państwu, grupie państw jak i wszystkim państwom. Zamiar przyznania uprawnień powinien być wyrażony w sposób ewidentny czyli nie może budzić wątpliwości.

Ponadto państwa trzecie muszą wyrazić zgodę na przyznanie uprawnień z tym, że zgoda domniemywana jest tak długo dopóki nie zostanie wykazane co innego.

Umowy międzynarodowe które tworzą obowiązek dla państw trzecich są rzadziej stosowane w praktyce. Zamiar nałożenia obowiązku powinien być wyrażony w sposób jasny. Ponadto państwo trzecie musi przyjąć ten obowiązek w sposób wyraźny w formie pisemnej. Konwencja Wiedeńska reguluje zasady odwołania lub zmian uprawnień bądź obowiązków dla państw trzecich. 
 

Zakres terytorialny stosowania umowy międzynarodowej.

Zgodnie z art. 29 Konwencji Wiedeńskiej Prawo Traktatów, jeżeli odmienny zamiar nie wynika z traktatu ani nie zostaje ustalony w inny sposób to traktat wiąże każdą stronę w odniesieniu do całego jej terytorium.

W przypadku państw złożonych, na które składają się poszczególne jednostki administracyjne w praktyce będą obowiązywać umowy, których zastosowanie może ograniczać się wyłącznie do terytorium jednostki administracyjnej będącej stroną umowy. Ponadto w umowach zamieszczane są klauzule federalne.

Ponadto wyróżnia się grupę umów, które określa się jako umowy zlokalizowane. Te umowy swoim zakresem obejmują wybrane części terytorium państwowego. 

Terytorialne stosowanie umowy międzynarodowej, której stroną jest organizacja międzynarodowa.

W związku z tym, iż organizacje międzynarodowe nie posiadają swojego terytorium ta problematyka wydaje się bezprzedmiotowa.

Wyjątek Wspólnota Europejska ze względu na zakres kompetencji i ius contrahedi. Umowy międzynarodowe zawierane prze Wspólnotę Europejską znajdują swoje zastosowanie na terytorium wszystkich państw członkowskich.

Zakres przedmiotowy należy rozpatrywać w stosunku do:

• umów dwustronnych,

• umów wielostronnych.

Umowy dwustronne obowiązują w kształcie wynegocjonowanym przez stronę

Umowy wielostronne - w ich przypadku możemy mieć do czynienia z fragmentacją zobowiązań umownych powstałą na skutek wprowadzonych zastrzeżeń oraz złożonych sprzeciwów.

W związku z tym analiza treści umowy powinna obejmować tekst umowy wraz z załączonymi protokołami i inne elementy dodatkowe umowy międzynarodowej, ponadto zgodnie z Konwencją Wiedeńską o pr. Traktatów zastrzeżenia i sprzeciwy mogą być wycofane. 

Integracja umów międzynarodowych.

Gdy przepisy umowy sporządzone są w sposób jasny, zrozumiały nie budzący wątpliwości, to wówczas mamy do czynienia z bezpośrednim rozumieniem tekstu umowy w myśl zasady clara non sundt interpretanda - to co jasne nie wymaga wykładni.

Natomiast kiedy tekst umowy jest niejasno sformułowany i budzi wątpliwości to wówczas mamy do czynienia z sytuacją wykładni. W zależności od podmiotu, który wykładni dokonuje wyróżniamy wykładnie:

• urzędową,

• doktrynalną.

W ramach wykładni urzędowej szczególne znaczenie ma wykładnia autentyczna. Autorem tej wykładni są strony umowy, w praktyce wykładnia autentyczna może być dokonywana już w trakcie prac nad tekstem umowy bądź też po wejściu w życie umowy w drodze oddzielnego porozumienia.

Ponadto spotykana jest wykładnia jednostronna jest ona przygotowana przez stronę umowy w deklaracji interpretacyjnej.

Poza tym strony umowy wielostronnej mogą przewidzieć, iż spory co do wykładni będzie rozpatrywać sąd międzynarodowy, albo organ arbitrażowy. Wówczas mamy do czynienia z wykładnią sądową.

W przypadku umów zawieranych przez organ międzynarodowy kompetencje do wykładni są najczęściej przyznawane jednemu z organów tej organizacji. 

Zasady interpretacji

Art. 31 Konwencji Wiedeńskiej o Prawach Traktatów

Umowa międzynarodową powinna być interpretowana:

• w dobrej wierze,

• zgodnie ze zwykłym znaczeniem wyrazów,

• w kontekście i świetle przedmiotu oraz celów traktatu.

W sytuacji kiedy wykładnia jest dwuznaczna, bądź kiedy prowadzi do wniosków absurdalnych wówczas można odwołać się do prac przygotowawczych oraz do okoliczności zawarcia umowy. 

Zmiana umów międzynarodowych.

Art. 39 Konwencji Wiedeńskiej Pr. Traktat.

Zgodnie z ogólną regułą do traktatu można wnieść poprawki w drodze porozumienia między stronami.

Zazwyczaj tryb zmiany treści umowy międzynarodowej jest uregulowany w samej umowie. Natomiast umowa nie zawiera uregulowań co do zmiany, to wtedy stosowane są normy o charakterze pomocniczym uregulowane w Konwencji Wiedeńskiej Pr. Trakt., które dotyczą poprawek i modyfikacji do umów wielostronnych. Wnoszenie poprawek do umów wielostronnych może odbywać się na dwa sposoby:

• poprawki 40 art.,

• modyfikacje 41 art.

W przypadku umów dwustronnych potrzebna jest zgoda stron umowy, gdyż niedopuszczalne jest jednostronne dokonywanie zmian. 

Nieważność umowy międzynarodowej.

Konwencja Wiedeńska Pr. Trakt. Wymierza przyczyny nieważności:

• oczywiste i obiektywnie widoczne dla innych państw pogwałcenie prawa wewnętrznego regulującego kwestie kompetencji do zawierania umów międzynarodowych,

• przekroczenie upoważnień do wyrażenia zgody na związanie się umową międzynarodową,

• błąd,

• oszustwo,

• przekupstwo przedstawiciela państwa,

• przymus zastosowany wobec przedstawiciela państwa,

• przymus wobec przedstawiciela państwa w postaci groźby użycia siły,

• sprzeczność z normą bezwzględnie wiążącą (ius cogens) prawa traktatów.

Te przesłanki nieważności można pogrupować na przesłanki:

1. dotyczące przepisów wewnętrznych państwa lub organizacji międzynarodowej,

2. wad oświadczenia woli,

3. stosowania przymusu,

4. niezgodności umowy z normą ius cogens traktatu.

 

Prawo międzynarodowe publiczne.

Ogólne zasady prawa zgodnie z art. 31 ust. 1Statusu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Do źródeł orzekania tego trybunały zalicza się ogólne zasady prawa. Charakter ogólnych zasad prawa stanowi kwestię sporną w doktrynie prawa międzynarodowego pojawiają się tezy, że ogólne zasady prawa należy traktować jako jednie pomocnicze źródło prawa. Jednak większa część doktryny prawa międzynarodowego, aby ogólne zasady prawa zaliczyć do samodzielnych źródeł prawa międzynarodowego na równi z umowami międzynarodowymi.

Kolejna sporna kwestia dotycząca charakteru przedmiotowego ogólnych zasad prawa poglądy doktryny światowej są bardzo różne. Niektórzy autorzy ograniczają ogólne zasady prawa wyłącznie do zasad wspólnych dla państwowych porządków prawnych. Inni uznają iż termin ten swoim zakresem obejmuje przede wszystkim zasady prawa międzynarodowego, a w stopniu drugorzędnym zasady właściwe dla prawa krajowego.

Ogólne zasady prawa nie były wyłączną podstawą orzekania sądów międzynarodowych.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości oraz Sądy Arbitrażowe traktowały ogólne zasady jako pomocnicze źródło orzekania. Na bazie orzecznictwa w/w podmiotów można wyróżnić kilka podstawowych zasad prawa:

1. zasada dobrej wiary,

2. zasada słuszności,

3. zasada odszkodowania za wyrządzone szkody.

 

Prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowej, jako źródło prawa międzynarodowego.

Organizacje międzynarodowe których rozwój przypada na wiek XX posiadają kompetencje prawotwórcze w kilku przypadkach, także do tworzenia norm bezwzględnie wiążących dla państw członkowskich.

Prawotwórcze uchwały dzieli się na dwie grupy:

1. pro foro enterno - dotyczące spraw wewnątrz organizacji,

2. pro foro externo - uchwały wiążące dla państw członkowskich.

Ad.1

Większa część organizacji międzynarodowych posiada kompetencje do tworzenia praw wewnętrznych. Kompetencje te mogą wynikać bezpośrednio z umowy założycielskiej organizacji, bądź też zgodnie z doktryną implied powers wynikają z faktu działania organizacji. Przepisy wewnętrzne regulują szeroki wachlarz zagadnień, do których możemy zaliczyć:

• kwestie proceduralne,

• zagadnienia budżetowe,

• uregulowania dotyczące personelu zatrudnionego przez organizacje.

Natomiast do rzadkości należy nadanie organizacji międzynarodowej uprawnień do stanowienia prawa, które byłoby wiążące dla państw członkowskich. Takie kompetencje posiadają: wspólnoty europejskie, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Światowa Organizacja Zdrowia, Światowa Organizacja Meteorologiczna, Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego.

Ad.2

W przypadku uchwał pro foro externo wydaje się, iż co do zasady nie może być mowy o stosowaniu koncepcji kompetencji dorozumianych. Wynika to przede wszystkim z pochodnego charakteru podmiotowości organizacji międzynarodowych, które mogą działać tylko w takim zakresie takim stopniu w jakim upoważniły je do tego państwa członkowskie.

Organizacje międzynarodowe mogą tworzyć prawo wiążące dla państw członkowskich tylko w sytuacji gdy jest to wyraźnie przewidziane przez państwa strony umowy założycielskiej.

Art. 308 Wspólnoty Europejskiej przewiduje kompetencje dodatkowe Wspólnoty Europejskiej. 

Podejmowanie uchwał prawotwórczych.

Na gruncie międzynarodowym można wyróżnić 3 zasadnicze tryby podejmowania uchwał prawotwórczych przez organizacje międzynarodowe. Są to:

1. system głosowania jednomyślnego - polega ona na tym, iż wszystkie państwa muszą wyrazić zgodę, aby doszło do podjęcia uchwały,

2. system głosowania większością głosów, który obejmuje głosowanie większością zwykłą, większością 2/3 głosów, przy czym państwa pozostające w mniejszości są związane uchwalonymi przepisami,

3. system głosowania większością głosów przy założeniu contracting out, czyli państwo członkowskie może oświadczyć, iż postanowienia uchwały nie będą miały wobec niego zastosowania.

 

Inne źródła prawa międzynarodowego.

1. akty jednostronne państw, zalicza się tu:

• uznanie,

• protest,

• zrzeszenie,

• przyrzeczenie,

• gwarancja.

W pewnych sytuacjach niektóre akty jednostronne państw mogą być uznane za źródło prawa międzynarodowego. Za jednostronny akt państwa należy uważać nie budzące wątpliwości wyrażenia woli, którego celem jest nadanie temu aktowi skutków prawnych względem jednego lub większej liczby państw, albo organizacji międzynarodowych i które jest znane temu państwu lub organizacjom międzynarodowym.

W praktyce sądów międzynarodowych kwestia aktów jednostronnych państw pojawia się sporadycznie. Np. orzeczenie międzynarodowe Trybunału Sprawiedliwości (1974) w sprawie francuskich prób jądrowych.

1. prawo miękkie - soft law - część doktryny dokonuje dychotomicznego podziału tego prawa - prawo miękkie, prawo twarde,

Do prawa twardego zaliczane są:

• umowy międzynarodowe,

• normy prawa zwyczajowego.

Do prawa miękkiego w zależności od przyjmowanych założeń zaliczone są:

• wszelkie instrumenty o charakterze niewiążącym

Często przywoływany jest pogląd, iż do prawa miękkiego należy zaliczyć instrumenty pozostające w tzw. Szarej sferze: (instrumenty, które nie mają charakteru wiążącego) jednak posiadają określone znaczenie dla strony. W określonych sytuacjach państwo uznaje za korzystne dla siebie by normom ustalonym na konferencjach międzynarodowych nie nadawać charakteru prawa twardego ze względu na materię, która stanowi przedmiot regulacji. Do kategorii prawa miękkiego zalicza się m.in.:

• wybrane uchwały organizacji międzynarodowych np. Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ, czy też dokumenty, które z założenia autorów nie miały mieć charakteru umowy międzynarodowej.

Miękkie prawo widać w:

• międzynarodowe prawo ochrony środowiska,

• międzynarodowe prawo handlowe.

Twórcami prawa miękkiego mogą być również organizacje pozarządowe.

1. Judykatura - orzecznictwo sądów jako pomocny środek dla ustalania norm prawa międzynarodowego.

Na gruncie prawa międzynarodowego nie obowiązuje zasada: store decisis - która charakteryzowana jest dla systemu precedensowego.

Orzeczenia sądowe na gruncie prawa międzynarodowego nie mają charakteru precedensu prawotwórczego - precedense de iure.

Orzeczenia:

- MTS

- Sądów Arbitrażowych

- Międzynarodowych Trybunałów Karnych

- Trybunałów Prawa Człowieka

1. Doktryna - instrument uzyskiwania informacji o prawach międzynarodowych.

Doktryna jest to źródło prawa międzynarodowego w znaczeniu poznawczym. Natomiast nie stanowi źródła w znaczeniu formalnym.

Ze statusu MTS wynika, że poglądy najwybitniejszych przedstawicieli, znawców prawa międzynarodowego, są pomocniczym środkiem ustalania norm tego prawa. Na podstawie doktryny tworzone są poglądy (de lege ferenda) na istotę prawa międzynarodowego. 

Organizacja - zrzeszenie co najmniej 3 państw, utworzona dla realizacji wspólnego celu który ma charakter międzynarodowy bo jest realizowany poprzez działalność międzynarodową.

Podstawą funkcjonowania organizacji międzynarodowych jest jej statut.

Statut czyli umowa założycielska. W statucie przesądza się najważniejsze kwestie dotyczące danej organizacji. Statut zazwyczaj określa:

• cele i zadania organizacji,

• prawa i obowiązki członków,

• strukturę organizacji, czyli poszczególne organy i ich kompetencje,

• siedzibę.

Prawo organizacji międzynarodowej to: ogół norm prawnych regulujących tworzenie i funkcjonowanie organizacji międzynarodowych tzw. międzyrządowych a więc zrzeszających głównie państwa. Prawo organizacji międzynarodowych zasadniczo stanowi jeden z działów PMP, obok prawa traktatów, prawa dyplomatycznego i prawa konsularnego, prawa humanitarnego, prawa morza czy prawa rozwiązywania sporów międzynarodowych. 

Klasyfikacja organizacji międzynarodowych.

I skład członkowski organizacji

1. organizacje rządowe - zrzeszają państwa lub wyjątkowo obok państw organizacji międzynarodowych. Można ją scharakteryzować następująco:

• organizacja ma charakter trwały czym w szczególności różni się od konferencji międzynarodowej,

• członkami organizacji są państwa, wyjątkowo organizacje międzynarodowe,

• podstawą funkcjonowania jest statut będący wielokrotnością umowy międzynarodowej,

• posiada stałe organy wyposażone w kompetencje określone w statucie,

• członkami organizacji działają dla realizacji wspólnych celów.

2. organizacje pozarządowe - skupiają osoby fizyczne, osoby prawne lub związki tych osób. Cechy organizacji pozarządowej:

• charakter trwały,

• zrzesza osoby fizyczne lub prawne lub związki tych osób przy czym członkowie powinni posiadać obywatelstwo różnych państw lub siedziby w różnych państwach podmioty te powinny być przynajmniej 3,

• podstawą funkcjonowania jest statut ale w przypadku organizacji pozarządowej statut jest aktem prawnym o charakterze porozumienia prywatnego,

• posiada stałe organy, kompetencje ich określa statut,

• członkowie organizacji działają dla realizacji wspólnych celów.

3. organizacje mieszane - zrzeszają osoby fizyczne, osoby prawne, związki tych osób oraz państw i ich organy. 

II zakres podmiotowy czyli zasięg członkowski organizacji

1. organizacje globalne - czyli powszechne, to takie organizacje, które są nastawione na objęcie swym członkostwem wszystkich państw świata. Klasycznym przykładem organizacji globalnej jest ONZ. Przyjmuje się że Karta NZ stanowi quazi konstytucje całej społeczności międzynarodowej. Na poparcie tego stanowiska można przytoczyć argument w postaci zasad zawartych w art. 2 Karty NZ. Są to zasady wedle których powinni postępować członkowie oraz sama organizacja. Katalog tych zasad:

• zasada suwerennej równości wszystkich państw,

• wykonywanie zobowiązań w dobrej wierze,

• załatwianie sporów międzynarodowych środkami pokojowymi,

• powstrzymywanie się w stosunkach międzynarodowych do stosowania groźby i używania siły,

• nie interweniowanie w sprawy, które ze swej istoty należą do kompetencji wewnętrznej jakiegokolwiek państwa.

Na tych zasadach opierają swoją działalność organy ONZ ale i cała społeczność międzynarodowa. Poza tym oddziaływanie i kompetencje ONZ sięgają niekiedy poza jej skład członkowski. Karta NZ stanowi, że ONZ zapewni aby państwa, które nie są jej członkami postępowały zgodnie z w/w zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Zobowiązania wynikające z Karty NZ podobnie jak zobowiązania konstytucyjne są zobowiązaniem wyższego rzędu i wyżej stoją w hierarchii od pozostałych norm umownych prawa międzynarodowego.

Art. 103 Karty NZ stanowi, iż w razie sprzeczności między zobowiązaniami członków ONZ-tu wynikające z Karty NZ a ich zobowiązaniami wynikającymi z jakiegokolwiek innego porozumienia międzynarodowego przeważają zobowiązania wynikające z Karty NZ.

2. organizacje partykularne - to takie organizacje, które nie mają w/w dążenia. Klasycznym przykładem tych organizacji są organizacje regionalne, których członkami są państwa położone w określonym terytorium np. Liga Państw Arabskich.

 

III zakres działalności

1. organizacje ogólne - to takie które mają maksymalnie szeroki zakres kompetencji i zajmują się całokształtem stosunków międzynarodowych do tych zaliczamy ONZ.

2. organizacje wyspecjalizowane - inaczej nazywane funkcjonalne, to takie, które mają sprecyzowany zakres kompetencji i zajmują się tylko wycinkiem stosunków międzynarodowych do tych zaliczamy np. NATO.

 

IV możliwość przystąpienia członków do organizacji (członkowie pierwotni - czyli ci którzy daną organizacje założyli a więc uczestniczyli w konferencji założycielskiej a następnie podpisali i ratyfikowali statut; członkowie wtórni - czyli tacy, którzy do takiej organizacji przystąpili)

1. organizacje otwarte,

2. organizacje półotwarte,

3. organizacje zamknięte.

 

V stopień władzy organizacji nad państwami członkowskimi

1. organizacje tradycyjne, klasyczne - nie mają kompetencji do podejmowania decyzji obowiązujących bezpośrednio na terytorium państw członkowskich. Uchwalają albo wyłącznie zalecenia albo od zastosowanych już stworzonych innych norm prawnych. Potrzebna jest transformacja do wewnętrznego systematyzowania prawa poszczególnych państw członków.

2. Organizacje ponad państwowe i ponadnarodowe - to takie, którym państwa członkowskie z góry przekazały część swoich praw suwerennych np. WE.

 

VI cele i skutki działania organizacji

1. organizacje koordynujące - to takie, których celem  jest współpraca międzynarodowa w danej dziedzinie.

2. organizacje integrujące - to takie, które nie opierają się na tradycyjnej współpracy międzynarodowej ale swym działaniem prowadzą do przemian strukturalnych w systemach prawnych i ekonomice państw członkowskich w ten sposób, że wprowadzają rozwiązania, budują wspólną przestrzeń prawną i wspólny organizm gospodarczy obejmujący zrzeszone państwa np. WE.

 

Organizacja międzynarodowa jako uczestnik społeczności międzynarodowej.

Działalność organizacji międzynarodowej kształtuje i współtworzy stosunki międzynarodowe. Stosunki międzynarodowe to zależności i relacje, które zachodzą między uczestnikami społeczności międzynarodowej, która jest pojęciem używanym w dwóch znaczeniach:

• w znaczeniu szerokim - to ogół uczestników stosunków międzynarodowych na którą składają się państwa i inne podmioty prawa międzynarodowego, tj. stolica apostolska, narody walczące o niepodległość,

• w znaczeniu wąskim - to ogół państw suwerennych i ogół międzyrządowych organów międzynarodowych.

 

ONZ

Prototypem ONZ była Rada Narodów powołana w 1919 r. - pierwsza organizacja międzynarodowa, miała pełnić funkcję gwaranta bezpieczeństwa zbiorowego.

Historia ONZ:

1. podpisanie 1941 r. Karty Atlantyckiej,

2. powołanie na Konferencji w San Francisco 1945 r. ONZ - uczestniczyło w niej 50 państw,

3. wejście w życie Karty NZ 24.10.1945 r.,

4. pierwsze posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego ONZ Styczeń 1946 r.

ONZ została wyposażona przez państwa założycielskie w międzynarodową osobowość prawną. Statutem ONZ jest Karta NZ sporządzona w języku chińskim, francuskim, rosyjskim, angielskim i hiszpańskim przy czym wszystkie te teksty są jednakowo autentyczne. Karta składa się ze 111 artykułów zgrupowanych w 19 rozdziałach. Załącznikiem do Karty NZ jest statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Stanowi on integralną część Karty NZ. Tekst Karty NZ od dnia wejścia w życie kilkakrotnie ulegał zmianie. Możliwość zmian została przewidziana w treści samej Karty NZ. Karta NZ dopuszcza możliwość poprawek oraz rewizję. Rewizja jest to zmiana o zasadniczym znaczeniu. Poprawki do Karty NZ uprawomocniają się wtedy gdy zostaną uchwalone większością 2/3 głosów członków Zgromadzenia Ogólnego a następnie ratyfikowane przez 2/3 członków ONZ włączając w to wszystkich stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Do uchwalenia poprawek nie jest konieczna zgoda wszystkich członów ONZ. Natomiast każdy stały członek Rady Bezpieczeństwa ma prawo veta wobec poprawki.

Rewizja Karty NZ jest możliwa tylko wtedy gdy zostanie w tym celu zwołana specjalna konferencja członków ONZ.

Cele ONZ:

• utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

• rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami,

• doprowadzenie do współdziałania międzynarodowego oraz popieranie i zachęcanie do poszanowania praw i podstawowych wolności człowieka,

• utworzenie ośrodka uzgadniającego działalność międzynarodową w ramach poszczególnych celów.

Karta NZ jest to dokument międzynarodowy prawny. Traktowany jako quasi Konstytucje.

Siedziba ONZ to Nowy York a siedziba europejska to Genewa.

Członkami pierwotnymi ONZ są państwa, które albo uczestniczyły a Konferencji założycielskiej oraz podpisały i ratyfikowały Kartę NZ albo które podpisały Deklarację NZ z 1.01.1942 r., a następnie podpisały i ratyfikowały Kartę NZ.

Do ONZ może być przyjęte każde państwo, które przyjmie zobowiązania zawarte w Karcie NZ i które zdaniem ONZ będzie zdolne do tego aby te zadania wypełniać.

Przyjęcie nowego członka do ONZ odbywa się w ten sposób, że dane państwo składa wniosek do Sekretarza Generalnego i w tym wniosku zobowiązuje się do przestrzegania Karty NZ. Wniosek jest opiniowany przez Radę Bezpieczeństwa. Następnie Zgromadzenie Ogólne w drodze uchwały podjętej większością ¾ głosów wyraża zgodę na przyjęcie nowego państwa w poczet swoich członków.

Z ONZ dane państwo może również zostać wykluczone w sytuacji kiedy uporczywie łamie zasady Karty. Przewidziana jest w tym przypadku następująca procedura. Rada Bezpieczeństwa wydaje zalecenie a następnie Zgromadzenie Ogólne większością ¾ głosów podejmuje stosowną uchwałę.

Zawieszenie państwa członkowskiego w korzystaniu z praw i przywilejów członkowskich. Zawieszone może być państwo przeciw któremu Rada Bezpieczeństwa wydała zalecenie a następnie Zgromadzenie Ogólne większością ¾ głosów podjęło stosowną uchwałę. Państwa które zostały zawieszone mogą zostać przywrócone ale decyduje o tym Rada Bezpieczeństwa.

Organy główne  ONZ:

1. Zgromadzenie Ogólne,

2. Rada Bezpieczeństwa,

3. Rada Gospodarcza i Społeczna,

4. Rada Powiernicza,

5. Sekretariat,

6. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

Zgodnie z art. 7 Karty NZ ONZ może tworzyć potrzebne jej organy pomocnicze. Takim organem pomocniczym jest Komisja Prawa Międzynarodowego, która zajmuje się kodyfikacją prawa międzynarodowego.  

Zgromadzenie Ogólne:

• organ plenarny ONZ, każde państwo członkowskie jest w nim reprezentowane w liczbie od 1 do 5 przedstawicieli ale każde państwo członkowskie bez względu na liczbę przedstawicieli ma jeden głos,

• corocznie odbywają się sesje zwyczajne, natomiast sesje nadzwyczajne są zwoływane przez Sekretarza Generalnego na żądanie Rady Bezpieczeństwa lub na żądanie większości członków ONZ,

• posiada swój regulamin,

• na każdą sesję wybiera przewodniczącego;

Kompetencje:

• może omawiać wszystkie sprawy, którymi zajmuje się ONZ, w tym sprawy dotyczące utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

• ZO udziela zaleceń Radzie Bezpieczeństwa lub członkom, jednakże istnieje zasada priorytetu Rady Bezpieczeństwa sprawach związanych z utrzymaniem międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

• Inicjuje badania w celu rozwijania prawa międzynarodowego,

• Bada i zatwierdza budżet ONZ, wydatki ONZ pokrywają jej członkowie w stosunku ustalonym przez Zgromadzenie Ogólne.

Wyróżniamy 5 procedur podejmowania uchwał w ZO:

1. w sprawach ważnych - ZO podejmuje uchwały większością 2/3 członków obecnych i głosujących. Do spraw ważnych zalicza się zgodnie z art. 18 Karty NZ:

• sprawy budżetowe,

• sprawy dotyczące funkcjonowania systemu powiernictwa,

• wykluczenie członków z ONZ,

• zawieszenie w korzystaniu z praw i przywilejów członków ONZ,

• przyjmowanie nowych członków ONZ,

• wybór członków Rady Bezpieczeństwa,

• wybór członków Rady Gospodarczej i Społecznej,

• wybór niestałych członków Rady Bezpieczeństwa,

• zalecenia dotyczące międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

2. w pozostałych sprawach, ZO zasadniczo podejmuje decyzje zwykłą większością głosów aby uchwała zapadła więcej musi głosować za uchwałą niż przeciw,

3. w sprawach wyboru sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, ZO podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów art. 10 statutu MTS,

4. w sprawie poprawek do Karty NZ oraz zwołania konferencji rewizyjnej, ZO podejmuje uchwały większością 2/3 głosów wszystkich członków ONZ,

5. odformalizowana procedura podejmowania uchwał w drodze konsensusu, która polega na tym, że decyzje w danej sprawie zostanie podjęta jeżeli żadne z państw obradujących nie wyrazi sprzeciwu.

 

Rada Bezpieczeństwa

Jest to organ ONZ, który ponosi odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. RB jest kompetentna by badać każdy spór i każdą sytuację, która może doprowadzić do międzynarodowych porozumień. Składa się z 15 członków w tym 5 jest stałych (Wielka Brytanie, USA, Francja, Rosja, Chiny), pozostałych 10 członków wybiera ZO większością 2/3 na okres 2 lat uwzględniając podczas dokonywania wybory zasługi poszczególnych państw dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz tzw. słuszny podział geograficzny.

Członek RB ustępujący nie może zostać ponownie wybrany na następny okres 2 lat.

Każdy państwo członkowskie ONZ posiada w RB jednego przedstawiciela. Ponadto każdy członek RB jest stale reprezentowany w siedzibie organizacji. RB posiada swój regulamin oraz dokonuje wyboru przewodniczącego.

Kompetencje RB obejmują:

• możliwość badania każdego sporu i każdej sytuacji, która może doprowadzić do międzynarodowego nieporozumienia,

• wydaje zalecenia w celu pokojowego załatwienia sporów międzynarodowych,

• podejmuje decyzje i akcje w razie naruszenia pokoju i w razie agresji,

• przyjmowanie nowych członków do ONZ,

• zawieszanie członków w ich prawach,

• wykluczenie członków z ONZ,

• powoływanie Sekretarza Generalnego,

• zapewnia skuteczność wyrokom MTS.

W dyspozycji RB pozostają sankcje o charakterze wojskowym i o charakterze niewojskowym.

Do sankcji o charakterze niewojskowym zaliczamy następujące środki:

• zupełne lub częściowe przerwanie stosunków gospodarczych,

• zupełne lub częściowe przerwanie komunikacji morskiej, lądowej, lotniczej,

• zerwanie stosunków dyplomatycznych.

Do sankcji wojskowych zaliczamy:

• wszystkie akcje powietrzne, morskie, lądowych sił zbrojnych np. demonstracje, blokady oraz inne operacje sił zbrojnych.

Wojskowe potrzeby RB zabezpiecza tzw. wojskowy komitet sztabowy, który składa się z szefów sztabów stałych członków RB albo ich przedstawicieli. Komitet ten podlega RB i odpowiada za strategiczne kierownictwo wszelkimi siłami zbrojnymi oddanymi do dyspozycji RB.

Każde państwo członkowskie dysponuje w niej jednym głosem.

Występują dwa tryby podejmowania uchwał w RB:

1. tryb w sprawach proceduralnych - RB podejmuje uchwały większością 9 jakichkolwiek swoich członków bez rozróżniania na członków stałych i niestałych,

2. tryb w sprawach pozostałych - RB podejmuje uchwały większością 9 członków jednak włączając w te zgodne głosy wszystkich członków RB. Stały członek RB ma możliwość zavetowania uchwały w każdej sprawie, która nie ma charakteru proceduralnego. Bez zgody stałych członków RB uchwały inne niż proceduralne nie mogą zostać przyjęte.

Zgodnie z postanowieniem Karty NZ prawo Veta jest wyłączone w następujących sprawach:

• dotyczących wyboru sędziów MTS,

• zwołanie konferencji w sprawie rewizji Karty NZ,

• zalecenia RB wydawane w sprawach sporu w których stały członek RB jest stroną.

 

Rada Gospodarcza i Społeczna

Składa się z 54 członków wybieranych przez ZO w systemie rotacyjnym czyli co roku wybieranych jest 18 członków na okres 3 lat. Każdy członek RGiS ma jednego przedstawiciela. Do kompetencji RGiS należą w szczególności sprawy gospodarcze, kulturalne, wychowawcze i zdrowia.

Uchwały RGiS podejmowane są większością głosów obecnych i głosujących przy czym każde państwo członkowskie posiada jeden głos. 

Rada Powiernicza

Organ ONZ, który został utworzony po to aby sprawować nadzór nad realizacją Karty NZ dotyczący administrowania terytoriami powierniczymi. Obecnie jest to organ martwy gdyż terytoria powiernicze uzyskały niepodległość w związku z czym działalność Rady Powierniczej uległa zawieszeniu.  

Sekretariat ONZ

Sekretarz Generalny oraz podległy mu personel ONZ.

Członkowie sekretariatu są funkcjonariuszami międzynarodowymi w związku z tym są niezależni od państw członkowskich i nie mogą podlegać instrukcjom własnych rządów.

Sekretarza Generalnego wybiera ZO na zalecenie RB. Kadencja jego nie została określona w Karcie NZ jednak zgodnie z rezolucją ZO trwa ona 5 lat.

Personel ONZ mianowany jest przez Sekretarza Generalnego.

Sekretarz Generalny jest:

• najważniejszym funkcjonariuszem administracyjnym ONZ,

• składa coroczne sprawozdania, które są przekazywane ZO,

• zwraca uwagę RB na każdą sprawę, która jego zdaniem może zagrażać utrzymaniem międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Personel organizacji - zajmuje się obsługą administracyjną z prawem pozostałych organów ONZ. 

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

• organ sądowy ONZ,

• przepisy dotyczące MTS znajdują się w Karcie NZ oraz statucie.

Statut MTS jest to osobna umowa międzynarodowa, która została dołączona do Karty NZ>

Wszyscy członkowie ONZ są stronami statutu MTS jednak istnieje możliwość bycia stroną statutu bez członkostwa w ONZ.

MTS składa się z:

• 15 niezawisłych sędziów,

• jego siedzibą jest Haga,

• członkowie MTS nie mogą sprawować żadnych funkcji politycznych, administracyjnych ani wykonywać innych prac o charakterze zawodowym.

Kompetencje MTS:

• rozstrzyganie sporów międzynarodowych,

• wydawanie opinii doradczych.

Stronami w postępowaniu przez MTS mogą być wyłącznie:

• państwa członkowskie ONZ,

• państwa nie będące członkami ONZ ale będące stronami Statutu MTS,

• inne państwa ale na warunkach określonych przez RB.

Wyrok MTS:

• wiąże tylko strony w danej sprawie,

• od wyroku nie ma apelacji ale wyrok może być poddany rewizji i rewizja jest to nadzwyczajny środek odwołania.

Oprócz wyroków MTS wydaje opinie doradcze w kwestiach prawnych, są one wydawane na żądanie ZO lub RB.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

RZYWILEJE I IMMUNITETY DYPLOMATYCZNE I KONSULARNE, ogół uprawnień składających się na szczególną sytuację prawną i protokolarną osób występujących w imieniu państwa za granicą, zapewniających im możność swobodnego pełnienia urzędowych funkcji. Przywileje i immunitety dyplomatyczne opierały się niemal wyłącznie na międzynar. prawie zwyczajowym, skodyfikowanym dopiero 1961 w Wiedniu (konwencja o stosunkach dyplomatycznych); uzupełnieniem konwencji wiedeńskiej z 1961 jest konwencja o misjach specjalnych z 1969; podstawę przywilejów i immunitetów konsularnych stanowiły, oprócz prawa zwyczajowego, od dawna zawierane konwencje dwustronne; kodyfikacją wielostronną jest wiedeńska konwencja o stosunkach konsularnych z 1963. Uzupełnieniem norm prawa międzynar. w tej dziedzinie są zasady kurtuazji międzynar. oraz normy prawa wewnętrznego. Przyznawanie przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i konsularnych jest uzależnione zwykle od wzajemności, naruszenie ich powoduje retorsję (odwet). Z przywilejów dyplomatycznych w ścisłym tego słowa znaczeniu korzystają dyplomatyczni przedstawiciele państw obcych i zamieszkałe z nimi rodziny, kurierzy dyplomatyczni oraz oficjalni delegaci państw na sesje organizacji międzynar. i ważniejsze konferencje międzynarodowe. Analogiczne przywileje przysługują, w razie pobytu na terytorium obcego państwa, głowie państwa oraz szefowi i członkom rządu, niektórym funkcjonariuszom międzynar. (np. Sekretarz Generalny ONZ i jego zastępcy, sędziowie Międzynar. Trybunału Sprawiedliwości). Przywileje dyplomatyczne obejmują przede wszystkim: 1) nietykalność osobistą; 2) immunitet jurysdykcyjny (pełny w sprawach karnych, z pewnymi wyjątkami w sprawach cyw. i adm.); 3) nietykalność korespondencji; 4) nietykalność lokalu urzędowego oraz rezydencji; 5) zwolnienie od podatków bezpośrednich, ceł, świadczeń osobistych i rzeczowych; 6) uprawnienia natury protokolarnej (zróżnicowane zależnie od rangi danej osoby). Zakres przywilejów konsularnych opartych od dawna na tzw. koncepcji funkcjonalnej, przysługujących konsulom wszystkich klas oraz innym funkcjonariuszom konsularnym, jest węższy. 

---