GEOGRAFIA POLITYCZNA - 1 (7. października 2008 r., wtorek)

1. Globalne koncepcje geopolityczne

2. Mapa polityczna

3. Przestrzeń geopolityczna

4. Europa Środkowa

5. Świat po klęsce zimnej wojny i liderzy współczesnej polityki światowej

„Geografia polityczna” - S. Otok

Geopolityka - proces polityczny i przestrzeń geopolityczna są najważniejszymi jej atrybutami

Arystoteles - zapoczątkował to zagadnienie (ur. w 384 p.n.e.). On stworzył teoretyczny model państwa. Badał ludność, terytorium i sposoby rządzenia się ludności na określonym terytorium.

Determinizm - Arystoteles doszedł do wniosku, że czynnikiem warunkujących zachowania ludzi jest klimat. Determinizm rozwinął się w Niemczech.

Uważał, że klimat strefy umiarkowanej jest optymalna - są tam najlepsi ludzie: odważni i pracowici.

Strefa rozległych, ale wietrznych równin - tam żyją ludzie, których reakcji ciężko przewidzieć.

Strefa południowa, wilgotna i gorąca - ludzie niechętni do pracy

Monteskiusz (XVII w. , Francuz) - on również jest deterministą

Huntington

Possibilizm - przedstawicielem nurtu Buffon; odrzuca determinizm mówiąc o wzajemnych relacjach człowieka ze środowiskiem. Jego zdaniem człowiek zmienił w przyrodzie więcej niż ona sama. Possibilizm widzi przyczynę kształtowania się stosunków społecznych i politycznych w woli jednostek, człowieka. Jest w swych konsekwencjach demokratyczny: państwo i społeczeństwo są tworzone z woli jednostek na zasadzie umowy społecznej. Rządzona społeczność wg tej woli jest demokracją. Possibilizm rozwinął się we Francji.

Determinizm i possibilizm rzutowały w XIX w. na przyrodę

Teokratyczna teoria - wszystko zależało od woli boskiej, upadek i powstanie państw jest dziełem Boga

Przyrodnicza (biologiczna) teoria - widzi przyczynę powstawania i rozwój państw w warunkach naturalnych.

Na rozwój geopolityki w XIX i XX w. miał wpływ niemiecki punkt widzenia. Szczególną rolę w tworzeniu tego pkt. Widzenia odegrał F. Ratzel, autor „Antropogeografii” z 1882 r i „Politishe geografia” z 1897 r.

Ratzel twierdził, że środowisko naturalne ma wpływ na ludzkie aspiracje. Stosował przykłady z biologii. Państwo jako organizm polityczny traktował jako organizm biologiczny.

- okres młodości

- okres dojrzałości

- okres starości

Lebensraum - przestrzeń życiowa, terytorialne „wyposażenie” we wszystkie czynniki naturalne. Wolność państwa mierzy się jego wielkością.

Polityka to sztuka osiągania celów. Geopolityka to sztuka osiągania celów w przestrzeni geograficznej.

Mancken: polityka to sztuka kierowania cyrkiem z klatki dla małp

Kjellen: terytorium jest ciałem państwa ważniejszym od ludzi. Większe państwa powinny być zwierzchnikiem mniejszych, powinny istnień tylko wielkie mocarstwa. Europa powinna być jednym wielkim superpaństwem.

1919 - utworzono Instytut Geopolityki, przymując powyższe teorie zmodyfikował je delikatnie, wprowadził szowinizm, kult woadza.

1936 - zjazd, na którym rzucono hasło „właściwe terytorium dla właściwej rasy”.

Powstanie kimlerlandu na Zamojszczyźnie już w II WŚ; wysiedlono mieszkańców, pozabierano dzieci z blondwłosami, niebieskookie.

Geopolityczne widzenie świata, regionów i państw uznano po II WŚ jako nadal ważne w analizach politycznyc. Odmianą geopolityki jest geostrategia. W rozwoju tego podziału rolę odegrali Amerykanie i Brytyjczycy, zajmujący się globalnymi problemami geopolitycznymi i prowadzonymi politykami.

Mahan - orędownik budowy marynarki wojennej w USA

Propozycja Mahana została zaakceptowana przez rząd:

1. włączyć do USA Hawaje

2. ??

3. USA powinny roztoczyć opiekę nad wszystkimi wyspami kanaryjskimi

McKinder - autor koncepcji „geograficzna oś historii” z 1904 r.

Heartland - jego centrum jest Afganistan

1. Kto rządzi Europą wschodnią, rządzi heartlandem

2. Kto rządzi heartlandem, rządzi wyspą świata (Eurazją)

3. Kto rządzi wyspą świata, rządzi całym światem

Sewrski - lotnik rosyjki w czasie I WŚ. W USA. Zajął się strategią geopolityczną. Zasugerował zbudowanie 3 stref szybkiego reagowania w razie nalotu Rosjan.

1. na Alasce

2. po środku Kanady

3. na pograniczu Kanady i USA

GEOGRAFIA POLITYCZNA - 2 (14 października 2008)

Po Sewrskim w latach 60. i 70. cieśnina Boeringa zamarzła, a po lodzie uciekali zesłańcy na Alaskę.

Izrael kupił od USA F-35 w ilości 70 sztuk. Były to niewykrywalne samoloty.

Zbigniew Brzeziński - autor wielu książek, a zwłaszcza „Planu gry” oraz „Wielkiej szachownicy”. Był doradcą Cartera.

Równowaga sił, którą utworzyli USA i ZSRR w okresie Zimnej Wojny, miała swoje teoretyczne podstawy w geopolitycznym spojrzeniu na świat podzielony między europejskim heartland i mocarstwami NATO. Późniejsze odprężenia przyczyniły się do przemijania dwubiegunowego układu sił. Wynikało to z przemian gospodarki światowej i zmian warunków społecznych, a także rozpowszechnienia się zaawansowanych technologii militarnych. Ponadto rozwijały się pewne światowe tendencje ideologiczne, odrzucające zarówno zachodni kapitalizm jak i wschodni komunizm. Wyrazem tych przemian jest zróżnicowany, a często cyniczny stosunek do terroryzmu, do wojen i podziału świata na bogatą Północ i biedne Południe. Nowym elementem w światowej geopolityce tego czasu był rozpad ZSRR i próby jego odbudowy przez Jelcyna i Putina.

Grudzień 1991 - w Białowieży białoruskiej Jelcyn podpisał akt o rozwiązaniu ZSRR.

Potem Jelcyn tworzył Wspólnotę Niepodległych Państw, kilka krajów odmówiło jednak wstąpienia do niej.

Ostatnio Ławrow oświadczył, że z WNP wyłączona zostanie Gruzja (to miała być niby kara).

Po rozpadzie ZSRR powstała „doktryna obronna Rosji” - w 1993 roku. Twórą jej był generał Graczow. Doktryna ta zakładała prawo do wojskowej interwencji w strefie bezpośredniego sąsiedztwa Rosji, gdy jej interesy lub bezpieczeństwo zostaje zagrożone.

Prezydent USA, Bill Clinton, uznał prawo Rosji do podejmowania takich kroków na obszarze byłego ZSRR. Uważał, że Rosja może pełnić „stabilizującą rolę” na tych terenach. Zgoda Clintona na ewentualny interwencjonizm wg Washington Post uznawana było jako przyzwolenie USA na odbudowę rosyjskiego imperium (patrz np. Czeczenia). Takiej roli Rosji nie chcą inne kraje, ani te, które wyzwoliły się spod rosyjskiej kurateli, ani dalsze.

POLSKA GEOPOLITYKA

1. Teoria przejściowości terytorialnej Polski; twórca - Wacław Nałkowski. Nałkowski rozumiał to jako brak wyraźnych granic naturalnych na wschodzie i zachodzie. Wg niego jest to przyczyną wszystkich nieszczęść.

2. Teoria pomostowości terytorium Polski; twórca - E. Romer. Pomostowość między Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym, między kulturą wschodu i zachodu; uważał położenia za korzystne z geopolitycznego punktu widzenia.

Zainteresowania geopolityką w okresie międzywojennym i po II WŚ koncentrowały się na dokumentowaniu istnienia niepodległego państwa oraz obrony interesów Polski przed atakami zagranicznych polityków, którzy kwestionowali Polską rację niepodległego bytu.

Mapa polityczna świata uległa zmianom wynikającym z rozwoju historycznych społeczeństw i ich reorganizacji. W starożytności i średniowieczu w Europie centrum życia koncentrowało się wokół Morza Śródziemnomorskiego. W okresie feudalnym w czasie rozdrobnienia państw (np. w Niemczech 400 państewek i samodzielnych księstw).

XV w. - okres odkryć geograficznych

1. K. Kolumb - 1492

2. Vasco da Gama - 1498

3. F. Magellan

1492 - 2000 - epoka atlantycka (wszystko przenosi się nad ocean Atlantycki, uczestniczą takie kraje jak: Francja, Hiszpania, Portugalia, Holandia). Jest to okres europeizacji świata.

Europeizacja - napływ ludzi na nowo odkryte tereny

Napływające z kolonii bogactwa przyczyniły się do rozwoju przemysłu i handlu w wielu metropoliach europejskich. Tak rodził się kapitalizm. Rewolucja przemysłowa z połowy XIX wieku wprowadziła technologiczną i ekonomiczną podstawę ustroju kapitalistycznego.

GEOGRAFIA POLITYCZNA - 3 (21 października 2008)

W Eurazji największych podbojów w XVII i XVIII wieku dokonuje Rosja.

1. Działania Rosji w Eurazji

1582 - 1697 - Rosjanie podbijają Syberię i docierają na Alaskę

1876 - Car Rosji sprzedaje Alaskę Amerykanom za 7 mln rubli

1700 - 1721 - walka Rosji ze Szwedami o dostęp do Morza Bałtyckiego.

1753 - Piotr I buduje wielki port na Bałtyku w Sankt-Petersburgu

1858 - założony zostaje Władywostok

1958 - demonstracje w Chinach - „Hongkong i Władywostok to Chińskie miasta i mają do Chin wrócić”.

2. Działania Rosji na Kaukazie

1801 - 1864 - Rosjanie podbijają Kaukaz

1856 - 1884 - Rosja podbija Azję Środkową, tj. Kazachstan, Uzbekistan, Tadżykistan, Turkmenię

3. Działania Rosji w Europie Środkowej

1772 - 1795 - 3 rozbiory Polski, które wprowadziły Rosję od Europy

1945 - spotkanie w Jałcie, dające pozycję Rosji w Europie

Grudzień 1991 - Jelcyn w Białowieży podpisuje ustawę o rozwiązaniu ZSRR. Chciał szybko odbudować imperium poprzez Wspólnotę Niepodległych Państw. Litwa, Łotwa i Estonia odcięły się jednak od tego planu.

4. Podboje USA w Ameryce Północnej

1763 - pokój paryski, Francja traci Kanadę na rzecz WB; tylko Quebek zostaje we Francji.

„Niech żyje wolny Quebek” - de Gaulle

Wojna USA - WB trwała od 1775 roku, a w latach 1812-1814 przyniosła niepodległość USA.

1783 - USA zdobywają dorzecze Missisipi

1819 - USA kupują Florydę

1845 - USA zdobywają Teksas

1848 - USA przyłączają Nowy Meksyk

1898 - USA dokonuje aneksji Hawajów

1959 - Alaska staje się 49. stanem USA, a Hawaje 50.

Na początku XX wieku z mapy polityczne świata znikły tzw. Tereny niczyje. Tak ukształtowana rzeczywistość nie zadowalała wszystkich mocarstw, gdyż nie odpowiadał układowi sił ekonomicznych i militarnych XX wieku. Na scenie politycznej odgrywały rolę takie potęgi, jak Niemcy, Japonia i USA.

I WŚ została nazwana wojną o nowy podział polityczny świata. Warunki pokojowe i nowe granice państw ustalono tzw. Traktatami wersalskimi z 1919 roku (5 tych traktatów)

Traktatów wersalskich nie ratyfikowały USA. Odmówiły wstąpienia do Ligi Narodów. Liczyły, że wyspy Mikronezji zostaną przyłączone do USA. Tymczasem trafiły one do Japonii.

W Mikronezji jest wyspa Guam. Tam znajduje się baza lotnicza należąca do USA.

W wyniku traktatów pokojowych po I WŚ niepodległość uzyskała masa państw.

Okres międzywojenny.

Uważano go za jeden z najdłuższych okresów pokojowych w Europie.

1919 - początek konfliktu Polska - ZSRR

1921 - pokój ryski

1931 - 1932 - Japonia zajmuje Mandżurię i tworzy w niej państwo Mandżukuo

1935 - Włochy tworzą imperium afrykańskie. Mają Somalię, zdobyli też Erytreę, chcieli podbić Etiopię. W imperium to włączają Albanię.

1838 - włączenie Austrii do Niemiec. Niemcy zaczynają okupować Czechosłowację

1939 - Kłajpeda zabrana zostaje Litwie (port niezamarzający) - uzupełnić

„Rodacy, uratowałem pokój” - Chamberlain

17 września 1939 - wybuch II WŚ

Pakt Ribbentrop - Mołotow

72 państwa brały udział w II WŚ. 5 państw ogłosiło neutralność: Hiszpania, Portugalia, Szwajcaria, Irlandia i Szwecja.

Oś:

Niemcy, Włochy i Japonia raz Finlandia, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Słowacja, Chowacja.

Zwycięstwo koalicji antyfaszystowskiej nad państwami Osi stworzyło nową sytuację polityczną i układ sił.

Po wojnie wykrystalizowały się 3 zasadnicze mocarstwa: WB, USA i ZSRR.

30 listopada - 1 grudnia 1943 - konferencja w Teheranie

4 - 11 lutego 1945 - konferencja w Jałcie

18 lipca - 2 sierpnia 1945 - konferencja w Poczdamie

Polska została przesunięta na zachód.

Powstały trzy grupy państw:

- kapitalistyczne

- socjalistyczne

- trzeciego świata (rozwijające się)

Ten podział obowiązywał do 1991 roku.

1945 - powołanie ONZ.

GEOGRAFIA POLITYCZNA - 4 (28 października 2008)

1947 - konferencja paryska - WB, USA, ZSRR i Francja. Podpisano traktat pokojowy z państwami biorącymi udział w II WŚ po stronie Niemiec.

1951 - 3 mocarstwa: USA, WB i Francja podpisały traktat pokojowy z Japonią. Rosja formalnie do dziś jest z nią w stanie wojny.

Spór o Wyspy Kurylskie.

Jelcyn wpadł na pomysł, by bogate w gaz, ropę, złoto, uran i żelazo obszary, ale ubogie za to w ludzi, by te obszary zagospodarować wspólnie z Japonią.

Rzeka Amur zmieniała swój nurt - raz należała do Rosji, raz do Chin, co stanowiło pewną przeszkodę na tych terenach.

1949 - powstaje Chińska Republika Ludowa

Na początku XX w. było 50 samodzielnych niepodległych państw. W 1996 roku było ich już 196.

Polska miała ambicje kolonialne w Kamerunie, a w okresie międzywojennym w Brazylii w Paranie.

Po II WŚ nastąpił okres dezintegracji imperiów:

- brytyjskiego (utworzono Brytyjską Wspólnotę Narodów, potem wykreślono z tej nazwy „Brytyjską”)

- francuskiego

- ZSRR

Proces integracji związany jest z globalną gospodarką, z rewolucją naukowo-techniczną.

Liczą się państwa, które handlują:

- patentami

- licencjami

- doświadczeniem technicznym („know how”)

W ciągu ostatnich 60 lat było 55 wojen, śmierć poniosło 20 milionów ludzi.

3 lipca 2001 - J. Chirac oświadcza prezydentowi Rosji: „nie przewiduję możliwości przyjęcia Rosji do UE”.

Europa Środkowa - położenie geopolityczne.

Trudno zdefiniować ten obszar. Termin Mitteleuropa pojawił się w połowie XIX wieku, był wyrazem niemieckiej polityki.

Kierunek 3B - Berlin, Belgrad, Bagdad - to był główny kierunek aktywności Rzeszy.

W latach 90. XX w. termin Europa Środkowa nabiera innego sensu. Rozpada się ZSRR, państwa UE deklarują, że są gotowe przyjąć do swojego grona państwa Europy Środkowej.

1 maja 2004 - przyjęcie kilku państw

1 lipca 1991 - podpisano protokół w Pradze o rozwiązaniu Układu Warszawskiego (utworzonego 14 maja 1955 roku)

28 czerwca 1991 - w Budapeszcie rozwiązano Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej obozu socjalistycznego

8 września 1993 - wycofano wojska rosyjskie z Polski

Jeśli integracja nie spełni się, to destabilizacja rosyjska może posunąć się na zachód i dotknie również kraje UE.

A.

Europa Środkowa to ta część Europy, która nie jest Europą Zachodnią, ale i z różnych przyczyn odcina się od pojęcia Europa Wschodnia i tym terminem określany był również ZSRR i obecna Rosja.

B.

Wspólną cechą tego obszaru jest to, że przez 3 wieku - XVIII, XIX i XX - leżące tu kraje walczyły o niepodległość lub zachowanie suwerenności.

C.

Z tej wspólnej historycznej przeszłości wynika także pewno podobieństwo struktury gospodarczej. Są to kraje rolniczo-przemysłowe, słabo zurbanizowane w porównaniu z Europą Zachodnią.

D.

Jakkolwiek jest to obszar dominacji słowiańskiej i należą tu także Estończycy, Łotysze, Litwini, Grecy, Turcy, Albańczycy i Rumuni.

Wniosek: pojęcie Europa Środkowa należy odczytywać geopolitycznie a nie geograficznie.

Niepokoje integracyjne - wynikają ze zróżnicowania potencjału krajów Europy Środkowej. Jeśli zjednoczona Europa będzie wspólnym domem, a nie organizacją państw o rozbieżnych interesach, obawy o dominację sąsiadów nie powinny się spełnić.

GEOGRAFIA POLTYCZNA - 5 (4 listopada 2008)

Ameryka i Europa

1. Potęga militarna USA nie stała nigdy wyżej niż obecnie. USA nie mają dziś militarnych rywali i z tej pozycji USA nie ma zamiaru ustąpić, ale pozycja polityczne w świecie nie stała nigdy gorzej, niż obecnie.

2. Wśród polityków są opinie o odchodzeniu od sojuszy na rzecz doraźnych koalicji.

3. W ocenie sytuacji SM przeważa pogląd, że

1. Niemcy nie są antyamerykańskie - są pacyfistyczne

2. Francja nie jest antyamerykańska - jest anryatlantycka

4. Jeżeli przyjmiemy założenie, że miniona II WŚ (bezkrwawa) dała światu upadek totalitaryzmu, to czy obecnie świat jest w IV WŚ - tym razem z terroryzmem? (III WŚ to była Zimna Wojna)

5. Podział Europy na starą i nową prowadzi do superstrategii rozdźwięku.

Wg Brzezińskiego Europa w ciągu 20 lat zaszkodzi USA i nie będzie w tym czasie potęgą światową jako przeciwwagą.

6. USA potrzebują Europy, Europa potrzebuje USA. Wszystko to dla budowy świata bezpiecznego, dla przyszłych pokoleń. Każda ze stron ma coś, czego drugiej stronie brak.

7. Jeżeli nastąpi dialog UE-USA, będzie to dowodem, że zachód istnieje. Jeżeli nie będzie dialogu, to nie ma zachodu. To co istnieje?

8. Terroryzm jest zagrożeniem dla świata, stąd pytanie:

a) co to jest terroryzm?

b) gdzie on występuje?

c) kto go uprawia?

9. Polska może odegrać ważną rolę w polityce globalnej tylko wtedy, gdy będzie równoprawnym partnerem w UE, a nie tylko koalicjantem USA. Polska ma bowiem duże doświadczenie w roli tworzenia porozumień z dawnymi wrogami - dziś jest to cenne doświadczenie w obecnej sytuacji międzynarodowej.

W latach następnych próbowano odkreślić podział społ-gosp., wynikał on ze zmian politycznych. Od lat 70. istniał podział na bogatą Północ i biedne Południe. Pojawiła się koncepcja podziału na centrum i peryferie.

Centrum: USA, UE, Japonia (podejmowanie najważniejszych decyzji)

Peryferia: pozostałe (dostarczają surowce i odbierają gotowe wyroby przemysłowe, są rynkiem zbytu)

Z drugiej strony patrząc, peryferia utożsamiane są z marginalizacją .

1983 - deklaracja klubu rzymskiego, w której stwierdzono, że od ludzkości potrzeba mądrości, by spojrzeć w XXI wiek z optymizmem

Przestrzeń geopolityczna

Państwo - terytorium i suwerenna organizacja przymusu, działająca w interesach gospodarczych i ideologicznych

Terytorium - obejmuje ląd z wodami wewnętrznymi, przestrzeń pod pow. ziemi, obszar powietrzny oraz przylegający pas wód morskich. Za terytorium państwa uważa się również w aspekcie prawnym pokłady statków lub samolotów.

Cechy państwa: terytorium, ludność, władza suwerenna

Ludność migruje, powstają nowe układy kulturowe. Wiele krajów zróżnicowanych narodowościowo w różny sposób rozwiązuje sprawy współżycia różnych grup etnicznych w granicach swego państwa. Współżycie to może układać się:

1. na zasadzie wzajemnego poszanowania (np. w Szwajcarii)

2. na zasadzie konfliktów i wojen etnicznych (np. była Jugosławia)

3. na zasadzie wielokulturowości (np. Kanada i Australia)

W społeczeństwie wieloetnicznym mamy często dwa modele:

a) dewizą wielokulturowości ma być to, że bogactwo kulturowe narodu leży w jego różnorodności; siła zaś we wzajemnym zaufaniu i poszanowaniu

b) dewiza anglokonforminizmu - uznawanie wyższości kultury dominującej. Konformizm nie dopuszcza współistnienia dłużej niż jest to konieczne innego języka, innej kultury, niż ta, która obowiązuje w kraju twego osiedlenia, tzn. proces twojej integracji ma być krótki, ma być okresowym działaniem sprzyjającym asymilacji imigrantów.

Od czasów Arystotelesa wiele uwagi poświęca się pojęciu „charakteru narodowego”. Wielu geografów, filozofów, prawników, historyków próbowało doszukiwać się źródeł instytucji prawnych w duchu narodów - w specyfice. Zagadnienie char. narodowego często sprowadza się do różnic w obyczajach, tradycji i instytucji oraz norm przez te instytucje tworzonych.

GEOGRAFIA POLITYCZNA - 6 (18 listopada 2008)

(powtórki z poprzedniego wykładu)

Trójkąt weimarski - Niemcy, Francja i Polska.

L. Kaczyński obraził się, gdy nazwano go w niemieckiej prasie kartoflem i nie pojechał na spotkanie Trójkąta.

Granice państwa to płaszczyzna prostopadła do powierzchni ziemi; oddzielają one terytorium państw lub państwa i morza pełnego.

Podstawą prawną jest umowa międzynarodowa; ustalenie granic dokonuje się poprzez:

1. ich opis

2. delimitację (wyznaczenie) i demarkację (oznakowanie)

3. wydzielenie tzw. drogi granicy i strefy nadgranicznej

Rodzaje granic:

- naturalne (rzeki, góry, brzeg morza)

- umowne

- geometryczne

- narodowe

Lord Dahendorf: „świat bez granic jest pustynią, a świat z granicami jest więzieniem”.

Bliski Wschód, Półwysep Bałkański i Afryka - tam największy jest współczynnik zmian granic

Shatter belts - obszary ruchome

Duże znaczenie dla stabilizacji granic ma deklaracja KBWE z 1975 r. Oto jej postanowienia:

- suwerenna równość

- powstrzymanie się od groźny użycia siły

- pokojowe załatwianie sporów

- nieingerencja w sprawy wewnętrzne

- poszanowanie praw człowieka

- równouprawnienie narodów

- prawo narodów do samostanowienia

- współpraca między państwami

Grocjusz - „More liberum”

Pełzająca granica morska - dziś w Polsce obowiązuje pas wód terytorialnych (24 km)

Ekonomiczny pas wód terytorialnych - zach. wybrzeże Afryki i zach. wybrzeże Ameryki Południowej (200 mil morskich)

Pojęcie szelfu - ??

Komitet ds. pokojowego wykorzystania przestrzeni kosmicznej przy ONZ

1. nie można zawłaszczać ciał niebieskich

2. nie wolno jednak wypuszczać jednostek militarnych

GEOGRAFIA POLITYCZNA - 7 (25 listopada)

180 satelitów geostacjonarnych co 2 stopnie wzdłuż równika. Są one na wysokości 35,8 km nad równikiem. Narzekają na to państwa równikowe. Domagają się, by przestano ich podglądać.

1929 - traktat paryski o komunikacji lotniczej

Ekopolityka - gospodarka i jej geopolityczne uwarunkowania

1. ekopolitykę nazywają współczesnym widmem krążącym po świecie i nękającym polityków oraz ekonomistów. Dlaczego? Bo stwarzają problemy trudne do rozwiązania

2. co to jest ekopolityka?

Są to formy i metody działalności państwowej i samorządowej w stosunku do środowiska i jego zasobów. Wyrazem tej działalności są kierunki i rozmiary eksploatacji oraz skala przekształceń środowiska.

3. ekopolityka jest pojęciem pochodzącym od ekologii - nauki zajmującej się związkami między żywymi organizmami a środowiskiem. Ekopolitycy jako ruch społeczny mówią, że zasoby naturalne są już na wyczerpaniu; że kryzys energetyczny, brak żywności, chaos ekonomiczny zwróciły uwagę w latach 70. na fakt, że wielki przyrost naturalny i rozwój technologiczny w skali światowej są obecnie poważnym obciążeniem środowiska naturalnego. Stąd uważają oni, że wiele norm wartości, sposobów zachowań, będą musiały ulec zmianie, jeśli nie będziemy chcieli doprowadzić do ekokatastrofy.

4. ekopolitycy mówią, że zasoby surowcowe środowiska naturalnego są już na wyczerpaniu, ale ni dodają, że przy obecnym poziomie rozwoju technologicznym świata zmiana technologiczna pociąga za sobą zapotrzebowanie na surowce

W latach 70 UW otrzymał od ZSRR komputer typu Riad.

W historii ludzkości były 2 wielkie rewolucje:

a) agrarna - 8-10 tys. lat temu; dała wzrost zapasów żywności, bo ludzie przestali koczować; zaczęli się osiedlać i uprawiać ziemię

b) industrialna - połowa XIX w. - zmiana wydajności, zastosowanie maszyn, poprawienie jakości życia

Obecnie mamy wiele oznak, że przełom XX i XXI w to początek trzeciej nowej wielkiej rewolucji.

GEOGRAFIA POLITYCZNA - 8

Brak

GEOGRAFIA POLITYCZNA - 9 (6 stycznia 2009)

Zagadnienia

1. Definicja geografii politycznej

2. Definicja mapy politycznej

3. Polacy w geopolityce (Nałkowski, Romer)

4. Odkrycia geograficzne i europeizacja świata

5. Europa Środkowa jako pojęcie geopolityczne

6. Granice polityczne - typy

7. Problemy ludnościowe w geopolityce

8. Ekopolityka globalna i jej wyzwania, światowy rynek żywnościowy, światowy rynek energetyczny, problem spożycia wody (w Polsce występuje problem z wodą - nasz kraj zajmuje przedostatnie miejsce w Europie jeśli chodzi o zasoby, ludzie nie chcą płacić za wodę; Otok: „uważają, że to od Boga mają wodę i powietrze”)

9. Podział polityczno-ekonomiczny świata po II WŚ i ewolucja tego podziału (kraje kapitalistyczne, kraje socjalistyczne i kraje Trzeciego Świata)

10. Liderzy światowej gospodarki - procentowy udział tych ugrupowań

11. Procesy globalizacji są związane z przemianami geostrategicznymi, których efektem jest powstanie 3 gigantycznych ugrupowań handlowo-przemysłowych (są to: ??, ?? i ??)

Na 100% będą na egzaminie pytania m.in. dot. Romera, Heartlandu.

Obszary zaliczane do potencjalnych terenów rolnych leżą w tzw. strefach marginalnych (rysunki na tablicy; uzupełnić), w których przy obecnej technologii uprawy ziemi działalność ta jest ekonomicznie nieopłacalna, a ekologicznie ryzykowna.

Po przystąpieniu Polski do UE stwierdzono, że:

- w Polsce za dużo jest gospodarstw (2 mln, 100 tys), gdyż w starej 15-tce UE było ich łącznie 5 mln 900 tys)

- gospodarstwa mają zbyt małą powierzchnię

- w Polsce zatrudnienie w rolnictwie wynosi 27%, w starej 15-tce UE tylko 6,5%; w Polsce 1 rolnik pracuje na wyżywienie 10 osób, w starej 15-tce UE 1 rolnik pracuje na wyżywienie 40 osób

Struktura użytkowania ziemi na świecie:

- grunty orne - 11% powierzchni lądowej

- pastwiska - 23 %

- nieużytki - 30 %

- lasy - 36%

(na egzaminie należy spodziewać się pytania z owej struktury; trzeba zapamiętać te wartości)

Nowe technologie w produkcji rolnej zmniejszają jej zależność od warunków naturalnych, ale uzależniają ją od źródeł energii. Zależność w tym zakresie jest tak duża, że światowy kryzys energetyczny staje się również kryzysem w produkcji żywności,.

Światowy rynek energetyczny.

4 źródła energii:

- słoneczna

- grawitacyjno-termiczna (wiatr i woda płynąca)

- pochodząca z surowców: węgla, ropy i gazu

- jądrowa

Ropa

- Zatoka Perska i Morze Kaspijskie (65-75% całości)

- Zatoka Meksykańska

- Rosja

- Płn. Afryka

- Australia

Ropie towarzyszy gaz.

Na Syberii na Półwyspie Jamajskim jest 40% zasobów gazu.

Wzrost cen energii wiąże się ze wzrostem cen nawozów, przetwórstwa, płodów rolnych w żywność. Ceny żywności będą stale wzrastały wraz ze wzrostem cen energii. Jest to współzależność technologiczna w rolnictwie. Mierzy się ją tak: 1kcal (podane na stół) = 8kcal energii

(to będzie na egzaminie)

Żywność jest wykorzystywana jako broń lub środek naciskó w stosunkach międzynarodowych (Korea Płn, Irak, Sudan, Darfur)

Węgiel - jego złoża rozciągają się od USA, wzdłuż całej Europy, a także znajdują się w Afryce Płd, Indiach.

Wiatraki - najwięcej w Niemczech (2,5 tys), w Polsce jest 160 farm wiatrowych.

---