Słownik inwestora
KDPW
KDPW - Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych to powołana przez GPW i Skarb Państwa spółka prowadząca system przechowywania i rejestracji papierów wartościowych znajdujących się w publicznym obrocie. Do zadań KDPW należy w szczególności:
Rejestrowanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu
Nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie
Obsługa realizacji zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych
Organizowanie i prowadzenie rozliczeń zawartych transakcji
KPWiG
KPWiG - Komisja Papierów Wartościowych i Giełd to organ administracji państwowej sprawujący nadzór nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi oraz nad zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku. Do zadań Komisji należy również podejmowanie działań zapewniających sprawne funkcjonowanie rynku papierów wartościowych i ochronę inwestorów oraz upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku kapitałowego. Nadzór nad działalnością KPWiG sprawuje Prezes Rady Ministrów.
CTO
CTO - regulowany rynek pozagiełdowy prowadzony przez Centralną Tabelę Ofert S.A.. Jest to rynek notowań ciągłych, na którym transakcje zawierane są na podstawie stale podawanych ofert kupna i sprzedaży papierów wartościowych. Regulowany rynek pozagiełdowy został stworzony w Polsce w grudniu 1996 roku w oparciu o model amerykańskiego rynku pozagiełdowego - NASDAQ. W założeniach miał być rynkiem przeznaczonym dla małych i średnich spółek mających pewien potencjał wzrostu, które nie spełniają wymogów obowiązujących na rynku giełdowym lub z innych przyczyn podejmują decyzję o wprowadzeniu papierów wartościowych do obrotu na rynku pozagiełdowym. Rynek pozagiełdowy wprowadza niewielkie wymogi wobec emitentów papierów ubiegających się o dopuszczenie do obrotu. Obrót na CTO oparty jest na działaniu podmiotów organizujących rynek tzw. market makerów. Kursy papierów wartościowych oraz wielkość transakcji mogą być ustalane w drodze negocjacji. Regulowany rynek pozagiełdowy jest rodzajem rynku formalnego, którego cechą charakterystyczną jest poddanie czynności jego uczestników wymogom regulaminu obrotu.
CeTO
CeTO - Centralna Tabela Ofert S.A. to powstała w lutym 1996 roku spółka prowadząca i nadzorująca rynek pozagiełdowy. Jej akcjonariuszami są domy maklerskie oraz banki. Spółka opracowuje zasady i przepisy obowiązujące w regulowanym publicznym obrocie pozagiełdowym, czuwa nad ich wprowadzaniem i egzekwowaniem.
Makler
Makler - osoba, która po zdaniu egzaminu przed komisją egzaminacyjną dla maklerów uzyskała licencję maklera papierów wartościowych i została wpisana na listę maklerów prowadzoną przez KPWiG. Makler jest uprawniony do zawierania transakcji na GPW i CTO, udzielania inwestorom informacji na temat rynku oraz przekazywania rekomendacji wydanych przez doradców inwestycyjnych.
Doradca Inwestycyjny
Doradca Inwestycyjny - osoba, która po zdaniu egzaminu przed komisją egzaminacyjną dla doradców uzyskała licencję doradcy inwestycyjnego i została wpisana na listę doradców prowadzoną przez KPWiG. Doradca inwestycyjny jest uprawniony do wydawania rekomendacji dotyczących papierów wartościowych, zarządzania aktywami klientów domu maklerskiego oraz portfelami inwestycyjnymi inwestorów instytucjonalnych np. funduszy inwestycyjnych.
Subemitent usługowy
Subemitent usługowy - jest to bank inwestycyjny, który zobowiązuje się wobec emitenta do dołożenia najlepszych starań, aby publiczna oferta zakończyła się powodzeniem. Jest to jedynie zobowiązanie starannego działania. Subemitent usługowy nie przejmuje od emitenta ryzyka niepowodzenia emisji. Mając jednak własnych klientów aktywnie zabiega o ich udział w ofercie.
Emitent
Emitent - jest to podmiot, który wystawia lub emituje papiery wartościowe.
wystawienie papieru wartościowego jest czynnością polegającą na sporządzeniu dokumentu zawierającego elementy wymagane prawem np. podpisaniu przez zarząd i opatrzeniu pieczęcią spółki dokumentu akcji.
emisja papieru wartościowego to czynność polegająca na wydaniu papieru wartościowego zgodnie z przepisami prawa osobie uprawnionej.
Dywidenda
Dywidenda - określona uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy część zysku netto, którą spółka wypłaci posiadaczom akcji. Dywidenda jest opodatkowana podatkiem dochodowym w wysokości 15%. Płatnikiem podatku jest spółka wypłacająca dywidendę, akcjonariusz, zatem otrzymuje kwotę dywidendy pomniejszoną o należny podatek.
Warset
Warset System Giełdowy - jest to odmiana systemu giełdowego funkcjonującego na giełdach w Chicago, Paryżu, Lizbonie, Brukseli, Toronto, Sao Paulo oraz w Polsce. Charakteryzuje się ona wysoką niezawodnością i odpornością na błędy, uniezależnieniem czasu realizacji zleceń i sprawną dystrybucją informacji giełdowych na zewnątrz. Nowy system giełdowy zapewnia:
możliwość ciągłego podawania informacji "o stanie indeksów"
podawanie teoretycznej wartości akcji na otwarcie sesji, jeszcze przed jej rozpoczęciem
w notowaniach ciągłych obrót nawet pojedynczymi akcjami, a nie jak w poprzednim systemie -blokami.
bezpośrednie przekazywania zleceń i odbiór informacji o zrealizowanych transakcjach
dużą ofertę zleceń
dostępny dla inwestorów arkusz zleceń przed otwarciem sesji
wprowadzenie nowych instrumentów finansowych
Praca Giełdy po wprowadzeniu systemu Warset przebiega według harmonogramu.
NOTOWANIA CIĄGŁE |
NOTOWANIA JEDNOLITE |
NOTOWANIA JEDNOLITE |
8:30-10:00 - przed sesją - składanie zleceń na otwarcie |
8:30-11:00 - przed sesją |
8:30-11:00 - przed sesją |
10:00 - fixing na otwarciu |
11:00-11:15 - interwencja animatora |
11:00-11:15 - interwencja animatora |
10:00-16:00 - sesja |
11:15 - pierwszy fixing |
11:15 - fixing |
16:00-16:10 - składanie zleceń na zamknięcie |
11:15-11:45 - dogrywka z możliwością przedłużenia na poszczególnych papierach w przypadku równoważenia |
11:15-11:45 - dogrywka z możliwością przedłużenia na poszczególnych papierach w przypadku równoważenia |
16:10 - fixing na zamknięciu |
11:45-14:45 - przed sesją |
- |
- |
14:45-15:00 - interwencja animatora |
- |
- |
15:00 - drugi fixing |
- |
- |
15:00-15:30 - dogrywka z możliwością przedłużenia na poszczególnych papierach w przypadku równoważenia |
- |
Transakcja pakietowa
Transakcja pakietowa - zawierana poza sesją transakcja giełdowa, której minimalną wielkość określa Regulamin Giełdy. Może być ona zawarta przed wprowadzeniem papieru wartościowego do obrotu giełdowego (pakietowa transakcja giełdowa) lub po jego wprowadzeniu (pakietowa transakcja pozasesyjna).
Rynek pierwotny
Rynek pierwotny - proponowanie przez emitenta lub pierwotnego właściciela nabycia akcji nowej emisji, nie będących dotąd przedmiotem obrotu na giełdzie lub na rynku regulowanym.
Rynek wtórny
Rynek wtórny - obejmuje transakcje instrumentami finansowymi pomiędzy podmiotami innymi niż emitent. Wtórny rynek może mieć charakter regulowany bądź nieregulowany. Pierwszy przypadek dotyczy papierów dopuszczonych do publicznego obrotu i odbywa na giełdzie lub rynku pozagiełdowym za pośrednictwem podmiotów prowadzących przedsiębiorstwo maklerskie. Drugi zaś nie wymaga pośrednictwa biur maklerskich, (choć je dopuszcza) i ma w większości przypadków charakter pozagiełdowych transakcji bezpośrednich.
Market Maker
Market Maker - Organizator Rynku - dom maklerski będący akcjonariuszem CeTO, dopuszczony do działania na rynku, do którego obowiązków należy:
stymulowanie, w warunkach konkurencyjności, popytu i podaży na dany papier wartościowy przez wprowadzanie na CTO własnych ofert
zapewnianie płynności obrotu przez stałe i jednoczesne podawanie cen kupna i sprzedaży w ciągu całego dnia obrotu, w wysokości nie niższej niż jednostka obligatoryjna.
jednostka obligatoryjna to ustalana przez Zarząd dla każdego papieru wartościowego liczba papierów wartościowych, którą organizator zobowiązany jest kupić lub sprzedać po aktualnie oferowanej przez siebie cenie
zarząd określa maksymalną rozpiętość cen w ofercie organizatora dla danego papieru wartościowego
zawieranie, na żądanie uczestnika, transakcji kupna i sprzedaży papieru wartościowego, na własny rachunek zgodnie z podawanymi przez siebie ofertami.
Dom maklerski może pełnić funkcje organizatora rynku dla jednego lub kilku papierów wartościowych
Fundusz inwestycyjny
Fundusze Inwestycyjne - są to instytucje, których celem jest jak najkorzystniejsze lokowanie środków wpłaconych przez uczestników funduszu. Powodem korzystania z usług funduszy jest brak wiedzy, czasu lub doświadczenia w podejmowaniu inwestycyjnych decyzji, a także brak dostępu drobnych inwestorów do niektórych instrumentów i metod inwestowania. Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych oferują po kilka rodzajów funduszy, zróżnicowanych pod względem stopnia ryzyka i zaangażowania w poszczególne segmenty rynku kapitałowego (fundusze papierów wierzycielskich, fundusze zrównoważone, fundusze akcyjne). Każdy uczestnik funduszu musi sobie zatem odpowiedzieć na pytanie, jaki poziom ryzyka i jaki horyzont inwestycyjny jest w stanie zaakceptować, a następnie wybrać fundusz zachowawczy, zrównoważony albo agresywny.
FUNDUSZE INWESTYCYJNE OTWARTE - mają obowiązek zbywania jednostek uczestnictwa oraz ich odkupywania na żądanie uczestnika funduszu. Jednostka odkupiona jest umarzana i nie może być powtórnie sprzedana. Sprzedaż i odkupywanie jednostek odbywa się po cenie wynikającej z podzielenia wartości aktywów netto funduszu przez liczbę jednostek. Uczestnicy funduszu nie mogą zbywać jednostek osobom trzecim. W myśl obowiązującego prawa jednostka uczestnictwa w otwartym funduszu inwestycyjnym nie jest papierem wartościowym, dlatego nie może być przedmiotem obrotu na giełdzie.
FUNDUSZE ZAMKNIĘTE - emitują certyfikaty inwestycyjne. Są one papierami wartościowymi na okaziciela, dlatego mogą być notowane na giełdzie. Fundusze zamknięte mają możliwość inwestowania m.in. w transakcje terminowe, prawa pochodne, waluty, a nawet udziały spółek z o.o. ( nie jest to możliwe w przypadku funduszy otwartych). Możliwość inwestowania w instrumenty pochodne stwarza funduszom zamkniętym znacznie większe możliwości tworzenia zróżnicowanych strategii inwestycyjnych, przy jednoczesnym podniesieniu ryzyka inwestycyjnego. Zamknięty fundusz inwestycyjny może być utworzony na określony czas. Trwanie funduszu kończy umorzenie certyfikatów inwestycyjnych i wypłacenie uczestnikom funduszu kwot odpowiadających liczbie i końcowej wycenie certyfikatów przez nich posiadanych.
Blue Chips
Blue Chips - zwrot zapożyczony z Giełdy Nowojorskiej, w sposób nieformalny określający notowane na giełdzie spółki o stabilnej pozycji rynkowej i solidnej sytuacji fundamentalnej, których kurs nie podlega gwałtownym wahaniom. Z reguły są to spółki o dużej kapitalizacji i płynności. Na GPW mianem blue chips określane są akcje np. TPSA, KGHM, PKN.
Akcja
Akcja - jest podstawowym instrumentem rynku kapitałowego. Akcja ma trzy różne znaczenia: papieru wartościowego, prawa udziałowego w spółce oraz ułamkowej części kapitału akcyjnego.
Akcja jako papier wartościowy - po wprowadzeniu do obrotu publicznego jest pozbawiona elementu materialnego, treść dokumentu akcji spełniają zapisy na rachunkach papierów wartościowych uczestników rynku.
Akcja jako prawo udziałowe w spółce - oznacza członkostwo w spółce akcyjnej, wyznaczając jednocześnie zakres praw i obowiązków akcjonariusza. Uprawnienia akcjonariuszy dzieli się na majątkowe (prawo do dywidendy, prawo do odpowiedniej części majątku spółki w razie jej likwidacji, prawo poboru akcji) oraz korporacyjne (prawo do udziału w walnych zgromadzeniach, prawo do informacji o działalności spółki, prawo głosu, prawo zaskarżania uchwał, prawo dochodzenia roszczeń spółki).
Akcja jako procentowy lub ilościowy udział w kapitale akcyjnym spółki - Kapitał akcyjny spółki dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Iloraz liczby akcji posiadanych przez akcjonariusza do wszystkich akcji określa procentowy udział akcjonariusza w kapitale akcyjnym.
AKCJA IMIENNA - zawiera w tekście nazwisko akcjonariusza. Zbycie akcji imiennej odbywa się przez pisemne oświadczenie umieszczone na samej akcji lub w odrębnym dokumencie. Zbywalność akcji imiennych może być ograniczona. Posiadacze akcji imiennych wpisywani są do księgi akcyjnej. Zamieszcza się w niej również wpis o przeniesieniu akcji na inną osobę. Za akcjonariusza uważa się wobec spółki tylko tę osobę, która wpisana jest do księgi akcyjnej. Dotyczy to tylko akcji imiennych.
AKCJA NA OKAZICIELA - nie zawiera w tekście danych osobowych akcjonariusza. Sprzedaż akcji na okaziciela nie wymaga żadnych formalności, a ich zbywalność nie może być ograniczona. Za akcjonariusza uważa się posiadacza akcji na okaziciela.
Obligacja
Obligacja - papier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji). Obligacja, w przeciwieństwie do akcji nie ma charakteru udziałowego. Nabywca obligacji nie może się czuć współwłaścicielem części majątku emitenta. Emitentem obligacji może być Skarb Państwa, gmina, bank a także podmiot prowadzący działalność gospodarczą.
Obligacje Skarbowe - są to dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa. Zadłużenie wobec nabywcy obligacji jest spłacane ze środków budżetu państwa, w terminach określonych dla danego rodzaju obligacji. Kwoty uzyskane ze sprzedaży obligacji przeznaczone są na finansowanie potrzeb budżetu państwa. W niektórych przypadkach możliwa jest zamiana danego rodzaju obligacji na obligacje nowych emisji (rolowanie obligacji).
Instrumenty pochodne
Instrumenty pochodne (Derywaty) - instrumenty finansowe, których cena zależy od ceny instrumentu bazowego ( papieru wartościowego, indeksu, waluty). Na giełdzie warszawskiej notowane są na razie dwa rodzaje instrumentów pochodnych: kontrakty terminowe i warranty. Prawa pochodne pełnią dwie podstawowe funkcje:
funkcja ubezpieczeniowa - polega na zabezpieczeniu inwestora przed ryzykiem związanym ze wzrostem lub spadkiem ceny rynkowej instrumentu bazowego,
funkcja spekulacyjna - służy do spekulacji w celu osiągnięcia zysków wynikających ze wzrostu lub spadku ceny rynkowej instrumentu bazowego.
Inwestowanie przy wykorzystaniu instrumentów pochodnych pozwala na osiągnięcie znacznego zysku przy niewielkim nakładzie kapitału w porównaniu do inwestycji bezpośrednio w papiery wartościowe, dzięki wykorzystaniu mechanizmu tzw. dźwigni finansowej.
Warranty
Warrant - jest to instrument finansowy, którego cena zależy od ceny lub wartości tzw. instrumentu bazowego. Instrumentem tym może być papier wartościowy, waluta, wskaźnik ekonomiczny (np. indeks, stopa procentowa). Z uwagi na tą zależność warrant jest określany jako instrument pochodny lub prawo pochodne.
warrant jest bezwarunkowym i nieodwołalnym zobowiązaniem się jego emitenta do wypłacenia uprawnionym właścicielom warrantów kwoty rozliczenia. W przypadku warrantu kupna jest to dodatnia różnica pomiędzy ceną instrumentu bazowego, a ceną wykonania określoną przez emitenta. W przypadku warrantu sprzedaży kwotą rozliczenia jest dodatnia różnica pomiędzy ceną wykonania a ceną instrumentu bazowego.
wprowadzenie warrantów do obrotu publicznego daje inwestorom możliwość nie tylko nabycia warrantów i wykonania ich w określonym terminie, lecz także swobodnego obrotu tymi instrumentami na zasadach określonych w "Warunkach emisji i obrotu".
GŁÓWNE RÓŻNICE MIĘDZY WARRANTEM A KONTRAKTEM TERMINOWYM:
w przypadku warrantów mamy do czynienia z emisją papierów w konkretnej ilości
do zawierania transakcji na kontraktach terminowych potrzebny jest NIK - Numer Identyfikacji Klienta nadawany przez KDPW (nie jest on potrzebny do obrotu warrantami)
dla warrantów stronami transakcji są uczestnicy rynku, a gwarantowanie rozliczenia transakcji zależy w dużym stopniu od standingu emitenta warrantów
dla kontraktów terminowych od momentu zawarcia transakcji między uczestnikami rynku to KDPW staje się stroną transakcji i jednocześnie gwarantem rozliczenia.
Kontrakty terminowe
Kontrakt terminowy - jest to dwustronna umowa, w której kupujący zobowiązuje się do kupna a sprzedający do sprzedaży określonej ilości towaru (akcji, obligacji), zwanego instrumentem bazowym, w ściśle określonym terminie i po określonej cenie. Zawierający kontrakty terminowe mają określone poglądy na to, jak kształtować się będzie cena instrumentu bazowego w przyszłości. Kupujący zakłada, że cena instrumentu bazowego wzrośnie, sprzedający, że spadnie. Zysk osiąga ten, którego przewidywania były słuszne.
Cechą istotną transakcji terminowej jest to, że w dniu jej zawarcia kupujący nie musi dysponować gotówką równa wartości kontraktu, a jedynie depozytem zabezpieczającym, który stanowi niewielki procent wartości kontraktu.
Opcje
Opcja - jest to pochodny papier wartościowy stwierdzający nabycie prawa do zakupu lub sprzedaży po z góry ustalonej cenie w określonym momencie w przyszłości innego papieru wartościowego lub dokonania rozliczenia pieniężnego na podstawie wartości instrumentu bazowego.
Podstawową różnicą pomiędzy opcją a warrantem jest osoba wystawcy. Wystawcą opcji może być każdy, a liczba opcji może być nieograniczona. W przypadku warrantów wystawca jest jeden podmiot, który zajmuje pozycję emitenta.
NFI
NFI - Narodowe Fundusze Inwestycyjne - spółki powołane w ramach Programu Powszechnej Prywatyzacji, do których Skarb Państwa wniósł akcje prywatyzowanych przedsiębiorstw. Akcje przedsiębiorstw, objętych programem zostały rozdzielone pomiędzy NFI (60%), pracowników (15%) oraz Skarb Państwa (25%). Wszyscy dorośli obywatele Polski mogli uczestniczyć w Programie Powszechnej Prywatyzacji wykupując świadectwo udziałowe. Po zamianie świadectwa na pakiet zawierający po jednej akcji każdego NFI właściciel mógł sprzedawać i kupować dowolną ilość akcji poszczególnych NFI po cenie rynkowej na Giełdzie. Obecnie na GPW notowanych jest 14 NFI.
Certyfikat Inwestycyjny
Certyfikat Inwestycyjny - jest to papier wartościowy na okaziciela, emitowany przez Fundusz inwestycyjny zamknięty lub mieszany. Jako papiery notowane na giełdzie podlegają codziennie wycenie rynkowej na sesjach giełdowych. Odrębnej, obowiązkowej wyceny certyfikatów dokonuje cyklicznie ich emitent. Wycena ta dokonywana jest z częstotliwością określoną w statucie, nie rzadziej jednak niż raz na 6 miesięcy. Wynika ona z oszacowania wartości instrumentów finansowych, w które zainwestował fundusz.
Jako pierwsze zadebiutowały na Giełdzie certyfikaty funduszu gwarantowanego Skarbiec Gwarancja 2002. Jest to pierwszy w Polsce fundusz gwarantowany. Oznacza to, że kwota jaką otrzyma uczestnik na koniec trwania funduszu - w październiku 2002r.- nie spadnie poniżej gwarantowanej wartości - w tym przypadku 100 zł (cena emisyjna wynosi 102,50 zł). Z tego względu certyfikaty emitowane przez fundusze gwarantowane nazywane są certyfikatami bezpieczeństwa.
Gwarancja minimalnej kwoty jest możliwa, ponieważ około 60% zgromadzonych środków fundusz zainwestuje w polskie papiery wierzycielskie, głównie obligacje skarbowe o stałym oprocentowaniu. Jednocześnie możliwości wzrostu wartości certyfikatów nie są ograniczone, dzięki inwestowaniu w instrumenty rynku terminowego.
Akcje syntetyczne
Akcje syntetyczne - INDEKSOWE JEDNOSTKI UDZIAŁOWE - są to instrumenty umożliwiające bezpośrednie nabywanie substytutu indeksu giełdowego, bez konieczności nabywania całego portfela akcji tworzących indeks. Akcje syntetyczne umożliwią:
nabycie instrumentu naśladującego portfel akcji indeksu w jednej transakcji w sposób analogiczny do nabywania pojedynczej akcji
budowę zróżnicowanego portfela przez drobnych inwestorów
rozpoczęcie inwestowania na giełdzie nowym inwestorom nie mających doświadczenia w ocenie i doborze spółek
szybkie reagowanie na zmiany cen na rynku
możliwość samodzielnego stosowania strategii stosowanej przez niektóre fundusze inwestycyjne (naśladowanie indeksu)
minimalizowanie kosztów transakcyjnych
dokonywanie arbitrażu pomiędzy rynkiem kasowym a terminowym
Wartość jednej jednostki udziałowej będzie wynosić 1/10 wysokości indeksu wyrażonej w złotych. I tak, przy wysokości indeksu WIG20 na poziomie 2000 pkt wartość jednostki udziałowej będzie wynosić ok. 200 zł. Inwestorzy, którzy nabyli akcje syntetyczne będą mogli zamknąć swoje pozycje na dwa sposoby:
poprzez sprzedaż jednostek na rynku
poprzez "umarzanie jednostek" na koniec dnia po cenie równej wysokości indeksu na zamknięcie sesji.
Tak więc, nawet w przypadku chwilowego braku płynności obrotu, inwestor ma zagwarantowaną możliwość zamknięcia pozycji. Akcje syntetyczne notowane będą w systemie notowań ciągłych. Instrument będzie rozliczany i monitorowany przez KDPW.
PDA
Prawo do akcji (PDA) - instrument finansowy umożliwiający dokonanie sprzedaży akcji nowej emisji przed ich faktycznym wprowadzeniem do obrotu giełdowego. PDA nie powinny być traktowane przez inwestorów tak jak akcje. Wycena tego instrumentu powinna uwzględniać ryzyko związane z ewentualną odmową rejestracji podwyższenia kapitału akcyjnego przez sąd. Niższa wycena PDA jako odpowiednika akcji może wpłynąć na niższą cenę samych akcji, w które PDA zostanie przekształcone po wydaniu przez sąd rejestrowy stosownego postanowienia.
PP
Prawo poboru (PP) - przysługujące akcjonariuszowi prawo pierwszeństwa do objęcia (zazwyczaj po cenie emisyjnej nowych akcji), które może być przedmiotem obrotu giełdowego.
Sesja giełdowa
Sesja giełdowa - określony przedział czasu, w trakcie którego do systemu giełdowego wprowadzane są zlecenia i zawierane są transakcje giełdowe. Na GPW sesja odbywa się od poniedziałku do piątku, w godzinach 8:30 - 16:30. Nadzór nad przebiegiem sesji giełdowej sprawuje przewodniczący sesji.
Zlecenia giełdowe
Zlecenia PCR, PCRO, Wmin, WUJ, LimAkt są dostępne dla inwestorów giełdowych od 16 lutego 2001 roku
Rodzaje zleceń
Zlecenie z limitem ceny - jest to zlecenie, w którym klient określa cenę za jaką jest gotów kupić lub sprzedać papiery wartościowe.
Zlecenie (WiN) ważne do pierwszego wykonania - jego realizacja następuje natychmiast po wprowadzeniu do systemu giełdowego. Jeżeli zlecenie to nie zostało zrealizowane w całości, to niezrealizowana część traci ważność (przykład 1).
Arkusz zleceń (przykład 1):
K S
10 100 101 20
15 99 102 30
50 98 103 70
Napływa zlecenie kupna 30 akcji po 101. Arkusz po realizacji zlecenia.
K S
10 100
15 99 102 30
50 98 103 70
Zakupionych zostało 20 akcji po 101, a niezrealizowana część (10 akcji po 101) traci ważność.
Zlecenie (WuA) wykonaj lub anuluj - jest to zlecenie, które musi być zrealizowane w całości. W przeciwnym przypadku nie jest realizowane w ogóle i traci ważność (przykład 2). Zlecenie takie może być składane podczas dogrywki i notowań ciągłych, z wyjątkiem okresów równoważenia rynku.
Arkusz zleceń (przykład 2):
K S
10 100 101 20
15 99 102 30
50 98 103 70
Napływa zlecenie kupna 30 akcji po 101 z warunkiem (WuA), które nie może być zrealizowane w całości, więc nie jest realizowane w ogóle.
Zlecenie (PCR) po cenie rynkowej - w zleceniach takich brak jest limitu ceny kupna/sprzedaży papieru wartościowego. Są one realizowane po cenie najlepszego, przeciwnego zlecenia, które oczekuje w arkuszu. W przypadku częściowej realizacji zlecenia nie zrealizowana część staje się zleceniem z limitem równym cenie po której nastąpiła częściowa realizacja zlecenia (przykład 3). Zlecenia (PCR) nie są przyjmowane w sytuacji gdy w arkuszu zleceń po drugiej stronie nie ma zleceń z limitem ceny. Zlecenia takie przyjmowane są jedynie podczas notowań ciągłych z wyjątkiem fazy równoważenia rynku.
Arkusz zleceń (przykład 3):
K S
10 100 101 20
15 99 102 30
50 98 103 70
Napływa zlecenie kupna 30 akcji (PCR). Następuje realizacja 20 sztuk 101, a 10 sztuk z tym limitem oczekuje na realizacje.
Arkusz po realizacji zlecenia.
K S
10 101 102 30
10 100 103 7
15 99 104 30
Zlecenie (PCRO) po cenie rynkowej na otwarcie - są to zlecenia, w których nie określa się ceny zakupu, a jedynie moment zawarcia transakcji. Jeśli chodzi o notowania jednolite to zlecenia te realizowane są po kursie jednolitym. W przypadku notowań ciągłych zlecenia te mogą być składane na otwarcie/zamknięcie tych notowań i realizowane po kursie otwarcia/zamknięcia, oraz w momentach równoważenia rynku po kursie ustalonym w wyniku równoważenia. Zlecenia (PCRO) mają pierwszeństwo przed zleceniami z limitem równym kursowi jednolitemu, kursowi otwarcia/zamknięcia oraz kursowi ustalonemu w wyniku równoważenia rynku. W sytuacji gdy zlecenie (PCRO) jest zrealizowane częściowo, to jego niezrealizowana część staje się zleceniem z limitem równym ostatniej zawartej transakcji.
Zlecenie (PKC) po każdej cenie - są to zlecenia, których realizacja następuje natychmiast po wprowadzeniu do systemu giełdowego. Są realizowane w całości po najlepszej bądź najlepszych przeciwnych ofertach znajdujących się w danej chwili w karnecie (przykład 4). Zlecenia te są realizowane w całości, bądź wcale. Zlecenia (PKC) mogą być składane podczas każdej fazy sesji (z wyjątkiem dogrywki). Podczas fazy interwencji zlecenia te nie mogą być modyfikowane.
Arkusz zleceń (przykład 4):
K S
10 100 101 20
15 99 102 30
50 98 103 70
Napływa zlecenie sprzedaży 30 akcji (PKC), które jest realizowane w całości po najlepszych cenach tzn. 10 po 100, 15 po 99 i 5 po 98.
Arkusz po realizacji zlecenia.
K S
45 98 101 20
10 97 102 70
15 96 103 30
Zlecenia (Wmin) z warunkiem minimalnej wielkości wykonania - w zleceniach tych określana jest minimalna ilość akcji jaka musi być zrealizowana. W przypadku częściowej realizacji zlecenia jego niezrealizowana część trafia do arkusza zleceń i staje się zleceniem bez warunku (Wmin) (przykład 5). W sytuacji gdy brak jest w arkuszu zleceń odpowiedniej przeciwnej oferty, która umożliwia realizację zlecenia w co najmniej minimalnej, określonej w zleceniu ilości, to jest ono odrzucane (przykład 6). Zlecenia z takim warunkiem mogą być składane w czasie dogrywki oraz notowań ciągłych.
Arkusz zleceń (przykład 5):
K S
10 100 101 20
15 99 102 30
50 98 103 70
Napływa zlecenie kupna 80 akcji po 101 z warunkiem (Wmin) 15 akcji. Następuje realizacja 20 akcji po 101, a 60 akcji z limitem 101 już bez warunku (Wmin) trafia do arkusza zleceń.
Arkusz po realizacji zlecenia.
K S
60 101
10 100 102 30
15 99 103 70
Arkusz zleceń (przykład 6):
K S
10 100 101 20
15 99 102 30
50 98 103 70
Napływa zlecenie kupna 80 akcji po 101 z warunkiem (Wmin) 25 akcji. Takie zlecenie nie może być zrealizowane w minimalnej ilości (25 akcji) określonej w tym zleceniu, więc nie jest realizowane w ogóle.
Zlecenie (WUJ) z warunkiem wielkości ujawniania - w zleceniach tych określana jest całkowita ilość akcji w zleceniu oraz ilość jaka będzie widoczna w arkuszu zleceń (minimum 100) (przykład 7). Zlecenia te składać można w każdej fazie sesji.
Arkusz zleceń (przykład 7):
K S
10 100 102 20
15 99 103 30
50 98 104 70
Napływa zlecenie kupna 1000 akcji po 101 z warunkiem (WUJ) 200 akcji. Arkusz zleceń po wprowadzeniu zlecenia.
K S
(800) 200 101 102 20
10 100 103 30
15 99 104 70
Napływa zlecenie sprzedaży 200 akcji po 101. Zawarta zostaje transakcja 200 szt. po 101. Widoczny arkusz nie ulega zmianie.
Arkusz zleceń po realizacji zlecenia.
K S
(600) 200 101 102 20
10 100 103 30
15 99 104 70
Zlecenia (LimAkt) z limitem aktywacji - są to zlecenia w których podawane są dwa limity. Pierwszym z nich jest limit realizacji zlecenia (kupna/sprzedaży), drugim zaś limit uaktywnienia zlecenia w arkuszu zleceń. Zlecenia z limitem aktywacji możemy podzielić na dwa rodzaje.
Pierwszym z nich są zlecenia, w których określa się limit aktywacji (cena akcji po osiągnięciu której zlecenie uaktywnia się) oraz limit realizacji, który ustalany jest jako (PKC). Zlecenia takie po uaktywnieniu realizowane są w całości lub wcale.
Drugim typem zleceń z limitem aktywacji są, te w których określa się dokładnie limit uaktywnienia i realizacji.
W zleceniach kupna z limitem aktywacji limit ten musi być niższy bądź równy od limitu realizacji. Zlecenie może być złożone w sytuacji gdy limit ujawniania jest większy od kursu ostatniej transakcji, a ujawniane jest gdy kurs ostatniej transakcji jest wyższy bądź równy limitowi ujawniania. Odwrotna sytuacja jest w przypadku zleceń sprzedaży.
Rynek zrównoważony
Rynek zrównoważony - to rynek, na którym zostaną zrealizowane wszystkie zlecenia PKC oraz zlecenia kupna z limitem ceny wyższym i zlecenia sprzedaży z limitem ceny niższym od ustalonego kursu.
Notowania ciągłe
W notowaniach tych uczestniczą spółki o największej płynności, obligacje, NFI, warranty, certyfikaty inwestycyjne oraz kontrakty terminowe. Sesja w systemie notowań ciągłych rozpoczyna się identyczne jak w systemie jednego lub dwóch fixingów od fazy przed otwarciem podczas trwania której podawany jest teoretyczny kurs otwarcia (TKO). Faza ta trwa od godziny 8:30 do 10:00 (dla kontraktów terminowych do 9:00) i kończy się fixingiem, czyli ustaleniem kursu otwarcia, co jest równoznaczne z rozpoczęciem notowań ciągłych.
W czasie notowań ciągłych przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży, które trafiają na giełdę. Są one realizowane na bieżąco jeśli przeciwna, oczekująca oferta odpowiada parametrom złożonego zlecenia (przykład 1). W przypadku braku takiej oferty złożone zlecenie trafia do arkusza zleceń i oczkuje na realizacje (przykład 2). Trzeba pamiętać, o bardzo istotnej kwestii jaką jest czas złożenia zlecenia. W przypadku gdy oczekują na realizację dwa zlecenia z tym samym limitem pierwsze realizowane jest to, które złożone zostało wcześniej (przykład 3). O godzinie 16:00 kończą się notowania ciągłe. Pomiędzy godziną 16:00 a 16:10 przyjmowane są zlecenia na "zamknięcie" po czym podawany jest kurs zamknięcia. Następnie do godziny 16:30 do systemu giełdowego wprowadzane są zlecenia na otwarcie następnej sesji.
Arkusz zleceń: (przykład 1)
Kupno Sprzedaż
50 100 101 20
30 99 102 40
40 98 103 70
Napływa zlecenie kupna 15 po 101, które jest realizowane natychmiast w całości.
Arkusz zleceń po realizacji zlecenia:
Kupno Sprzedaż
50 100 101 5
30 99 102 40
40 98 103 70
Arkusz zleceń: (przykład 2)
Kupno Sprzedaż
50 100 101 20
30 99 102 40
40 98 103 70
Napływa zlecenie kupna 15 po 99, które nie jest realizowane i trafia do arkusza zleceń.
Arkusz zleceń po wprowadzeniu zlecenia:
Kupno Sprzedaż
50 100 101 20
45 99 102 40
40 98 103 70
Arkusz zleceń: (przykład 3)
Założenie: Zlecenie sprzedaży 35 akcji po 101 składa się z dwóch zleceń. Kupno 15 (złożone jako pierwsze) i 20 akcji po101.
Kupno Sprzedaż
51 100 101 35
31 99 102 40
40 98 103 70
Napływa zlecenie kupna 20 po 101, które jest realizowane natychmiast w całości. Zgodnie z priorytetem czasu jako pierwsze realizowane jest zlecenie sprzedaży 15 akcji po 101 (realizacja całkowita), a następnie zlecenie sprzedaży 5 akcji po 101 (realizacja częściowa).
Arkusz zleceń po wprowadzeniu zlecenia:
Kupno Sprzedaż
51 100 101 35
31 99 102 40
40 98 103 70
Ograniczenia wahań kursów
Notowania ciągłe
INSTRUMENT |
DOPUSZCZLNA ZMIANA KURSU NA DANEJ SESJI |
Akcje |
+/- 15% od kursu odniesienia z możliwością rozszerzenia do +/- 26,5% od kursu odniesienia |
Kontrakty terminowe na indeksy giełdowe i kursy akcji |
+/- 10% od kursu odniesienia z możliwością rozszerzenia do +/-15% od kursu odniesienia |
Kontrakty terminowe na kursy walut |
+/- 5% od kursu odniesienia z możliwością rozszerzenia |
Obligacje |
+/- 5 punktów procentowych od kursu odniesienia z możliwością rozszerzenia do +/-10 punktów procentowych od kursu odniesienia |
Certyfikaty inwestycyjne |
+/- 15% od kursu odniesienia z możliwością rozszerzenia do +/-26,5% od kursu odniesienia |
Prawa do akcji notowanych w systemie ciągłym |
+/- 15% od kursu odniesienia z możliwością rozszerzenia do +/- 26,5% od kursu odniesienia |
Prawa poboru z akcji notowanych w systemie ciągłym |
Bez ograniczeń |
Warranty |
Bez ograniczeń |
Notowania jednolite
DWA FIXINGI |
|
Instrument |
Dopuszczalna zmiana kursów na fixingu |
Akcje i prawa do akcji notowanych w systemie jednolitym |
+/-10% od kursu odniesienia (ostatni fixing) z możliwością rozszerzenia do +/-21% od kursu odniesienia, jednak nie więcej niż 33,1% od ostatniego kursu jednolitego z poprzedniej sesji |
Prawa poboru do akcji notowanych w systemie jednolitym |
Bez ograniczeń wahań kursów |
JEDEN FIXING |
|
Instrument |
Dopuszczalna zmiana kursów na fixingu |
Akcje i prawa do akcji notowanych w systemie jednolitym |
+/-15% od kursu odniesienia (ostatni fixing) z możliwością rozszerzenia do +/-26,5% od kursu odniesienia |
Prawa poboru do akcji notowanych w systemie jednolitym |
Bez ograniczeń wahań kursu |
Notowania z dwukrotnym fixingiem
W notowaniach tych udział biorą spółki o najniższej płynności. Notowania te podzielone są na kilka faz. Pierwszą z nich jest faza zwana "przed otwarciem”, podczas której przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży, na podstawie których ustalany jest teoretyczny kurs otwarcia (TKO), ale nie są zawierane żadne transakcje. Faza ta trwa od godziny 8:30 do 11:00. Kolejną fazą jest faza "interwencji", która trwa od godziny 11:00 do 11:15, podczas której animatorzy rynku mogą modyfikować zlecenia, które, wcześniej złożyli. Celem takiego działania jest zwiększenie płynności danego waloru i zmniejszenie istniejącej nierównowagi rynku.
W sytuacji, gdy dany walor nie posiada animatora rynku, to w czasie interwencji modyfikacji zleceń mogą dokonywać wszyscy członkowie giełdy. Trzeba pamiętać, że w przypadku modyfikowania zleceń wolumen może być jedynie zwiększany, natomiast, jeśli chodzi o limit zlecenia, to w zleceniach kupna może on być jedynie zwiększany, a w zleceniach sprzedaży jedynie zmniejszany. O godzinie 11:15 ogłaszany jest "Kurs jednolity", ustalany na podstawie wcześniej złożonych zleceń i rozpoczyna się kolejna faza sesji zwana "Dogrywką", trwająca od godziny 11:15 do 11:45. W trakcie tej fazy przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży z limitem równym kursowi jednolitemu. Po zakończeniu dogrywki rozpoczyna się faza przed otwarciem, która trwa do momentu zamknięcia systemu giełdowego, czyli do godziny 16:30.
Indeksy
Indeks giełdowy - miernik cen papierów wartościowych obejmujący wszystkie papiery danego typu, lub wybraną ich część.
WIG - Warszawski Indeks Giełdowy - liczony od 16.04.1991 roku indeks typu dochodowego, obejmujący akcje spółek notowanych na rynku podstawowym.
WIG 20 - indeks typu cenowego obejmujący 20 spółek z rynku podstawowego. Spółki wybierane są do indeksu na podstawie rankingu biorącego pod uwagę ich kapitalizację oraz udział w obrocie giełdowym. Spółki te należą, więc do grona największych i najczęściej handlowanych spółek giełdowych.
MIDWIG - indeks typu cenowego obejmujący 40 spółek rynku podstawowego (z wyłączeniem spółek wchodzących w skład WIG-u 20).
WIRR - Warszawski Indeks Rynku Równoległego - indeks typu dochodowego obejmujący akcje spółek notowanych na rynku równoległym.
NIF - indeks Narodowych Funduszy Inwestycyjnych. Indeks typu cenowego obejmujący akcje 14 Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.
Kurs szacunkowy
Kurs szacunkowy - w systemie kursu jednolitego, cena papieru wartościowego określana przez specjalistę na rynku zleceń rozbieżnych.
Rynek zleceń rozbieżnych
Rynek zleceń rozbieżnych - rynek, na którym najwyższy limit ceny w zleceniu kupna jest niższy od najniższego limitu ceny w zleceniu sprzedaży. Rynek zleceń rozbieżnych to także wyłącznie zlecenia kupna lub wyłącznie zlecenia sprzedaży, lub całkowity brak zleceń.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl