OGRODNICTWO ĆWICZENIE 9
Szkodniki upraw kapustnych
Gromada: Owady - Insecta
Rząd: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera
Rodzina:Tarczówkowate - Pentatomidae
Warzywnica kapustna - Eurydema oleracea
Warzywnica ozdobna - E. ornatum
RZĄD: HETEROPTERA - PLUSKWIAKI RÓŻNOSKRZYDŁE
NA ŚWIECIE OKOŁO 25 tyś. GATUNKÓW, W POLSCE OKOŁO 800
OWADY O CIELE SPŁASZCZONYM, POSIADAJĄCE UMIARKOWANĄ ZDOLNOŚĆ LOTU
KŁUJĄCO-SSĄCY APARAT GĘBOWY
NARZĄDY GĘBOWE W POSTACI KŁUJKI - ROSTRUM - OSADZONEJ W PRZEDNIEJ CZĘŚCI GŁOWY I CHOWANEJ POD PRZEDPIERSIE
HIPOGNATYCZNE POŁOŻENIE GŁOWY
NOGI BIEŻNE CZASEM PRZEKSZTAŁCONE W CHWYTNE LUB PŁYWNE
WIEKSZOŚĆ GATUNKÓW POSIADA GRUCZOŁY ZAPACHOWE -
ZARÓWNO LARWY JAK I IMAGO
Z REGUŁY 1 POKOLENIE W ROKU,
JAJA SKŁADANE NA POWIERZCHNI ROŚLIN I DO GLEBY,
PRZEOBRAZENIE NIEZUPEŁNE TYPU HETEROMETABOLII
GATUNKI ROŚLINOŻERNE - ODŻYWIAJĄCE SIĘ SOKAMI ROŚLINNYMI,
GATUNKI DRAPIEŻNE - WYSYSAJĄCE OWADY I INNE DROBNE ZWIERZĘTA, PASOŻYTY ZEWNĘTRZNE - WYSYSAJĄCE KREW (PLUSKWY)
Rodzina: TARCZÓWKOWATE PENTATOMIDAE
PLUSKWIAKI DUŻE
WIEKSZOŚĆ UBARWIONA W KOLORACH ZBLIŻONYCH DO PODŁOŻA
NIELICZNE BARDZO JASKRAWE
(GRAPHOSOMA SEMIPUNCTATUM)
NAJCZĘŚCIEJ ODŻYWIAJĄ SIĘ SOKAMI ROŚLIN
BYWAJĄ DRAPIEŻNE
(ZBROJENIEC DWUZĘBNY)
CZUŁKI PIĘCIOCZŁONOWE
STOPY DWU LUB TRÓJCZŁONOWE
GŁOWA TWORZY TRÓJKĄT Z PRZEDPLECZEM
CECHĄ CHARAKTERYSTYCZNĄ JEST SIĘGAJĄCA DO POŁOWY ODWŁOKA TARCZKA
WARZYWNICA KAPUSTNA EURYDERMA OLERACEA
CIAŁO OSOBNIKÓW DOROSŁYCH DO 7mm
CIAŁO SPŁASZCZONE ZIELONE LUB NIEBIESKIE Z PLAMAMI KTÓRE
U MŁODYCH OSOBNIKÓW SĄ ŻÓŁTE
U DOROSŁYCH CIEMNOCZERWONE
V / VI SAMICE SKŁADAJĄ JAJA NA DOLNEJ STRONIE LIŚCI
LARWY BEZSKRZYDŁE
1 POKOLENIE W ROKU
DOROSŁE OWADY ZIMUJĄ W KRYJÓWKACH (ROWY, MIEDZE)
ŻYWIĄ SIĘ SOKIEM ROŚLIN KRZYŻOWYCH
W WYNIKU ICH ŻEROWANIA NA LISCIACH POJAWIAJĄ SIĘ BIAŁE PLAMKI KTÓRE NASTEPNIE BRUNATNIEJĄ
ZWALCZANIE POPRZEZ NISZCZENIE CHWASTÓW Z RODZINY KRZYŻOWYCH, GŁĘBOKA ORKA, PREPARATY O DZIAŁANIU SYSTEMICZNYM
WARZYWNICA OZDOBNA (W. CZERWONA) EURYDERMA ORNATUM
WYSTĘPUJE NA TERENACH OTWARTYCH W NISKIEJ ROŚLINNOŚCI
ŻYWI SIĘ SOKIEM ROŚLIN Z GRUPY KRZYŻOWYCH
Gromada: Owady - Insecta
Rząd: Pluskwiaki równoskrzydłe - Homoptera
Podrząd: Mszyce - Aphidodea
Rodzina: Mszycowate - Aphididae
Mszyca kapuściana - Brevicoryne brassicae
Mszyca burakowa - Aphis fabae
MSZYCA BURAKOWA - APHIS FABAE
WYSTEPUJE W POLSCE POWSZECHNIE
JEST GATUNKIEM DWUDOMNYM, ZIMUJĄCYM W POSTACI JAJ PRZYTWIERDZONYCH DO KORY PNIA I GAŁĄZEK TRZMIELINY I KALINY
KRZEWY SĄ ŻYWICIELEM PIERWOTNYM, NA KTÓRYM WIOSNĄ ROZWIJAJĄ SIĘ 2-4 POKOLENIA
USKRZYDLONE MSZYCE PRZELATUJĄ NA ŻYWICIELA WTÓRNEGO - LETNIEGO, KTÓRYM SĄ BURAKI ĆWIKŁOWE I INNE ROŚLINY WARZYWNE JAK BÓB, FASOLA, POMIDORY ORAZ CHWASTY: KOMOSA, OSET
USZKODZENIA:
NA DOLNEJ STRONIE LIŚCI BURAKÓW W PIERWSZYM ROKU UPRAWY ORAZ NA PĘDACH I KWIATOSTANACH NASIENNKIKÓW ZAUWAŻYC MOŻNA KOLONIE CZARNYCH MSZYC
LIŚCIE BURAKA KURCZĄ SIĘ, KĘDZIERZAWIĄ I ZAWIJAJĄ BRZEGAMI W DÓŁ, ROSLINY ŹLE ROSNĄ A OPANOWANE W BARDZO WCZESNYM STADIUM GINĄ
SZKODLIWOŚĆ POŚREDNIA TO PRZENOSZENIE CHORÓB WIRUSOWYCH
ZWALCZANIE:
IZOLACJA PRZESTRZENNA PLANTACJI KONSUMPCYJNYCH OD NASIENNYCH,
STOSOWANIE PREPARATÓW CHEMICZNYCH PO ZAOBSERWOWANIU NALOTU JEJ OSOBNIKÓW NA LIŚCIACH
Mszyca kapuścianka - Brevicoryne brassicae
Formy bezskrzydłe do 3 mm długości, pospolita, będąca roznosicielem chorób wirusowych.
Na liściach ukazują się jasne plamy i wypukłości, natomiast na spodniej stronie liścia w zagłębieniach widoczne są kolonie mszyc, zielonoszarych, pokrytych woskowym nalotem, który nadaje im niebieskopopielaty odcień.
Uszkodzone liście, pędy, kwiatostany ulegają zniekształceniom a pąki kwiatowe żółkną i odpadają.
Po okresie letnim, kiedy mszyce rozmnażają się dzieworodne, jesienią pojawiają się samce. Samice składają jaja na dolnych odcinkach roślin krzyżowych, na których zimują a w VI /l VII następuje przelot uskrzydlonych samic.
Mszyca kapuścianka jest jednodomowa, cykl rozwojowy kończy się wytworzeniem pokolenia płciowego.
Zwalczanie:
W przypadku wystąpienia licznych kolonii mszyc, natychmiast wykonujemy oprysk, w razie potrzeby zabieg powtarzamy co 7 dni.
Zapobieganie:
Usuwanie chwastów z rodziny krzyżowych, głęboka orka po okresie zbiorów, która pozwoli zmniejszyć przyszłoroczną populację.
Rośliny podatne:
Lewkonia, maciejka, warzywa kapustne, rzepak, rzepik, gorczyca
Rząd: Motyle - Lepidoptera
Rodzina: Sówkowate - Noctuidae
Podrodzina: Piętnówki - Hadeninae
Piętnówka kapustnica - Mamestra brassicae
Piętnówka brukiewka - Mamestra oleracea
Rodzina: Bielinkowate - Pieridae
Bielinek kapustnik - Pieris brassicae
Bielinek rzepnik - Pieris rapae
Rodzina: Tantnisiowate - Plutellidae
Tantniś krzyżowiaczek - Plutella maculipennis
MOTYLE - LEPIDOPTERA
Druga pod względem liczebności grupa owadów
Na świecie około 150 tysięcy gatunków
W Polsce ponad 3 tyś. gatunków
Występują na wszystkich kontynentach, oprócz Antarktydy
Najbardziej zaawansowane ewolucyjnie owady
Ich ciało, składające się z segmentów, chroni chitynowy oskórek
Poszczególne segmenty połączone błoniastymi stawami, umożliwiają swobodę ruchu
Oskórek pokrywa warstwa drobnych łusek
Rodzina: Sówkowate - Noctuidae
Pod względem liczby opisanych gatunków stanowią najliczniejszą rodzinę motyli (Lepidoptera) zarówno w Polsce (prawie 500) jak i na świecie (ok. 25 tys.).
W przybliżeniu co 6 gatunek motyla jest sówką.
Sówki to mocno zbudowane ćmy, ubarwione przeważnie niepozornie, kamuflująco.
Rysunek i kolorystyka wielu gatunków przypomina korę drzew, a czasem może również naśladować mech lub porosty, które ją porastają.
Sówki odżywiają się nektarem z kwiatów, sokami z fermentujących owoców.
Podrodzina: Rolnice - Agrotinae
Piętnówka kapustnica - Mamestra brassicae
Rozpiętość skrzydeł: 40 to 45 mm
Zielonkawo-brązowe przednie skrzydła z charakterystycznym ciemnym wzorem
Tyle skrzydła jasno-szare
Jaja zgrupowane w złożach liczących 20-30 sztuk na spodniej stronie liści
Larwa: 40 do 45 mm, zielonkawa do szarozielonej z jaśniejszą linią na grzbietowej stronie
Na każdym segmencie ciała 4 duże czarne plamy uformowane w kwadrat
Cykl życiowy obejmuje 2 generacje w ciągu roku
Imago pojawiają się maj-czerwiec
Drugi lot godowy ma miejsce od końca lipca do początków września, gąsienice rozwijają się wówczas od sierpnia do października.
Uszkodzenia najczęściej obserwowane są w czerwcu, a następnie we wrześniu
Gąsienice uszkadzają wiele liści a ich odchody gromadzą się pomiędzy uszkodzonymi liśćmi.
Rodzina: Bielinkowate - Pieridae
gąsienice niebieskawo-zielone z licznymi czarnymi plamkami, lub aksamitno, matowo-zielone
poczwarki zamknięte zimują na płotach, pniach drzew
motyle duże, rozpiętość skrzydeł do 50 mm
skrzydła pokryte są łuskami, o zmiennym ubarwieniu od białego, żółtego do pomarańczowego
prowadzą dzienny tryb życia
gąsienice są poważnymi szkodnikami roślin kapustnych
najpierw wyżerają dziury, a potem cały miąższ, pozostawiają tylko grubsze nerwy
intensywny żer gąsienic może prowadzić do gołożerów
gąsienice żerują pojedynczo lub w grupie
niektóre gatunki szkieletują liście
Bielinek kapustnik - Pieris brassicae
rozpiętość skrzydeł: 52 - 58 mm
występuje w lasach, na polach, w ogrodach i sadach
gąsienice żerują na roślinach z rodziny krzyżowych takich jak kapusta, gorczyca polna, rzodkiew świrzepa i nasturcja
w warunkach klimatycznych Europy Środkowej rocznie rozwijają się 2 pokolenia (maj-czerwiec i lipec-wrzesień)
rzadziej 3 (dodatkowe w październiku)
samice pierwszego pokolenia składają jaja przeważnie na roślinach dziko rosnących
dopiero potomstwo kolejnego pokolenia żeruje na roślinach uprawnych
Bielinek rzepnik - Pieris rapae
Skrzydła o rozpiętości 40-46 mm, białe, z czarną plamą przy wierzchołku
Na wierzchu skrzydła u samca-jedna ,u samicy- dwie czarne plamki
Spód tylnego skrzydła żółty
Motyle pokolenia wiosennego są mniejsze niż osobniki pokolenia letniego
Przepoczwarczenie następuje w poczwarkach przyczepionych do rodziny żywicielskiej lub w jej pobliżu
Poczwarka jest formą zimującą
Bielinek rzepnik - Pieris rapae syn. Artogeia rapae
Pojaw motyla: IV - VI, VII -I X, czasem jeszcze w X
Samice składają do 50 jaj
Gąsienice żerują w VI - pierwsze pokolenie, a drugie pokolenie w XI / X
Środowisko: lasy, zarośla, pola, miedze, sady, ogrody, tereny ruderalne
Rośliny pokarmowe gąsienicy: różne gatunki z rodziny krzyżowych zwłaszcza kapusta, pieprzyca, nasturcja
Gąsienice wyrządzają szkody w uprawach roślin kapustnych i nasturcji
Bielinek rzepnik - Pieris rapae
Rodzina: Tantnisiowate - Plutellidae
Rodzina nieliczna, gatunki spośród których większość występuje kosmopolitycznie.
Tantnisiowate cechuje charakterystyczna budowa skrzydeł, z których przednia para jest wąska i wydłużona, tylna szersza i zazwyczaj krótsza. Osiągają niewielkie rozmiary, zazwyczaj do 15 mm długości. Mają długie, nitkowate czułki.
Tantniś krzyżowiaczek - Plutella maculipennis
W Polsce w niektórych latach powoduje duże szkody na plantacjach roślin krzyżowych.
Od połowy lata do późnej jesieni na liściach widać bardzo liczne drobne, okrągławe, często nieregularne „okienka" powstałe wskutek zeskrobania dolnej skórki i miękiszu przez żerujące gąsienice. W miarę wzrostu liści skórka górna pokrywająca „okienka" pęka i tworzą się dziury.
Motyl, mały, o rozpiętości skrzydeł 17 mm, ma przednią parę skrzydeł wąską, szarobrązową, z białą, falistą smugą wzdłuż tylnego brzegu, tylną parę skrzydeł szarą, z długą strzępiną. Jaja są żółtawe, lekko spłaszczone.
Gąsienice, długości do 10 mm, zielone, słabo owłosione, o głowie czarnej, są bardzo ruchliwe, a przy dotknięciu wyginają się lub zwijają w podkówkę i szybko spuszczają się na ziemię na nitce przędzy.
Tantniś krzyżowiaczek - Plutella maculipennis
Najczęściej szkodnik ten występuje w trzech pokoleniach, choć liczba ich zależy od temperatury.
Zimują poczwarki na chwastach i resztkach roślin uprawnych, w kokonach siateczkowatych, długości około 10 mm .
Mogą zimować również motyle w szczelinach kory i innych kryjówkach.
Wiosną pojawiają się motyle, które składają jaja wzdłuż nerwów na dolnej stronie liści roślin kapustnych, rzodkiewki, brukwi oraz innych roślin krzyżowych uprawnych i dziko rosnących.
Wylęgłe gąsienice żerują pojedynczo na dolnej stronie liści.
Rozwój tantnisia trwa około miesiąca.
Zwalczanie. Niszczyć chwasty z rodziny krzyżowych na plantacjach roślin kapustnych oraz na sąsiednich polach.
Po zbiorze kapust, kalafiorów i innych roślin krzyżowych przyorać głęboko resztki roślinne, na których żerują gąsienice i znajdują się poczwarki w kokonach.
Dobre wynikli daje opryskanie roślin w początkowym okresie żerowania gąsienic.
Dobre wyniki daje stosowanie preparatów bakteryjnych.
Rząd: Chrząszcze - Coleoptera
Podrząd: Chrząszcze wielożerne - Polyphaga
Rodzina: Ryjkowcowate - Curculionidae
Rodzaj: Chowacz - Ceutorhynchus sp.
Chowacz czterozębny - C. quadridens
Chowacz brukwiaczek - C. napi
Chowacz podobnik - C. assimilis
Rodzaj: Drążyny - Baris spp.
Rodzina: Stonkowate - Chrysomelidae
Podrodzina: Pchełki - Halticinae
Podrząd: Chrząszcze wielożerne - Polyphaga
jego przedstawiciele wykazują rozmaitość specjalizacji i adaptacji
różnej wielkości od 0,3 do 155 mm
odżywiają się różnorodnym pokarmem
są tu chrząszcze drapieżne, roślinożerne, padlinożerne i saprofagiczne
Rodzina: Ryjkowcowate - Curculionidae
chrząszcze o głowie wydłużonej w charakterystyczny ryjek, zakończony gryzącymi narządami gębowymi
długość ryjka jest różna: czasami jest krótki i szeroki, czasami cienki i bardzo długi; wiele gatunków chowa go w bruzdę na przedpiersiu
czułki kolankowato zgięte, zakończone buławką
nogi krępe, u nielicznych gatunków skoczne
pokrywy, a także nie zakryte części ciała nagie lub pokryte różnobarwnymi włoskami (owłosione) tworzącymi określone wzory
samce zwykle mniejsze od samic o krótszym i bardziej urzeźbionym ryjku
larwy beznogie, białawe, zwykle łukowato wygięte, posiadają dobrze wyodrębnioną, okrągłą lub owalną głowę
zarówno larwy jak i imagines są roślinożercami
stadium szkodliwe: imago, larwa lub obie postacie
rodzaj; Chowacz - Ceutorhynchus
Chowacze to chrząszcze z rodziny ryjkowcowatych.
Długość: 3-4mm.
Barwa: brunatna lub szara.
Rozmnażanie: jaja składane są do łodyg, łuszczyn, ogonków liściowych lub też szyjki korzeniowej.
Występowanie: rośliny krzyżowe.
Szkodliwość: w wyniku żerowania następuje zahamowanie rozwoju roślin.
Zwalczanie:
- niszczenie chwastów z rodziny krzyżowych,
- dobre nawożenie mineralne
- w skrajnych przypadkach oprysk preparatami żołądkowymi
Chowacz brukwiaczek - Ceutorhynchus napi
największy chowacz występujący na rzepaku
chrząszcz o długości od 3,2 do 4 mm
koloru szarawego z powodu szarych łusek włosowych
głowa wydłużona w cienki, do dołu wygięty ryjek
larwa o długości 7 mm bez odnóży, do wewnątrz zakrzywiona, żółtawo-biała
głowa młodych larw początkowo czarnawa, potem żółto-brzowa z charakterystyczną szczeciną w górnej części
chowacz pojawiający się na plantacji najwcześniej
zimuje w glebie ubiegłorocznych pól rzepaku
nalot na pola rzepaku zaczyna się, gdy temperatura gleby wynosi od 5 do 7°C, a temperatura otoczenia osiągnie 10-12°C
po dokonaniu żeru uzupełniającego samica składa jaja, głównie poniżej wierzchołków pędów
chrząszcz składa jaja zwykle do najdorodniejszych pędów rzepaku
uszkodzone rośliny wykrzywiaj się i skręcają, łodygi pęcznieją i pękają, a następnie łamią się i wylegają
larwy odżywiaj się w rdzeniu łodygi, aż do osiągnięcia przez rzepak dojrzałości,
po opuszczeniu łodygi przepoczwarczaj się w glebie
jedno pokolenie w ciągu roku.
Chowacz brukwiaczek - Ceutorhynchus napi
pierwsze objawy to miejsca „ukłuć” na łodydze, wielkości około 1 mm początkowo śluzowate, potem białawo obrzeżone
na łodydze, w trakcie wzrostu pędu głównego okaleczone miejsca wydłużaj się tworząc cienkie rynny, zgrubienia oraz skrzywienia w kształcie litery S, głównie w dolnej części łodygi
w miejscach tych łodygi pękają, szczególnie po okresach mrozów lub obfitych opadów
w rdzeniu łodygi można rozpoznać ślady żerowania larw
otwory wydrążone przez larwy można znaleźć zwłaszcza w kątach liści
znaczne straty mogą wystąpić szczególnie w niekorzystnych latach, gdy chowacz brukwiaczek występuje w dużym nasileniu, a rzepak z powodu niekorzystnych warunków środowiskowych jest słabo rozwinięty, głównie po ostrych zimach oraz w okresie wiosennej suszy
rośliny uszkodzone przez larwy są następnie porażane przez suchą zgniliznę krzyżowych, zgniliznę twardzikową i szarą pleśń
rośliny uszkodzone przedwcześnie dojrzewają i często osypują nasiona
Chowacz czterozębny - Ceutorhynchus quadridens
(C. pallidactylus)
chrząszcz wielkości od 2,5 do 3 mm, brązowy, górna strona z biało-szarymi plamkami i łuskowato owłosiona, odnóża czerwonawo-żółte, aż po kolor rdzawo-brąowe,
pokrywy skrzydeł z jasną białą plamą, która znajduje się za tarczką szyjną
larwa wielkości od 4 do 5 mm, biaława, do wewnątrz zakrzywiona, bez odnóży, żółtobrązowa głowa bez szczeciny w górnej części
poczwarka: brudno-biała.
chowacz czterozębny zimuje w ściółce liściach, itp.
pojawia się na polach rzepaku o kilka dni później niż chowacz brukwiaczek
po odbyciu żeru uzupełniającego następuje składanie jaj do głównych nerwów młodych liści
larwy żeruja w ogonkach liściowych, nerwach głównych i łodygach
po opuszczeniu rośliny larwy przepoczwarczają się w glebie
w czasie zbioru rzepaku pojawiają się młode chrząszcze, które później poszukują miejsca do przezimowania
Chowacz czterozębny - Ceutorhynchus quadridens
(C. pallidactylus)
pierwsze widoczne objawy to miejsca, ukłuć na nerwach głównych i ogonkach liściowych, służących do składania jaj
we wnętrzu łodygi żeruj białawe larwy w chodnikach - chodniki zabarwione przez odchody
łodyga rzepaku nadal rośnie prosto - podczas wzrostu nie dochodzi do deformacji łodygi
wydrążone w dolnej części łodygi otwory stanowi bramę dla wtórnych infekcji wywoływanych przez suchą zgniliznę kapustnych i wertyciliozę
Chowacz podobnik - Ceutorhynchus assimilis
chrząszcz wielkości od 2,5 do 3 mm, czarny - z powodu owłosienia wydaje się być szary, pokryty łuskami
głowa, czułki i odnóża czarne
paski na pokrywach skrzydeł równej szerokości - z łuskowatymi włoskami ułożonymi w rzędy
larwa wielkości od 4 do 5 mm, biaława aż po kolor białawo-żółtawy, bez odnóży, lekko zakrzywiona do wewnątrz, brązowa główka z charakterystycznym ułożeniem szczecin
poczwarka: brudnożółta
chrząszcze zimują w warstwie ściółki
opuszczają miejsce zimowego spoczynku wiosną, gdy temperatura osiągnie około 13°C
na początku kwitnienia rzepaku chrząszcze występują w większym nasileniu
po odbyciu żeru uzupełniającego samica składa jaja w młodych łuszczynach, wygryzając otwór w ścianie łuszczyny
po upływie 8 do 9 dni wylęga się larwa, która żeruje na zalążkach nasion
w łuszczynie żeruje tylko jedna larwa
dorosłe larwy opuszczają łuszczyny i przepoczwarczaj się w glebie
w lipcu i sierpniu pojawiają się młode chrząszcze
jedno pokolenie rocznie
Chowacz podobnik - Ceutorhynchus assimilis
uszkodzenia są widoczne z zewnątrz dopiero wówczas, gdy larwa poprzez wydrążony otwór opuszcza łuszczynę
larwa niszczy do 5 zawiązków nasion w łuszczynie
uszkodzona łuszczyna pozostaje zamknięta, jednak żółknie przedwcześnie i jest lekko zdeformowana
uszkodzenia łuszczyn spowodowane przez chowacza podobnika są wykorzystywane przez pryszczarka kapustnika do składania jaj
bezpośrednie szkody są na ogół niewielkie natomiast szkody pośrednie, wynikające z przygotowania warunków dla dużo bardziej szkodliwego pryszczarka kapustnika mogą być bardzo duże
dostająca się przez otwory do łuszczyn woda powoduje gnicie łuszczyn i nasion
uszkodzone łuszczyny następnie porażane są przez szarą pleśń i czerń krzyżowych
Rodzina: Stonkowate - Chrysomelidae
znanych jest około 30 tys. gatunków
w Polsce żyje ok. 500 gatunków
są roślinożercami, żerującymi na roślinach runa, krzewach i
drzewach
żerują na powierzchni liści, łodyg, korzeni, rzadko w liściach
lub owocach
niewielkie, przeważnie owalne, metalicznie zabarwione owady,
posiadające stosunkowo krótkie nogi
spód ciała jest płaski, natomiast strona grzbietowa wypukła
czułki krótkie, piłkowane lub nitkowate
trzeci człon stóp jest sercowato wykrojony
larwy wydłużone, zwykle z dobrze wykształconymi nogami o
ciemnej głowie, ciele często jaskrawo ubarwionym i pokrytym
ciemnymi brodawkami
Stonkowate dzielą się na dwie grupy biologiczne:
imagines i larwy żyją w jednakowych środowiskach i odżywiają
się tym samym pokarmem (rynnice, jątrewki, hurmak)
larwy przebywają w innym środowisku i odżywiają się innym
pokarmem, niż imagines (zmróżki, wątlik)
Podrodzina: Pchełki - Halticinae
ciało: smukłe, opływowe długości 2-3mm,
zimowanie: postacie dorosłe zimują w glebie,
rozmnażanie: samica składa jaja w glebie, obok roślin żywicieli
żerują na roślinach krzyżowych
szkodliwość: wygryzają wiele drobnych otworów w liściach, w wyniku czego liście brązowieją i zamierają
larwy żerują na korzeniach
zwalczanie:
- stosowanie zaprawiania nasion,
- używanie preparatów granulowanych,
- opryskiwanie roślin żywicielskich
przedstawiciele:
- pchełka smużkowana (długości 3 mm, barwa metaliczna czarna z dwoma żółtymi paskami na grzbietowej stronie ciała),
- pchełka falistosmuga (długości do 2 mm, czarna z dwiema falistymi, żółtymi smugami od strony grzbietowej),
- pchełka czarna ,
- pchełka czarnonoga,
- pchełka rzepakowa
RZĄD: Muchówki - Diptera
Podrząd: Muchówki długorogie - Nematocera
Rodzina: Pryszczarkowate - Itonididae
Paciornica krzyżowianka - Contarinia nasturtii
Podrząd: Muchówki krótkorogie - Brachycera
Rodzina: Śmietkowate - Anthomyiidae
Śmietka kapuściana - Hylemyia brassicae
Śmietka brukwianka - Hylemyia floralis
Śmietka brukselanka - Hylemyia fugax
Rząd: Muchówki - Diptera
jedna parą skrzydeł -druga para uległa uwstecznieniu i występuje w postaci przezmianek
duża, ruchomo osadzona na tułowiu głowa zaopatrzona jest w parę dużych oczu złożonych i przyoczka
narządy gębowe w zależności od pobieranego pokarmu: kłujące, liżące, gryzące lub ssące
segmenty tułowia są silnie ze sobą powzrastane; odwłok składa się z 9 lub 10 segmentów
nogi muchówek kończą się pięcioczłonowymi stopami zaopatrzonymi w pazurki lub przyssawki
przechodzą przeobrażenie zupełne; samice składają jaja lub rodzą larwy.
larwy są dwu rodzajów,
z dobrze wykształconą głową, zaopatrzoną w czułki i narządy gębowe służące do gryzienia, larwy mogą być albo mięsożerne albo roślinożerne,
larwy z głową uwstecznioną, bez narządów gryzących i czułków, odżywiają się wyłącznie pokarmem płynnym.
Pryszczarek kapustnik - Dasyneura brassicae
dorosły owad wielkości od 1,2 do 1,5 mm, brązowo
czarny, czerwonawy odwłok z brązowymi wiązadłami
poprzecznymi, larwa wielkości około 2 mm, bez
zaznaczonej głowy i odnóży
poczwarka: żółtawo-biała.
pryszczarek kapustnik żyje przede wszystkim na:
roślinach krzyżowych uprawnych oraz dziko rosnących
zimuje jako poczwarka w glebie
w maju pojawiają się samice i składaj jaja grupkami do
łuszczyn
składanie jaj uzależnione jest od otworów
wydrążonych lub powstałych wskutek żeru
chowacza podobnika
samica potrafi składać jaja do młodych (ok. 1 cm) nie
uszkodzonych łuszczyn, które mają jeszcze bardzo cienką
ściankę
larwy uszkadzają nasiona i wysysają wewnętrzne ściany
łuszczyn
cykl rozwojowy od jaja do przepoczwarczenia larwy trwa
14 dni
w roku może pojawić się do trzech pokoleń
Pryszczarek kapustnik - Dasyneura brassicae
Opis uszkodzeń
poszczególne łuszczyny przedwcześnie żółkną,
nabrzmiewają, często deformują się koło wierzchołka,
kurczą i przedwcześnie pękają
skutkiem tego jest osypywanie się nasion
we wnętrzu łuszczyn znajdują się liczne larwy (od 5 do 100), które niszczą zawiązki nasion
Znaczenie gospodarcze
pryszczarek kapustnik ma znaczenie gospodarcze w
powiązaniu z chowaczem podobnikiem, który
przygotowuje drogę do składania jaj w łuszczynach
na rzepaku ozimym szkody wyrządza głównie pierwsze
pokolenie pryszczarka kapustnika
najwięcej uszkodzeń roślin stwierdza się w pasie brzeżnym
plantacji
największe straty powoduje pryszczarek kapustnik, gdy
podczas kwitnienia roślin i początkowego rozwoju łuszczyn
występują upały oraz nie ma opadów deszczu
Paciornica krzyżowianka - Contarinia nasturtii
Owad dorosły, ok. 2 milimetrowa muchówka, z długimi odnóżami, wyglądem przypominająca komara.
Szkodnik o mniejszym znaczeniu gospodarczym. Paciornica żeruje na kalafiorach, kapuście i brokule.
Larwy uszkadzają stożek wzrostu pędu głównego, w wyniku czego z paków śpiących wyrastają liczne pędy boczne.
Silnemu zgrubieniu i deformacji ulęgają liście sercowe, a powstające z nich główki nie stanowią plonu handlowego.
W 2002 roku szkodnik wyrządził duże straty w jesiennej uprawie kalafiora i brokuła w wielu rejonach kraju.
Paciornica krzyżowianka - Contarinia nasturtii
Larwy do 3 mm długości, białożółte, beznogie, skaczące.
Zimują w glebie w małych kokonach ziemnych.
Muchówki składają jaja na przełomie maja i czerwca.
W ciągu roku może wystąpić do trzech pokoleń szkodnika.
Profilaktyka i zwalczanie;
W razie zagrożenia plantacje należy opryskiwać od połowy maja do połowy czerwca lub w okresach występowania szkodnika.
W jesiennej uprawie kalafiora i brokułu opryskiwanie rozpocząć z chwilą pojawienia się szkodnika.
Muchówki krótkorogie - Brachycera
czułki ich są zwykle krótkie, najczęściej złożone tylko z trzech wyraźnych członów,
larwy zawsze czerwiowate,
poczwarki często ukryte w bobówce
Śmietka kapuściana - Hylemia brassicae
Szkodnik jest groźny dla wczesnych upraw warzyw kapustnych, także w uprawach pod płaskimi osłonami z folii i włókniny.
Larwy owada żerują w górnej części korzenia i w szyjce korzeniowej.
W wyniku żerowania larw zakłócone zostaje pobieranie wody - rośliny więdną, żółkną i zamierają.
Larwy mogą także migrować w wyższe partie rośliny - w strefę główek (w przypadku późnych odmian kapusty pekińskiej), mogą także drążyć tunele w ogonkach liściowych u podstawy główek kapusty głowiastej, co prowadzi do mokrego gnicia bakteryjnego.
Śmietka kapuściana - Hylemia brassicae
Owad dorosły składa jaja po kilka sztuk na powierzchni łodygi lub na ziemi w bliskim sąsiedztwie roślin.
Larwy kremowe osiągają wielkość do 1 cm.
Zimują bobówki w glebie. Dorosłe owady pojawiają się na przełomie kwietnia i maja co jest najczęściej zbieżne z sadzeniem rozsady oraz kwitnieniem forsycji i tarniny.
Dorosłe samice składają jaja pomiędzy grudkami ziemi, blisko szyjki korzeniowej.
Drugie pokolenie śmietki występuje w drugiej połowie lipca i sierpnia. Jest ono szczególnie niebezpieczne dla późnych odmian kapusty pekińskiej i kalafiorów.
Profilaktyka i zwalczanie
Nasiona przed siewem zaprawiać środkami owadobójczymi. Na 3 dni przed sadzeniem rozsady podlać rośliny jednym ze środków owadobójczych zalecanych w Programie Ochrony Warzyw. Zabieg ten połączyć z jednoczesnym stosowaniem fungicydów przeciwko kile kapusty .
Zaprawianie korzeni rozsady bezpośrednio przed sadzeniem w pole w papce z gliny i torfu z dodatkiem środka owadobójczego i fungicydu .
Na niewielkich powierzchniach przykrywać rośliny włókniną bezpośrednio po sadzeniu rozsady w pole.