Policy - politics

- Policy (Polityka społeczna): dążenie do racjonalnego rozwiązywania problemów (społecznych)

- teorie w „Policy”: teorie dotyczące problemów

- politics (politykowanie): dążenie do zdobycia i utrzymania władzy - teorie w „politics”: teorie dotyczące władzy

Teoria polityki społecznej

W polityce społecznej - rozważaniach, praktyce - wykorzystuje się teorie (elementy teorii, tylko niektóre twierdzenia) wielu różnych dyscyplin naukowych (głównie socjologii, także ekonomii, psychologii, demografii, geografii, medycyny, nauk prawnych, itd.). wybór określonej teorii (elementu teorii) jest podporządkowany wymogom rozważanego problemu. Kiedyś jako teorię traktowano „wielkie narracje” (np. materializm historyczny”), współcześnie raczej koncepcje o mniejszym zakresie.

Dla polityki społecznej, która ma być racjonalna

Uczeni poprzez badanie teorii chcą odpowiedzieć na pytanie, dlaczego pewne zjawiska czy procesy przebiegają właśnie tak, a nie inaczej oraz jakiej ulegną zmianie, gdy zmieni się lub usunie niektóre elementy całości. Teoria (różne teorie) jest (powinna być) podstawą działań (interwencji) polityki społecznej. Warunek: politycy chcą teorię wykorzystać.

Współczesna polityka społeczna

Postulat: „evidence based social Policy”. Polityka społeczna oparta na dowodach naukowych (zależnościach między zjawiskami. Ale w wielu sytuacjach nie ma dobrego „evidence”. Evidence nigdy nie wskazuje wprost do czego należy dążyć. Wyboru opartego na wartościach (wyboru politycznego) nie można uniknąć. Przykład: The Obama Admninistration`s evidence-based social Policy inititives.

Polityka społeczna

1) wielowarsztatowość:

- umiejętność stosowania technik badawczych nauk społecznych (wersja maksimum)

- rozumienie wyników zastosowania technik badawczych nauk społecznych (wersja minimum)

- umiejętność sprowadzenia wyników otrzymanych za pomocą różnych technik do wspólnego mianownika, tj. ludzkich potrzeb (czyli punktu widzenia charakterystycznego dla nauki o polityce społecznej)

2) wielodyscyplinarność:

- interdyscyplinarność (łączenie dwóch lub więcej dyscyplin nauk społecznych, np. społeczna ekonomia, czy ekonomiczna socjologia)

- ponad dyscyplinarność (całościowe ujmowanie zagadnień)

3) pragmatyczne podejście do różnych teorii - znajomość warunków i ograniczeń stosowania teorii należących do różnych dyscyplin naukowych

Teoria

- struktura dotyczy jej elementów składowych i związków między nimi. Na tej podstawie można wyróżnić definicje strukturalne teorii

- funkcje teorii dotyczą tego, do czego ona służy, jakie potrzeby zaspokaja, jaka jest jej rola

Teoria naukowa

- całość logicznie spoistych uogólnień, wywnioskowanych na podstawie ustalonych faktów naukowych powiązanych z dotychczasowym stanem nauki

- ma na celu opis, wyjaśnienie przyczyny lub układu przyczyn, warunków, okoliczności powstawania i określonego przebiegu danego zjawiska, przewidywanie

- jest podsumowaniem wyników szczegółowej pracy naukowej

Władysław Krajewski 1998

Najczęściej przez teorię rozumie się pewną usystematyzowaną wiedzę, obejmującą szereg praw (stała relacja między rzeczami, a ściślej biorąc między cechami rzeczy lub między zdarzeniami), a także definicji (czy tak zwanych postulatów znaczeniowych).

Paradygmat Thomas Khun (1962)

* zbiór pojęć i teorii (i wartości) tworzących podstawy danej nauki

* zbiór poglądów akceptowanych przez naukowców w określonym czasie

* rozwój nauki jest serią spokojnych okresów przerywanych przez gwałtowne intelektualne rewolucje prowadzące do zmiany paradygmatu (naukowa rewolucja)

Rozwój paradygmatu

* wielość poglądów i sposobów wyjaśnień, chaos, brak obowiązującej teorii

* wyłonienie się paradygmatu: powszechnie akceptowanej teorii i metody - wzorzec dla dalszych dociekań

* nauka normalna - okres stabilnej kumulacji wyników w oparciu o paradygmat „rozwiązywanie łamigłówek”

* pojawienie się anomalii - faktów niezgodnych z paradygmatem

* próby ratowania teorii np. ignorowanie danych, hipotezy ad hoc

* rewolucja w nauce - pojawienie się nowych paradygmatów

* zwycięstwo jednej z teorii - nowy paradygmat i nowa faza nauki normalnej - albo NIE ma zwycięskiego paradygmatu

Paradygmaty Przykłady paradygmatów w fizyce i astronomii

- system Ptolemeusza - system Kopernika - mechanika Newtona, teoria względności Einsteina itp.

* w naukach ścisłych współistnieje niewiele paradygmatów (może być jeden)

* w naukach społecznych jest ich dużo i jest to sytuacja całkowicie naturalna

Modele polityki społecznej

Funkcje modeli polityki społecznej

1) opisowe - związane z operacjonalizacją i porządkowanie wyników porównań międzynarodowych (New Deal)

2) wyjaśniające - wyjaśnianie zmienności polityki społecznej i jej wyników oraz

3) normatywne - ocenianie polityki społecznej i podstawa do uzasadniania jej reform (raport i plan Beveridge'a - bezpieczeństwo „od kołyski po grób”)

Model w funkcji opisowej

- podstawa do zbierania danych o rzeczywistych praktykach społecznych

- służy do zredukowania wielości informacji, także poprzez porównywanie ich ze sobą

- jest wykorzystywane do formułowania wniosków o zgrupowaniach (typach) podobnych polityk społecznych)

Model o wyjaśnianiu polityki społecznej

- przedmiotem zainteresowania jest to, co wpływa na politykę społeczną, a nie to, na co ona wpływa

- przykłady pytań: „dlaczego polityka społeczna jest takka, jaka jest”, „co zdecydowało o tym, że zmieniała się tak, a nie inaczej”, „dlaczego pewne kraje mają podobną do siebie politykę społeczną”

- przykłady czynników wyjaśniających: gospodarka i zamożność, polityka, poglądy, wartości, postawy

Essays on the Welfare State, R. Titmuss (1958)

Modele państwa opiekuńczego: rezydualny (obywatele są zobowiązani do zajęcia się sobą - USA) i instytucjonalny

Gosta Esping-Andersen (1990) Three Worlds of Welfare Capitalism (Trzy światy kapitalistycznego państwa dobrobytu)

- publiczno-prywatna struktura polityki społecznej - welfare mix

- źródła inicjatywy - nie tylko władza - struktury instytucjonalne

- pozyskiwanie pieniędzy - dysponowanie pieniędzmi

Gosta Esping-Andersen problemy polityki społecznej

Zasada	Podmiot	Przykład
Wzajemność	Rodzina	Opieka nad dziećmi, chorymi
Wymiana rynkowa	Rynek	Kupno, sprzedaż
Redystrybucja	Władza państwowa	Podatki, zabezpieczenie społeczne

Kryteria budowania typologii

1) dekomodyfikacja

- komodyfikacja (utowarowienie) - traktowanie człowieka jak towar, wart tyle, ile zdoła wytworzyć (zarobić)

- dekomodyfikacja (odtowarowienie) - uniezależnienie od zarobków

- poziom niezależności jednostki od jej pozycji na rynku pracy

- im wyższe stopy zastąpienia dochodu, im dłużej świadczenia są wypłacane i więcej ryzyk socjalnych obejmują, tym wyższy poziom dekomodyfikacji

- dekomodyfikacja - pewne dobra czy usługi są świadczone w ramach przysługujących ludziom uprawnień (a nie przez rynek)

2) stratyfikacja

- grupy (warstwy) społeczne pozostają ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania

- 5 podstawowych zasobów społecznych: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie oraz zdrowie

- intensywność redystrybucji - wielkość transferów społecznych (jeśli duże transfery, to duże podatki, przy silnej obecności państwa)

- zakres stosowania zasady solidarności - kto jest traktowany jako potencjalny beneficjent polityki społecznej (uniwersalność solidarności)

3) defamilizacja

- ograniczenie roli rodziny w życiu jednostek

- brak wsparcia dla sprawowania opieki w domu, przy jednoczesnym upowszechnieniu opieki poza domem

- poziom niezależności sytuacji materialnej jednostki od sytuacji jej rodziny

- im bardziej musimy polegać na rodzinie, tym niższy poziom defamilizacji

Modele

1) liberalny - np. USA 2) socjaldemokratyczny - np. Szwecja 3) konserwatywny - np. Niemcy

Model liberalny	Model socjaldemokratyczny
Skromne transfery	Wysokie transfery
Niewielkie lub umiarkowane programy świadczeń socjalnych	Rozbudowane programy świadczeń socjalnych
Minimalna pomoc społeczna przeznaczona tylko ubogim wg kryteriów dochodowych (means test)	Duża pomoc społeczna dla wszystkich obywateli
Niskie podatki dochodowe	Wysokie podatki dochodowe
Niewielki stopień redystrybucji dochodu między grupami społecznymi	Wysoki stopień redystrybucji dochodu między grupami społecznymi
Nierówny dostęp do świadczeń - osoby nie ubezpieczone i bezrobotni nie mają prawa do większości świadczeń (underserving poor)	Równy dostęp do świadczeń o najwyższym standardzie dla wszystkich
Państwo pasywne w sferze społecznej i większa aktywność tylko we wspieraniu prywatnych form opiekuńczych	Państwo aktywne w sferze społecznej, bierze na siebie ciężar prowadzenia polityki społecznej
Rynek to podstawowy mechanizm zaspokajania potrzeb	Mniejsze znaczenie rynku, duża rola państwa w zaspokajaniu potrzeb obywateli
Niski poziom dekomodyfikacji świadczeń i usług	Wysoki poziom dekomodyfikacji świadczeń i usług
Duże uzależnienie sytuacji materialnej ludzi od ich pozycji na rynku pracy	Niewielkie albo średnie uzależnienie sytuacji materialnej ludzi od ich pozycji na rynku pracy
Polityczno-klasowy dualizm między odbiorcami świadczeń socjalnych i większością, która z nich nie korzysta	Równość, brak podziałów klasowych

O modelu socjaldemokratycznym, np. szwedzka polityka mieszkaniowa

- prawo do mieszkania

- Good dvelling for all (Sweden 1960)

- sytuacja 2,1os/mieszkanie, 45m²/os.

- 40% prywatna własność, 20% społeczna, 16% czynsze, 14% społeczne

- liczne dodatki mieszkaniowe

- emerytom wystarczają na pełne pokrycie czynszu za mieszkanie o umiarkowanym standardzie

- osobom pracującym - znaczna część czynszu

Good dvelling for all. The Milion Programme

- wybudowanie miliona mieszkań

- standard: 3-pokojowe mieszkanie dla rodziny, powierzchnia (normaltrea) 75m²

- większość budownictwa: 3-piętrowe budynki w osiedlach

Dystans wobec własnych osiągnięć

- what is so Swedish welfare state?

- much what we regard as being particularly Swedish is In the fact influence from Rother European countries

- sami Szwedzi nie przyznają (przynajmniej w deklaracjach), że to oni przez lata byli przykładem dla innych

O modelu liberalnym - Medicaid

- administrowany przez rząd federalny, rządy stanowe

- korzystający: przede wszystkim bardzo biedni, poniżej progu ubóstwa (różne w różnych stanach)

- test środków utrzymania

- także biedni niepełnosprawni i osoby starsze

- stanowi: blisko 20% wydatków publicznych, największe źródło finansowania stanów, pokrywa 40% wydatków szpitali publicznych

Model konserwatywny

- rynek jest dobrem wspólnym wszystkich warstw społecznych

- rynek stymulując efektywność gospodarczą może prowadzić do nierówności, których sam nie jest w stanie redukować

- zadaniem władz publicznych jest wyrównywanie różnic będących następstwem działania rynku

- praca jako podstawa uprawnień

- szersza niż w modelu liberalnym ingerencja państwa, węższa niż w socjaldemokratycznym

- wyraźna granica ingerencji: programy społeczne powinny jak najmniej zakłócać mechanizmy gospodarki rynkowej

- programy społeczne powinny w możliwie największym stopniu służyć rozwojowi gospodarczemu

- potrzeby ludzkie zaspokajanie przede wszystkim zgodnie z kryterium stażu pracy, zasług i wydajności

- silne uzależnienie wysokości świadczeń od zarobków (składki)

Rola	Model
		Liberalny		socjaldemokratyczny			Konserwatywny
Rodzina	Marginalna		Marginalna			Centralna
Rynek	Centralna		Marginalna			Marginalna
Państwo	Marginalna		centralna			pomocnicza
Welfare state		Model
				Liberalny		socjaldemokratyczny			Konserwatywny
Dominująca forma solidarności		Indywidualna		uniwersalna			Pokrewieństwo, korporatyzm, etatyzm
Dominujące miejsce solidarności		Rynek		Państwo			Rodzina
Poziom dekomodyfikacji		minimalny		Maksymalny			Wysoki (dla żywiciela rodziny)
Dominujące podejście do zarządzania ryzykami socjalnymi		Model
				Liberalny			socjaldemokratyczny			Konserwatywny
Zabezpieczenie społeczne		Rezydualne			uniwersalna			Ubezpieczenie społeczne
Regulacja rynku pracy		Słaba			średnia			silna
Zobowiązanie socjalne rodziny		Defamilizacja silna			Defamilizacja silna			Defamilizacja słaba (familizm)

Model południowo-europejski

- Ferrera M. (1996) The southern model of welfare In social Europe

Martin Rhodes (1996) Southern European Welfare States: Identity, Problems and Prospects for Reform

Reconstructing the welfare state in Southern Europe wspólne cechy systemu Włoch, Hiszpanii, Portugalii i Grecji pozwalają na stwierdzenie, że istnieje względnie odrębny typ polityki społecznej rozwijanej w tych krajach

Model południowo-europejski:

- często roszczeniowość społeczeństwa

- decentralizacja bez funkcji kontrolnych centrum

- słabość instytucji państwowych (bez profesjonalizmu)

- rozpowszechnienie klientelizmu, nepotyzm, zjawiska korupcji

- bardzo słabe angażowanie się państwa w aktywną politykę społeczną (niskie wydatki społeczne)

- wysoce rozproszony, niespójny system ochrony bieżących dochodów (z pracy jak i emerytur) skoncentrowany na niektórych grupach zawodowych (korporacyjny)

- tolerowanie bardzo dużych różnic własności oraz przypadkowe transfery społeczne (nadprzeciętne uprzywilejowanie niektórych grup emerytów)

- porzucenie korporacyjnej tradycji organizowania opieki zdrowotnej i wprowadzenie systemów typu national Heath service

- specyficzne pomieszanie instytucji polityki społecznej: administracja, rodzina, kościół, instytucje dobroczynne

- bardzo duże znaczenie partii politycznych w życiu politycznym krajów

- silna polaryzacja polityczna, duże znaczenie ugrupowań skrajnych (lewicowych i prawicowych)

- konsekwencje: słabe możliwości przedstawiania spójnych koncepcji polityki społecznej, ochrony socjalnej

- niższa aktywność zawodowa, niższe zatrudnienie kobiet i na część etatu, wyższe bezrobocie

- nieproporcjonalnie duże wydatki na świadczenia dla osób starszych

Inne modele

Macao's welfare model: An extreme Word of welfare capitalism? 2012

- we suggest a new model for the case of Macao

- 1999 - specjalny obszar ChRL

- rozwój turystyki I gier hazardowych (więcej niż Las Vegas)

- 15 lat bezpłatnej nauki (+przedszkole)

- zabezpieczenie społeczne (social insurance called Social Security Fund)

- pomoc społeczna

- świadczenia dla osób starszych

- dopłaty do wynagrodzenia dla osób mało zarabiających

- szpital publiczny (bezpłatny dla dzieci, starszych, ubogich I pacjentów nowotworowych) oraz centra zdrowotne

- kupony na świadczenia prywatną służbę zdrowia

- pomoc dla ofiar przemocy, ofiar przestępstw, także dla byłych więźniów

- wsparcie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych

* budownictwo dla rodzin o niskich dochodach

* pomoc w nabyciu domów

* dodatki do czynszów dla osób czekających na mieszkanie

* ulgi w spłatach hipotek dla rodzin, które kupiły mieszkania

- świadczenia pomocowe i opiekuńcze - subsydiowane NGOs

Gosta Esping Andersen Hybrid or Unique?: the Japanese Welfare State Between Europe & America 1997

- wielu badaczy dostrzegało odrębność japońskich rozwiązań

- wysokie tempo rozwoju ekonomicznego (10% GDP w latach 60') absorpcja nowych technologii

- powszechne kształcenie na średnim poziomie

- bardzo niskie wydatki społeczne (12% pzy ponad 30% w UE)

- bardzo niskie wydatki na dzieci i młodzież (2% przy ponad 8% w UE)

- mix tradycji konserwatywnej (familiaryzm, segmentacja zawodowa) i liberalnej (duża rola indywidualnych, prywatnych inicjatyw)

Japan: Hybrid or Unique?

- kulturowo utrwalone tradycje solidarności (buddyjska i konfucjańska): w rodzinie i społecznosciach

- rodzina jako podmiot świadczący: opieka nad dziećmi, osobami starszymi i osobami chorymi

- bardzo duża rola przedsiębiorstw w polityce społecznej (ochrona zatrudnienia - praktycznie dożywotnie zatrudnienie, systemy emerytalne, opieka zdrowotna, mieszkania)

- stosunkowo niski poziom problemów społecznych (bardzo niskie bezrobocie, zwykle poniżej 3%)

Flying geese paradigm - paradygmat lecących gęsi

Koncepcja dotycząca problemu nierównego rozwoju technologicznego miedzy krajami Zachodu i Wschodu. Jeśli kraje Wschodu mają dogonić kraje Zachodu - nowe technologie muszą być przenoszone na Wschód. Aby to było możliwe, niezbędna jest aktywność lidera (gęsi/gąsiora przewodnika) - Japonii

Ewolucja rzeczywistości ewolucja modeli

- problem: dynamika procesów, zmiany w modelach lub przechodzenie z modelu do modelu

- przenikanie koncepcji z innych krajów

- wśród czynników zmian: przełom polityczny w Europie Środkowo-Wschodniej, rozpad ZSRR

- kryzys państwa opiekuńczego, reformy w politykach społecznych (kryzysy finansowe)

Barbara Vis (2007) States of welfare or States of workfare? Welfare stare restructuring in 16 capitalist democracies lata 1985, 1995, 2002

- punkt wyjścia: 3 modele jak u Esping Andersena

- odchodzenie od tradycyjnych modeli

- zmiany polityki społecznej wzmacniające akcenty aktywizacji do pracy

- nowe modele: model „skąpe workfare state” (MSW), model „hojne workfare state” (MHW)

Workfare state (państwo zorientowane na pracę)

- idea: civil rights leader James Evers 1968 USA

- wsparcie dochodowe jako narzędzie aktywizacji, kierunek: podjęcie pracy

- integracja społeczna (inkluzja) poprzez dostęp do pracy

- poprawa „zatrudnialności” pracowników (workability) - treningi

- adaptacyjność pracodawców (konkurencyjność) - zachęty finansowe, wpieranie przedsiębiorczości

- dzielenie się odpowiedzialnością (różne podmioty i jednostka) akceptacja odpowiedzialności

Danish Jobtrading Miracle? 2001

- punkt wyjścia: model socjaldemokratyczny (uniwersalne świadczenia, dekomodyfikacja, defamilizacja, solidarność, pełne zatrudnienie)

- nowa polityka aktywizacji do pracy (przesłanka: poczucie bezpieczeństwa demotywuje)

- a fix of „social integration” and „social disciplining” (mieszanka społecznej integracji i dyscyplinowania)

- skrócenie okresu wypłaty zasiłku (z początkowych 10 lat do mniej niż 7 lat i do 4 lat)

- obowiązkowy udział w programach aktywizacji

- metody: szkolenie, także indywidualne, subsydia i pożyczki dla pracodawców i pracobiorców

Znaczenie workfare state

- niektórzy: workfare jako zasada pełnego zatrudnienia zawsze była obecna w welfare state typu nordyckiego

- workfare początkowo charakterystyczne dla modelu USA, gdzie starano się zachęcić ludzi do pracy

- skłanianie do pracy obywateli to zmiana akcentów w jednym z podsystemów polityki społecznej skierowanych głównie do zdolnych do pracy (jest ich większość)

- założenie, że państwo może za pomocą swoich instrumentów wpływać na zachowania obywateli w sferze bezpieczeństwa socjalnego - pozostało bez zmian

Pożyczki, subsydia, koszt szkolenia

Parametr	Hojne workfare	Skąpe workfare
Oprocentowanie	Niskie	Wysokie
Możliwość umorzenia	Tak	Nie
Czas spłaty	Długi	Krótki
Trudność uzyskania	Mała	duża

Welfare state	Enabling state
Publiczne zaspokajanie potrzeb: podmioty publiczne, świadczenia w formie usług, bezpośrednie wydatki	Prywatyzacja: podmioty prywatne, świadczenia w formie pieniężnej lub bonów, wzrost znaczenia wydatków pośrednich
Ochrona pracy: wsparcie socjalne, dekomodyfikacja pracy, świadczenia bezwarunkowe	Promowanie pracy: inkluzja społeczna, rekomodyfikacja pracy, zastosowanie bodźców i sankcji
Uprawnienie powszechne: unikanie stygmatyzacji	Selektywne adresowanie: odbudowywanie społecznej sprawiedliwości (equity)
Solidarność przez obywatelstwo: spójność na podstawie podobnych praw	Solidarność poprzez członkostwo: spójność na podstawie podobnych wartości oraz obowiązków obywatelskich

Rodzaje reform redukujących politykę społeczną w krajach rozwinietych

- ograniczanie kosztów (cięcia wydatków społecznych)

- rekomodyfikacja (więcej rynku: ograniczanie dostępności, zmniejszanie hojności świadczeń)

- rekalibracja

* racjonalizacja (poprawianie struktury bodźców wobec wyraźnych nadużyć)

* uzupełnianie (uwzględnienie nowych potrzeb, nowych ryzyk socjalnych, nowych grup zagrożonych)

- instytucjonalne przemieszczenie (przeniesienie odpowiedzialności z państwa do innych systemów: decentralizacja, prywatyzacja)

Reformy modelu konserwatywnego 1985-2002		Reformy modelu socjaldemokratycznego 1985-2002		Reformy modelu liberalnego 1985-2002
kraj	Model 2002	kraj	Model 2002	kraj	Model 2002
Austria	Konserwatywny (-)	Finlandia	Konserwatywny	Wielka Brytania	Liberalny (-)
Belgia	Socjaldemokratyczny	Norwegia	socjaldemokratyczny (-)	Irlandia	Skąpe workfare
Francja	Konserwatywny (-)	Szwecja	socjaldemokratyczny (-)	USA	Liberalny (+)
Niemcy	Konserwatywny (-)			Australia	Liberalny (-)

Reformy modelu workfare

Kraj	Model 1985	Model 2002
Nowa Zelandia	Skąpe workfare	Liberalny
Szwajcaria	Hojne workfare	Hojne workfare (+)

Converging Worlds of Welfare? British and German Social Policy In the 21st Century edited by Clasen Jochen 2012

- płaszczyzny porównań:

* ogólne podstawy - Niemcy - bardziej solidarni; Wielka Brytania - bardziej indywidualistyczni i prorynkowi

* polityka rodzinna czas pracy sprzyjający życiu rodzinnemu w obydwu krajach poprawa

* polityka wobec starości: Wielka Brytania - podwyższenie emerytury, Niemcy - obniżenie w publicznym systemie

- wniosek: częściowe upodabnianie się systemów

"The Spirit of Level. Why More Equal Societies Almost Always Do Better" Richard Wilkinson, Kate Pickett - "Duch równości. Tam gdzie panuje równość i wszystkim żyje się lepiej".

Autorzy

- Richard Wilkinson - prekursor międzynarodowych badań na wpływem nierówności na kondycję całego społeczeństwa oraz społecznymi uwarunkowaniami zdrowia. Ludzie biedni i niewykształceni mają gorszy stan zdrowia.

- Kate Pickett - wykłada na Uniwersytecie w Yorku, jest także pracownikiem brytyjskiego Instytutu Badań nad Zdrowiem

Problemy społeczne

- różne problemy społeczne (choroby, zanik poczucia wspólnoty, przemoc, narkomania, słabnięcie ruchliwości społecznej, itd.)

-... to wszystko jest powiązane z nierównościami

- to nie tyle brak bogactwa jest przyczyną narastania problemów społecznych, co jego nierówny podział

Indeksy problemów społecznych i zdrowotnych

- poziom zaufania - zaburzenia psychiczne, także alkoholizm i narkomania - oczekiwane trwanie życia i umieralność niemowląt - otyłość

- urodzenia przez nieletnie matki - zabójstwa - liczba więźniów na 100 tys. mieszkańców - wyniki nauczania dzieci - mobilność społeczna

Twierdzenie

- jakość relacji społecznych ma podstawy materialne (choć może stawać się samodzielną siłą sprawczą)

- skala nierówności dochodów wywiera przemożny wpływ na to, kapitał odnosimy się do siebie nawzajem

- dobrostan psychiczny mieszkańców fabrykant kraju zależy w ogromnym stopniu od czynnika politycznego jakim jest skala nierówności

Nierówności społeczne

- rozkład dochodów w społeczeństwach jest bardzo zróżnicowany, a przyczyny jego występowania bardzo złożone

- wysokość dochodów zależy od poziomu wykształcenia, wykonywanego zawodu, intensywności pracy, miejsca zamieszkania, wielkości rodziny, predyspozycji fizycznych i umysłowych

- Wskaźnik Nierówności Społecznych - indeks Giniego

- im jest wyższy wskaźnik Giniego, tym nierówności w dochodach są większe

Janusz Czapiński - "brak zaufania w polskim społeczeństwie"

Pierwszy raport Diagnozy Społecznej w Polsce - 2000r, potem 2003, 2005, 2007, 2009, 2011, 2013.

Najniższy wskaźnik Giniego wśród krajów OECD - Słowenia - 0,29, Słowacja, Dania po - 0,25

Najwyższy wskaźnik Chile - 0,5, Meksyk - 0,48, Turcja - 0,41

Polska i średnia OECD - 0,31

W USA najwięcej zarabiają w kolejności: biali, azjaci, czarni, Latynosi

Dlaczego bardziej sprawiedliwe społeczeństwa prawie zawsze mają się lepiej?

- więcej sprawiedliwości = więcej równości (mniejsze dystanse społeczne, a istniejące różnice są bardziej akceptowane)

- duże różnice, zwłaszcza nieakceptowane przyczyniają się do powstawania (narastania) zła społecznego

Zakres deprywacji - zakres niezaspokojonych potrzeb

Z punktu widzenia dobrostanu dziecka najlepiej dzieciom żyje się w Holandii, Szwecji, Danii, a najgorzej w Wielkiej Brytanii, USA i na Węgrzech

Najbardziej na konflikty wystawiane są dzieci w Wielkiej Brytanii i USA, a najmniej - w Finlandii i Szwecji.

Zaufanie

Najwięcej ludzi nieufnych jest w Singapurze, Portugalii i USA, a najmniej w Japonii, Szwecji, Norwegii.

Ogólne zaufanie

- podatek względem ogólnego zaufania Polska zajęła ostatnie miejsce wśród krajów objętych badaniem European Socjalnej Survey (ESS) w 2004r. - 11,3%, sześciokrotnie mniej możliwość w Danii i Norwegii, które zajęły pierwsze miejsca

- Diagnoza Społeczna 2011: ogólne zaufanie do ludzki, w najliczniejszej grupie konserwatystów ok. 11%.

Udział osób deklarujących zaufanie do:

	Innych ludzi	Partii politycznych
Norwegia	70%	32%
Dania	68%	54%
Finlandia	66%	43%
Turcja	10%	15%
Bułgaria	17%	5%
Portugalia	19%	7%
Polska	25%	5%

Częstotliwość występowania problemów psychicznych jest wyższa w krajach o dużych nierównościach.

Problemy z narkotykami są większe w krajach o dużych nierównościach.

Więcej ludzi otyłych jest w krajach o dużych nierównościach.

Osiągnięcia szkolne - wynik testu z matematyki, umiejętności czytania i pisania. Na czele rankingu - Finlandia, Japonia, Holandia. Na końcu - USA, Portugalia, Izrael. Osiągnięcia szkolne są większe w krajach bardziej sprawiedliwych.

Ciąże nastolatek 15-19 lat - najwięcej, Bułgaria, USA, Rumunia, Wielka Brytania. Najmniej - Szwajcaria, Holandia, Dania, Szwecja.

U źródeł zła społecznego tkwią nierówności społeczne. Negatywne procesy w społeczeństwie oddziałują na siebie i potęgują się nawzajem.

Raport Beveridge'a (1942) - projekt kompleksowej polityki społecznej. Diagnoza niekorzystnej sytuacji społecznej w Wielkiej Brytanii. Odpowiedzią na. Pytanie dlaczego w społeczeństwie dzieje się źle była koncepcja tzw. gigantów zła społecznego: bieda (ubóstwo), choroba, brak edukacji, bezrobocie, złe warunki mieszkaniowe i wiążąca się z tym skłonność do patologicznego zachowania.

Nowością w koncepcji Beveridge'a było to, że tej czynniki wzajemnie się wzmacniają - powstaje wiele błędnych kół. Państwo, które chce racjonalnie reagować - musi prowadzić kompleksową politykę społeczną.

Przestępczość jest tym wyższa, im wyższe są nierówności społeczne

Ruchliwość spoleczna (social mobility)

- ruchliwość międzypokoleniowa - ruchliwość całych kategorii społecznych względem pozycji zajmowanych przez ich rodziców (porównywanie pozycji jednostki i np. wykształcenia, zarobków ojca)

- ruchliwość wewnątrzpokoleniowa - przemieszczanie się jednostek lub grup między poziomami hierarchii (np. poprzez podnoszenie kwalifikacji, nabywanie majątku, zdobywanie wyższego wykształcenia)

Krzywa Wielkiego Gatsby'ego

Mobilność społeczna jest niższa - im wyższe są nierówności społeczne

W krajach o dużych nierównościach tendencje te są silniejsze:

- selektywny dobór partnerów (assortative mating) tendencja ludzi, by związać się z kimś z tej samej grupy społecznej (podobnych przez bogactwo lub profesję)

- tendencja przestrzennej separacji w miejscu zamieszkania (dzielnice bogatych, biednych)

- homogeniczne kręgi znajomych i przyjaciół

- wsparcie rodziny i przyjaciół przy szukaniu lukratywnej pracy

- dziedziczenie bogactwa

- obyczaje i dystans psychologiczny (stereotypy)

Sprawy środowiska - im większe nierówności społeczne, tym mniejsza skłonność do recyklingu

- bogate, rozwinięte kraje osiągnęły zwrotny punkt w swojej historii

- polityka powinna się teraz zająć jakością relacji społecznych i w jaki sposób możemy budować harmonijne i zrównoważone społeczeństwa

Dlaczego bardziej sprawiedliwe społeczeństwa prawie zawsze mają się lepiej?

Wniosek do polityki społecznej: dążenie do eliminacji (zmniejszania) zła społecznego wymaga redukcji nierówności

Wpływ na polityków:

- Ed Miliband - leader of the British Labour party, has written about his admiration for The Spirit Level. His first speech as leader to the party conference contained several allusions to the book

- David Cameron - referred to the thesis of The Spirit Level in the 2010 Hugo Young Lecture, arguing research by Richard Wilkinson and Katie Pickett has shown that among the richest countries, it's the model unequal ones, that do worse according to almost every quality of life indicator

Wokół teorii

Polityka społeczna

- jest/powinna być wielodyscyplinarna, interdyscyplinarna

- teoria polityki społecznej też powinna mieć taki charakter - stąd teorie

- dyscypliny: socjologia, ekonomia, politologia, historia, psychologia, teorie decyzji

Perspektywa politologiczna

- politologia - jedna z nauk społecznych

- przedmiot:

- polityka - ogół działalności związanej ze sprawowaniem władzy politycznej

- funkcja i rola polityki w życiu społecznym

- teoria organizowania, funkcjonowaniem i charakterem państwa

- międzynarodowe stosunki i organizacje polityczne

Podejście idealizujące (racjonalne)

- polityka społeczna jest procesem uporządkowanym (uczestnicy postępują w sposób racjonalny)

- ważny przykład: biurokracja M. Webera (racjonalna organizacja aparatu państwowego, jasny podział zadań, formalne zasady postępowania, dobór i wewnętrzna według kwalifikacji, bezosobowość i bezstronność postępowania, kariera na całe życie)

- współcześnie: praktyka służby cywilnej (ale nie w USA lub w Polsce), ale wielostronna krytyka

- w formułowaniu programów działania odróżnia się cele i środki

- po zdefiniowaniu celów przystępuje się do doboru odpowiednich środków

- analiza powinna być całościowa i wszystkie czynniki mogące wpływać na realizację programu są brane pod uwagę

- podstawą poszukiwań alternatywnych programów są ugruntowane teorie naukowe

- przekonanie o posiadaniu pełnej informacji

- duża, strategiczna zmiana jest możliwa i warto taką wprowadzić

- wykonawcy są lojalni i realizują przyjęte zadania (ich własne poglądy i interesy nie mają wpływu na przebieg zdarzeń)

Racjonalność ograniczona (H. Simon, Bounded Rationality and Organizational Learning, 1991)

- konflikt między celami i kryteriami

- nie ma możliwości zdobycia pełnej informacji

- pozyskiwanie informacji jest kosztowne

- nadmiar informacji może być przeszkodą

- nie analizuje się wszystkich alternatyw

- zadowalamy się rozwiązaniem "możliwość dobrym" (nie można egzekwować wyboru rozwiązania "optymalnego")

- ale: należy postępować w sposób możliwość racjonalny

Model inkrementalny Charles Lindblom The Science of "Mudding Through" 1959

- zawsze ograniczony dostęp do informacji

- wybór jest dokonywany w warunkach niepewności i ryzyka

- uleganie interesom wpływowych grup

- dziedziczenie celów i metod (pamięć systemu)

- wąski zakres interwencji

- ograniczona liczba rozważanych alternatyw

- wybór zadowalający, a nie optymalny

- wpływ wykonawców na rzeczywiście realizowane cele (interpretacja, dobór celów)

- proces się nie kończy: rozwiązanie starych problemów rodzinie nowe

Dwa podejścia

- model racjonalny - raczej idealizacja --> postulat, jak powinno uprawiać się politykę społeczną

- model inkrementalny --> jak proces uprawiania polityki społecznej faktycznie przebiega

P. Hall, Paradigms, Socjalnej Learning, and the State, 1993

- PROBLEM: warunki prowadzenia jakiejś interwencji społecznej

- prawomocność (legitimacy) - uznanie uprawnień władzy do zajmowania się określonymi sprawami

- zdolność realizacji (feasibility) - techniczna i koncepcyjna władza, zasoby materialne, wykwalifikowany personel, zdolności administracyjne, infrastruktura

- poparcie (support) - gotowość obywateli i instytucji do wsparcia przedstawianych propozycji

- warunkiem powodzenia jest wystarczające nasilenie tych cech

J. Kingdon: okno sprzyjających okoliczności

- PROBLEM: kiedy jest szansa na (dużą) zmianę polityki

- trzy strumienie: rozpoznawanie problemów (agenda setting), poszukiwania rozwiązań (policy) i woli politycznej (politics)

- strumienie mają własną dynamikę i rozwijają się niezależnie

- niekiedy spotykają się i wtedy otwiera się okno sprzyjających okoliczności (window of opportunity)

- otwarcie Konstytucja trwa krótko i tę okazję należy wykorzystać

EGZAMIN: test - część pytań z wykładu, część z wykładu z prawa socjalnego z III roku, część pytań zupełnie spoza wykładu. Na pewno było pytanie o definicje polityki społecznej

Teoria polityki społecznej - wykład, prof. dr hab. Cezary Włodarczyk

9

---