1. Historyczne ujęcie zasad tworzenia prawa w Polsce

2. Pojęcie i zasady tworzenia prawa

3. Podstawy teorii tworzenia prawa

4. Budowa aktu prawotwórczego

5. Problemy językowe tworzenia prawa

6. Organizacja procesu legislacyjnego w Polsce

7. Ogłaszanie i obowiązywanie miejscowych aktów prawotwórczych

8. Przesłanki i skutki utraty mocy obowiązującej aktu prawa miejscowego

9. Działalność legislacyjna w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

1. Historyczne ujęcie zasad tworzenia prawa w Polsce.

Utrata niepodległości pociągnęła skutki w dziedzinie prawa, przerwany został rozwój prawodawstwa oraz zablokowany został rozwój polskiej kultury prawnej. Państwa zaborcze znajdujące się na różnych etapach rozwoju politycznego i społeczno ekonomicznego wprowadziły różne przepisy prawne co spowodowało różnice w rozwoju i stanie prawa. W 1918 roku, kiedy państwo polskie odzyskało niepodległość trzymały w mocy ustawodawstwo zaborcze uchylając przepisy prawne skierowane przeciwko narodowi polskiemu i mające wydźwięk antydemokratyczny. Państwo polskie wymagało uporządkowania i opracowania jednolitego prawa. Dlatego też 3 czerwca 1919 roku ustawą Sejmu powołano niezależną od Rządu Komisję Kodyfikacyjną, w skład której wchodził Prezydent, 3 wiceprezydentów oraz 40 innych członków. Komisja odpowiadała za przygotowanie projektów prawa, które potem były przekazywane Ministrowi Sprawiedliwości, który po wprowadzeniu zmian wnosił pod obrady Sejmu, jako projekty rządowe. Niektóre projekty były wydawane w formie rozporządzeń prezydenta na mocy pełnomocnictw przyznawanych przez ustawę a po 1935 r. w myśl nowej Konstytucji - w postaci dekretów Prezydenta. Tego rodzaju praktyka eliminowała ciało ustawodawcze od udziału w tworzeniu prawa.

Na uchylenie mocy obowiązującej ustawodawstwa karnego wprowadzonego przez państwa zaborcze pozwoliło stworzenie nowego projektu kodeksu postępowania karnego przygotowanego w 1926 roku, a obowiązującego od 1928 roku oraz projektu kodeksu karnego przygotowanego w 1931 roku, a wydanego jako rozporządzenie Prezydenta w 1932 roku. To jednak nie wszystkie zmiany jakie wprowadzono.

• W 1920 roku uchwalono ustawę o spółdzielniach

• W 1922 roku uchwalono ustawę o ochronie wynalazków wzorów i znaków towarowych

• W 1926 roku weszło w życie prawo międzynarodowe prywatne i prawo prywatne międzydzielnicowe, ustawa o prawie autorskim, ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, prawo patentowe

• W późniejszym okresie moc prawną uzyskał kodeks handlowy i kodeks zobowiązań

• 6 lutego 1928 roku wydane zostało prawo o ustroju sądów powszechnych, które normowało zasady ustrojowe i organizacje organów wymiaru sprawiedliwości, zakres praw i obowiązków sędziów oraz organizacje prokuratury

• 7 lutego 1919r. wydano dekret, następnie ustawę 31 lipca 1919r. oraz rozporządzenie Prezydenta 9 grudnia 1924 r. powołano Prokuratorię Generalną, która zajmowała się obsługą prawną SP, instytucji i przedsiębiorstw państwowych oraz zakładów finansowanych prze państwo

• 7 października 1932 roku wydano prawo o ustroju adwokatury

• 1933 roku uregulowano działalność notariatu

• 11 marca 1932 r. wydano ustawę o zgromadzeniach oraz rozporządzenie Prezydenta 27 października 1932 r.

• 3 lipca 1936 r. dekretem Prezydenta zostało wprowadzone prawo karno skarbowe

• 21 listopada 1938 roku dekretem Prezydenta zmodyfikowano prawo prasowe, konkretyzujące konstytucyjne zasady prawa wolności prasy

Zmiany zaszły w kierunku zwiększenia zakresu uprawnień organów rządowych . Uregulowano szereg innych dziedzin z zakresu administracji, przemysłu, handlu oraz usług.

II. Charakterystyka rozwoju prawodawstwa w PRL.

Pierwsze lata po zakończeniu wojny były okresem walki o utrwalenie władzy ludowej i stopniowo kształtowania jej treści jako dyktatury proletariatu. Prawo z okresu międzywojennego było niedostosowane do nowych stosunków społecznych. Pierwsze normy prawne skierowane były przede wszystkim na likwidację skutków wojny, organizowanie podstaw życia państwowego oraz ochronę młodego państwa przed zamachami na jego podstawy ustrojowe.

W latach 1949-1956 w aparacie państwa następował rozwój jego socjalistycznych cech. Powstawało szereg nowych organów np. KERM. Wzmocnieniu uległa pozycja Rady Ministrów a zwłaszcza jej Prezydium. Tym samym osłabiona została znacznie rola Sejmu. W sferze stanowienia prawa wyrażało się to szeroko w rozbudowaniu funkcji dekretodawczej Rady Państwa. Jednak po roku 1958 dekrety stają się rzadkością. Zostały wyparte przez zaktywizowaną działalność ustawodawczą Sejmu.

Na pierwsze lata Polski Ludowej przypadają przeprowadzone na drodze prawnej reformy gospodarcze, polityczne i społeczne. Uregulowane zostały poszczególne dziedziny administracji przez wydanie kodeksu postępowania administracyjnego, prawa górniczego, ustawy o transporcie kolejowym i drogowym, prawa morskiego itd.

Proces kształtowania się systemu prawnego przebiegał w sposób bardziej złożony i nie tylko w drodze ustawodawczej. Narastało zjawisko nadmiernej liczby przepisów prawnych i zbyt dużej różnorodności form ich stanowienia oraz organów uprawnionych do wydawania tych przepisów. Towarzyszyła temu zjawisku pozorna łatwość tworzenia prawa, mająca swoje przyczyny nie tylko w małych wymaganiach formalno - technicznych przy opracowywaniu aktów prawnych, ale także w przekonaniu, że jest to najtańszy i najprostszy sposób zarządzania państwem.

Od roku 1958 zaczęto podejmować działania zmierzające do uporządkowania przepisów prawnych a zwłaszcza zmniejszenia ich liczby. Została powołana Centralna Komisja do Spraw Uporządkowania Ustawodawstwa Administracyjnego, która opracowała ogólny plan prac legislacyjnych. Wymagania formalne poszczególnych aktów normatywnych uregulowane zostały w załączniku do zarządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”( 1961 r.). W 1972 r. powołano Rade Legislacyjną przy Prezesie Rady Ministrów jako organ opiniodawczy i doradczy. Do jej zadań należało m.in. : opiniowanie zasad, potrzeb i kierunków prac legislacyjnych organów adm. państwowej, dokonywanie okresowych ocen stanu prawa itd.

Ważniejsze daty:

1. 1956 r. - utworzenie Najwyższej Izby Kontroli,

2. 1964 r. - Sejm uchwalił kodeks cywilny, kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz kodeks postępowania cywilnego,

3. 1974 r. - powstają resortowe programy porządkowania prawa na podstawie Prezydium Rządu w sprawie usprawnienia procesu tworzenia prawa.

2. Pojęcie i zasady tworzenia prawa.

Zasady tworzenia prawa (zasady prawodawstwa)- to dyrektywy obowiązujące uczestników procesu prawodawczego wyznaczające prognostyczne spojrzenia na prawo oczekiwane.

Celem zasad tworzenia prawa jest w szczególności:

1. Adekwatność stanowionego prawa do woli i interesów klasy panującej;

2. Maksymalizacja społecznej efektywności prawa;

3. Poprawności prawodawczej;

4. Społecznego współuczestniczenia i akceptacji prawa;

5. Adekwatność stanowionego prawa do woli i interesów klasy panującej;

6. Maksymalizacja społecznej efektywności prawa;

7. Poprawności prawodawczej;

8. Społecznego współuczestniczenia i akceptacji prawa;

Zasady tworzenia prawa niezbędne są w funkcjonowaniu aparatu prawotwórczego, dot. zarówno sfery ogólnych kierunków polityki prawnej państwa, jak i sfery wyrażającej fachowość i wysoki poziom warsztatu prawa.

I.Zasady gwarantujące realizację za pośrednictwem prawa, najwyższych wartości ustroju.

Zasady te obiektywnie wyrażają wolę i interesy ludzi oraz istotne założenia ustroju.

1. Zasada wprowadzania w życie sprawiedliwości społecznej.

Polityka prawa musi uwzględniać różne zjawiska występujące w rozwoju społecznym i wyciągać z nich wnioski w zakresie dostosowania prawa.

Idea sprawiedliwości społecznej- o umocnienie poczucia sprawiedliwości w działaniach społecznych i państwowych oraz tworzenie materialnej podstawy niezbędnej do realizacji norm prawnych i moralnych.

2. Zasada poszanowania i rozwijania równości i wolności obywateli.

Równy udział w życiu politycznym, społecznym, gospodarczym i kulturalnym (prawo do zrzeszenia się, udziału w wyborach do Sejmu, prawo do nauki, pracy, itd.)

3. Zasada utrwalania i rozszerzania własności społecznej.

Rozwój własności społecznej, utrwalania w świadomości członków społeczeństwa jej nienaruszalności jest podstawą prawidłowego

rozwoju społeczeństwa.

4. Zasada humanizmu.

Zbliżanie norm prawnych do norm moralnych- to podstawowe środki sprzyjające.

• Analizowanie ocen moralnych,

• Śledzenie postaw etycznych ludzi,

• Kierowanie się dyrektywą tworzenia prawa mającego wsparcie w ocenach moralnych i etycznych.

5. Zasada demokracji (socjalistycznej)

-demokracja społecznego uczestnictwa w rozwoju ustroju państwa,

-zagwarantowanie demokracji procesu stanowienia prawa, a w jego ramach postanowienie o konsultacjach społecznych ważniejszych decyzji państwowych.

6. zasada praworządności -umocnienie postaw Państwa praworządnego w działaniu jego organów i rozwijanie praworządności w życiu społecznym

II. zasady służące utrwalaniu autorytetu prawa i jego społecznej efektywności:

1. Zasada konstytucyjności w systemie prawnym.

Pierwszeństwo Konstytucji w systemie hierarchicznym prawa oznacza zakaz stanowienia prawa sprzecznego z postanowieniami Konstytucji. Konstytucja daje początek i podstawy powstania nowego prawa.

2. Zasada zgodności prawa z prawem międzynarodowym-polega na wskazywaniu występujących rozbieżności między prawem wewnętrznym, a międzynarodowym i zawiera dyrektywę postępowania nakazującą usuwanie tych rozbieżności.

3. Zasada stabilności i ciągłości prawa-wskazuje na ważne dyrektywy, jakimi należy się kierować przy tworzeniu prawa. Zasada ta nakazuje ograniczyć zmienność prawa bez szczególnej potrzeby, jak również wymaga udowodnienia konieczności dokonania zmian prawa dotychczasowego.

4. Zasada realności aktów prawotwórczych.

Prawo reguluje stosunki społeczne, których unormowanie jest przez społeczeństwo oczekiwane i uznane za niezbędne. Zasada realności to zasada obiektywnego zapotrzebowania na prawną regulację, na przepisy prawa oraz obiektywnego wyrażania oczekiwanych regulacji prawnych.

5. Zasada jawności i jednakowe mocy prawnej uprawnień i obowiązków obywatelskich.

Świadome uwzględnianie w toku regulacji prawnej dwustronności normy prawnej. Prowadząc politykę tworzenia prawa mamy możliwość sterowania kształtowaniem relacji między uprawnieniami, a obowiązkami.

6. Zasada rozwijania zgodności interesu ogólnego z interesem jednostkowym.

W tworzeniu prawa mamy za zadanie umacnianie jedności interesów ogólnych, społecznych z interesami jednostkowymi.

7. Zasada preferowania norm prawnych mających wsparcie w normach moralnych.

W tworzeniu prawa nie wolno odrywać się od problematyki etycznej i moralnej.

Zasada polityki prawa zakazuje radykalnych konfliktów między prawem, a moralnością adresatów prawa, podkreśla polityczne doniosłości uzasadnienia moralnego w normach prawnych.

8. Zasada rozwijania bezpieczeństwa socjalnego obywateli.

Zasada ta w procesie tworzenia prawa wyraża znaczenie spraw związanych z realizacją zdobyczy socjalnych i wskazuje na prawidłowość, jaką należy się kierować.

Zasada ta formułuje dyrektywę dotyczącą rozwijania praw socjalnych i ochrony tych praw.

9. Zasada organizacji działania aparatu państwowego-oparta jest na zaufaniu do obywateli, ich współudział w sprawowaniu władzy zarówno w sensie ogólnym, jak i jednostkowym.

10. Zasada tylko koniecznej ingerencji represyjnej, ale skoordynowanej z działaniami zapobiegającymi.

Zasada ta wskazuje, że nie należy nadużywać środków o charakterze represyjnym do przestrzegania przepisów prawa, że represje karna powinno traktować się, jako środek dodatkowy. Sankcje karna mogą być ustanawiane tylko w akcie ustawodawczym. Zasada ta nakazuje poszukiwać właściwej relacji między karami i nagrodami, a więc w tworzeniu prawa należy uwzględnić także normy wspierające postępowanie oczekiwane, a nie tylko karać za czyny zakazane.

III. zasady utrwalające wewnętrzną praworządność systemu prawa. Zasady te utrwalają system prawny, jego poprawna strukturę i prawniczą jakość.

Należą do nich:

1.zasada nadrzędności ustawy w systemie źródeł prawa nad innymi aktami prawnymi.

System prawa to całokształt obowiązujących norm prawnych. Kompleks norm tworzy system wówczas, gdy elementy tego kompleksu są ze sobą odpowiednio powiązane, a w szczególności są ze sobą powiązane hierarchicznie. Ustawę w sensie źródeł prawa traktujemy jako najwyższą lub podstawową formę aktu prawotwórczego. W formie ustawy powinny być normowane wszelkie najważniejsze dziedziny życia społeczno-gospodarczego oraz prawa i obowiązki obywatelskie. Każda ustawa musi uwzględniać pełną zgodność z przepisami Konstytucji.

2.zasada legalności aktu wykonawczego i zgodności kierunku normowania.

W procesie tworzenia prawa istotna jest kwestia upoważnień do wydawania przepisów wykonawczych. Upoważnienie ustawowe do wydania aktu wykonawczego powinno możliwie ściśle określać przedmiot przekazany do unormowania tym aktem, ustalając wytyczne, co do treści aktu wykonawczego. Zasada legalności zakazuje niewykorzystania upoważnienia ustawowego i nie wydania aktu wykonawczego, a tym samym uniemożliwia wejście w życie przepisom przewidzianym do szczegółowego uregulowania. Zasada legalności aktu wykonawczego zakłada, że przepisy tego aktu nie mogą pozostawać w sprzeczności z aktem ustawodawczym na podstawie, którego są wydane.

3.zasada prawidłowego podziału materii w ustawie w aktach wykonawczych, uwzględniająca ochronę praw podmiotowych. Prawa podmiotowe to takie uprawnienia, których pozbawienie lub ograniczenie następuje w specjalnym postępowaniu(sądowym lub pod kontrola sądu) za zawinione, społecznie szkodliwe posługiwanie się nimi lub z powodu szkodliwej społecznie nieumiejętności ich wykorzystywania. Prawa podmiotowe dot. Jednostki w stosunku do społeczeństwa oraz w stosunku do państwa i SA formą gwarancyjną jej pozycji prawno-ustrojowej. Dlatego wszystkie prawa i wolności obywatelskie są prawami podmiotowymi, ale również prawa nieprzewidziane w Konstytucji ( jak prawo do stanie się małżonkiem).

Konstytucja prawa podmiotowego jest pożyteczna jako środek do:

• Różnicowania uprawnień(rola mobilizująca),

• Podnoszenia rangi uprawnień (rola eksponująca),

• Konkretyzowania sytuacji, w jakich pozbawienie tych praw jest wyjątkowo możliwe (rola gwarancyjna).

4.zasada kompleksowości aktu prawotwórczego.

Zgodnie z ta zasadą problematyka społeczno-prawna będąca przedmiotem regulacji prawnej powinna znaleźć swój wyraz w jednym akcie prawotwórczym. Prowadzi o do całościowego i zupełnego uregulowania prawnego, do koncentracji regulacji prawnej danej dziedziny życia w jednym akcie prawotwórczym. Zasada kompleksowości wymaga takiego sformułowania aktu prawotwórczego, aby obejmował on wszystkie niezbędne środki realizacji celów tego aktu. Zasada ta preferuje kodyfikację danej dziedziny prawa jako najlepsza formę całościowego regulowania prawodawczego.

6. Zasada ogólności-ustala dyrektywę posługiwania się jednolitym językiem prawnym w całym systemie prawnym. Szczegółowość i kanistyczność prowadzi regulacji prawnych, prowadzi do prawa zbliżonego do jednostkowego regulowania uprawnień i obowiązków. Powoduje powtarzanie się regulacji prawnych. Zasada ogólności domaga się, aby akt normatywny był na tyle generalny, aby zawierał mała listę wyłączeń i normował wszystkie dziedziny, które są objęte jego szczeblem ogólności.

7.zasada neutralności czynników naruszenia prawa.

Tworzone prawo powinno tak formułować uprawnienia i obowiązki, aby z normy wynikała możliwość jak najpełniejszego wykonywania prawa, oraz ograniczyć możliwość naruszenia prawa i na konflikty między wykonawcami prawa, a jego odbiorcami.

IV. Zasady rozwijające świadomość prawną.

Proces stanowienia prawa tworzy jedność z procesem stosowania prawa. Nowe prawo powstaje z doświadczeń wynikających z realizacji dotychczasowego prawa. Świadomość prawa obowiązującego ma wpływ na powstanie nowego.

1.zasada społecznej konsultacji

Udział społeczeństwa w postaniu prawa przez społeczna konsultację projektów aktów prawotwórczych .

Projekty prawa powinny być poddane:

• dyskusji ogólnonarodowej/projekty ustaw o podstawowym znaczeniu dla rozwoju kraju-projekt konstytucji, czy projekt reformy konstytucyjnej/,

• ogólnospołecznej konsultacji /pogląd środowisk społeczno-politycznych, ich opinie na temat projektu/,

• konsultacje środowiskowe/mniejsze kręgi społeczne-środowisko prawnicze lub organizacje społeczne/,

2.zasada jawności prawa

Opublikowanie prawa w oficjalnych organach publikacyjnych- w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim gwarantuje powszechny i publiczny charakter. Są to organy realizujące zasadę jawności prawa, od dnia opublikowania prawo jest jawne i dostępne dla każdego.

3.zasada centralizacji i kontroli nad tworzeniem prawa wewnątrzresortowego prowadzi do włączenia tych przepisów do oficjalnego systemu prawa (Centralny Rejestr Aktów).

4. zasada informacji o wejściu w życie prawa. Rozpowszechnienia wymaga wchodzące w życie prawo. Następuje to za pośrednictwem środków masowego przekazu.

5.zasada komunikatywności-stoi na straży jasności prawa i jak najpełniejszego jego odbioru oraz stanowi gwarancję utrzymania więzi przez prawo między organami, które je stanowią, a odbiorcami prawa i podmiotami, które je stanowią.

3 Podstawy teorii i tworzenia prawa

1. Problemy ideologiczne rozwoju prawa

W okresie kształtowania rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego prawo jest istotnym narzędziem sterowania rozwojem społeczeństwa.

Działalność prawotwórcza powinna zmierzać do świadomego, planowego kształtowania stosunków społecznych i tworzenia takich norm postępowania, które nie tylko odzwierciedlają istniejące stosunki i poglądy, ale inicjują nowe wzory postępowania, stają się czynnikiem postępowych przeobrażeń społecznych .Nauka o tworzeniu prawa powinna więc obejmować prognozy skutecznego oddziaływania za pomocą prawa na określoną sferę stosunków społecznych, jak i prognozy dalszego rozwoju stosunków społecznych.

Cele rozwoju społecznego, które stawia socjalizm, przybierają postać ideologiczną, można więc je traktować jako ideały społeczne..

W problematyce ideologicznych aspektów socjalistycznego prawa szczególne miejsce zajmuje idea sprawiedliwości, wolności, równości. Są to idee o istotnym znaczeniu dla wyznaczania kierunków rozwoju społecznego, a więc o istotnym znaczeniu dla nauki o tworzeniu prawa. Niezbędne jest także wyjaśnienie pojęć „ kultura prawa”, „świadomość prawa”, „kultura prawna”, Przez pojęcie „ kultura prawna” należy rozumieć stan prawa i nauki prawa.

Świadomość prawna to nie tylko znajomość norm prawnych, ale także indywidualne lub społeczne oceny aprobujące lub dezaprobujące treść norm prawnych. Dopiero kultura prawna i świadomość prawa tworzą kulturę prawną społeczeństwa. Jest to zjawisko dynamiczne, gdyż przejawia się w zachowaniach ludzi zgodnych z wzorcami zawartymi w normach prawnych, stanowiąc symbiozę człowieka z prawem w działaniu. Jej podstawą jest poczucie wartości państwa, poszanowanie racji stanu, obywatelskie zdyscyplinowanie.

Kultura prawna kształtuje się od najmłodszych lat wraz z formowaniem osobowości człowieka w związkach międzyludzkich., biorąc początek w rodzinie , w szkole a potem w zakładzie pracy.

Ażeby prawo mogło wpływać na kulturę prawną społeczeństwa i ją kształtować w pożądanym kierunku, muszą być spełnione warunki:

- powinno to być prawo dobre, a więc zgodne z normami moralnymi i obyczajowymi, zgodne z wymaganiami życia społecznego, zapewniające rozwój gospodarczy społeczeństwa i kształtujące stosunki międzyludzkie zgodnie z ideą humanizmu socjalistycznego, powinno być znane społeczeństwu i przez nie akceptowane.

2.Różnorodność form i funkcji prawa.

Dokonując jakichkolwiek działań legislacyjnych (kodyfikacji ustaw, nowelizacji tych aktów czy wydania aktów wykonawczych) trzeba brać pod uwagę wielofunkcyjność prawa i różnorodność form prawnych.

Funkcja regulacyjna(normatywna) bezpośrednia- to kształtowanie wymaganego prawem zachowania w stosunkach między ludźmi, jednostkowego rozdzielenia uprawnień i obowiązków.

Funkcja organizacyjno- kompetencyjna- to inspirowanie działań, które są zadaniami globalnymi lub ciągłymi i mają charakter służby społecznej. Prawo bowiem broni działalność organów państwa i społeczeństwa umożliwiając rozwój i realizację celów społecznych i gospodarczych.

Społeczna funkcja prawa- to bardzo ważne założenie działań prawotwórczych- mogą one być wielokierunkowe, całościowe ,mogą występować jako główne i jednocześnie jako wtórne , uboczne .

Funkcja kształtowania kultury prawnej społeczeństwa - zmierza do urzeczywistnienia ideału społecznego modelu, dobrego i zgodnego współżycia ludzi / funkcja to utrwalenie poczucia pewności prawnej i sprawiedliwości

Funkcja doskonalenia systemu prawa - to wydawanie aktów prawnych całościowe albo fragmentaryczne dla danej dziedziny prawa. W praktyce wielkie kodyfikacje są tą formą za pośrednictwem, której dokonuje się zmian w systemie prawa.

Spojrzenie na prawo jest pogłębione przez różnorodność form prawnych. Dzieląc normy z punktu widzenia ich rodzaju można wyodrębnić następujące normy:

- jednoznacznie wyznaczające zachowanie( normy nakazujące i zakazujące z sankcją karną albo podobne normy z sankcjami ekonomicznymi lub sankcją przywrócenia do poprzedniego stanu)

- ustalające stan prawny lub status prawny(np.. normy przyznające prawo własności, określające obywatelstwo, status posła),

-formułujące obowiązki, np. obowiązek zdobycia określonego wykształcenia, obowiązek odbycia służby wojskowej, oraz normy formułujące uprawnienia- np. prawo do wynagrodzenia , prawo do urlopu,

- proceduralne,- które służą dochodzeniu praw i obowiązków w razie kwestionowania praw i obowiązków lub stanu prawnego oraz w razie przekroczenia i nieprzestrzegania zakazów i nakazów.

- materialne- regulujące treść stosunków oprawnych w danej dziedzinie np. uprawnienie podmiotu, naruszenie obowiązku, przekroczenie zakazu lub nakazu.

3.Nauka o warunkach zmiany prawa ( kryteria oceny stanu prawa)

W nauce o tworzeniu prawa ważne miejsce zajmują analiza rodzajów zmian prawa.

Wyróżnia się dwa rodzaje zmian :

Pierwszy to :

- zmiany prawa już istniejącego, czyli przekształcanie prawa,

- zmiany w systemie prawa, czyli nowelizacja,

- zmiany polegające na opracowaniu całej dziedziny prawa, nadaniu jej nowej, lepszej formy połączonej ze zmianami merytorycznymi, co określane bywa pojęciem kodyfikacji.

Drugi to:

- opracowanie nowych norm, - norm regulujących sferę stosunków społecznych dotychczas przez prawo nie uregulowaną,

- uzupełnienie obowiązującego systemu prawa nowymi normami.

Prawo obowiązujące przechodzi wielofazowy proces rozwoju :

- okres „młodości” prawa - to okres poznawania prawa. Rozpoczyna się on od chwili uchwalenia aktu prawnego, jego opublikowaniu, a więc od chwili obowiązywania.- okres, ,w którym dociera do świadomości społecznej i w niej się utrwala,

- okres „ dojrzały” prawa- okres pełnego rozkwitu prawa- okres akceptacji norm prawnych oraz pełnego ujawnienia zgodności intencji ustawodawcy z funkcją społeczną normy prawnej,

- okres „starzenia” się prawa- okres, w którym dominują oceny krytyczne o stanie prawa, o jego przydatności. Narasta powoli ocena nieprzydatności norm, aż wreszcie zrywa się więź prawa z życiem. Więzi między zmianą świadomości prawnej a efektami ( społecznymi, gospodarczymi) osiągniętymi przez prawo i wzajemnym oddziaływaniem ulegają przekształceniom, gdy konkretyzujemy oceny. Stanowią one wstęp do rozważań nad kryteriami oceny stanu prawa.

Stan prawa- jest to prawo w ogóle tzn. opinie o prawie, jego stosowaniu i przestrzeganiu, o funkcjach i roli prawa, ale także prawidłowości towarzyszące rozwojowi prawa.

Stan prawa jest całokształtem norm prawnych jak i też system prawa ukształtowany na określonym etapie rozwoju z jego charakterystycznymi cechami.

System prawa- natomiast określany jest jako całokształt gałęzi prawa, zróżnicowanych ze względu na właściwe im cechy odpowiadające specyfice stosunków społecznych istniejących w danej formacji społeczno-ekonomicznej.

Potrzeba analizy i usystematyzowania kryteriów oceny prawa wynikają z co najmniej dwóch powodów:

a/ „Dokonywanie okresowych ocen stanu prawa „ należy do zadań komisji sejmowych i Rady Legislacyjnej

b/ Powodem jest rozgardiasz w posługiwaniu się kryteriami oceny stanu prawa w piśmiennictwie naukowym i publicystycznym. Przeprowadzona analiza czasopism prawniczych i podstawowych czasopism publicystycznych wykazała, że występują takie kryteria jak: niejednolitość prawa, niekompletność regulacji prawnej, adekwatność prawa do aktualnych stosunków społecznych, efektywność prawa, humanizm prawa, konieczność kodyfikacji lub nowelizacji, nieskuteczność prawa, powszechność i jednolitość, wielość

przepisów , konieczność aktualizowania prawa, zbędność instytucji prawnej.

Kryteriów oceny stanu prawa poszukuje się w założeniach polityki prawa, wnoszącej istotne wartości do teorii rozwoju prawa.:

- skuteczność prawa- w szerszym znaczeniu to : zgodność społecznych rezultatów działania określonej normy prawnej z zamierzeniami ustawodawcy” a w węższym znaczeniu - „zgodność postępowania adresata normy prawnej z wzorem postępowania zawartym w normie”

Z punktu widzenia teorii tworzenia prawa skuteczność prawa interesuje nas przede wszystkim jako pożądany efekt społeczny.- jest to społeczna efektywność prawa.

Ocena społecznej skuteczności prawa musi zakładać analizy:

- normy prawnej

- instytucji prawnej,

- zasady prawa,

- ustawy jako aktu całościowo regulującego jakieś zjawisko społeczne,

Analiza ta powinna wyjaśniać sposób realizacji przepisów prawnych a w szczególności:

1. Czy w normach prawnych rozdzielone zostały uprawnienia i obowiązki oraz między kim?(czy między osobami fizycznymi ,czy osobami fizycznymi. a osobami prawnymi ,czy pomiędzy osobami prawnymi- organami),

2. Czy przepisy prawne spełniają funkcję organizatorsko-wykonawczą, czy kształtują pozycję kompetencyjną organów ukierunkowanych na określone zadania, dla określonego celu społecznego,

3. Czy przepisy prawne przewidują jakiego typu sankcją zapewnia się wykonanie tych przepisów, sankcja jest szczególnie istotna dla oceny skuteczności prawa

Dla teorii tworzenia prawa także istotne znaczenie ustalanie przyczyn naruszania prawa lub niewykonywania prawa

4. Homogeniczność ustrojowa systemu prawa

Prawo jest zjawiskiem ciągłym, przechodzącym przez formacje społeczno- ekonomiczne. Każda formacja dostosowuje system prawa do panujących w niej stosunków produkcji. Kształtowanie jednorodności systemu prawa odpowiadającej treściom społecznym jakie dominują w danej formacji , dokonuje się przy zachowaniu tradycji prawnych jakie wykształcają się w danym kraju.

Tak np. Polska międzywojenna stworzyła system prawny odrywający się od prawa państw zaborczych, Polska Ludowa stworzyła socjalistyczny system prawa odrywający się i przeciwstawiający prawu okresu międzywojennego, ale korzystający z wielu doświadczeń tego systemu np. normy prezentujące trafną technikę legislacyjną. Nie oznacza ono całkowitego odrzucenia poprzednich norm prawnych, ale wykorzystywanie konstrukcji i rozwiązań legislacyjnych- w szczególności przejęcie wielu pojęć prawnych i definicji ustawowych.

Natomiast niehomogeniczność systemu prawa - to pierwsze kryterium oceny stanu prawa , silnie oddziaływające na praktykę legislacyjną.

5. Kryteria wynikające z hierarchicznej budowy systemu prawa

System prawny to całość zbudowana hierarchicznie. Konstytucja jest aktem prawnym podstawowym, ustawy muszą być zgodne z jej normami, natomiast akty wykonawcze z ustawami.

Kryterium poprawnego podziału normatywnej treści społecznej powinno wynikać z ze związku między ustawą a przepisami wykonawczymi do tej ustawy. W ujęciu materialnym tego kryterium - w postaci regulacji praw i obowiązków obywatelskich ( a w szczególności praw podmiotowych) jest gwarancją poprawnego podziału.

Prawa i obowiązki obywatelskie wymagają określenia ustawowego a naruszenie tej zasady (w szczególności, gdy chodzi o prawa i obowiązki , których przestrzeganie zagrożone jest sankcją karną ), jest cechą ujemną systemu prawa , uzasadniającą zmianę stanu prawa.

Kryterium właściwego podziału materii w ujęciu formalnym- przestrzeganie zasady jednolitego - w sensie porównawczym - regulowania praw i obowiązków .Np. jeśli dana materia raz została uregulowana w ustawie , to podobnego typu materia z innej dziedziny zjawisk społecznych powinna także by ć uregulowana w ustawie.

6. Planowanie rozwoju prawa.

Wzrost znaczenia prawa wynika zarówno z założeń planowania obejmującego nie tylko rozwój gospodarczy , ale także jego rozwój społeczny i z tego, że środki informacji społecznej przekazywane są za pomocą prawa, są doskonalsze od innych. Tak więc do tej sytuacji adekwatne powinny być „zasady polityki prawa”, której zadaniem jest najbardziej skuteczna realizacja celów społecznych przy pomocy norm prawnych oraz przewidywanie skutków społecznych wywołanych przez wydawanie norm prawnych.

Zadaniem polityki stanowienia prawa jest opracowanie systemu reguł, zaleceń dla ustawodawcy stwarzających możliwość realizacji planowego ,racjonalnego tworzenia prawa.

I tak w zakresie strategii legislacyjnej jest : planowanie legislacyjne aktów prawotwórczych z wyłączeniem aktów prawotwórczych kierownictwa wewnętrznego.

Prawidłowy tok postępowania prawotwórczego opiera się na zasadzie planowości a głównymi etapami toku legislacyjnego jest:

1. Obowiązek przedstawienia wstępnych założeń społeczno-politycznych,

2. Obowiązek międzyresortowego uzgodnienia projektu oraz obowiązek konsultacji projektu w trybie ustalonym przez Radę Ministrów , w szczególności w środowiskach najbardziej zainteresowanych projektem

3. Obowiązek uzasadniania projektu ( dokumentacja nieskuteczności dotychczasowej regulacji, test zasadności, zagadnienia prawno porównawcze, koszty regulacji prawnych)

4. Kontrola postępowania przez Radę Legislacyjną przy Prezesie Rady Ministrów.

Sporządzenie planu prac prawotwórczych należy do Rady Ministrów, która przekazuje plan do wypowiedzenia się Radzie Legislacyjnej a następnie Sejmowi, gdzie prace opiniodawcze Prowadzi Komisja Prac Ustawodawczych.

Plan ten obejmuje:

- projekty wynikające z proponowanych uchwał politycznych i wieloletnich planów gospodarczych,

- programy porządkowania prawa z wyraźną preferencją dla aktów o charakterze całościowym ( kodeksowym),

- projekty wynikające z dezyderatów komisji sejmowej, na które Rada Ministrów wyraziła zgodę,

- wnioski Najwyższej Izby Kontroli,

- projekty zaproponowane przez Radę Legislacyjną,

- projekty zaproponowane przez centralne organy administracji,

- projekty mające na celu zastąpienie dawnego nieadekwatnego ustawodawstwa przepisami nowymi.

Na potrzeby prac prawotwórczych potrzebne jest przyjęcie

- planów strategicznych ,zawierających uchwały programowe RP, Sejmu, Rady Ministrów,

- plany opracowane na podstawie okresowych raportów o stanie prawa.

7. Zasady gwarantujące realizację za pośrednictwem prawa wyższych wartości socjalizmu:

- sprawiedliwość społeczna polega na podporządkowaniu stosunków międzyludzkich władzy, co wiąże się z rozwojem społeczeństwa, gospodarki i rozwojem moralności społeczeństwa socjalistycznego.

- polityka pracy musi uwzględniać wszystkie zjawiska ją otaczające i wyciągać z nich wnioski w zakresie stosowania prawa. Ważną sprawą jest ochrona środowiska naturalnego człowieka, ochrona i warunki higieniczne ludzi pracy jak również społęczna pozycja kobiety.

- poszanowanie i rozwijanie równości i wolności obywateli wprowadza prawną równość każdego człowieka. Bez tej zasady nie istniały by warunki równego udziału w życiu społecznym, politycznym, gospodarczym i kulturalnym.

- zasada utrwalania i rozszerzania własności społecznej - jest to stała dyrektywa w tworzeniu prawa, a szczególności norm.

- humanizm socjalistyczny - polega na założeniach w dziedzinie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego oraz gwarantuje podstawowe prawa obywateli. Stanowi on kryterium marksistowskiej oceny rozwoju prawa, gdyż wyraża ono ideał człowieka oraz ideał stosunków międzyludzkich.

- demokracja socjalistyczna polega na rozwoju wartości socjalizmu poprzez stosunki społeczne, wprowadzenie instytucji politycznych oraz wymaga ich przestrzegania i wykorzystywania.

- praworządne podstawy działania państwa polegają na jego umocnieniu. Wiąże się to z działaniem jego organów z obywatelami. W praktyce powinno się wykorzystywać występujące w prawie zasady współżycia społecznego, co daje pewniejszą motywację zgodną z prawem.

8. Zasady służące utrwalaniu autorytetu prawa i jego społecznej efektywności:

- konstytucja jest podstawą systemu prawnego państwa,

- zasada konstytucjonalności polega na tym, iż konstytucja normuje wszystkie prawa i ustawy uchwalone przez rząd. Muszą być one zgodne z nią.

- zasada zgodności prawa wewnętrznego z prawem międzynarodowym polega na wskazywaniu występujących rozbieżności miedzy prawem wewnętrznym a międzynarodowym oraz zawiera upoważnienie do usuwania tych rozbieżności. Działanie tej zasady zależy od relacji między tymi prawami.

- zasada stabilności i ciągłości prawa wskazuje na ważne dyrektywy, którymi należy się kierować tworząc prawo. Wskazują one na wartości do ochrony, stabilności i ciągłości jako jego istotę materialną. Nakazuje ona ograniczać zmienność prawa oraz wymaga udowodnienia dokonania zmiany w dotychczasowym prawie.

- zasada realności aktów prawotwórczych opiera się na socjologii prawa. Akty te muszą mieć sformułowania przesłanek realności prawa. Jest to prawna regulacja czynności społeczeństwa.

- zasada jedności praw i obowiązków czyli świadome uwzględnianie w toku regulacji prawnej dwustronności normy prawnej. W Konstytucji występuje bezpośrednia współzależność praw i obowiązków, która sprzyja umocnieniu społecznej dyscypliny w toku tworzenia prawa.

- zasada rozwijania zgodności interesu ogólnego z interesem jednostkowym - socjalizm zniósł źródła sprzeczności pomiędzy tymi interesami. Ochrona powinna przyczyniać się do niwelowania konfliktów pomiędzy interesami.

- zasada preferowania norm prawnych mających wsparcie w normach moralnych jest ważną dyrektywą podnoszenia autorytetu i efektywności stanowionego prawa. Uzasadnianie projektów ustaw oraz ich konsultacja i akceptacja służą ujednoliceniu ocen prawnych z moralnymi, służą zasadzie zbliżania prawa do moralności.

- zasada rozwijania bezpieczeństwa socjalnego formułuje dyrektywę dotyczącą rozwujania praw socjalistycznych i ich ochrony.

- zasada organizacji działania aparatu państwowego zawiera sprawność działania państwa w ogóle. Rozwój prawa socjal. uzależniony jest od rozwoju form udziału mas pracujących w sprawowaniu władzy i rośnie zaufanie do obywateli.

- zasada ograniczania integracji represyjnej (karnej) wskazuje, że nie należy nadużywać środków o charakterze karnym do przestrzegania przepisów prawnych. Represję karną powinno się traktować jako środek dodatkowy.

9. Zasady utrwalające wewnętrzną praworządność systemu prawa:

System prawa - całokształt obowiązujących w państwie w danym okresie norm prawnych.

- zasada prymatu ustawy wyróżnia 3 formy: ustawa, dekret, akty wykonawcze,

= ustawa najwyższa lub podstawowa forma aktu prawotwórczego, którą uchwala Sejm. Normowane nią są dziedziny życia społeczn-gospodarczego oraz prawa i obowiązki obywateli. Może być zmieniona lub uchylona przez wydanie innej ustawy lub dekretem.

= dekret wydaje się z mocą ustawy przez Radę Państwa.

- zasada legalności aktów wykonawczych domaga się wydania aktów tylko na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawy lub w razie upoważnienia ogólnego zgodnie z zakresem upoważnienia ustawy jakie wydaje Sejm, ale w ramach jej kompetencji.

- prawo podmiotowe to takie uprawnienia, których pozbawienie lub ograniczenie następuje w specjalnym postępowaniu za zawinione, społecznie szkodliwe, posługiwanie się nimi lub z powodu szkodliwej społecznie nieumiejętności ich wykorzystywania.

- zasada kompleksowości aktu prawotwórczego polega na takim sformułowaniu aktu aby obejmował on wszystkie niezbędne środki do realizacji celów tego aktu. Jest on kodyfikowany i zamieszczany w kodeksie.

- zasada ogólności ustala dyrektywę posługiwania się jednolitym językiem prawnym w całym systemie prawnym. Zasada ta przyjmuje, jak równie że przepisy powinny być ujęte syntetycznie i zredagowane w sposób wykluczający niejasność i niepewność stanu prawnego.

- zasada neutralizacji czynników naruszania prawa ma istotne znaczenie dla utrzymania autorytetów prawa.

10. Zasady rozwijające świadomość prawną:

- Zasada społecznej konsultacji projektów aktów prawotwórczych akcentuje publiczny sposób powstawania prawa gdy przyjmuje ono postać oficjalnego projektu. Założeniem jest zaangażowanie opinii publicznej w proces prawodawczym i uzyskanie akceptacji społecznej oraz informowanie społeczeństwa o pracach prawodawczych.

Projekty prawa powinny być poddawane:

a/ dyskusji ogólnonarodowej która powinna toczyć się nad projektami ustaw o podstawowym znaczeniu dla rozwoju kraju.

b/ ogólnospołecznej konsultacji która jest szerokim konfrontowaniem projektu z poglądami społeczno-politycznymi środowisk i zbieranie ich opinii.

c/ konsultacji środowiskowej która obejmuje przeważnie grupy zawodowe i organizacje społeczne, których dotyczy projekt. Głównym rodzajem konsultacji projektu jest rozpatrzenie projektu przez Radę Legislacyjną przy Prezesie RM i jej opinia o projekcie

- Zasada zcentralizowanej kontroli nad tworzeniem prawa wewnątrzresortowego prowadzi do włączenia tych przepisów do oficjalnego systemu prawa poprzez uchwałę Prezydium Rządu.

- Zasada informacji o wejściu w życie prawa stanowi uzupełniający, ale niezbędny środek służący rozwijaniu świadomości prawnej obywateli. Następuje to za pośrednictwem środków masowego przekazu a także w ramach działalności popularyzacji prawa, która ma na celu przyswajać ogólne reguły postępowania w prawie.

- Zasada komunikatywności prawa stoi na straży jasności prawa i jak najpełniejszego jego odbioru. Gwarantuje utrzymanie więzi przez prawo między organami stanowiącymi je, a odbiorcami. Wymaga ona:

a/ przejrzystego układu projektu,

b/ redakcji przepisów w sposób jasny, ścisły i zwięzły,

c/ używanie jednakowych wyrażeń i określeń,

d/ używanie języka powszechnie zrozumiałego.

4 Budowa aktu prawotwórczego

Źródła prawa - działanie ludzi , którym normy prawne przyznają charakter organów o określonych kompetencjach , działania , które spełniając określone przez normy wymogi ,.

Akt prawotwórczy podkreśla znaczenie aktu powołującego do życia prawo, jest rozumiany bardzo szeroko ,jako tworzący prawo w ogóle, a nie pewien rodzaj aktów normatywnych

Aktami prawotwórczymi obowiązującymi wszystkich obywateli wszystkie organizacje społeczne i organy państwowe powinny być ustawy, dekrety mocy ustawy, akty wykonawcze akty wykonawcze wydawane na podstawie tych ustawi dekretów, oraz rozporządzenia porządkowe terenowych organów władzy i administracji państwowej. Tylko akty powszechnie obowiązujące mogą nakładać obowiązki prawne, ograniczać wolność lub uprawnienia obywateli oraz organizacji społecznych.

Norma prawna jest to ogólna i abstrakcyjna reguła postępowania składającą się z hipotezy , dyspozycji sankcji.

Przepis prawny to wyrażony w zdaniu fragment aktu prawotwórczego , nie zawsze pokrywający się co do swego brzmienia z normy prawnej.

Hipoteza - to warunki jakie mają być spełnione aby przyznać komuś uprawnienia lub nałożyć na kogoś obowiązki .

Dyspozycja - te człony normy które prezentują zachowanie się adresata w ramach przyznanych uprawnień lub obowiązków.

Sankcja- konsekwencja prawnych zachowań ,które narusza obowiązek ustalony dyspozycją w warunkach wyrażonych w hipotezie. Jest dokładną określoną reakcją organów państwa na naruszenie prawa.

W akcie prawotwórczym regulującym określoną dziedzinę życia społecznego spotykamy się z układem różnego rodzaju obowiązków i uprawnień i z różnymi sankcjami .Istotne znaczenie w budowie normy prawnej ma wyróżnienie różnych relacji adresatów , a szczególności relacji obywateli - organ państwowy.

Struktura aktów prawotwórczych.

1. Pojęcie struktury aktów prawotwórczych

1. części składowe aktu prawnego - tytuł , wstęp . treść

2. układ przepisów prawnych czyli systematyka

3. części uzupełniające aktu prawnego ,uzasadnienie projektu czy opracowania analityczne dotyczące zamierzonej regulacji prawnej

Podstawowy podział aktów prawotwórczych wyróżnią dwa podziały

1. ustawę

2. akty wykonawcze

Podział ten podlega uszczegółowieniu z uwagi na regulowana treść i powstające stąd różnego rodzaju stosunki prawne . Zmian konstytucji , kodeksu , ustawy zwykłej może być dokonana aktem prawotwórczym nowym albo przez nowelizacje.

2. Unikanie powtórzeń przepisów , które obowiązują w innych aktach prawotwórczych , a więc zbędność powtórnego regulowania tego samego - to zagadnienie szczególnie aktualne przy rozdrabnianiu prawa.

3. Regulowanie przedmiotu w ujęciu wskazującym na oczekiwanie przez normę zachowania dotyczy sytuacji wyjątkowych czy zdarzeń szczególnych lub patologicznych nie powinno się im poświęcać odrębnych przepisów.

4. Nie powinno zamieszczać się w aktach ustawodawczych przepisów o charakterze instrukcyjnym oraz interpretacyjnym

5. Tytuł aktu prawodawczego

1. oznaczenia rodzaju aktu - „ustawa”, „dekret” . „rozporządzenie”, „zarządzenie”, „uchwała”

2. data uchwalenia czy wydania aktu prawotwórczego

3. określenie przedmiotu aktu.

Każdą cześć tytułu podaje się w oddzielnym wierszu w kolejności jak wyżej. Datę aktu prawotwórczego oznacza się przez wskazanie miesiąca słownie , dnia i roku cyframi oraz literą „r' jako skrót wyrazu rok.

W myśl Zasad techniki legislacji określenie przedmiotu aktu ustawodawczego może być dwojakiego rodzaju

1) omawiające - rozpoczynające się od „o” ( np. O samorządzie robotniczym)

2) rzeczownikowe - normujące całokształt obszernych dziedzin prawa ( np. kodeks pracy)

Tytuł projektu ustawy powinien brzmieć

„Ustawa z dnia ……. o zmianie ustawy o …..'

„ Ustawa z dnia ……zmieniająca ustawę …..'

6. Wstęp aktu ustawodawczego

Zamieszczanie na wstępie aktu myśli, które w zwięzły sposób określają ideologię tego aktu . Im bardziej zasadnicze jest społeczno- polityczne znaczenie danego aktu , tym częściej poprzedzany jest wstępem lub tez wyrażenie, jego ideologii w pierwszych artykułach

7. Budowa wewnętrzna aktu ustawodawczego

Systematyka ma znaczenie z punktu czytelności ale tez dla wykładni i stosowania prawa.

Kolejność przepisów

a) przepisy ogólne

b) przepisy szczegółowe

c) przepisy przejściowe

d) przepisy końcowe

Przepisy ogólne określają zakres stosunków normowanych aktem , a w razie potrzeby również zakres stosunków wyłączonych spod jego działania, po drugie zasady wspólne dla dalszych przepisów aktu. Jeśli akt przewiduje odpowiedzialność prawną powinien określić zakres i reguły tej odpowiedzialności . W aktach prawnych typu szczegółowego przepisy ogólne określają głownie przedmiot regulacji i sposoby osiągnięcia celu , do którego zmierza ustawa.

8.Przepisy szczegółowe

a) przepisy prawa materialnego

b) przepisy o organach i trybie postępowania

c) przepisy karne

Przepisy te zajmują najobszerniejszą część aktu dlatego należy ułożyć je w zespoły zaopatrzone w nazwy oznaczające treść poszczególnych działów , rozdziałów aktu.

9.Przepisy przejściowe

Zapewniają wewnętrzny porządek w systemie prawa

- sposób zakończenia postępowania w sprawach będących w toku

- zakres zachowań uprawnień i obowiązków powstałych pod działaniem dotychczasowego prawa,

- okres i tryb przystosowania się do nowych przepisów

- utrzymanie w mocy przez określony czas instytucji prawnych które znosi nowe prawo

- utrzymanie w mocy dotychczasowych przepisów wykonawczych do czasu zastąpienia ich nowymi

- sposób powoływania pierwszych organów w instytucjach utworzonych nowym prawem Przepisy te stanowią, że aktowi nie nadaje się mocy wstecznej , nowa ustawę stosuje się do zdarzeń prawnych które nastąpią po jej wejściu w życie .

10.przepisy końcowe
-przepisy uchylające

- przepisy o wejściu aktu w życie a w razie potrzeby tez przepisy o wygaśnięciu jego mocy.

Wymaga się wymienienia przepisów które uchyla się aktem ustawodawczym. Należy też zamieścić przepisy określające termin jego wejścia w życie. , termin ten należy oddzielać od daty jego ogłoszenia stosowanym , w okresie czasu( vacatio legis ) niezbędnym do powszechnego zaznajomienia się z treścią aktu.

11. Układ formalny

To reguły w zakresie formalnego podziału tekstu prawnego- na „ tytuły”, - na „ działy”,- na „rozdziały” a te z kolei na artykuły,

Podstawową jednostką redakcyjną ustawy jest artykuł.. Każdą samodzielną myśl ujmuje się w odrębny artykuł.

.Artykuł powinien być w miarę możliwości jednozdaniowy. Jeżeli samodzielną myśl wyraża zespół zdań, dokonuje się podziału artykułu na ustępy. W ustawie określanej jako "kodeks" ustępy oznacza się paragrafami (§).

 Podział artykułu na ustępy wprowadza się także w przypadku, gdy między zdaniami wyrażającymi samodzielne myśli występują powiązania treściowe, ale treść żadnego z nich nie jest na tyle istotna, aby wydzielić ją w odrębny artykuł.. W obrębie artykułu (ustępu) zawierającego wyliczenie wyróżnia się dwie części: wprowadzenie do wyliczenia oraz punkty. Wyliczenie może kończyć się częścią wspólną, odnoszącą się do wszystkich punktów.

 W obrębie punktów można dokonać dalszego wyliczenia, wprowadzając litery.

W obrębie liter można dokonać kolejnego wyliczenia, wprowadzając tiret.

§ 57. 1. Artykuł oznacza się skrótem "art." i cyfrą arabską z kropką, z zachowaniem ciągłości numeracji artykułów w obrębie całej ustawy,.

2. Ustęp oznacza się cyfrą arabską z kropką bez nawiasu, z zachowaniem ciągłości numeracji w obrębie danego artykułu.

3. Punkt oznacza się cyfrą arabską z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem ciągłości numeracji w obrębie danego artykułu albo ustępu,. Każdy punkt kończy się średnikiem, a ostatni kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich punktów. W takim przypadku kropkę stawia się po części wspólnej.

4. Wyliczenie w obrębie punktów (tzw. litery) oznacza się małymi literami alfabetu łacińskiego,. Każdą literę kończy się przecinkiem, a ostatnią średnikiem albo kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich liter. W takim przypadku średnik albo kropkę stawia się po części wspólnej.

5. Każde tiret kończy się przecinkiem, a ostatnie przecinkiem, średnikiem albo kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich tiret. W takim przypadku przecinek, średnik albo kropkę stawia się po części wspólnej. Przy powoływaniu tiret oznacza się wyrazem "tiret" i wyrażonym słownie numerem porządkowym tego tiret.

12. Akt wykonawczy i upoważnienie do jego wydania.

Akt wykonawczy może być wydany tylko wówczas , gdy w akcie głównym jest upoważnienie do jego wydania. Upoważnienia ustawowe przewidują obligatoryjne albo fakultatywne wydanie aktu wykonawczego.

13. Uzasadnienie

Wskazuje ono na zasadność i niezbędność projektu aktu prawotwórczego i na jego zgodność z zasadami tworzenia prawa

- ma znaczenie dla upowszechnienia znajomości projektu

- jest pomocne w zrozumieniu ,myśli , którymi kierował się ustawodawca , ułatwia poprawna wykładnie prawa w jego stosowaniu.

5) Problemy językowe tworzenia prawa.

Do redakcji tekstu prawnego niezbędna jest znajomość zarówno zasad dotyczących poprawnego formułowania w języku ogólnym, jak i znajomość swoistych logiczno-językowych i prawniczych reguł przedstawiania normy w języku tekstów prawnych.

„Zasady techniki prawodawczej” stanowią załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”. Regulują one proces tworzenia prawa od strony niejako technicznej w zakresie szeroko rozumianej działalności prawodawczej. Stosowanie zawartych w nich reguł nie jest wymagane dla ważności czynności prawodawczej, ich celem jest jedynie wskazanie sposobów tworzenia poprawnych aktów normatywnych!

Pojęcie techniki prawodawczej rozumiane jest szeroko i obejmuje nie tylko logiczno-językowe zasady formułowania wyrażeń tworzących tekst prawny, lecz także sposoby wskazywania pożądanych zachowań adresatów tekstu oraz sposoby tych zachowań w postaci zdań normatywnych i tworzenia zbioru zdań normatywnych w postaci aktu normatywnego.

W szczególności technika legislacyjna zajmuje się techniczną stroną przygotowania projektu aktu normatywnego, budową aktu normatywnego, sposobem określenia tytułu, układem i postanowieniami przepisów merytorycznych, przejściowych, dostosowujących, karnych i końcowych, a także sposobem oznaczania przepisów i ich systematyzacją, zasadami budowy przepisów upoważniających, sposobem zmiany (nowelizacją) aktu, zasadami opracowania tekstu jednolitego. Technika prawodawcza pełni funkcję pomocniczą w stosunku do merytorycznych decyzji podejmowanych przez redaktora tekstu, pozwala na właściwe ujęcie tych decyzji w formie tekstu prawnego. Technika nie zapewnia słuszności i poprawności podjętych decyzji merytorycznych, ona tylko ułatwia ich przedstawienie w postaci właściwie skonstruowanego tekstu prawnego.

Redagowanie tekstu to tylko niewielka część problematyki objętej terminem techniki prawodawczej. Wymaga ono jednak spełnienia wielu dyrektyw poprawnościowych, w tym dyrektyw poprawności językowej właściwych dla wszystkich wyrażeń języka polskiego, poprawności pod względem logicznej struktury wypowiedzi, jak też szeregu dyrektyw specyficznych dla języka tekstów prawnych.

Redaktor formułuje tekst prawny posługując się zasadami składni i semantyki języka polskiego.

Redakcja tekstu wymaga stosowania swoiście prawniczych, logiczno-językowych reguł konstrukcji wyrażeń przedstawiających normy postępowania. Problematyka dotycząca redagowania tekstów prawnych mieści się na pograniczu prawa, logiki i lingwistyki. Poznanie jej ułatwia poprawne przygotowanie tekstu prawnego o właściwej strukturze syntaktycznej, a zarazem tekstu spójnego, tekstu możliwie adekwatnie i jednoznacznie przekazującego informacje o zakodowanych w nim normach postępowania.

Przy redagowaniu tekstów prawnych redaktor powinien unikać posługiwania się określeniami specjalistycznymi (profesjonalizmami), jeżeli mają odpowiedniki w języku ogólnym, a także nowo tworzonymi pojęciami lub strukturami językowymi(neologizmami), chyba że w dotychczasowym słownictwie polskim brak jest odpowiedniego określenia. Zasada ograniczania przez redaktora tekstu prawnego liczby wprowadzanych profesjonalizmów, neologizmów i zapożyczeń ma na celu utrzymanie poprawności i jedności terminologicznej języka prawnego. Ograniczenie dotyczące wprowadzania znaczeń nazw różnych od występujących w języku ogólnym ma na celu ułatwienie zrozumienia tekstu prawnego przez adresata, który nie jest prawnikiem. Dla oznaczania jednakowych pojęć w tekście prawnym należy posługiwać się jednakowymi określeniami, nie jest dopuszczalne używanie tych samych określeń do oznaczania różnych obiektów. Stosowanie synonimów w tekstach prawnych powinno być ograniczone stosownie do zasady, że dla oznaczenia jednego obiektu winno być używane jedno określenie. Redaktor tekstu prawnego powinien unikać wieloznaczności związanej z homonimią i polisemią, jaką cechują się słowa języka ogólnego.

Ponieważ tekst prawny powinien funkcjonować dostatecznie długo i jego częste aktualizacje i zmiany nie są pożądane z punktu widzenia stałości porządku prawnego, to redaktor stara się sformułować tekst w sposób możliwie elastyczny i ogólny, aby mógł być stosowany w przyszłych, przypuszczalnie zmieniających się warunkach, nie zawsze możliwych do przewidzenia podczas jego redagowania.

Przepisy prawne redaguje się zwięźle i syntetycznie, unikając nadmiernej szczegółowości.

6.Organizacja procesu legislacyjnego w Polsce

Podjęcie decyzji o przygotowaniu projektu ustawy poprzedza się:

- opisaniem stanu stosunków społecznych w danej dziedzinie oraz wskazaniem pożądanych kierunków zmian

- ustaleniem środków oddziaływania umożliwiających osiągnięcie zamierzonych celów

- określeniem skutków społecznych, gospodarczych, organizacyjnych, prawnych i finansowych

- zasięgnięciem opinii podmiotów zainteresowanych

- dokonaniem wyboru sposobu interwencji organów władzy publicznej

Ustawa powinna wyczerpująco regulować daną dziedzinę spraw, nie pozostawiając poza zakresem swego unormowania istotnych fragmentów tej dziedziny

Ustawa powinna być tak skonstruowana, aby nie trzeba było wprowadzać licznych wyjątków

W ustawie nie zamieszcza się przepisów, które regulowałyby inny zakres przedmiotowy, oraz zmieniać przepisów regulujących sprawy nie z jej zakresu

Ustawa nie może powtarzać przepisów z innych ustaw, umów międzynarodowych

Pierwszy etap legislacji rozpoczyna się od wniesienia inicjatywy ustawodawczej.

Projekt Ustawy rozpatrywany jest w trzech czytaniach:

I czytanie - przeprowadzane jest na posiedzeniu właściwej komisji sejmowej

(nie dotyczy to ustaw dot: Konstytucji, praw i wolności obywatelskich, prawa wyborczego, ustaw budżetowych i podatkowych, których czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu).

II czytanie - przedstawienie Sejmowi sprawozdania Komisji o projekcie ustawy, debatę oraz zgłaszanie poprawek i wniosków

III czytanie - komisja przedstawia dodatkowe sprawozdanie, poprawki i wnioski po których następuje głosowanie.

Ustawę uchwaloną przez Sejm rozpatruje Senat.

Senat może:

a/ wnieść poprawki

b/ przyjąć ustawę bez zamian

c/ odrzucić w całości

Jeżeli Senat w ciągu 30 dni nie podejmie stosownej uchwały ustawę uznaje się za przyjętą.

Gdy Senat odrzuci ustawę lub zaproponuje w niej poprawki Sejm może ich nie przyjąć bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Następnie ustawa trafia do podpisu Prezydenta, który w ciągu 21 dni zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

Prezydent może przed podpisaniem ustawy wystąpić do TK w sprawie jej zgodności z Konstytucją. Jeżeli jest niezgodna to odmawia jej podpisania.

Prezydent może też z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpoznania.

Powtórne uchwalenie ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów przełamuje veto Prezydenta i nakłada na niego obowiązek podpisania ustawy w ciągu 7 dni

Proces legislacji kończy ogłoszenie ustawy w Dzienniku Urzędowym RP.

Ogłoszenie aktu normatywnego w Dzienniku Urzędowym jest obowiązkowe.

Akty normatywne ogłasza się niezwłocznie.

Akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące ogłaszane w Dziennikach Urzędowych wchodzą w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia chyba, że dany akt określi dłuższy termin.

W uzasadnionych przypadkach akty normatywne mogą wejść w życie w terminie krótszym.

Akt normatywny wydawany na podstawie ustawy nie może wejść w życie prędzej niż ustawa.

Przy Prezesie RM działa Rada Legislacyjna. Premier powołuje jej członków i określa w drodze rozporządzenia zadania oraz szczegółowe zasady i tryb jej funkcjonowania.

Premier po zasięgnięciu opinii Rady ustala:

a/ zasady techniki prawodawczej

b/ zasady rejestrowania normatywnych aktów prawnych wydawanych przez organy administracji rządowej

Przy Prezesie RM działa Rządowe Centrum Legislacji jemu podległe. Zapewnia ono koordynację działalności legislacyjnej RM, Prezesa RM i innych organów administracji rządowej i zapewnia obsługę prawną RM a w szczególności:

- opracowuje stanowiska prawno-legislacyjne do rządowych projektów aktów prawnych

- koordynuje przebieg uzgodnień rządowych projektów aktów prawnych

- ocenia akty pod względem prawnym i redakcyjnym

-redaguje Dziennik Ustaw RP oraz Dziennik Urzędowy RP

7) Ogłaszanie i obowiązywanie miejscowych aktów prawotwórczych.

Warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie co wynika z treści Konstytucji art. 88 ust.1. Jest to uregulowane w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.

W wojewódzkim dzienniku urzędowym ogłasza się:

.   1)  akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonej,

  2)  akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu i gminy,

  3)  statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów,

  4)  akty Prezesa Rady Ministrów uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej,

  5)  wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego stanowionego przez: wojewodę i organy administracji niezespolonej, organ samorządu województwa, organ powiatu i organ gminy,

  6)  porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych zawarte:

       a)    między jednostkami samorządu terytorialnego,

       b)    między jednostkami samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej,

  7)  uchwałę budżetową województwa oraz sprawozdanie z wykonania budżetu województwa,

  8)  obwieszczenia o rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu lub rady gminy,

  9)  statut urzędu wojewódzkiego,

  10) inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia, jeżeli tak stanowią przepisy szczególne.

1. Przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu.

2. Za dzień ogłoszenia przepisów porządkowych uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu.

3. Ogłoszenie przepisów porządkowych w sposób określony w ust. 1 nie zwalnia z obowiązku ich ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Wojewoda wydaje wojewódzki dziennik urzędowy.

Wymogiem jest niezwłoczny obowiązek publikacji w dzienniku urzędowym. Ponieważ akty prawa miejscowego są zawsze wydawane na podstawie ustawy można je ogłaszać w okresie od dnia ogłoszenia danej ustawy a przed jej wejściem w życie choć nie mogą one wejść w życie wcześniej niż ustawa. 

Wszystkie akty prawa miejscowego są publikowane w W Dz U a akty o charakterze porządkowym dodatkowo w drodze obwieszczeń i w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu. Prawidłowe ogłoszenie jest warunkiem jego wejścia w życie. Termin wejścia w życie co do zasady 14 dni. Dniem ogłoszenia aktu jest dzień wskazany w obwieszczeniu. Wójt lub burmistrz mają obowiązek przesłania przepisów porządkowych do wiadomości wójtom sąsiednich gmin i staroście powiatu oraz organom wykonawczym następnego dnia po ich ustanowieniu .Wojewoda ma obowiązek niezwłocznego przekazania rozporządzeń porządkowych Prezesowi R M , marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom, na których terenie rozporządzenie ma być stosowane.

7.Ogłaszanie i obowiązywanie miejscowych aktów prawotwórczych.

Warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie, co wynika z treści Konstytucji art. 88 ust.1. Jest to uregulowane w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. W wojewódzkim dzienniku urzędowym ogłasza się: 1)  akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonej, 2)  akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu i gminy, 3)  statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów, 4)  akty Prezesa Rady Ministrów uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej, 5)  wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego stanowionego przez: wojewodę i organy administracji niezespolonej, organ samorządu województwa, organ powiatu i organ gminy, 6)  porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych zawarte: a)    między jednostkami samorządu terytorialnego, b)    między jednostkami samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej, 7)  uchwałę budżetową województwa oraz sprawozdanie z wykonania budżetu województwa,

8. obwieszczenia o rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu lub rady gminy, 9)  statut urzędu wojewódzkiego, 10) inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia, jeżeli tak stanowią przepisy szczególne. Przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu. Za dzień ogłoszenia przepisów porządkowych uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu. Ogłoszenie przepisów porządkowych w sposób określony w ust. 1 nie zwalnia z obowiązku ich ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wojewoda wydaje wojewódzki dziennik urzędowy. Wymogiem jest niezwłoczny obowiązek publikacji w dzienniku urzędowym. Ponieważ akty prawa miejscowego są zawsze wydawane na podstawie ustawy można je ogłaszać w okresie od dnia ogłoszenia danej ustawy a przed jej wejściem w życie choć nie mogą one wejść w życie wcześniej niż ustawa.  Wszystkie akty prawa miejscowego są publikowane w W Dz U a akty o charakterze porządkowym dodatkowo w drodze obwieszczeń i w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu. Prawidłowe ogłoszenie jest warunkiem jego wejścia w życie. Termin wejścia w życie co do zasady 14 dni. Dniem ogłoszenia aktu jest dzień wskazany w obwieszczeniu. Wójt lub burmistrz mają obowiązek przesłania przepisów porządkowych do wiadomości wójtom sąsiednich gmin i staroście powiatu oraz organom wykonawczym następnego dnia po ich ustanowieniu .Wojewoda ma obowiązek niezwłocznego przekazania rozporządzeń porządkowych Prezesowi R M , marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom, na których terenie rozporządzenie ma być stosowane.

8.Przesłanki i skutki utraty mocy obowiązującej aktu prawa miejscowego

Instytucje samorządu terytorialnego podlegają kontroli specjalnie powołanych organów kontrolnych. Organy te wykonują czynności kontrolne i na podstawie przeprowadzonych kontroli podejmują czynności prawne zmierzające do zmiany, eliminacji lub skorygowania zauważonych nieprawidłowości. Nadzór natomiast nad jednostkami samorządu terytorialnego to zakresowo szersze pojęcie od kontroli. Obejmuje bowiem kontrolę łącznie z możliwością określonego władczego działania, np. nakładania kar za nieprzestrzeganie prawa. Sama kontrola ma możliwości tylko doradcze, polegające na sugerowaniu ww. postulowanych zmian. Nadzór inaczej wygląda w organach administracji rządowej i inaczej w organach jednostek samorządu terytorialnego. Konstytucja określa, iż samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej. Działalność natomiast samorządu terytorialnego podlega nadzorowi przez kryterium legalności. Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad stanowieniem aktów prawa miejscowego: "Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, ustanowione przez wymienione organy, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a więc z rozporządzeniami. Tak więc w przypadku stwierdzenia przez Prezesa Rady Ministrów niezgodności aktu prawa miejscowego z prawem, zobowiązany jest on do zastosowania środka nadzoru w postaci uchylenia takiego aktu." Na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o administracji rządowej w województwie Prezes Rady Ministrów może również uchylić akt prawa miejscowego, jeśli jest on niezgodny z polityką rządu albo narusza zasadę rzetelności i gospodarności. W art. 41 ust. 2 tejże ustawy określone są formy kontroli sprawowanej przez Prezesa Rady Ministrów. Ustala on w rozporządzeniu tryb kontroli aktów prawa miejscowego stanowionych przez upoważnione do tego organy jednostek samorządu terytorialnego. Obecnie nadal w tym zakresie obowiązuje rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 24 grudnia 1998 r. w sprawie trybu kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy administracji niezespolonej. Utrata mocy obowiązującej aktu prawnego może być tylko w określonych przypadkach. Jest to między innymi wydanie wyroku sądowego uchylającego akt prawa miejscowego niezgodny z innym aktem prawnym o wyższej randze, uchylenie aktu wydanego przez wojewodę ( dotyczącego organów administracji rządowej ) przez Prezesa Rady Ministrów. W przypadku przepisów porządkowych, zarówno gminnych ( wydanych przez wójta, burmistrza, prezydenta ), jak i powiatowych ( wydawanych przez zarząd ), tracą one moc obowiązującą gdy rada gminy/powiatu odmówi ich zatwierdzenia na pierwszej sesji po ich uchwaleniu. Jeśli akt prawa miejscowego był uchwalony na czas określony, traci on moc obowiązującą upływem wyznaczonego czasu obowiązywania, gdy upłynie czas jego obowiązywania. W przypadku aktu ustanowionego na czas nieokreślony zostaje on uchylony przez wydanie innego aktu prawa miejscowego.

9.Działalność legislacyjna w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego „.naruszeniem Konstytucji jest stanowienie przepisów niejasnych, które nie pozwalają obywatelowi na przewidzenie konsekwencji prawnych jego zachowań” Bardzo często spotyka się, iż powodem zdyskwalifikowania prawa okazuje się naruszenie zasad poprawnej legislacji, a nie meritum. Po prostu błąd w sztuce. Parlamentarzysta powie, że jego zadanie to uchwalanie ustaw, a od ich pisania są specjaliści w ministerstwach i parlamencie. Ale ci specjaliści przekonują, że błędy powstają w procesie przetwarzania projektu w obowiązujące prawo, czyli w Sejmie. Poza Trybunałem Konstytucyjnym, który ma okazję wypowiedzieć się na temat aktu normatywnego dopiero po jego ogłoszeniu (pomijając kontrolę prewencyjną dokonywaną na wniosek Prezydenta przed ogłoszeniem ustawy), nie ma żadnego niezależnego organu, który mógłby przedstawić fachową opinię na temat projektu ustawy zaraz po jej przygotowaniu, a jeszcze przed nadaniem biegu inicjatywie ustawodawczej przez Marszałka Sejmu.Wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego dotyczące procesu prawotwórczego odnoszą się zarówno do zagadnień prawnomaterialnych, jak również proceduralnych, m.in. zachowania trybu uchwalania ustaw określonego w przepisach prawa (w Konstytucji, ustawach i regulaminach). Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa zakres kontroli Trybunału Konstytucyjnego w stosunku do ustaw (art. 42 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym) rozciąga się nie tylko na badanie zgodności przepisów ustawy z Konstytucji , lecz także dochowanie trybu ich uchwalania (orzeczenie z 11 lutego 1992 r., K. 14/91 i wyrok z 24 czerwca 1998 r., K. 3/98), niezależnie od faktu, czy wniosek, pytanie prawne lub skarga konstytucyjna zawiera taki zarzut. Zarzuty proceduralne badane są przez Trybunał Konstytucyjny w pierwszej kolejności. Jeżeli doprowadzą one do wniosku, że przepis został uchwalony z naruszeniem trybu określonego w Konstytucji i ustawach, staje się to wystarczającą przesłanką dla uznania jego niekonstytucyjności i nie ma podstaw, by orzekać o merytorycznych treściach w nim zawartych (wyrok z 24 czerwca 1998 r., K. 3/98 odnoszący się do ustawy z 17 grudnia 1997 r. o zmianie ustawy . Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw). Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego odnoszące się do problematyki swobody ustawodawcy w stanowieniu prawa odpowiadającego celom politycznym i gospodarczym jest znaczące. Pojęcie swobody władzy ustawodawczej ma charakter względny, bowiem granice i zakres swobody ustawodawcy nie mogą wykraczać poza standardy demokratycznego państwa prawnego określonego w Konstytucji. Wprowadzone przez prawodawcę rozwiązania nie mogą prowadzić do naruszenia istoty praw konstytucyjnych. Wybór określonych rozwiązań w rozstrzyganiu kolizji wartości konstytucyjnych musi uwzględniać podstawowe wartości określone w poszczególnych normach Konstytucji (wyroki z: 9 kwietnia 2002 r., K 21/01, 23 kwietnia 2002 r., K 2/01, 21 maja 2002 r., K 30/01, 22 maja 2002 r., K 6/02, 25 czerwca 2002 r., K 45/01, 2 lipca 2002 r., U 7/01, 9 czerwca 2003 r., SK 12/03, 10 czerwca 2003 r., K 16/02, 29 września 2003 r., K 5/03, 24 lutego 2004 r., K 54/02). Stanowienie prawa, a więc także wybór najwłaściwszych wariantów legislacyjnych, (...) pozostaje w ramach politycznej swobody działań parlamentu, za którą ponosi on odpowiedzialność przed elektoratem (wyrok z 10 lipca 2007 r., K 11/06). W przypadku zarzutu pod adresem ustawodawcy sprzeczności ustawy z konstytucyjnymi wymaganiami o tak ogólnym charakterze, jak zasady demokratycznego państwa prawnego, Trybunał Konstytucyjny interweniuje tylko w wypadkach, gdy ustawodawca przekroczył zakres swej swobody regulacyjnej. Również przepisy prawa powszechnie obowiązującego powinny odpowiadać powszechnie uznawanym regułom postępowania legislacyjnego zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego, ustawodawca, bez ważnych powodów, nie powinien od zasad tam zawartych odstępować, ponieważ w tym akcie prawnym zostały skodyfikowane powszechnie uznawane reguły postępowania legislacyjnego (orzeczenia z: 24 maja 1994 r., K. 1/94, 24 października 1995 r., K. 14/95, wyroki z: 3 grudnia 2002 r., P 13/02, 26 listopada 2003 r., SK 22/02, 29 października 2003 r., K 53/02).

---