Układ rozrodczy fizjologia - wykład

W początkowym stadium zawiązki gonad są niezróżnicowane (do 6 tygodnia). W 6 tygodniu z pęcherzyka żółtkowego (→błona płodowa) wywędrowują gonocyty do zawiązków gonad. W zależności od płci syntezowane są odpowiednie hormony.

Gonocyty przekształcają się w spermatogonie (komórki płciowe męskie).

Speramtogen jest po pokwitaniu (>7 r.ż.). Wcześniej światło kanalików nasiennych jest zamknięte.

Spermatogonia zaczynają podział (około 16 roku życia gonady wykształcone całkowicie)

Wpływy hormonalne: FSH (gonadotropiny); LH (hormon luteinizujący); testosteron (hormon sterydowy).

Komórki śródmiąższowe leydiga w obrębie jąder, między kanalikami nasiennymi - mają czynność wewnątrzwydzielniczą - tworzą gruczoł śródmiąższowy jądra.

Komórki śródmiąższowe pod wpływem hormonu LH syntetyzują testosteron, dihydrotestosteron.

Testosteron → zamieniany na dihydrotestosteron (w wątrobie ...., aktywność enzymu 5αdehydrogenazy lub 5αreduktazy).

Dihydrotestosteron - najsilniejszy androgen.

LH - hormon luteinizujący u kobiet (ICSH u mężczyzn) pobudza komórki śródbłonka do produkcji testosteronu.

Spermatogeneza - brak zmian aktywności u mężczyzn; wymaga odtwarzania spermatogoni

Liczba plemników: 60000 plemników/1mm3 (widać do czego jest zdolny facet :D)

Spermatogonia:

*Ad - ciemne - rezerwa w jądrze

*Ap - jasne - intensywna mitoza dają kolejne pokolenia Ap. Część z nich przekształca się w spermatogonia B (→spermacytogeneza - przekształcanie w spermatocyty I rzędu - tylko zmiana struktury).

Ze spermatocytów I rzędu powstają spermatocyty II rzędu → 4 spermatydy → plemniki (spermiogeneza).

Budowa nabłonka plemnikotwórczego w kanalikach krętych jądra.

Błona własna kanalika nasiennego - najbliżej niej spermatogonia, dalej spermatocyty I, II rzędu, spermatydy .....

Plemniki odrywają się gdy zajdzie spermiogeneza.

Komórki podporowe Setolego - wypustki protoplazmatyczne - przytwierdzające komórki spermatogen. do nabłonka plemnikotwórczego, pośredniczą w wymianie substancji odżywczych tworzą osocze dla plemników; produkują białko wiążące androgeny - białko ABP i kumulują je na terenie jąder.

Komórki Setolego fagocytują ciałka resztkowe w trakcie spermiogenezy.

Cykl spermatogenetyczny - 74 dni.

Aparat Golgiego w spermatydzie osiąga jeden z biegunów jądra, a centriola jest po przeciwnej, z której wyrasta wić.

Zmniejszenie objętości jądra plemnika, kondensacja chromatyny (przestaje być aktywna transkrypcyjnie)

Zmniejszenie główki, mitochondria kumulują się wokół włókna osiowego witki i tworzą ciałka resztkowe.

Spłaszczona główka - na szczycie akrosom (z pęcherzyka nałożonego z aparatu Golgiego) z enzymami proteolitycznymi

Wstawka - włókno osiowe witki otaczające mitochondria witka

Fale spermatogenetyczne - zmiany aktywności

Spermatogeneza a temperatura:

-w jamie brzusznej temperatura 2-3^oC wyższa → rozwój nowotworów

-zstępowanie jąder po porodzie

Teratospermia:

*kilka % plemników ma zmieniony kształt (>25% = choroba = teratospermia)

*w ejakulacie > 60000/mm3

*oligospermia niebezpieczne gdy jest ich <10000.mm3

*badania: liczba plemników, ich morfologia, ruchliwość plemników → wpływ na zapłodnienie.

I osocze nasienia tworzone przez komórki Setolego; w najądrzu 90% płynu wyeliminowana, a wprowadza szereg czynników zmieniających właściwości plemników (w najądrzu).

W ejakulacie wydz. pęch. nas. (kartograf by się przydał :P), gruczołu krokowego i gruczołu opuszkowo- cewkowego

- osocze nasienia (najwięcej tworzy gruczoł nasienny).

Gruczoł krokowy umożliwia prawidłowe funkcjonowanie plemnika - związki odżywcze, witamina C, białka, lipidy, fruktoza, kwas cytrynowy.

Czynnik koagulujący nasienie wytwarzany w pęch. nasiennym.

Gruczoł krokowy wytwarza enzym wytwarzający nasienie.

20000 - 400000 oocytów I rzędu znajduje się w pęcherzykach jajnikowych pierwotnych

Oocyt II rzędu w stadium metafazy przeniesione do jajowodu.

Gdy plemnik przebija się przez błonę oocytu II rzędu zachodzi dalsza część podziału (od metafazy)

Pęcherzyki jajnikowe - w części korowej jajnika.

-pierwotne - przed okresem dojrzewania w środku pęcherzyka → oocyt I rzędu, 1 warstwa komórek otaczających

-wzrastające - oocyt otoczony osłonką przejrzystą (komórki tworzące warstwę dzielą się i tworzą warstwę ziarnistą; tworzy się osłonka przejrzysta i łącznotkankowa otaczająca pęcherzyk)

-dojrzewający - powstają przestwory wewnątrz pęcherzyka

-pęcherzyk Graafa w warstwie ziarnistej przestwory (płyn pęcherzykowy) powstaje dojrzały pęcherzyk jajnikowy.

Komórki najbliżej oocytu tworzą wieniec promienisty (komórki ziarniste).

Pęcherzyki jajnikowe produkują estrogeny - działają m.in. na błonę śluzową macicy.

Owulacja - pękanie pęcherzyka Graafa (ok. 14 dnia cyklu).

Cykl miesiączkowy:

*sterowany przez układ neurohormonalny

*podwzgórze wydziela gonadoliberynę (oddziaływuje na przysadkę, która wydziela LH i FSH)

*hormony przysadkowe (gonadotropiny) oddziaływują na gonady do wydzielania sterydowych hormonów - estrogeny i progesteron (oddziaływują na narządy rozrodcze)

*1 pęcherzyk jest pęcherzykiem Graafa

*wysokie FSH - obecność receptorów dla FSH → reakcje komórki → wzrost i dojrzewanie pęcherzyka (wrażliwość komórki związana z liczbą receptorów)

*komórki warstwy ziarnistej reagują na FSH (przez receptory)

*po 6 dniu spadek FSH

*w czasie owulacji max stężenie FSH przy wysokim stężeniu LH

*po owulacji spadek stężenia FSH

*LH wzrost przy owulacji - najlepszy wskaźnik poprzedzający wystąpienie owulacji (LH - okres przedowulacyjny)

*LH - pękanie pęcherzyka Graafa → tworzenie ciałka żółtego → czynność endokrynowa.

*w pierwszych dniach po owulacji znaczna wartość LH (komórki muszą być wrażliwe na obecność LH)

*ciało żółte - komórki ziarniste; w komórkach luteinowych syntetyzowany progesteron → komórki te skupiają barwnik (luteinę).

*komórki paraluteinowe tworzone z wewnętrznej warstwy osłonki pęcherzyka jajnik. → synteza estrogenu.

*ciałko żółte - mało progesteronu → brak zapłodnienia albo wczesny poród

*ilość receptorów zależy od fazy przedowulacyjnej

*owulacja ↑ LH, potem ↓LH - zanik ciałka żółtego (koniec cyklu jajnikowego) → ciałko białe.

*hormony sterydowe - przed owulacją wzrost estrogenu (syntetyzowany w warstwie ziarnistej), rozwój pęcherzyka jajnikowego → pęka pęcherzyk Graafa, ↓ estrogenu

*↑estrogenu gdy ciałko żółte

*↓progesteronu przed owulacją, rozwój ciałka żółtego - ↑ progesteronu, po zaniku ↓.

Błona śluzowa macicy - faza folikularna (przedowulacyjna) pod wpływem FSH

*II lutealna, -LH (poowulacyjna)

I - faza pęcherzykowa - dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego

II - faza owulacji

III - lutealna - ciałko żółte

Faza złuszczania - warstwa powierzchniowa, czynnościowa odbudowa warstwy, estrogen odpowiada za odbudowę błony macicy, pobudza podziały mitotyczne do wzrostu, pogrubia się ok. 5 mm, odtwarzanie warstwy złuszczeniowej.

Faza wydzielania - pogrubienie ze względu na zmiany w komórkach, zatrzymanie H₂O w błonie, błona rozpulchniona, naczynia tętnicze → kręty przebieg (tętnice spiralne)m gruczołu maciczne wydzielają wydzielinę.

Światło naczyń spiralnych → nacisk → nie dopływa krew do warstwy czynnościowej macicy → niedobór tlenu → anemizacja błony śluzowej macicy → błona obumiera → uwalniany czynnik poprawiający ukrwienie → otwieranie światła → krew dopływa ale prąd krwi powoduje odrywanie złuszczonych tkanek → krwawienie miesiączkowe.

Faza wydzielnicza - wpływ progesteronu.

Zapłodnienie:

*oddziaływanie zarodka (blastocysta) na ciałko żółte

Komórki trofoblastyczne zarodka → gonadotropina kosmówkowa HCG ↑ działa na ciałko żółte które nie zanika

*produkcja progesteronu i estrogenu

*ciałko żółte nieprawidłowo wydzielone → bezpłodność;

-przez 3,4 miesiące ciąży → potem łożysko produkuje progesteron

*ciałko żółte ciążowe → faza lutealna do jamy macicy wpada blastocysta → implantacja → oddziaływanie na jajniki → gonad. hGG pobudza czynność ciałka żółtego produkującego intensywnie hormony.

oocyt II rzędu (metafaza) - osłonki, w. ziarnista → wieniec promienisty.

*plemnik przeciska się przez wieniec promienisty

-osłonka przejrzysta - błona komórkowa

*fuzja błony komórkowej → uwolnienie polocytu → wnika 1 plemnik.

*polispermia - wniknięcie na teren cytoplazmy komórki jajowej więcej niż 1 plemnika

Kapacytacja - stopniowe dojrzewanie plemników w drogach rodnych kobiety, nabywanie zdolności plemników do zapłodnienia w drogach rodnych kobiety.

akrosom → substancje niszczące bariery

→osłonka przejrzysta nieprzepuszczalna dla plemników

→warstwa korowa → blok przeciwko polispermii

→jądro plemnikowe - reszta zanika → przedjądrze męskie (małe potem większe) i komórka jajowa (przedjądrze żeńskie) → kariogamia → jądro zygotyczne (2n) → blastomery → mitoza → duża ilość ale małe → w jajowodzie.

Bruzdkowanie:

*całkowite

*prawie równomierne

*asynchroniczne - nie wszystkie blastomery dzielą się w tym samym czasie

*morula - kulka złożona z blastomerów (osłonka przejrzysta)

*blastocysta - osłonka przejrzysta zanika, twór kulisty, występuje trofoblast → zewnętrzna powierzchnia blastocysty → synteza hCG

*węzeł zarodkowy - embrioblast - powstaje organizm ludzki

*jama blastocysty - wypełnione płynem, wolna blastocysta

*bruzdkowanie 3-4 dni

*5 dzień morula do jamy macicy

*6-7 dzień implantacja dzięki komórkom trofoblastycznym → wydzielane enzymy lizosomalne (proteolit) - uszkodzenie błony śluzowej macicy i wtargnięcie blastocysty do macicy

*syncytiotropowe - rozrasta się tworząc przestrzenne lakuny → wpływa krew matki → czerpanie z krwi substancji odżywczych lakuny, przed łożyskiem

*cytotrofoblast - 1 warstwa, otacza jamę blastocysty

*syncytiotrofoblast - pobudzenie kosmówki → łożysko

Wpływ na błonę śluzową macicy:

*faza złuszczania - miesiączka

*faza wzrostu - grubość błony śluzowej macicy

*faza wydzielania - produkuje wydzielinę sprzyjającą zarodkowi (blastocyście) występuje glikogen, substancje odżywcze

*faza niedokrwienia - zamknięcie światła tętnic spiralnych

Trofoblast bierze udział w tworzeniu kosmówki.

Bruzdkowanie - w jajowodzie, etap bezwzrostowy

Gastrulacja - umożliwia różnicowanie komórek

Różnicowanie:

I etap gastrulacja z niezróżnicowanej komórki embrioblastu, wydzielają się linie komórkowe (ekto, endo, mezoderma)

Listki zarodkowe w obrębie materiału służącego do wytworzenia błon płodowych. Listki zarodkowe początkowo łączą się ze sobą. Potem zarodek oddziela się od listków zarodkowych.

Błony płodowe, każda z nich:

*mezoderma i jakiś listek zarodkowy

I Kosmówka: trofoblast i mezoderma (najbardziej zewnętrzna), ulega przekształceniom w łożysko (struktura matczyno-płodowa)

II jama owodni otoczona przez komórki ektodermalne (w środku)

*do lakun wlewa się krew matki

III pęcherzyk żółtkowy z endodermą

*ciągłość listków zarodkowych

*dziecko między owodnią a pęcherzykiem żółtkowym

*w mezodermie przestwory - jama kosmówki

*szypuła zarodka (brzuszna) z niej pępowina → pasmo mezodermy

III omocznia zredukowana, wzrasta w szypułę brzuszną, uwypuklenie endodermalne w obrębie mezodermy , z niej powstają naczynia pępowinowe

Kosmówka - pozazarodkowa jama ciała

Funkcje błon:

*kosmówka - kształtowanie łożyska

*owodnia - płyn owodniowy w jamie, zabezpieczenie przed urazami, wydalanie moczu dziecka, ochrania

*łożysko eliminuje produkty przemiany materii

*filtrowanie płynu owodniowego (udział biorą amnioblasty)

*ilość płynu owodniowego ↑ 37 tydzień ciąży - 1 litr; 2 tygodnie przed porodem ↓

*amniopunkcja - nakłucie owodni, pobranie płynu owodniowego ok. 16 tygodnia ciąży

*pęcherzyk żółtkowy - pierwszy narząd krwiotwórczy, w ścianie - wyspy krwiotwórcze (potem te funkcje przejmuje wątroba i śledziona, a na końcu szpik kostny)

*łożysko

Kosmówka:

-gładka

-kosmata - tworzy kosmki wnikające w błonę śluzową macicy (=błonę doczesną) + błonę śluzową macicy = łożysko

*jama kosmówki (między kosmówką a owodnią), jama owodni zanika

*pępowina

2 tętnice + 1 żyła zespolone tkanką łączną galaretowatą (2szypuły → galareta Wortona)

→długość 35cm - 60 cm, średnica 2 cm

*do łożyska krew dopływa 2 tętnicami pępowinowymi, tam krew wpływa do naczyń włosowatych (wymiana krew matki-dziecka), potem żyła pępowinowa, potem żyła dolna główna i miesza się z krwią pępowinową z dolnej części ciała (krew najbardziej utlenowana) → do serca dziecka

*krążenie łożyskowe zaczyna funkcjonować w 21-22 dniu po zapłodnieniu (zaczyna bić serce)

*kosmki zawierają naczynia włosowate (między krwią matki i dziecka bariera łożyskowa nigdy nie przerwana)

*kosmki kosmówki tworzą „liścienie” (10-40 w łożysku) oddzielone od siebie przegrodami łożyskowymi (zbudowanymi z błony doczesnej); liścień obmywany przez krew matki (→w przestrzeniach międzykosmówkowych; wypływ żyłą maciczną, wpływa tętnicami spiralnymi; wymiana krwi matki i dziecka tam gdzie bariera jest cienka - gazy, substancje odżywcze)

*łożysko ??średnica?? 20 cm, grubość 2,5 cm, waga 0,5 kg.

*czynność endokrynna:

-produkcja progesteronu i estrogenów

-gonadotropina kosmówkowa (produkowana przez trofoblast)

-laktogen łożyskowy jak hormon wzrostu i prolaktyna (ale słabiej)

-relaksyna - rozluźnia spojenie łonowe

*bariera łożyskowa chroni przed niektórymi czynnikami szkodliwymi

*tarczka zarodkowa (ekto, endo → daje m.in. somity i strunę grzbietową, mezoderma)

Somity - woreczki po dwóch stronach struny grzbietowej (decyduje gdzie głowa i tłów)

Mezoderma - z niej tkanka mezenchyma (IV listek zarodkowy); część mezodermy wywędrowuje, (tkanki łączne z mezenchymy)

Z mezodermy:

*mięśnie

*gonady

*nerki

*błony surowicze

*wszystkie tkanki łączne

*....................

Z ektodermy:

*komórki nerwowe

*naskórek

*gruczoły skóry

Krążenie łożyskowe:

-krew dopływ:

tętnica → z ciała dziecka: CO₂, mało substancji odżywczych, dużo produktów przemiany materii (mocznik)

-żyła pępowinowa:

tlen, dużo substancji odżywczych, mało mocznika

wpływa do żyły głównej dolnej; do prawego przedsionka

-w krążeniu płodowym krew omija płuca (mały obieg) - w małym stopniu wymiana

Serce płodowe: (59 dzień po zapłodnieniu)

*otwór owalny (między prawym i lewym przedsionkiem) - struktura wewnątrzsercowa

*przewód tętniczy Botala łączy pień płucny z aortą → przekształcony w więzadło tętnicze

prawy przedsionek, komora

lewy przedsionek, komora

aorta, pień płucny, tętnice płucne, 2 żyły (główna dolna i górna)

prawy przedsionek → komora → pień płucny → tętnica płucna

*ominięcie małego obiegu krwi prawy przedsionek ( z żył głównych dolnej i górnej)

→część do prawej komory, a część 50-70% przez otwór owalny do lewego przedsionka (prawy przedsionek ciśnienie wyższe niż w lewym)

*zastawka otworu owalnego otwiera się w kierunku lewego przedsionka

*lewy przedsionek → lewa komora → aorta

*krew z prawej komory do pnia płucnego (mały % do tętnic, 95% obj. krwi wpływa przewodem Botala [struktura pozasercowa] do aorty)

Po urodzeniu: do prawego przedsionka dopływa mniej krwi (ciśnienie maleje i zastawka zamyka się, bo w lewym przedsionku wyższe ciśnienie)

Przewód Botala zaciśnięty → daje więzadło tętnicze

Rozwój zarodkowy - do końca 8 tygodnia, wykształcenie narządów umożliwiających życie

Rozwój płodowy

5 tydzień - występuje narząd skrzelowy z niego powstają elementy chrzęstne, mięśniowe, naczynia krwionośne, twarzy, ust .......

Narząd skrzelowy:

*łuki skrzelowe na zewnątrz (6 par)

*5,6 łuk bardzo małe

*między nimi bruzdy skrzelowe - zagłębienia

*w jamie gardłowej dziecka kieszonki skrzelowe wysłane endodermą

Z I łuku skrzelowego powstaje kość jarzmowa, kości podniebienne, łuska kości skroniowej, młoteczek, kowadełko

II - początek strzemiączka

IV, V, VI - chrząstki krtani

I-sza kieszonka skrzelowa oddziela I-szy i II-gi łuk - pocz. jamy, błony bębenkowej i trąbki słuchowej.

III-cia - pocz. grasicy

Z I-szej bruzdy - przewód słuchowy zewnęrzny ........... ....... ......... I-szej kieszonki

Powyżej 8 tygodnia ruchy dziecka (ma 3 cm); pod koniec 8 tygodnia wyczuwalne ruchy

Koniec 3 miesiąca kostnienie układu szkieletowego

*początkowo chrząstka szklista

4 miesiąc - twarz nabiera ludzkich rysów

Maź - werniks - zabezpiecza płód

Lanugo - „meszek” pokrywający ciało dziecka

Surfaktant - umożliwia odkształcanie pęcherzyków płucnych w czasie oddychania (nie sklejają się)

Pneumocyty typu drugiego produkują surfaktanty (pojawiają się w 24 tyg.)

Czas trwania ciąży:

→wiek miesiączkowy

280 dni (40 tyg.) od I-szego dnia ostatniej miesiączki

→wiek owulacyjny

266 dni (38 tyg.) od momentu owulacji (zapłodnienia)

Czynniki teratogenne (→wady rozwojowe u płodu):

*chemiczne

*leki

*wirusy, bakterie

*fizyczne (promieniowanie jonizujące)

Najbardziej wrażliwe - do 2 miesięcy (bo wtedy intensywny proces różnicowania).

Okresy krytyczne narządów np.:

→od 9 tyg. okresy te nie występują

→ośrodek układu nerwowego 3, 4, 5 tyg.

→ kończyny górne, dolne 4,5 -7 tyg

→zewnętrzne narządy płciowe do 9 tyg.

Metody w diagnostyce prenatalnej

biofizyczne laboratoryjne

Metody biofizyczne:

-USG

-elektrokardiografia płodowa

-tomografia komputerowa (bardziej niebezpieczna)

-wziernikowanie

-biopsja kosmówki

Metody laboratoryjne:

-stan hormonów

-aktywność enzymów

-materiał: mocz, krew

-badanie cytogenetyczne

-genetyka molekularna

Wskazania do diagnostyki prenatalnej:

*wiek matki > 35 lat

*poprzednie dziecko z wadą wrodzoną

*wykrycie u rodzica aberracji chromosomowej

*występowanie w rodzinie mutacji genowych - sprzężonych z płcią lub chorób metabolicznych

*nieprawidłowy obraz płodu w USG

*zadziałanie środowiskowych czynników teratogennych.

---