analiza ucznia zdolnego, dla dzieci, arkusze obserwacji

Analiza przypadku rozpoznania i rozwiązania problemu edukacyjnego ucznia zdolnego

xxxxx jest uczniem klasy 4 szkoły podstawowej. Ma 11 lat. Jest koleżeński, uprzejmy, miły, sympatyczny, ambitny, zdolny, inteligentny, pomaga słabszym koleżankom i kolegom, jest lubiany przez swych rówieśników. Przypadek xxxxx zainteresował mnie już rok temu, gdy xxxxx brał udział w Międzynarodowym Konkursie Matematycznym „Kangur” i jako uczeń trzeciej klasy uzyskał najlepszy wynik w danej grupie wiekowej „Maluch”, zdobywając główną nagrodę - wyjazd do Lego landu. Wtedy zwróciłem na niego, jako nauczyciel matematyki szczególną uwagę. Już wówczas przeprowadziłem wstępny wywiad z wychowawcą klasy, jego rówieśnikami oraz z jego mamą na temat uzdolnień matematycznych ucznia. W tym roku szkolnym prowadzę zajęcia z matematyki, w klasie, do której uczęszcza xxxxx. Już na pierwszych lekcjach dał się poznać jako uczeń, który posiada znacznie większą wiedzę i umiejętności matematyczne niż jego rówieśnicy. Postanowiłem, więc zająć się przypadkiem xxxxx i spróbować przygotować go do wzięcia udziału w Międzyszkolnym Konkursie Matematycznym dla uczniów klas 6 oraz w Międzynarodowym Konkursie Matematycznym „Kangur 2001”. Jest to ogromne wyzwanie dla xxxxx, jak również i dla mnie. Z jednej strony wiąże się to z pewnym niebezpieczeństwem, mianowicie: w razie niepowodzenia i stawianych uczniowi wymagań przekraczających jego możliwości może nastąpić blokada, niechęć, a z drugiej strony wiąże się to z podniesieniem atrakcyjności społecznej ucznia, - mimo, że xxxxx jest osobą znaną w szkole. Przeprowadzone wstępne rozmowy z uczniem i jego rodzicami - mamą xxxxx, wychowawcą klasy oraz innymi nauczycielami, którzy znają ucznia utwierdziły mnie o słuszności podjętej decyzji.

Badanie diagnostyczne rozpocząłem w październiku i kontynuowałem do końca marca br. W pierwszej fazie badanie to dotyczyło obserwacji zachowania się ucznia na lekcjach matematyki w sytuacji, gdy:

- należało rozwiązać samodzielnie zadanie, siedząc w ławce

- uczeń jest wywołany do tablicy i każe mu się rozwiązać zadanie, a jego rówieśnicy obserwują jego poczynania

- uczeń wspólnie z grupą rówieśników rozwiązuje zadanie

Diagnoza ta dotyczyła obserwacji ucznia na trzech lekcjach. Dla pełnego obrazu xxxxx ważną sprawą były również spostrzeżenia jego rodziców, szczególnie mamy. Jej informacje na temat zainteresowań syna bardzo mi pomogły w dalszej pracy. W dalszej części diagnozy postanowiłem ustalić poziom wiadomości i umiejętności matematycznych ucznia oraz ocenić, w jakim stopniu jest to zgodne z wymaganiami obowiązującymi na lekcjach matematyki. Badanie zostało przeprowadzone w formie testu. Wykazało ono wysoki poziom sprawności intelektualnej ucznia. Na podstawie przeprowadzonego badania mogłem określić, że xxxxx posiada wysoki zakres pamięci wzrokowej, słuchowej i cechuje go duża koncentracja uwagi. Chłopiec chętnie i szybko wykonuje zadania, które są dla niego interesujące i nie sprawiają mu większych trudności. W przypadku zadań wykraczających poziom nauczania nie rezygnuje z ich wykonania, stara się znaleźć metodę ich rozwiązania, co w większości mu się udaje. Poziom rozwoju umysłowego jest bardzo wysoki. W diagnozie tej posłużyłem się eksperymentem diagnostycznym wzorowanym na metodyce badań J. Piageta, a jego teoria posłużyła mi za podstawę interpretacji wyników osiąganych przez badane dziecko. Kolejną fazą przeprowadzonego badania po dwóch tygodniach było sprawdzenie: „Jak uczeń zachowuje się w sytuacji trudnej, która wymaga od niego wysiłku intelektualnego?” Mam tu na myśli sytuacje charakterystyczne zachowania się ucznia podczas rozwiązywania zadań matematycznych nietypowych. Część informacji na ten temat uzyskałem podczas prowadzonych obserwacji ucznia w klasie w sytuacji, gdy musiał podjąć próbę rozwiązania zadania o wyższym poziomie. Z doświadczeń moich wynika jednak, że jest to reakcja obronna. Nie jest to obraz pełny, nie wiadomo, bowiem, jak uczeń zachowuje się w innych warunkach. Dlatego też to badanie diagnostyczne przeprowadzone zostało w oddzielnej sali po zajęciach szkolnych.

Badanie miało na celu określić:

- w jakim stopniu potrafi zrozumieć sens zadań matematycznych typu szkolnego o wyższym poziomie?

- czy potrafi przeczytać zadanie ze zrozumieniem?

- czy jest w stanie skupić się nad jego treścią?

- jak reaguje na spostrzeganą trudność i jak sobie z tym radzi?

Przeprowadzone badanie potwierdziło moje wcześniejsze spostrzeżenia. Pokazało ono, że uczeń nie ma trudności z opanowaniem na właściwym poziomie czytania i pisania. Czyta płynnie, właściwie artykułując wyrazy. W pełni rozumie przeczytany tekst. Szczególnie wysoka jest integracja procesów wzrokowo - słuchowo - ruchowych. Ogólne możliwości ucznia są bardzo wysokie.

xxxxx wykazuje prawidłową integrację czynności percepcyjnych i motorycznych:

- brak zaburzeń dynamiki procesów nerwowych, dający wyjątkowe efekty scalania działania i spostrzegania

- wysoki poziom analizy i syntezy wzrokowej

- doskonały poziom rozwoju operacyjnego rozumowania w stosunku do zakresu pojęć i umiejętności matematycznych

- duża odporność emocjonalna i zdolność do kierowania swym zachowaniem w sytuacjach trudnych, wymagających wysiłku intelektualnego

- wysoka samoocena ucznia, zwłaszcza w zakresie możliwości poznawczych i wychowawczych

- duża motywacja działania

Zaleca się, aby:

1. Uczeń prowadził systematyczną, dodatkową pracę indywidualną w zakresie zastosowania specjalnych metod postępowania w sytuacjach trudnych, doskonalenie rozwoju inteligencji operacyjnej pod kierunkiem nauczyciela matematyki.

2. Ćwiczyć w domu rozwiązywanie różnego typu zadań, o różnym stopniu trudności - rola rodziców.

3. Opracować program konkretnych celów, które będą realizowane w trakcie zajęć z uczniem - nauczyciel matematyki

4. Pogłębiać znajomość zasad matematycznych i wdrażać do stosowania w ich w praktyce - nauczyciel matematyki.

5. Na terenie szkoły wskazane są dodatkowe ćwiczenia umożliwiające rozwijanie zainteresowań ucznia

Uwaga! Nie można dopuścić do przeciążenia szczególnie w domu, by nie przekroczyć kresu możliwości ucznia.

Uwagi końcowe:

Od samego początku podczas przeprowadzanej diagnozy uczeń chętnie uczestniczył w prowadzonych zajęciach. Miał ogromną satysfakcję, że prowadzone zajęcia przeznaczone są tylko dla niego, a on może wykazać się indywidualnie swoimi umiejętnościami matematycznymi. Jest to typowa reakcja ucznia klasy czwartej na zaistniałą sytuację - szczególnie ucznia zdolnego. Na lekcjach xxxxx pracował jeszcze intensywniej. Zgłasza się do odpowiedzi - zapytany odpowiada zawsze prawidłowo. Rozwiązuje zadania nie tylko obowiązkowe, ale również nadobowiązkowe. Udział w Międzyszkolnym Konkursie Matematycznym dla uczniów klas 6 potwierdził jego możliwości matematyczne. W prawdzie nie zakwalifikował się do drugiego etapu, ponieważ zabrakło mu jednego punktu w ogólnej klasyfikacji, ale biorąc pod uwagę fakt, że był najmłodszym uczestnikiem konkursu wypadł rewelacyjnie na tle uczniów klas szóstych z 16 szkół biorących udział w konkursie. Zadania nietypowe, gdzie należało wykazać się logicznym myśleniem wykonał bezbłędnie. Błędy, które popełnił, to błędy typowo rachunkowe, nie zniechęciło go to jednak do dalszej pracy, wręcz przeciwnie jeszcze bardziej zdopingowało, czego dowodem jest fakt zdobycia przez ucznia w tym roku szkolnym w Międzynarodowym Konkursie Matematycznym „Kangur 2001” I miejsca w szkole w danej grupie wiekowej, III miejsca w Wielkopolsce, a V miejsca w kraju, co potwierdza wysoki poziom wiadomości i umiejętności ucznia. Przeprowadzone badanie diagnostyczne i osiągnięcia ucznia wskazują na znaczny rozwój intelektualny, oraz dalsze możliwości rozwoju i doskonalenia.

Karta obserwacji ucznia

Nazwisko ucznia ............................................ klasa ........................

Prowadzący obserwację ucznia: ........................................................

A - zawsze lub bardzo często B - często C - czasami D - rzadko E - bardzo rzadko lub wcale

Obserwacja pracy ucznia dostarczyła informacji o tym, że:

A	B	C	D	E	Szybko przyswaja sobie nowe pojęcia
A	B	C	D	E	Sprawnie korzysta z algorytmów
A	B	C	D	E	Jego rozwiązania zadań są typowe
A	B	C	D	E	Pamięta podstawowe pojęcia, wzory i definicje
A	B	C	D	E	Udziela dobrych odpowiedzi na typowe pytania
A	B	C	D	E	Sprawnie rozwiązuje zadania
A	B	C	D	E	Planuje rozwiązanie zadania rozbijając je, na mniejsze części (jeśli trzeba)
A	B	C	D	E	Sprawnie odczytuje treść zadań, wyszukując konieczne dane do jego rozwiązania i określając związki z nimi
A	B	C	D	E	Zmienia metodę rozwiązania, gdy wcześniej wybrana okazuje się mało efektywna
A	B	C	D	E	Prezentuje rozwiązania zadań i problemów na różne sposoby, np. używając diagramów, wykresów
A	B	C	D	E	Jego rozwiązania są oryginalne nietypowe
A	B	C	D	E	Dobiera metodę stosowaną do rozwiązywanego problemu
A	B	C	D	E	Planuje rozwiązanie zadania otwartego lub problemu i konsekwentnie realizuje plan
A	B	C	D	E	Uogólnia otrzymane rozwiązania zadań i stawia nowe pytania
A	B	C	D	E	Bada samodzielnie, interesujące go nowe dziedziny matematyki
A	B	C	D	E	W przypadku trudności, poszukuje w rozsądny sposób pomocy
A	B	C	D	E	Jest wytrwały pomimo trudności
A	B	C	D	E	Jest otwarty na uwagi, sugestie i krytykę
A	B	C	D	E	Demonstruje gotowość do podnoszenia jakości swej pracy
A	B	C	D	E	W swojej pracy jest systematyczny , staranny i dobrze zorganizowany
A	B	C	D	E	Bierze udział w pracy klasy lub grupy
A	B	C	D	E	Jego wypowiedzi ustne są logiczne i stosuje w nich właściwy matematyczny język
A	B	C	D	E	Jego prace pisemne są uporządkowane i jasne, stosuje w nich adekwatną symbolikę, notację i język
A	B	C	D	E	Potrafi pracować samodzielnie
A	B	C	D	E	Przejawia zainteresowanie pracą

PRACA W GRUPACH

D - dobrze S - słabo N - nie pracuje

Organizacja grupy

Data obserwacji

16.10.2000

15.11.2000

14.12.2000

17.01.2001

1. Akceptowanie powierzonych ról członkom grupy:

a) swojej

b) innych uczniów

2. Akceptowanie przydzielonych prac

3. Udział w rozwiązywaniu ewentualnych konfliktów

Organizacja pracy w grupie

1. Akceptowanie ustalonych zasad pracy w grupie

2. Planowanie wspólnych działań

3. Współudział w podejmowaniu decyzji

4. Przyjmowanie odpowiedzialności za pracę

Komunikacja w grupie

1. Udział w dyskusji

2. Słuchanie innych

3. Zadawanie pytań

4. Udzielanie odpowiedzi

5. Uzasadnianie swojego stanowiska

Prezentowanie rezultatów grupy

Karta obserwacji pracy w grupach

Imię i nazwisko ucznia:............................................ klasa ..............

Prowadzący obserwacje ucznia: ..................................................................