ZIEMNIAK Wymagania klimatyczne i glebowe: Wrażliwe na temp., bulwy i nadziemne części przemarzają nawet -2˚C. Woda: współczynnik transpiracji jest różny, w rejonie gdzie jest sucho to 280 (oszczędnie gospodaruje wodą) a gdzie jest więcej opadów to 500. Wymagania glebowe: małe -najmniejsze z okopowych, gleby kompleksu żytniego słabego a nawet bardzo słabego. Największe plony uzyskuje się na kompleksach żytnich bdb. i pszennych. Ziemniak toleruje gleby kwaśne. Stanowisko w zmianowaniu: przedplon: uprawiane po roślinach zbożowych najczęściej po życie i owsie ( w górach). Po dobrych przedplonach też ale rzadko jest to stosowane. Uprawiane na oborniku (rozpoczynają zmianowanie). Nie może być uprawiany w monokulturze, choroby - mątwik ziemniaczany.Mechaniczna uprawa: Zależy od przedplonu. Po zbożach: podorywka, bronowanie, obornik na koniec lata, początek jesieni i orka średnia a na zimę orka zimowa. Najczęściej obornik daje się później i orka głęboka -ziembla. Wiosna: bronowanie włókowanie, na głębokość 15cm nie powinny występować bryły większe niż 25mm. Stosujemy kultywator. Powierzchnia wyrównana i zagęszczona (praca sadzarki zależna jest od wyrównania gleby). Wymagania pokarmowe: Duże, na 1 tonę bulw pobiera N 4,7-5 kg, P2O5-2,2 kg, K2O-9 kg, Mg-0,6 kg, Ca-3,3 kg. Nawożenie: nawozy organiczne-obornik i uzupełnia się nawozami mineralnymi. Obornik 20t, N-100, P2O5-60, K2O-140. Gnojowica 50 m3, N-200, K2O-180. Nawożenie mineralne: do dawki 90kg N, N:P:K - 1:1:1,5. Jadalne 1:1:2, przemysłowe 1:1,2:1,3, jadalne sadzeniaki 1:1:1,5. Ziemniaki na sadzeniaki ograniczyć dawki azotu nie więcej niż 70kg. Zależnie od kompleksu i zawartości składnika w glebie dawki fosforu: 0-100, potasu:25-160, azotu:60-140kg/ha. Nawozy stosujemy na wiosnę przed sadzeniem. Plony są niższe, średnio 180kwintali z ha, czasem poniżej 150q/ha. W Polsce ziemniaki się wyradzają bo sadzone są chore (zarażone wirusami np. mozaiki). Zarażenie też następuje przez mechaniczną uprawę. Ważne jest sadzenie ziemniaków zdrowych, kwalifikowanych. Wyradzanie zależy od rejonu kraju. Wymiana co 5 lat nad morzem, na północy; nas też co 5lat lub co 4. Na zachodzie co 3 lata. Błędy: sadzenie zarażonych ziemniaków, rzadkie wymienianie ziemniaków (wyradzanie), przekrawanie ziemniaków (zarażanie zdrowych przez chore). Charakterystyka odmian: odporne na wirusy: orlik, irga, aster, bardzo podatne na wirusy: ruta frezja, irys, bliza, fauna, fala, roda. Odporne na zarazę: bzura, bronka, lawina grot, podatne na zarazę: drog, orlik, malna, ruta, irys, frezja. Duże wymagania glebowe: azalia, cyna, wilga, na gleby lekkie: frezja, orlik, fauna, fala. Najlepsze odmiany ziemniaka: bardzo wczesne - frezja, lotos; średnio wczesne: kolia, fauna, jagoda irys; srednio późne i późne: lawina, grot, bzura, heban, fala. Grupy użytkowe ziemniaków: 1. Jadalne - jednolity kształt bulw płytkie oczka, nie ciemnieje miąższ, odpowiedni smak. 2. Przemysłowe - zawierają dużo skrobi > 18%, dają wysoki plon bulw. 3. Pastewne - wysokoplenne, bogate w białko, skrobię, miąższ kleisty. Typy kulinarne ziemniaków jadalnych: A - sałatowe - nie rozpadają się w czasie gotowania. B - wszechstronnie użytkowane pod względem kulinarnym - mączyste, po ugotowaniu lekko pękają na powierzchni i nie nadają się na sałatę. C - mączyste i dość suche - miąższ dość luźny, o delikatnej strukturze miąższu, po ugotowaniu pękają lub rozpadają się. D - mączyste i suche - po ugotowaniu całkowicie się rozpadają. E - do produkcji frytek. F - do produkcji chipsów. Normy sadzenia ziemniaków ( przy wysokiej/średniej/ rozstawie rzędów). Rozstaw rzędów 62,5-67,5 cm.
Sadzimy kiedy gleba się ogrzeje 6-8ºC, w II połowie kwietnia. Zakwita mniszek pospolity, alba agrest wypuszcza liście. Sposób sadzenia: ręcznie, obsypnikiem zagłębienia sadzi się i potem znów obsypnikiem zasypuje. Wschody mogą nastąpić nawet po miesiącu od posadzenia. Najlepiej jest podkiełkować (podnieść temp. otoczenia i zaświecić światło), wtedy szybciej wschodzą - trzeba sadzić sadzarką do podkiełkowanych ziemniaków, wschodzą po 2 tygodniach. Głębokość sadzenia:10-12 cm od dna bruzdy. Nie za głęboko i nie za płytko. Za płytko po osiadaniu ziemi część bulw wystaje. Za głęboko źle jest zbierać ( większe koszty zbioru). Pielęgnacja: 3 metody pielęgnacji:1. Pielęgnacja mechaniczna - od posadzenia do wschodu; brona chwastownik i obsypywanie, i powtarzamy co ok. 10 dni. Po wschodach: odwracamy bronę chwastownik dłuższymi zębami do dołu, i potem tylko obsypywanie. 2. Pielęgnacja chemiczna - po posadzeniu stosuje się herbicydy. 3. Pielęgnacja mechaniczno - chemiczna - od posadzenia do wschodów mechaniczna, potem chemiczna. Ziemniaki na sadzeniaki nie wolno po wschodach stosować pielęgnacji mechanicznej (narzędziami przenosimy choroby wirusowe). Herbicydy Do wschodów rodzaj pielęgnacji nie odgrywa roli a po wschodach tak. Nie należy stosować pielęgnacji mechanicznej - zarażenie bulw poprzez narzędzia. Sadzeniaki: na sadzeniaki dopuszcza się 1 raz obsypywanie aby nastąpiło zwarcie rzędów. Choroby: zaraza ziemniaczana - rok wilgotny, ciepły, może powodować ogromne straty ( zamieranie nadziemnych części roślin). Parch ziemniaczan. Szkodniki: stonka ziemniaczana (chrząszczyk Kolorado)- zjada blaszki liściowe, plon się obniża bo roślina nie asymiluje. Zwalcza się larwy nie da się jaj i postaci dorosłych.
Mszyce - nakłuwają liście i wysysają soki i przenoszą choroby wirusowe. Stosuje się odpowiednie insektycydy: ß opryski na plantacjach sadzeniaków. 1- opryski 7-10 dni po wschodach (profilaktyczny). 2. oprysk - 3tyg. do mies., II poł. czerwca. 3 oprysk - w lipcu, II połowa, głównie naloty mszyc. Można zapobiec nalotom mszyc obcinając łęty, plon będzie trochę niższy ale ilość bulw się nie zmniejszy. Długość okresu wegetacji: 1. Bardzo wczesne - 60-90 dni. 2 Wczesne 90-100 dni. Średnio wczesne 110-125 dni. 4. Średnio późne 125-135 dni. 5 Późne powyżej 135 dni. Do zbiorów trzeba plantacje przygotować. Zniszczyć nadziemne części roślin i chwasty. Można zastosować środek chemiczny: Reglone - zasychanie nadziemnych (zielonych) części roślin. Zbiór: kiedy skórka zamieni się w korek. Kopaczka elewatorowa, gwiazdowa a na dużych powierzchniach kombajny ziemniaczane. Jeśli jest wysoka temp. (słonecznie, temp. nie niższa 6-8ºC) to są najmniejsze uszkodzenia mechaniczne. Po zbiorze bulwy powinny odparować. W Polsce nie ma dobrych przechowalni, gdzie reguluje się temp. i wilgotność. Uprawa sadzeniaków: 1. Uprawiamy na oddzielnym polu. 2. Ziemniaki zdrowe, kwalifikowane (podkiełkowane). 3. Ziemniaki 50-60g (odpowiednia wielkość). 4. Nawożenie ograniczamy N 60kg, więcej fosforu N:P:K 1:1,4:1,8, a najwięcej potasu. 5. Ilość wysadzanych bulw jest duża. 6. Po wschodach pielęgnacja tylko chemiczna ( żeby nie przenosić chorób wirusowych). 7. Zwalczać choroby: zaraza, stonka, mszyce - opryski nawet 3. 8. Przed zbiorem niszczyć - łęty (poprawia zdrowotność). 9. Zbiór przy wysokiej temp. Po odparowaniu, ochłodzeniu dopiero je przechowujemy. 10. Na wiosnę stosowanie podkiełkowywanie. TOPINAMBUR (słonecznik bulwiasty): pochodzi z Ameryki, blisko spokrewniony ze słonecznikiem. Kwiatostanem koszyczek, sztywna łodyga. Bulwy na różnych stolonach, mają różną długość. Bulwy mają kształt nieregularny. Węglowodan insulina po scukrzeniu cukier. Celuloza (1,5 raza słodsza od cukru) - znajduje się w bulwie, bulwy w zimie (w glebie) nie przemarzają. Raz wysadzony rośnie na danym miejscu przez kilka lat. Sadzi się na wydzielonych polach. Nadaje się do sałatek. Nie nadaję się do gotowania - rozgotowuje się. Nadaje się na spirytus (wydajność duża). Pasza dla zwierząt, bulwy i nadziemne części roślin. Plon bulw 180-200 do 400 q/ha. Części nadziemne 200-300 q/ha, może być jako zielona masa. BURAK CUKROWY roślina okopowa - korzeniowa. Korzeń spichrzowy, gromadzi sacharozę 15-20%. Uprawiana od ok. 200 lat. 1787r. burak biały śląski -zwiększono zawartość cukru. Produktem ubocznym są liście (można zakiszać jako pasza). Wysłodki przeznacza się na pasze. Produktem ubocznym jest również melasa - pasza, można też do produkcji spirytusu. Wym klim temp dodatnie, gleba ok. 6ºC, po wschodach rośliny odporne na przymrozki -6-8ºC. Korzenie odporne na przemarzanie (można przechowywać pod gołym niebem ale następują straty cukru). WSP. Transpiracji 200-320L. Największe zapotrzebowanie jest w momencie siewu i wschodu oraz w lipcu sierpniu (przyrosty korzeni). Korzenie rosną do końca zbiorów. Wykorzystuje dużo wody. Niw powinien być uprawiany np. Kujawy, Środkowa Polska, gdzie są niskie opady np. 500mm. Na glebach podgórskich i górskich korzenie sięgają bardzo głęboko, nawet do 2m - nie powinny być tam uprawiane. Ilość światła wpływa na plon i zawartość cukru. Jak są opady to jest wyższy plon ale zawiera mniej cukru. Najwięcej cukru jest w średnich korzeniach Wym gleb najlepsze, kompleks pszenno-buraczany bdb i db, Żytni bdb i db. Gleby o głębokim profilu. Odczyn obojętny. Dużo próchnicy. Gleby o wysokiej kulturze. Nie dobrze jak są kwaśne. Na zakwaszonych glebach stosujemy wapnowanie. Burak podnosi kulturę gleby. Przedplon: najczęściej przedplonem są zboża (bo mają duże wymagania) Rozpoczyna płodozmian, uprawiany na oborniku. Przedplon nie odgrywa roli, za to kultura (zachwaszczenie). Nie mogą być często uprawiane (co 5-6 lat). Częsta uprawa powoduje występowanie szkodników (mątnik) - wtedy nie można sadzić buraków wcześniej niż co 6 lat., chorób. Wyburaczenie - zmęczenie gleby. Można uprawiać buraki po kukurydzy jeśli pod kukurydzę nie była stosowana symazyna (herbicyd). Nie uprawia się też po okopowych Nawożenie: wymagania pokarmowe duże (na 1 tonę korzeni) 5kg N, 2kg P2O5, 8kg K2O, 2kg Ca, 1,5 kg MgO. Stosuje się obornik, gnojowicę, zielone rośliny na przyoranie, komposty, słomę 5-6 ton (trzeba dodać więcej azotu ok. 50kg na 1 tonę słomy najczęściej w postaci mocznika). 30-40 ton/ha obornika. Gnojowica zawiera mało fosforu a dużo potasu. Obornik przyorany w jesieni nie na wiosnę bo jest przesuszenie gleby. Obornik przyorany orką średnią i potem zimowa ale w praktyce tylko stosuje się jedną do 30 cm. Nawozy zielone najlepiej motylkowe po zbożach orka i poplon: gorczyca, łubin i na jesieni przyorywujemy. Nawozy zielone odpowiadają ok. 10 t obornika. Gnojowica bezpośrednio na ścierń, we wrześniu przed zimową orką można też w zimie jeśli nie ma grubej okrywy śnieżnej. Mechaniczna uprawa (po zbożach): podorywka, bronowanie, zespół uprawek pożniwnych, nawozy organiczne, orka zimowa. W praktyce obornik daje się później i stosuje jedną orkę. Na wiosnę ważne jest zatrzymanie wody w glebie. Nie wolno wykonywać orki na wiosnę. Powierzchnia gleby rozdrobniona ale nie rozpylona. Bardzo wrażliwe na zaskorupienie gleby. Górna warstwa gleby rozdrobniona, dolna zagęszczona - lepsze podsiąkanie wody. Czasem stosuje się wały kruszące po siewie wał gładki. Nawozy mineralne: zależy czy były stosowane nawozy organiczne. Dawki fosforu zależnie od kompleksu i zawartości składnika w glebie od 30-120 kg/ha, potasu 40-250 kg/ha. Technika stosowania P2O5, K2O: na glebach zwięzłych (najlepszych) najlepszych jesieni: jeśli stosujemy wiosną to jak najwcześniej aby upłynęło jak najwięcej czasu między wysiewem nawozów a siwem buraków. Nasiona bardzo wrażliwe na duże stężenie roztworu glebowego. Najlepiej odstęp ok. 2 tyg. Nawożenie N: zależnie od kompleksu i zawartości składnika w glebie od 60-160 kg/ha. Najlepiej na wiosnę przed siewem, mieszamy z glebą na glebach ciężkich. Większe dawki dzielimy - 70% przed siewem, resztę głównie po przerywce. Młode rośliny wrażliwe na porażenie nie stosujemy rano (rosa). Najlepiej popołudniu. NPK, należy odpowiednio wcześnie stosować żeby stężenie nawozów nie powodowało uszkodzenia nasion (młode wrażliwe na oparzenia) Owocem buraka są kłębki. Teraz sieje się nasiona jedno kiełkowe.
Siejemy w międzyrzędzia 42,5-50 cm zależy to jaki mamy kombajn do zbioru. Siejemy siewnikiem punktowym. Nasiona są otoczkowane. Są tam fungicydy, nawozy, substancje stymulujące wzrost. Daje to precyzyjny siew. Siejemy co 6, 9, 15, 18, 21 cm otym decyduje rolnik. Ilość wysiewu zależy od: 1. Jakość materiału siewnego. 2. Wilgotność gleby. 3. Przygotowanie gleby (jakość) - lepsze przygotowanie wysiewamy mniej. 4. Doświadczenie rolnika (brak doświadczenia siejemy więcej, nadmiar można usunąć). 1 jednostka siewna - opakowanie zawierające 100000 nasion. Górna granica siewu ponad 3 jednostki. Normy wysiewu: 120-150 tys.szt/ha Termin siewu: II połowa kwietnia, 20-30IV, w Małopolsce do 20 IV, góry do 5 V. Głębokość siewu: otoczkowane 2-4 cm, genetycznie jednonasienne preparowane 2 cm. Wschody uzależnione są od wilgotności gleby, temp. Pielęgnacja: zaczyna się od momentu siewu. Po siewie o przed wschodami niszczymy skorupę i chwasty - lekki wał kolczasty, wał strunowy. Po wschodach opielamy międzyrzędzia gęsiostopki. Buraki 4-6 liści wykonujemy zabieg regulujący obsadę (przejeżdża się w poprzek i niszczy część roślin, wyrywka lub przecinka - pojedynkuje). Od siewu do czasu kiedy liście buraka zakryją glebę upływa ok. 60 dni. Należy zatem wykonać zabiegi pielęgnacyjne, których celem jest poprawa warunków wschodów, utrzymanie pola w stanie wolnym od chwastów, uformowanie końcowej obsady oraz walka z chorobami i szkodnikami. Zabiegi pielęgnacyjne obejmują: 1. Niszczenie skorupy glebowej (brona kolczatka, brona posiewna). 2. Spulchnianie międzyrzędzi (pielnik kilkakrotnie). 3. Zwalczanie chwastów, chorób chorób szkodników. 4. Przerywka (w razie potrzeby). Obecnie coraz większe znaczenie przywiązuje się do chemicznego zwalczania chwastów w zasiewach. Herbicydy można stosować przed siewem w czasie siewu lub 1-3 dni po siewie oraz po wschodach roślin. Choroby i szkodniki są szkodliwe szczególnie w okresie wegetacji a szczególnie w okresie od kiełkowania do wytworzenia 8 liści. Choroby: zgorzel siewki - powodowany przez różne grzyby atakujące rośliny od pojawienia się kiełka do wykształcenia 4 liści właściwych. Porażenie roślin gliną. Mączniak rzekomy - atakuje we wczesnej fazie rozwojowej, porażone liście karłowacieją grubieją i giną. Chwaścik buraka - grzyb poraża liście, przy dużym nasileniu nekroza liści może obejmować 50% ich powierzchni. Porażone liście obumierają. Dużemu nasileniu choroby towarzyszy przerost epikrotylu i spadek plonu i zawartości cukru. Kędzierzawka płaszczyńcowi - choroba wirusowa. Zółtaczka wirusowa i siateczkowa - wywołane przez wirusy przenoszone przez owady. Występowanie chorób zapobiega się zwalczając płaszczyńca burakowego oraz mszyce tumielowo - burakową i brzoskwiniowo - ziemniaczaną. Fungicydy stosować zapobiegawczo lub po pojawieniu się pierwszych objawów Szkodniki: drobnica burakowa - chrząszcz długości 1-1,8mm, żeruje na siewkach od fazy kiełkowania do fazy 4 liści, atakuje korzenie i liście siewek, może całkowicie zniszczyć plantacje; pchełki - żerują na bardzo małych roślinach, pod powierzchnią gleby, na kiłkach, a po wschodach na liściach rośliny; śmietka ćwiklanka - larwy żerują na liściach i wyjadają miękisz blaszki liściowej w której tworzą długie korytarze. Są bardzo żarłoczne i w krótkim czasie mogą zniszczyć liście roślin które giną. Inne: pątnik burakowy, skoczogonki, mszyce, płaszczyniec burakowy, omarlice, krocionóg krwawo plany, drutowce. Zbiór: jest uzależniony od rozpoczęcia i przerobu przez cukrownie. Zbiega się on na ogół z dojrzałością korzeni, która objawia się zahamowaniem wzrostu korzeni, zmianą barwy na żółtozielone i wygięciu blaszki liściowej ku spodowi. Ręcznie lub kombajnami jedno lub wielorzędowymi (6 rzędowe). Zbiór korzeni składa się z 3 faz: 1. Obcięcie liści z epikotylem. 2. Wykopanie korzeni. 3. wywiezienie z pola. Korzenie po ogłowieniu nie powinny pozostawać w ziemi, gdyż tracą wartość technologiczną, szybko zmniejsza się w nich zawartość cukru a zwiększa zawartość składników mineralnych utrudniających krystalizację sacharozy.
BURAK PASTEWNY: Wym klim. i gleb: większe wymagania wodne niż burak cukrowy, a także potrzebują więcej ciepła wiosną i jesienią. W miesiącach letnich gromadzeniu plonu sprzyja jednak pogoda nieco chłodniejsza niż dla buraka cukrowego. Liście buraka pastewnego wytrzymują mrozy do -6ºC, korzenie przemarzają już w temp. -4ºC. Najbardziej wrażliwe na niedobory wody są korzenie buraków wielcowatych i owalnych, jajowatych silnie wyrastających z ziemi. Odmiany tych grup (pastewne i pastewno-cukrowe) nie zaleca się uprawiać w rejonach o dłuższych okresach suszy (Pas Wielkich Dolin). Burak potrzebuje 700mm równomiernie rozłożonego opadu. Odmiany o korzeniach mniej zasobnych w s.m. wystających znacznie ponad powierzchnię (typ pastewny) wymagają gleb wilgotniejszych, mogą to być gleby o płytszej warstwie ornej. Buraki cukrowo - pastewne o korzeniach bardziej rozgałęzionych powinny być uprawiane na glebach głębszych. Buraki uprawia się na glebach żyznych, zasobnych w próchnicę i skadniki mineralne, o PH 6,5-7. Najlepsze plony na kompleksach pszennych pszennych i żytnich bdb (kl. I-III). Przedplon uprawa roli: rozpoczyna rotację w zmianowaniu, jest uprawiany na oborniku i obficie nawożony nawozami mineralnymi. Pozostawia gleby w wysokiej kulturze i czystą ze względu na stosowane intensywne zabiegi pielęgnacyjne. Najczęściej przedplonem są: zboża (pszenica i jęczmień oraz żyto i owies na glebach kompleksu 4). Zboża są dobrym przedplonem, gdyż po ich zbiorze w sierpniu pozostaje dużo czasu na staranną uprawę roli i wykonanie prawidłowego zespołu uprawek pożniwnych. Po zbożach można uprawiać fitosanitarne (mątnikobójcze) odmiany roślin międzyplonowych jak gorczyca, biała rzodkiew oleista czy facelia. Dobrym przedplonem jest kukurydz jeśli nie stosowano dużych dawek herbicydów triazynowch. Zły to burak cukrowy oraz pozostałe rośliny korzeniowe a także rzepak. Uprawa roli: 1. System płużny - orka pługiem odkładnicowym i uzupełnione szeregiem czynności doprawiających rolę. 2. System bezorkowy (uproszczony) - pług zostaje zastąpiony narzędziami spulchniająco - kruszącymi np. kultywator o łapach sztywnych, głębosz. 3. Siew bezpośredni - od zbioru przedplonu do siewu buraka nie stosuje się żadnych zabiegów uprawowych Prowadzi się mechaniczną walkę z chwastami przy pomocy herbicydów o działaniu totalnym. Zespół uprawek zależy od przedplonu. Po zbożach podorywka. Jeśli jest zbyt niski odczyn gleby to przed podorywką stosujemy wapnowanie. Pod podorywkę stosujemy obornika ale nie wapnuje się wtedy gleby. Jesienią przed orką średnią pokrywającą obornik lub orką przedzimową stosuje się nawozy fosforowe i potasowe. Orkę przedzimową nie należy stosować późną jesienią przy nadmiernej wilgotności gleby. Nadmierne wyskibianie roli trudne jest do wyrównania wiosną ponadto pogarsza wschody roślin buraka. Na wiosnę: włókowanie bądź bronowanie. Następnie wysiewa się nawozy azotowe spulchnia się rolę na głębokość 6-8 cm. Głębiej jeżeli fosfor i potas stosujemy na wiosnę. Aby zapewnić zwięzłość spulchnionej warstwie roli oraz dobre podsiąkanie, stosuje się wałowanie wałem pierścieniowym, kolczastym bądź strunowym a następnie spulchnia warstwę za pomocą brony średniej. Narzędzia można ze sobą łączyć. Nawożenie: plon 10t buraka pastewnego pastewnego odpowiednią masą liści pobiera ok. 30kg N, 10kg P2O5 i 50kg K2O, 6kgMgO, 7kg CaO. Podstawowym nawożeniem jest obornik. Obornika nie należy stosować wiosną gdyż wykorzystanie składników pokarmowych jest niewielkie, ponadto powstają korzenie rozwidlone. Źródłem substancji organicznej są także nawozy zielone. Gnojowicę stosuje się wczesną wiosną. Pod burka można stosować także kompost. Współczynniki zapotrzebowania w zależności od zawartości w glebie skł. przyswajalnych: fosfor 0,6-3,5, potas 0,5-2, magnez 0,5-2. Poziom nawożenia azotem zależy od indywidualnej reakcji odmian. Odmiany cukrowo- pastewne o wysokiej zawartości s.m. reagują zwyżką plonów do poziomu nawożenia 140-160kg N/ha. Dawki pod plenne mogą być wyższe 160-180 kg N/ha. Na ogół wysiewa się ok. 100kg N/ha przedsiewnie a pozostałą część głównie po wykonaniu przerywki w fazie 2-6 liści. Dawki nawozów fosforowych i potasowych są podawane jwk pod burak cukrowy i w zależności od zasobności gleby wynoszą Siew powinien być możliwie najwcześniejszy aby zapewnić roślinom wegetacje przez min. 180 dni. Przy wyborze terminu siewu należy brać pod uwagę temp. Gleby w warstwie ornej - min. 6ºC i odpowiednią wilgotność. Burak pastwny powinien być wysiewany po cukrowym. Okres siewu II i III dekada kwietnia, w rejonach o późnej wiośnie do końca I dekady maja. Materiałem siewnym buraka są owoce zwane kłębkami. Kłębki aktualnie uprawianych odmian buraka pastewnego są wielonasienne lub genetycznie jednonasienne. Uszlachetnioną formą materiału siewnego są kłębki otoczkowane. Sposób siewu zależy od formy materiału siewnego. Kłębki wielonasienne wysiewane są wyłącznie siewnikiem rzędowym a genetycznie jednokiełkowe precyzyjnym. Kłębki wielonasienne wysiewa się 18-25hg/ha a genetycznie jednonasienne wysiewane siewnikiem precyzyjnym w zależności od MIN odległości między kłębkami w rzędzie i od rozstawy rzędów wynosi ok. 6kg/ha (rozstaw rzędów 50cm, siew co 6-9 cm). Głębokość otoczkowane 3-5 cm, wielonasienne 2-4 cm, nie otoczkowane możliwie płytko na głębokości ok. 2-3 cm, w warstwie gleby zapewniającej dobre podsiąkanie wody. Odmiany jednokiełkowe: Agat Jarko Juta Troya
Odmiany wielokiełkowe: Mars Poly Rekord Poly Ursus Ursus Poly Pielęgnowanie: od siewu do czasu kiedy liście buraków zakrywają glebę ok. 60 dni. Należy wykonać zabiegi pielęgnacyjne, poprawiające warunki wschodów, utrzymanie pola wolnego od chwastów, uformowanie końcowej obsady oraz walka z chwastami i szkodnikami. Gdy kłębki wielonasienne wysiewa się siewnikiem rzędowym wtedy na 1ha wschodzi 600-800tys. szt. Jeśli nasiona wysiewamy siewnikiem punktowym co 6 cm a rozstaw rzędów wynosi 50 cm na 1ha otrzymujemy 333tys. roślin co przy PZW 35-75% pozwala uzyskać 120-250 tys. zeszłych roślin, natomiast przy siewie co 9 cm uzyskamy 90-130tys zeszłych roślin. Za zbyt niską uważa się obsadę ok. 40 tys. roślin/ha a za średnie 50-60tys. roślin. Przy dużej ilości zeszłych roślin przerywkę przeprowadza się mechanicznie pielnikiem w poprzek rzędów. Noże pielnika wycinają rośliny w rzędzie na odcinku 15-15 cm pozostawiając 7-10cm rzędu z rosnącymi roślinami. Podczas przerywki ręcznej pozostawia się 1 najsilniejszą roślinę w danym punkcie. W wypadku siewów rzędowych przerzedzenie powinno być wykonane w fazie 2-4 liści natomiast przy siewach rzędowych przerywkę wykonujemy później w fazie 4-6 liści.. Choroby: najwcześniej występuje zgorzel siewek, powodowana przez grzyby. Porażone rośliny giną. Czynnikiem potęgującym występowanie tej choroby jest duża luzność؟ gleby. Szkodniki: drobnica burakowa, pchełki, Mietka. Insektycydy - zaprawy: Gruber 64g, Gaucho, Mesurol. Zbiór: Burak pastewny odznacza się dużą wrażliwością na jesienne przymrozki. Jego zbiór należy przeprowadzić w terminie wcześniejszym od buraka cukrowego tj. w pierwszej połowie października. Straty z powodu wadliwego przechowywania mogą dochodzić do 30-40% plonu wyjściowego. Najwcześniej zbiera się odmiany o najmniejszej zawartości s.m. w korzeniach a więc odmiany pastewne typowe, później zbiera się burki odmian cukrowo-pastewnych o większej zawartości s.m. i mniej wrażliwych na przymrozki. Zbiór mechaniczny jest możliwy wyłącznie przy formach cukrowo-pastewnych. Stosuje się maszyny służące do zbioru buraka cukrowego. Odmiany typowo pastewne zbiera się ręcznie. Najkorzystniejsza temp. przechowywania 2-4ºC.
CYKORIA: wym klim i gleb: dobrze dostosowana so warunków Polski. Młode rośliny znoszą krótkotrwałe przymrozki -4ºC, ale wykształcone korzenie są bardzo wrażliwe na jesienne przymrozki. Wiosenne chłody wstrzymują wzrost cykorii i powoduje występowanie pośpiechowatości. Dobre plony uzyskuje się na glebach odpowiednich dla buraka cukrowego częściej uprawia się cykorię na glebach kompleksu żytniego bdb i db. Na glebach słabszych plony cykorii ograniczają niedobory wody. Korzenie są wtedy drobne, cienkie i rozgałęzione. Gleby ciężkie i wilgotne powodują tzw. kawerny. Przedplon i uprawa roli: najlepszy przedplon to gatunki, które wcześnie są zbierane co umożliwia staranną uprawę roli i wyeliminowanie znacznej ilości chwastów. Dobry przedplon to ziemniaki, zboża i inne okopowe. Nieodpowiednie to głównie wieloletnie (lucerna, koniczyna), po których obserwuje się przesuszenie gleby i dużą ilość szkodników glebowych. Uprawa roli jest podobna jak pod inne rośliny okopowe. Nawożenie: długi okres wegetacji oraz duża masa plonu gromadzonego w korzeniach i liściach powoduje, że cykoria ma duże wymagania pokarmowe. Z plonem 40 t korzeni i odpowiednią ilością liści pobiera ok. 170 kg N, 52 kg P2O5 i 186 kg K2O i 86 kg CaO. Korzystnie reagują na nawożenie obornikiem w ilości 20-30t/ha. Uzupełnienie mineralne powinno wynosić 60-90 kg N, 60-80 kg P2O5, 110-120 kg K2O a stosunek N:P:K na glebach zasobnych 1:0,4:1,2 a uboższych 1:0,7:2. Zbyt duże dawki azotowych i fosforowych powodują zmniejszenie liczby roślin, obniżając zawartość insuliny oraz powodują duże ilości kawerny. Siew: termin siewu II dekada kwietnia do I dekady maja. Siewnikiem rzędowym na głębokości 1-1,5 cm wysiewa się 4-5 kg niełupek najczęściej z balastem w rozstawie rzędów 35-40 cm. Można stosować siew pasowo-rzędowy. Obsada 165-250 tys./ha. Odmiany cykorii: Połanawikka, Kujawska. Pielęgnacja: okres od siewu do zakrycia międzyrzędzi trwa 65-75 dni. Pierwsze zabiegi pielęgnacyjne to niszczenie wschodzących chwastów jeszcze przed wschodem roślin, które w korzystnych warunkach pojawiają się po 8-14 dniach. Bronowanie po 5 dniach i powtarzać kilkakrotnie. Bronowanie w poprzek rzędów gdy są w fazie dwóch listków skutecznie przerzadza rośliny i ułatwia przerywkę. Po wschodach chwasty w międzyrzędziach niszczy się pielnikiem. Przerywka najwcześniej najwcześniej w fazie 2-3 liści, najpóźniej najpóźniej w fazie 4 liści. Przy polowej zdolności wschodów 40-50% liczba zeszłych roślin wynosi ok. 1,0 mln/ha z czego należy usunąć 750-850tys. szt. Przecinka za pomocą pielnika stosowanego w poprzek rzędów. Odległość noży taka aby wycinały rośliny z odcinka 10 cm długości pozostawiając 5 cm rzędu. Choroby: zgorzel siewek zapobieganie polega na zaprawianiu nasion (preparaty jak do buraka). Mączniak prawdziwy - preparaty: Zbiór: ścinanie liści ogławiaczem wraz z 1-2 cm główką. Korzenie wyoruje się pługiem bez odkładnicy lub wyorywaczami używanymi do buraka cukrowego.
MARCHEW PASTEWNA: wym klima i gleb: mało wrażliwa na niskie temp. Reaguje ujemnie na niedobory wilgoci w okresie kiełkowania nasion, pobierają 130-180% w stosunku do swojej masy. W okresie wschodu jest najodporniejsza z wszystkich roślin okopowych. Wysokie wymagania do właściwości fizycznych gleby i jej kultury. Najlepsze to kompleks żytni bdb. Źle rośnie na glebach zbyt suchych i nadmiernie wilgotnych. Optymalne PH 5,5-6,5.Przedplon: przedplon to zboża a uprawa taka sama jak pod okopowe korzeniowe. Nawżenie: duże potrzeby pokarmowe. Plon 10t korzeni i liści zawiera 15-25 kg N, 5,5-8,5 kg P2O5, 70-100 kg K2O, 3,5-4,5 kg MgO i 20-30 kg CaO. O wysokości nawożenia fosforowego decyduje zasobność zasobność w te składniki. Na glebach zasobnych dawki 60 hg P2O5 oraz 80-100 kg K2O a o małej zasobności 80-120 kg P2O5 oraz 120-160 N2O. Nawożenie azotem nie powinno przekraczać 100kg/ha. Odmiany: żółty korzeń: Granum, Lebo; czerwony: Krystyne. Siew na 1ha wysiewa się 3-5 kg otartych niełupek. Rozstaw rzędów 30-35 cm i odległość roślin w rzędzie 10-15 cm co zapewnia 190-334 tys/ha. Mechaniczna uprawa wymusza rozstaw 42,5-45cm. Termin siewu w całym kraju III dekada marca, I dekada kwietnia. Głębokość siewu 1-1,5cm. Pielęgnacja marchew zachwaszcza się bardzo łatwo ponieważ zakrycie międzyrzędzi następuje dopiero po 60 dniach. Podstawowym zabiegiem jest niszczenie skorupy glebowej przez bronowanie, które również niszczy chwasty. Po wschodach marchwi stosujemy spulchnianie międzyrzędzi. Przerywkę przeprowadza się gdy rośliny mają 3-4 liście właściwe. Pielęgnację marchwi obecnie upraszcza się dzięki stosowaniu herbicydów. Choroby: zgorzel siewek, pstra karłowatość marchwi - hamuje wzrost liści, mszyca marchwiowa andulacyjna, połyśnica marchwiowa - żeruje w korzeniu drążąc w nim kanały. Zbiór: w drugiej połowie października, poprzez wyoranie korzeni razem z liściami a następnie ogławia się pozostawiając 2 cm ogonki liściowe. Odpowiednia temp. przechowywania 0-2ºC, wilgotność 95%.
BRUKIEW I RZEPA: klimat chłodny i zimny. Nadmierna؟ zdolność pobierania soli pokarmowych, PH 5,4-7,2. Znosi przymrozki do -6 -8ºC. Gleby piaszczyste gliniaste. Wymagają dużo wody. Agrotechnika: po zbożach w plonie głównym lub wtórnym jako międzyplon ścierniskowy. Zły przedplon to rośliny z rodziny krzyżowych. Uprawa roli pod brukiew taka sama jak pod okopowe. Odmiany: brukiew: Koszubina؟, Nadmorska؟ (jadalne). Rzepa: Rogowina؟. Ilość wysiewu (brukiew): 2-3 kg, głębokość 1-1,5 cm. Rozstaw rzędów 42-50 cm. Rzepa: 3-4 kg, głębokość 1,5-2 cm, rozstaw 30-35 cm. Zbiór: ręcznie pod koniec października i na początku listopada.
ROŚLINY OLEISTE
Najstarsza roślina oliwna: drzewo oliwne (oliwki) olej do lampek oliwnych, nie koniecznie spożywczy. Tłuszcze roślinne stanowią ponad 70% produkcji wszystkich tłuszczów, pozostałe to tłuszcze zwierząt lądowych. Tłuszcze roślinne wykorzystywane jako tłuszcze jadalne w różnej postaci: olej, margaryna, ceresy. Rośliny oleiste nie zawsze są uprawiane z przeznaczeniem na olej. Może być jako pasza dla zwierząt np. rzodkiew oleista. Soja ważna roślina oleista, tłuszcz do 2%, dużo białka nawet do 50%. Słonecznik. Orzechy arachidowe. Bawełna.
RZEPAK w Polsce najważniejszy, ok. 95% z powierzchni zajętej przez wszystkie rośliny oleiste zajmuje rzepak (ozimy) pow. 320 tys. ha. Kukurydza. Olej z oliwek. Rzepak ozimy. Dominuje forma ozima, daje wyższe plony, nasiona zawierają więcej tłuszczu ok. 48%. Olej zawiera kwas erukowy (szkodliwy na serce). Są odmiany „0” zawierające śladowe ilości kwasu erukowego (odmiana uszlachetniona). Po tłoczeniu otrzymujemy makuchy. Na drodze ekstrakcji otrzymujemy więcej tłuszczu. Makuchy są cenną paszą treściwą dla zwierząt, zawierają ok. 20% białka i tłuszczu. Śruta rzepakowa zawiera związki siarki szkodliwe dla zwierząt. W Polsce uprawia się rzepak „00” mało kwasu erukowego i związków siarki. „000” odmiany nasion o małej ilości celulozy oraz mało kwasu erukowego i związków siarki. Olej rzepakowy wykorzystywany jest w płynnej postaci oraz po przetworzeniu (margaryna, ceres). Dobry olej do smażenia (nie powoduje zmian szkodliwych dla ludzi). Olej kukurydziany, sojowy dobry jest do spożywania na surowo (np. sałatki). Wym klim i gleb Wytrzymuje mrozy bez okrywy śnieżnej do -15ºC, dobremu hartowaniu sprzyja ciepła jesień: chłodne noce. Z okrywą do -25ºC. Straty po zimie mogą być spowodowane wyprzeniem (śnieg spada na niezamarzniętą ziemie). Wysmalanie -5ºC, silny, zimny wiatr. Szkodliwe jest wahanie temp. na przedwiośnie. Woda: umiarkowane wymagania. Dużo wody potrzebuje w momencie siewu i wschodu. Jeśli już wzejdzie to nawet 1 mies. jesiennej suszy nie jest szkodliwy. Najbardziej wrażliwy na wiosnę gdy kwitnie. Zimowanie rzepaku: powinien przed zimą rozwinąć rozetę 8-10 liści; głęboki, gruby, palowy korzeń; rośliny niskie, rozłożyste wtedy lepiej zimuje. Rolnik ma wpływ na zimowanie: 1) termin siewu - za późno, nie wytworzy 8-10 liści; 2) gęstość siewu, za gęsto to w większym stopniu przemarza؟, rośliny są cienkie i wysokie i konkurują o światło; 3) nieracjonalne nawożenie - za dużo azotu, magnez dobrze wpływa na zimowanie; 4) właściwe przygotowanie gleby (odleżenie gleby)- nie odleżała, część korzenia jest nad glebą. Tu ma być rysunek rzepaku i rzepiku ozimego. Rzepak łatwiej wytrzymuje niskie temp. ma niżej osadzony gleby stożek wzrostu. Śnieg gdy spadnie przykrywa go „chronii”. Wym gleb: wysokie najlepszego kompleks pszenny bdb, żytni bdb, gorsze gleby o wysokiej kulturze. Nie należy uprawiać na glebach piaszczystych oraz ciężkich, zimnych, podmokłych, silnie zachwaszczonych. Stanowisko w zmianowaniu: wymaga aby przedplon wcześnie schodził z pola. Rzepak siejemy؟ w sierpniu. Najlepsze: wczesny ziemniak, wczesny groch, zboża: jęczmień ozimy i jary. Nie uprawia się żyto po rzepaku - słabe gleby. Rzepak można uprawiać po sobie 1 raz, nie wolno w monokulturze, występuje pątnik i inne choroby krzyżowych (kapusta, brukiew, gorczyca i inne). Mechaniczna uprawa roli: po zbiorze przedplonu podorywka 8-10 cm i bronowanie. Obornik, orka siewna na głęb. 20-25 cm jeśli jest przynajmniej 3 tyg. do siewu, jeśli jest mniej czasu to spłycamy orkę lub stosujemy wał cambella, lub stosujemy pług z przedpłużkiem. Powierzchnia gleby powinna być wyrównana bez brył. Nawożenie: ma duże wymagania pokarmowe: z 100kg nasion؟ + słoma rzepak pobiera: 5,2 kg N, P2O5 2kg, K2o 4,5 kg. CaO 6 kg, Mg 0,6-0,8 kg, SO3 (siarka) 3,5-4 kg. Nawożenie obornikiem mniej niż pos okopowe. Po podorywce i orka lub obornik rozrzuca się na ścierń i stosuje jedną orkę. Dawki nawozów mineralnych: mineralnych zależności od zawartości w glebie: P2O5 50-100kg/ha, K2O 90-140kg/ha, N 20-30 przedsiewnie tylko po słabym przedplonie! przedplonie wiosna: 140-180: 1) ruszenie wegetacji 50-60%; 2) początek pąkowania (7-14 dni i później). Wapno: rzepak nie powinien być uprawiany na glebach kwaśnych, wapno najlepiej pod przedplon lub na ściernisko. Najlepsze jest wapno magnezowe. Rzepak jest wrażliwy na niedobór boru. Saletra browarna - stosujemy przed siewem. Siew: najwcześniej wśród ozimin: do 25VIII lub 20 VIII- Małopolska; 10 VIII - najwcześniej. Opóźnienie siewu powoduje straty w zimowaniu lub niższy plon. Nasiona zaprawiamy. Siejemy siewnikiem rzędowym. Wąskie międzyrzędzia 15-18 cm, 6-8 kg. Szerokie międzyrzędzia 30-35cm. 4-6kg. Nasiona siejemy płytko ok. 2-3 cm, gleba nie może być rozpylona oni nie może być brył. Pielęgnacja: niszczenie skorupy lekki wał kolczasty. Wschody już po tygodniu. W jesieni przegony - odprowadzenie wody z zagłębień. Pielęgnacja walka z chwastami: jesienią opielanie międzyrzędzi (szerokie międzyrzędzia). Opielanie podnosi zimotrwałość. Herbicydy: im młodsze rośliny łatwiej zwalczać chwasty.
Na wiosnę trzeba sprawdzić jak przezimował. Duże braki to trzeba zaorać pole i jeśli na m2 jest mniej niż 20 roślin to trzeba zaorać. Jeśli stosowaliśmy herbicydy jesienią i wiosną zaoraliśmy pole to trzeba uważać bo nie wszystkie rośliny można sadzić na tym polu. Cresopur: len, rzepak jary, zboża jare; Devrinal: rzepak jary, ziemniak, kapusta; Korb: ziemniak, burak. Obsada: 50-60 roślin na m2. Plon: 2,5 tony a nawet poniżej 2 ton. Jeśli jest optymalna liczba roślin na m2 to nawożenie azotem. Bronowanie. Jeśli siany w szerokie międzyrzędzia to opielanie (mechaniczna walka z chwastami i niszczenie skorupy). Zależność między zawartością azotu w roślinach a stratami pąków؟: Rzepak jest zapylany przez pszczoły, owocem łuszczyna. Łączne stosowanie agrochemikaliów. Benazalox, Fusilade. Zbiór rzepak dojrzewa nierównomiernie: kosimy؟ i dojrzewa, później zbiór. Zbyt wczesne koszenie - straty nasiona nie dojrzały. Dysykacja - środki przyśpieszające dojrzewanie, stosujemy w fazie dojrzałości technicznej, lub 7-10 dni później.
RZEPIK OZIMY Blisko spokrewniony z rzepakiem. Roślina europejska, uprawiana wokół Morza Śródziemnego. Uprawiany do produkcji oleju dla celów jadalnych a także do wiecznych lamp w kościołach i na zielona masę. Średnie plony w Polsce 2t/ha, w UE 3,1t/ha. Uprawia się głównie formę ozimą. Na Żuławach oraz w Polsce północno-wschodniej (polski biegun zimna, rejony Suwałk). Plonuje o ok. 30% niżej niż rzepak. Ma również o 2-3% niższą zawartość tłuszczu ale ma zalety, które powodują że w niektórych rejonach jest uprawiany. Zalety: 1) lepsza zimotrwałość rzepiku co związane jest z tworzeniem siewki bardziej skupionej przy ziemi (siedzącej), dzięki czemu pąk wierzchołkowy jest mniej narażony na działanie niskich temp. zwłaszcza przy braku okrywy śnieżnej i mroźnych wiatrów. Rzepak ma wyżej osadzoną siewkę, 2) ma bardziej kurczliwy, elastyczny korzeń, który wciąga siewkę w głąb ziemi, 3) mniej reaguje ujemnie na późniejszy termin siewu niż rzepak. Można siać po późnym przedplonie bo jest tolerancyjny, tolerancja 10-14 dni, 4) krótszy okres wegetacji o 7-14 dni, dzięki temu wcześniej schodzi z pola i zostawia miejsce po uprawę następnych roślin, 5) może być uprawiany gdzie są ostrzejsze warunki klimatyczne, 6) jest traktowany jako łamacz płodozmianów zbożowych. Formy jare rzepiku nie opłaca się uprawiać w Polsce ponieważ słabiej plonuje od rzepaku jarego. W krajach Kanada, Finlandia uprawia się bardzo dużo rzepiku jarego. W uprawie są wysokoerukowe odmiany rzepiku wykorzystywane do celów przemysłowych. Rzepik ozimy może być uprawiany w międzyplonach ozimych na zieloną masę. Uprawa rzepiku ozimego stwarza zagrożenie zachwaszczenia pól osypującymi się nasionami i w późniejszej uprawie rzepaku powoduje krzyżowanie i daje niższe plony rzepaku stąd nie powinien być uprawiany między rzepakiem. Wym klim odporna na niskie temp. znosi temp do -20ºC. W przypadku okrywy śnieżnej obniżenia temp. mogą być jeszcze wyższe. Ma największe zapotrzebowanie na wodę w okresie tworzenia pąków kwiatowych i w okresie kwitnienia. Korzystne jest jeśli ilość opadów w ciągu roku wynosi ok. 600mm. W czasie okresu wegetacji ok.400mm. Rzepik wykorzystuje zapasy wody jesienno-zimowe i nie reaguje na deficyt wody tak bardzo jak formy jare. Wym gleb: ma podobne wymagania do rzepaku. Najbardziej przydatne są gleby kompleksów pszennych bdb i db, klasy II-VI؟, gleby pszenno-górskie lub pszenno-żytnie; czarnoziemy, gleby brunatne, mady, rędziny. Znosi gleby lżejsze niż rzepak. Należy unikać gleb bardzo ciężkich, podmokłych,o zniszczonej strukturze i ubogiej w próchnice. Odczyn od lekko kwaśnego do obojętnego PH 5,1-6,5. Należy unikać uprawy rzepiku na terenach pagórkowatych. Należy unikać uprawy na terenach z zagłębieniami gdzie podczas topnienia śniegu gromadzi się woda - powoduje to podtapianie rzepiku. Przedplon: mniej wymagający od rzepaku. Przedplon później schodzący z pola np. ziemniaki wczesne, rośliny strączkowe (groch, bobik), rośliny zbożowe (żyto jęczmień). Nawożenie: wymagania pokarmowe podobne do rzepaku i podobny termin pobierania maksymalnego składników. Małe ilości składników pobiera na jesieni, natomiast max. pobierania przypada na okres pąkowania i kwitnienia. Nawożenie obornikiem bezpośrednio lub w bliskim sąsiedztwie np. po ziemniakach. Nawożenie organiczne 20-30t/ha obornika to dawki nawozów mineralnych obniżymy o ok. 30%. Jeśli wyłącznie nawożenie mineralne to dawki większe. Bez obornika: jesienią: 80-180kg K2O, 45-90kg P2O5 oraz 20-40 kgN; wiosną: 80-100N. Jeśli rzepik uprawiamy na oborniku to: jesienią: 40-100kg, 30-70khP2O5 oraz 0-20N; wiosną: 60-80kgN. Rzepik reaguje pozytywnie na dużą ilość nawozów azotowych. Rzepik jest dobrym przedplonem dla innych roślin zbożowych np. pszenica bo zostawia pole w dobrej sile nawozowej a także czyste, odchwaszczone. Uprawa roli: obejmuje pełny zestaw uprawek wczesną orkę aby gleba mogła osiąść a także uprawę przedsiewną. Po zbożach: podorywka, bronowanie, orka na głębokość 18-22cm oraz wał Cambella (powoduje lepsze osiadanie). Siew: są 2 rodzaje: szerokorzędowe 35-45 cm wtedy pielęgnacja mechaniczna przy użyciu opiekaczy lub wąskorzędową 12-15 cm -walka z chwastami chemiczna. Ilość wysiewu: powinna zapewnić po wschodach zagęszczenie 80-120 roślin na m2. Wysiewa się 4-6kg/ha. Na wiosnę po stratach zimowych zagęszczenie nie powinno być mniejsze niż 50 roślin na 1 m2. Głębokość siewu 1-2cm (nasiona są drobne, kiełkujące w sposób epigeiczny - liścieny؟ wydostaje się na powierzchnię gleby). Termin siewu: 15 VII a nawet do 2tyg opóźnienia. Pielęgnowanie: przy szerszych rzędach mechaniczna i chemiczna. Wąskie rzędy to pielęgnacja tylko chemiczna. Jeśli pole jest zachwaszczone to jesienią stosujemy herbicydy Należy unikać wiosennego bronowania, które może powodować uszkadzanie liści i wnikanie zarodników grzybów. Szkodniki: pchełki, chowacz, gmatasz؟, słodyczek, pryszczarka. Stosuje się zaprawy. Choroby: sucha zgnilizna, zgnilizna twardnikowa, szara pleśń. Zbiór: ok. 2 tyg niż rzepak, koniec czerwca, początek lipca. Zbiór jednoetapowy w fazie dojrzałości pełnej, gdy 90% nasion już zbrunatniało. Nasiona mają 20% wody (trudno dosuszać). Dojrzewa nierównomiernie bo kwitnienie jest rozłożone w czasie. Żeby przyspieszyć dojrzewanie stosuje się preparaty (wasta), które powodują przerwanie wegetacji i wcześniejsze dojrzewanie. Rzepik w mniejszym stopniu niż rzepak osypuje się.
RZEPAK JARY: 10% zasiewów stanowią oleiste jare. Wśród nich dominuje rzepak jary. Przyczyną jest to, że słabiej plonuje o ok. 30% niż ozimy i zawartość tłuszczu o ok. 2% mniejsza niż ozimy. Powierzchnia zasiewów rzepaku jarego systematycznie zmniejsza się. Rzepak jary jest bardzo wrażliwy na niedobory wilgoci w okresie wiosennym. Rzepak jary jest traktowany jako roślina zastępcza w przypadku ostrzejszego klimatu lub jeśli zachodzi konieczność przyorania rzepaku ozimego. Wym klim: najlepiej plonuje w rejonach o obfitych opadach (rejony nadmorskie, Podkarpacie, rejony podsudeckie). Reaguje również ujemnie na niedobory wilgoci w okresie pąkowania i kwitnienia. Suma opadów w czasie roku powyżej 600mm a w okresie wegetacji ok. 400mm. Uprawiany tam gdzie udaje się owies (Podhale, Podkarpacie, Sudety), jednak ma znacznie większe wymagania glebowe. Przymrozki wiosenne - wytrzymały do -4ºC. Wym gleb: takie same jak rzepaku ozimego, powinny to być gleby sprawne i zdolne do magazynowania dużej ilości wody: czarnoziemy, gleby brunatne. Przedplon: najlepsze: okopowe na oborniku (ziemniaki), rośliny pastewne, przemysłowe ale nie należące do rodziny krzyżowych. Często uprawiamy po zbożach, trzeba dać obornik. Nie należy uprawiać po burakach ponieważ rzepak jest rośliną żywicielską dla mątnika burakowego. Dobry przedplon to motylkowe. Uprawa roli: zależy od przedplonu. Powinno być przeprowadzone starannie. Po zbożach: podorywka, bronowanie, orka przedzimowa głębokość 20-23cm. Po okopowych: orka z przedpłużkiem na głębokość 20-23cm. Orka na jesieni. Wiosenne zabiegi: włóka, brona oraz agregat uprawowy: brona + wał strunowy. Na glebach zwięźlejszych: kultywator o sztywnych łapach. Nawożenie: ma mniejsze potrzeby nawozowe i pokarmowe, ok. 30% mniej niż ozimy. Bez obornika: jesienią: 40-60kg P2O5, 80-150kh K2O; wiosną: 80-120kg N. Na oborniku: to niższe. PH 5,1-6,5, na kwaśnych glebach - wapnowanie. Siew: możliwie wczesny po ruszeniu wegetacji pszenicy ozimej lub na początku wysiewu jarych zbóż. Gdy osiągnie temp. 5-6ºC (wschody są szybkie i wyrównane). Koniec marca, początek kwietnia. Sposób siewu: wąskorzędowy 12-15cm i szerokorzędowy 20-25cm. Ilość siewu: 4-6kg/ha, głębokość 1,5-2cm. Pielęgnowanie: przed wschodami: bronowanie w celu niszczenia chwastów, przy szerszych rzędach można zastosować opielacz. Popularne chwasty to dwuliścienne rumianowate. Zbiór: po zbiorze, I połowa sierpnia. Zbiór jednoetapowy. Konieczne jest dosuszanie.
Gorczyca biała. Do wyrobu musztardy, gorczyca sarepska też.
GORCZYCA CZARNA Do celów farmaceutycznych (plastry wygrzewające؟). Wym gleb: niższe niż rzepaku, uprawiane na słabszych glebach. Wym klim: wrażliwe na okresowe susze, dobrze znoszą wiosenne przymrozki. Agrotechnika: podobna jak dla rzepaku jarego. Uprawiane po zbożach. Nawożenie: N 80kg, P2O5 40-60kg, K2O 80kg. Siew: gorczyca biała w uprawie na nasiona 10-12kg/ha. Gorczyca sarepska 6-9kg. Gorczyca czarna 4-6kg. Nasiona zaprawiane. Pielęgnacja: tak samo jak do jarego rzepaku.
RZODKIEW OLEISTA roślina pastewna uprawiana na paszę zieloną masę dla zwierząt. Ilość wysiewu 18-20 kg/ha (na zieloną masę). Na olej to ilości wysiewu są niższe, wynoszą do 10kg. Sieje się w szerokie rzędy, opiela mechanicznie (na nasiona). Na zieloną masę siew siewnikiem rzędowym.
LNIANKA (Lnicznik, rydz). Chwast؟ w uprawie lnu, później uszlachetniana. Tłuszcz wykorzystywany na różne cele (spożywcze, techniczne: farby lakiery) Lniana może być jara i ozima. Ozima wytrzymuje mrozy. Zawartość tłuszczu 35-38%. Siew: podobnie jak rzepik ozimy a jarej jak jare oleiste. Lniankę ozimą wysiewa się o ok. 2tyg. później niż rzepak. Wysiew nasion 3-5kg/ha. Sieje się płytko 1-1,5cm głębokości. Pielęgnacja: mechaniczna oraz chemiczna - Lontrel 300. Lniana ozima plonuje lepiej niż jara ale i tak plon jest o ok. 30% niższy niż rzepaku.
SŁONECZNIK OLEISTY. Rodzina złożone, rzadko uprawiany w Polsce z przeznaczeniem na olej, najczęściej jako roślina pastewna. Słonecznik jest rośliną ciepłolubną. Kwiatostanem jest duży koszyczek. Przedplon: okopowe, pszenica, pastewne. Nawożenie: N-60kg, P2O5-50kg, K2O -100-160kg. Siew: 15-25IV punktowy (10-13kg). Rozstawa 50-60cm, w rzędach co 15-20cm. Obsada roślin 50-65 tys/ha. Głębokość: 5-6cm. Pielęgnacja: bronowanie 1-2 razy po wschodach, opryskiwanie międzyrzędzi. Herbicydy: Trefla 25EC, Afolan 50 WP. Zbiór: przyśpieszanie dojrzewania Harvade 200SL. Dedykacja-Reglone. Kombajn - niełupki 205 H2O.
MAK SIEWNY odmiana Przemek nie zawiera alkaloidów. Dodatek do pieczywa, ciast. Do produkcji lekarstw uśmierzających ból. Przedplon: okopowe, korzeniowe, kukurydza, pszenica, jęczmień. Nawożenie: N-80kg, P2O5 40kg, K2O 90kg+caO+MgO. Siew: materiał siewny kwalifikowany (normy). Termin - koniec siewu zbóż jarych. Rozstaw 30-40 cm, 2-3kg/ha, 1cm głębokości. Obsada 40-60 roślin/m2. Pielęgnacja: po wschodach opielanie motyczne, przerzedzanie w fazie 3-4 liści. Herbicydy: Lentaagran 50WP + Fusilade Super w fazie 3-5 liści. Zbiór: ręczny z łodygą 7-10cm po zbronowaniu.
DYNIA OLEISTA owocem jagoda (do 120kg). Jako pokarm dla ludzi (memelady؟). Pasza dla zwierząt. Przedplon: okopowe, zboża. Nawożenie: obornik 25-30t/ha. Bez obornika: N-60-80kg,P2O5-40-60kg, K2O-80-120kg. Siew: 10-15V nasiona podkiełkowane. Rozstaw 60-80x60-80po 2-3 nasion. Po wschodach pojedynkowanie w fazie 1-3 liści. Na 1 ha 10-25kg nasion. Pielęgnacja: 2-3razy opielanie.
ROŚLINY WŁÓKNISTE Włókno syntetyczne nie jest zdrowe. Najbardziej popularna jest bawełna, juta, sizal, kenot zaślaz, len, konopie, a również pokrzywa. Kraje pochodzenia: Chiny, Indie, Ameryka. W Europie głównie z Holandii (żeglarstwo-liny, żagle). Bułgaria - bawełna. Len i konopie w Polsce. Współcześnie najbardziej popularna jest bawełna, pow. Zasiewów ok. 34mln 700 tys ha. Juta ok. 1 mln. 800tys. ha. Len ok. 540000ha ha, tendencja malejąca w świecie i w olsce (w Polsce ok. 6000ha lnu). Sizal produkuje się np. sznurek do snopowiązałek 350000ha. Konopie 133000ha w tym w Polsce ok. 100ha. Konopie indyjskie - do celów narkotycznych. Len włóknisty. Prastara roślina uprawna i pochodzi z Azji, Abisynii, Indie, rejon śródziemnomorski. Roślina stara do Europy dotarła w III w.p.n.e. z wędrówkami ludów. Jest to roślina przemysłowa dostarcza włókna naturalnego, bardzo delikatnego nadającego się do celów przędzalniczych. Plon zróżnicowany, najwyższy w Europie Zachodniej. W Holandii 7,2 t/ha, w Chinach ok. 3t/ha Francja 1,3t/ha w Polsce 0,4-0,5t/ha (plon z łodyg). Dodatkowo nasiona ok. 0,7-1,2t/ha. Produkty odpadowe to paździerze, pakuły. Można produkować papier, płyty do produkcji mebli lub ścian działowych. Nasiona posiadają 35-40% tłuszczu, ok. 23% białka, włókna w łodydze 24-28%.
LEN WŁÓKNISTY Wym klim: roślina klimatu umiarkowanego bardziej chłodnego. Duże wymagania wilgoci, korzystna suma opadów w ciągu roku ok. 600mm, w okresie wegetacji ok. 70-120mm. W Polsce rejony Morza Bałtyckiego, Pogórze Karpackie i Sudeckie. Małe wymagania temp. kiełkuje przy 4ºC. Znosi przymrozki do -4ºC. Optymalna temp. ok. 16-20ºC. Wym gleb. Gleby o wysokiej kulturze, gleby sprawne, nie zachwaszczone, odczyn obojętny, ewentualnie lekko kwaśny. Kompleks żytni b. dobry, pszenny dobry lub górski czyli gleby brunatne, mady i płowe. Należy unikać czarnoziemów, czarnych ziem, torfów bo może wylegać. Należy unikać uprawy na regionach które są bogate w wapń (Ca) jego zawartość powoduje kruchość włókna. Przedplon: najlepszy okopowe na oborniku a zwłaszcza ziemniaki , może być koniczyna we wczesnym siewie lub wsiewki z trawami, owies, nowiny (pozyskane jako nowe gleby uprawne). Unikać monokultury lnu bo następuje wyleganie. Uprawa roli taka jak pod zboża jare, zwłaszcza wczesnego siewu, gleba spulchniona i powierzchnia wyrównana. Nawożenie: słabo rozwinięty system korzeniowy dlatego potrzeba odpowiedniej ilości składników pokarmowych: 20-40kg N, 60-80kg P2O5, 120-140kgK2O. Stosunek N:P= 1:2. N:K=1:2, 1:3. Azot ujemnie wpływa na włókno - jakość i ilość włókna. Wapnowanie nie bezpośrednio przed siewem ale ok. 2 lata wcześniej. Siew: w pełni siewu zbóż jarych czyli ok. I poł. Kwietnia. Obsada 2-2,4 tys. nasion na m2, czyli ok. 120-140kg/ha. Rozstaw rzędów 8-10cm, głębokość 1-2 cm. Zależy nam żeby łodyga była długa i mało rozgałęziona (siew gęsty). Pielęgnacja: niszczenie skorupy we wczesnych okresach, wał igłowy. Len ma tendencje do wylegania (delikatna łodyga i gęsty siew, intensywne nawożenie i deszcz i wiatr). Flordinex - skraca okres wegetacji. Zbiór: na włókno: w dojrzałości zielonej. Na włókno i nasiona - w dojrzałości wczesno żółtej. Len włóknisty wyrywa się cały, rozściela się na polu i po ok. 2 dniach stawia się kopki, są też kombajny do całych roślin, wtedy od razu i rozścielanie.
LEN OLEISTY wykorzystywany do produkcji oleju szybkoschnącego nadającego się do produkcji farb, lakierów, do celów farmaceutycznych(siemie lniane). Produkty odpadowe: makuchy, śruta poekstrakcyjna na paszę, bardzo bogata w białko. Ok. 40% zawartość tłuszczu. Wym klim: takie same jak pod len włóknisty. Wym gleb: na czarnoziemach, czarnych ziemiach, brunatnych. Nie ma obawy o wyleganie. Odczyn obojętny najlepszy. Przedplon: podobny do lnu włóknistego, włóknistego tym że mogą być też buraki cukrowe. Nawożenie: 40-60kg N, 30-50 kg P2O5, 60-80kg J2O. Siew: wcześnie ok. początku siewu zbóż jarych. Obsada: 600-900 nasion/m2 czyli ok. 50-60kg/ha. Rozstaw rzędów: 20-25cm, głębokość 1,5-2cm. Zależy nam na silnym rozgałęzieniu, żeby było więcej nasion dlatego mało siejemy i rzadko. Pielęgnacja: podobna jak lnu włóknistego. Zbiór: w momencie kiedy opadną liście z łodyg, torebki (owoc) zaczynają brunatnieć czyli faza zielono-żólta. Rośliny kosi się i wiąże w snopy i dosusza na polu lub kombajnem (jednoetapowy) w fazie całkowitej brunatnienia torebki. Przyśpieszenie dojrzewania np. Reglone. Przy zbiarze kombajnem dojrzałość nasion 10-12% wody. Są też formy pośrednie lnu na włókno i nasiona ale wtedy jakość włókna jest gorsza.
KONOPIE pochodzi z Azji Środkowej. Dostarcza włókna przędzalniczego (grubszego od lnu) bardziej wytrzymałego na zniszczenie mechaniczne i odporne na procesy gnilne - liny, żagle, węże strażackie. Nasiona konopi do karmienia ptactwa ozdobnego. Również surowiec zielarski, farmacja ma właściwości antybiotyczne, można produkować też olej jadalny, ale również detergenty, mydła i do celów kosmetycznych. Produkty odpadowe - makuchy- pasza. Roślina przyjazna środowisku, prawię nie trzeba preparatów chemicznych - pestycydów. Konopie odstraszają szkodniki bo w atmosferze wokół są węglowodany terpenowe odstraszając szkodniki. Wysokość ok. 2m - naturalne parawany. Roślina fitosanitarna - sama nie przyczynia się do większej ilości chorób szkodników. Stwierdzono właściwości lecznicze - łagodzi objawy AIDS, raka, jaskry, zapalenia stawów, epilepsji oraz stwardnienia rozsianego. Mają właściwości narkotyczne - konopie indyjskie - większe wymagania termiczne, włókno 24-28%, tłuszcz 25-35% w nasionach, 20-25% białka. Wymagania klimatyczne: niezbyt wysokie, opady ok. 200-250 mm w okresie wegetacji, temp. kiełkowania 1ºC, wytrzymuje do -5ºC. Optimum 16-20ºC. Niekorzystne są silne wiatry, opadobicia. Wym gleb: czarnoziemy, czarne ziemie, lessy, mady, odczyn najlepiej obojętny lub słabo zasadowy, kompleks pszenny b. dobry, dobry, żytni bdb. Przedplon: dobrym jest pozostawiający dużą ilość składników zwłaszcza azotu, czyli motylkowe, okopowe na oborniku, zboża na zwiększonej dawce azotu, nowiny. Dopuszczalna kilkukrotna monokultura (2-3 lat). Uprawa roli: taka jak pod kukurydzę. Nawożenie: 120-150kg H,90-110kg P2O5, 180-220kg K2O. Nawozy Pik można wysiewać na jesieni lub na 14 dni przed siewem i wymieszać na głębokości 15-20cm. Siew: po zakończeniu siewu zbóż jarych. Temp. gleby 8-10ºC. Obsada: 350-400nasion/m2, czyli 3,5-4mln sztuk/ha. Rozstaw 10-15cm, głębokość siewu 5cm. Pielęgnacja: nieliczne zabiegi mechaniczno - niszczenie skorupy (wał igłowy lub lekka brona), gdy jest zachwaszczenie herbicydy. Ochrona przed chorobami niepotrzebna. Zbiór: gdy owoce (orzeszki) zaczynają ciemnieć, kosi się na wysokość 10cm nad ziemią kosiarką z przyrządem odkładającym bo w dolnej części łodygi włókno jest gorszej jakości, 1-2 dni przesusz się w polu, zbiór w snopy i pozostawienie do suszenia. Wydajność włokna z 1ha - lnu 3+ więcej więcej UE niż w Polsce.
ROŚLINY STRĄCZKOWE współżyją z bakteriami brodawkowymi gromadzącymi azot.
Rośliny te mają duże znaczenie w płodozmianie Ich palowy korzeń (gruby) ma właściwości strukturotwórcze (poprawia właściwości gleby). Są bardzo dobrymi przedplonami:
1) gromadzą azot, 2) poprawiają strukturę gleby 3) mają działanie melioracyjne dzięki korzeniom 4) dostarczenie materii organicznej.
Z 1 ha lucerny mieszańcowej ok. 7 ton materii organicznej z systemu korzeniowego. Materia organiczna jest źródłem wartości odżywczych. Mat organiczna na glebach ciężkich rozluźnia glebę. Na glebach lekkich użyźnia.
Rośliny motylkowe dzielą się na 2 grupy:
- grubonasienne (strączkowe) - jednoroczne- strączkowe uprawiane z przeznaczeniem na nasiona: - groch siewny ( nasiona jako pokarm dla ludzi) - groch polny ( peluszka- jako pasza dla zwierząt) - bobik ( pasza treściwa) - łubin żółty, wąskolistny, biały, - wyka ozima (na paszę), - wyka jara ( na paszę), - soja (cenna roślina uprawna, ok. 40% białka i ok. 22% tłuszczu, rośłina ciepłolubna), - soczewica.
- drobnonasienne (lucerna, koniczyna) - wieloletnie i wielokośne. Po skoszeniu odrastają.
GROCH Wym klim: Roślina jara, umiarkowane wymagania klimatyczne, -5˚C ( przymrozki). Kiełkuje w dodatnich temperaturach +2˚C +3˚C. Warunki klimatyczne w Polsce odpowiadają uprawie grochu. Woda ponad 100% w stosunku do swojego ciężaru( bo białko potrzebuje dużo wody) . Groch ma umiarkowane wymagania wodne. Wym gleb: Kompleksy glebowe pszenny db, żytni bdb, żytni db. Klasy bonitacyjne od I do IVa. Nie zaleca się uprawiać grochu na glebach piaszczystych i suchych. Na glebach żyznych np. pszenny bdb rozwija się za bardzo zielona masa. pH 5,5-6,5 Przedplon: Najczęściej uprawiane są po roślinach zbożowych. Sam stanowi dobry przedplon. Rośliny strączkowe nie mogą być uprawiane po sobie i w monokulturze. Przerwa co 3-4 lata. Mechaniczna uprawa: Ostatnia czynność w jesieni to orka zimowa (siewna). Rośliny strączkowe wymagają wczesnego siewu. Włoka, bronowanie, nawozy : fosfor, potas i wysiew grochu. Nawożenie: Fosfor i potas. Potas 50-100 kg ,fosforu nieco mniej. Siew: Wtedy gdy już można wjechać w pole (wcześniej niż zboża). Ilość wysiewu: odmian karłowych 90 szt/m2, odmian półkarłowych i wysokich 85szt/m2. głębokość: 4-6 cm. Rozstaw międzyrzędzi: 18-30 cm. Nasiona powinny być zaprawione. Pielęgnacja: Mechaniczna- bronowanie po siewie a przed wschodami, niszczymy chwasty i skorupę (2x). W czasie wschodów nie wolno bronować aż do wysokości roślin 5 cm. Dopiero gdy rośliny mają więcej niż 5 cm to bronowanie w poprzek.
Groch rzadko choruje. Groźne są natomiast szkodniki, trzeba stosować insektycydy.
Zbiór: Wyrywa się rośliny wiąże w snopy i suszy. Przy kombajnowym sposobie zbioru stosuje się odmiany karłowe. Można stosować środki chemiczne przyspieszające wysychanie. +mieszanki Groch często uprawia się z roślinami podporowymi np. owies jęczmień.. Jeśli siejemy z owsem to zmniejszamy normę wysiewu owsa. Dodajemy nasion grochu tak aby na m2 było 25-30 rośłin. Trzeba wtedy zastosować nawożenie azotem 30-50 kg oraz fosfor i potas. Taką mieszankę siejemy nieco płycej ok. 4 cm Pielęgnacja Bronowanie, podczas wschodów nie wolno bronować po wschodach ponowne bronowanie. Herbicydy: Basagran, Arenit do odchwaszczania mieszanki owsa z grochem. Taka mieszanka nie wylega i łatwo ją zbierać. Kosi się metodą tradycyjną: kosi, suszy i zbiera i omłot. Z takiej mieszanki uzyskujemy z 1 ha ok. 12-15 kwintali grochu i ok. 30 kwintali owsa. Taką mieszankę albo przeznaczamy na paszę albo oddzielamy nasiona owsa od grochu.
BOBIK Uprawiany na pasze. Wym klim Odporny na wiosenne przymrozki. Kiełkuje w temp 2-3˚C. Umiarkowane wymagania odnośnie temperatury w czasie wegetacji.. Jeszcze większe wymagania wodne niż groch. Bobik jest rośliną klimatu morskiego. W lata chłodne a przekropne lepiej plonują, upały są niekorzystne. Wym gleb: Najwyższe ze strączkowych Kompleksy pszenny bdb, pszenny db, żytni bdb, żytni db- jeśli są to gleby wilgotne.
Przedplon: Najczęściej zboża nie może być uprawiany w monokulturze oraz po innych motylkowych. Ma sztywne stojące łodygi, nie ma problemu z wyleganiem. Bobik nierównomiernie dojrzewa. Kosi się i dosusza lub stosuje się desykacje. Na drodze hodowli wyhodowano odmiany samokończące. Daje niestety niższe plony od tradycyjnych. Najlepiej plonuje bobik nadwiślański. Mechaniczna uprawa: Podobnie jak u grochu. Bobik siejemy głęboko, dlatego wiosną należy spulchnić glebę do 10 cm (brona ciężka + kultywator).
Nawożenie: Obfitsze niż u grochu. Stosuje się startową dawkę azotu 30-40 kg przedsiewnie.
Siew: Sposób siewu - tradycyjnie 40-50 szt/m2., samokończące 60 szt/m2 ( Tiba, Dino, Stega). Głębokość 8-10 cm. Rozstaw rzędów 20-30 cm. W praktyce często sieje się i wykonuje podorywkę na głębokość 10 cm. Pielęgnacja: Mechaniczna - od siewu do początku wschodów- bronowanie co 5-7 dni, - po wschodach bronowanie od 2 liści do wysokości roślin 10-12 cm. Chemiczna herbicydy. Jeśli występują szkodniki np. mszyce to stosujemy insektycydy. Zbiór dwufazowy. Strączkowe grubonasienne są bardzo cennym komponentem pasz.
SOJA Zawiera dużo białka i do 22% tłuszczu. Białko soi ma wysoką wartość biologiczną. Lizyna , metionina i tryptofan. Roślina ciepłolubna, w naszych warunkach uprawia się ją na niewielką skalę. Często występuje problem zachwaszczenia. Nie ma dobrych herbicydów do soi Siew: Temp gleby 8-10˚C (koniec IV początek V) , 80-100 roślin/m2 40-100 kg/ha, Rozstaw rzędów 30-45 cm. Głębokość 3-4 cm. Wym pokarm Z 1 t nasion pobiera N - 70kg, P2O5- 16 kg, K2O - 18 kg. Nawożenie N-30kg, P2O5-60-80kg,K2O - 120-160 kg. Pielęgnacja: Wał kolczatka, brona lekka, opielanie międzyrzędzi 2-3x, potem herbicydy Zbiór: Po dojrzeniu strąków. Soja zawiązuje strąki blisko powierzchni gleby, dlatego jest utrudniony zbiór kombajnem. W małych gospodarstwach najpierw się wyrywa a potem następuje omłot.
SOCZEWICA Pochodzi z Azji środkowej. W Europie 40 tys ha uprawiają Hiszpanie. Plon średni 12 kwintali. Białka 30%, tłuszczu 2%. Wym klim: Umiarkowane temp kiełkowania 3-4˚C. Wytrzymuje przymrozki -5, -6˚C. Podobne zapotrzebowanie na wodę jak inne strączkowe. Wym gleb: średnie, roślina uprawiana po przedplonach zbożowych.
Nawożenie: P2O5 60-80 kg Siew - dużych nasion ok. 200 szt/m2 , - drobnych nasion ok. 250 szt/m2. Siejemy na głębokość 4-6 cm. Rozstaw podobny jak u grochu. Pielęgnacja po siewie a przed wschodami bronowanie. Potem opielamy międzyrzędzia. Dojrzewanie nierównomierne, wylega. Kosi się lub wyrywa po wyschnięciu omłot.
ŁUBINY ( żółty, wąskolistny, biały)
Mają nieduże wymagania glebowe. Najniższe ma łubin żółty, wyższe wąskolistny a najwyższe biały. Łubinów nie nawozi się przedsiewnie azotem. Siew: żółty, wąskolistny 100szt/m2, biały 60-70 szt/m2. Łubiny kiełkują epigeicznie, sieje się je płytko 3-4cm. Mają sztywne łodygi nie wymagają podpory. Są odmiany gorzkie (dużo alkaloidów.)nie nadają się jako pasza. Stosuje się je na przyoranie
WYKA OZIMA Niewielkie wymagania glebowe. Wiotkie, płożące się łodygi, uprawiane z roślinami podporowymi (np. żyto ozime).. 40-50 kg wyki i 60 kg żyta.. Jeśli uprawiamy na nasiona to dajemy mniej wyki . Nawożenie fosforem i potasem przedsiewnie, azotem na wiosnę. Wykę uprawia się również z innymi mieszankami np. trawami.
WYKA JARA Uprawiana na zieloną masę, w mieszance ze zbożami, słonecznikiem, najczęściej z owsem. Zmniejszamy normę wysiewu owsa i wyki 50-60kg. Na zielonkę zbieramy w czerwcu kiedy owies jest wykłoszony a wyka zakwitnie. Plon 250-300 kwintali. Przeznaczony bezpośrednio do skarmiania. Mieszanki z motylkowymi gorzej się zakiszają. Może być też uprawiana w poplonie ścierniskowym.
MOTYLKOWE DROBNONASIENNE uprawiane na pasze objętościowe, - nasiona wyłącznie do reprodukcji nie na paszę, - rośliny wieloletnie, rośliny wielokośne
Wym klim: ilość opadów decyduje o plonach ( koniczyna szwedzka). Odporne na susze: esparceta, lucerna, lucerna mieszańcowa, komonica zwyczajna, nostrzyk biały. Najbardziej odporne na przemarzanie: komonica, koniczyna szwedzka, koniczyna czerwona. Koniczyna perska jest rośliną jednoroczną (źle zimuje). Światłolubne : lucerna mieszańcowa, esparceta..
Klimat chłodny i wilgotny to mniejsza zawartość białka w roślinach. Wyższa zawartość białka jest w 1 i 3 pokosie. Na nasiona przeznaczamy drugi pokos. Wym gleb Koniczyna czerwona- średnie wymagania, może być na kompleksie pszennym wadliwym. Uprawiana na żytnim bdb.. Mniejsze wymagania mają też koniczyna szwedzka, biała i inkarnatka.. Lucerna mieszańcowa ma najwyższe wymagania glebowe z motylkowych ( ważna kultura gleby).. Lucerna chmielowa może być uprawiana na słabych glebach, nostrzyk biały też (uprawiany na skarpach). Komonica zwyczajna średnie wymagania do niższych. Esparceta gleby wapienne (pH 7 i więcej).. Seradela to „królowa” gleb lekkich- gleby lekkie, piaszczyste.. Lucerna mniejsze pH. Przedplon: Po przedplonach zbożowych, nie wolno po innych motylkowych. Mogą być uprawiane w czystym siewie lub w mieszankach, najczęściej z trawami. Zasady uprawy w mieszankach:
1,należy dobrać gatunki tak aby odpowiadały wymaganiom glebowym w gospodarstwie,
2,wilgotność gleb- to więcej roślin motylkowatych 70 - 75% mieszanki. Na glebach wilgotnych silniej rozwijają się trawy i zagłuszają motylkowe. Na glebach suchych 50% traw i 50% motylkowatych.
3,Termin siewu wczesną wiosną (dużo wody niska temperatura), letni ( po zbiorze zbóż, koniec lipca, początek sierpnia) wysokie temperatury ale brak wody
4, rośliny wysiewamy jako wsiewki w roślinę ochronną (np. w zboża, jęczmień jary, owies)i wsiewamy w te rośliny motylkowe,albo same.
5,obniżamy normę wysiewu o 30% jęczmienia czy owsa siejemy przyrządem szczoteczkowym (jęczmień zbieramy na ziarno (wcześniej) a owies na kiszonkę)
6,powierzchnia pola pod siew musi być wyrównana
Nawożenie: Fosforem i potasem. Azot gdy uprawiamy motylkowe w mieszance z trawami.. Nawożenie mineralne dzielimy: 1 dawkę na wiosnę, 2 po koszeniu , szczególnie dotyczy to potasu.Koszenie: Jeśli zbieramy kilka pokosów to w odpowiednim czasie ( 1 pokos, 3 pokos i następne kosimy w fazie pąkowania lub na początku kwitnienia. 2 pokos w fazie pełni kwitnienia ( pokos regeneracyjny, gromadzenie substancji zapasowych). Kosimy 5-6 cm nad powierzchnią gleby. Wtedy pędy wyrastają z szyjki korzeniowej i dają wyższy plon. Jeśli kosimy wyżej to pędy wyrastają z obciętych łodyg.
KONICZYNA CZERWONA Normy wysiewu 4-8 kg/ha na glebach b.dobrych i dobrych i 6-12 kg/ha na glebach średnich i słabych
Użytkowanie w roku zasiewu:
Jęczmień jary zbiór ziarna, transport kombajnem
Pszenica jara przyczepa prasa zbierająca
(nasiona)
Koniczyna-przepaść bydłem
Owies- zbiór zielonki na spasanie
II rok I rok pełnego użytkowania-ruszenie wegetacji i siew nawozów P i K
Koniczynę użytkuje się do 3 lat. Bronowanie I pokos zestaw zbierający Wysiew potasu
Zbiór II pokos
III rok II rok pełnego użytkowania
Wysiew nawozów P i K Bronowanie (brona ciężka)
Zbiór I pokosu zestaw zbierający
Talerzowanie (brona talerzowa)
LUCERNA Siew czysty: II dekada IV-I dekady V - 15 kg/ha (gleby b.dobre i dobre); gleby średnie i słabe (II dekada IV-I dekady V - 18kg/ha; Siew w zboża II dekada IV: gleby b.dobre i dobre: jęczmień i owies - 17 kg/ha lub w słonecznik 30 kg/ha. a na glebach średnich i słabych: jęczmień 100 kg i owies 150 kg, lub w słonecznik 30 kg.
Użytkowanie lucerny w II roku po siewie
3-5 pokosów ruszenie wegetacji nawozy Pi K , bronowanie
-Pąkowanie 40 cm zbiór I pokosu na zielonkę
-Początek kwitnienia zbiór II pokosu na zielonkę
Zbiór III pokosu na zielonkę
-Początek pąkowania zbiór 1 pokosu
Użytkowanie w III roku
-Wysiew nawozów P i K, bronowanie, zbiór I pokosu, zbiór II pokosu
Roślina następcza - rzepak
Wysiew wapnia, podorywka, bronowanie, orka siewna z przedpłużkiem
Międzyplony (poplony)
- poplony ścierniskowe (po jęczmieniu, płytka orka, nawożenie: owies, słonecznik, peluszka, wyka jara, gorczyca biała)
- poplony ozime (np. żyto , na wiosnę obficie nawozimy azotem, można kosić zbierać na kiszonkę w maju. Potem można siać kukurydzę lub sadzić ziemniaki)
- wsiewki poplonowe (rośliny motylkowe lub motylkowe z trawami. Jesienią kosimy i zaorujemy
1