Proces karny - to przewidziane prawem zachowanie organów procesowych i pozostałych uczestników, zmierzające do wykrycia i ustalenia czynu przestępczego, jego sprawcy oraz do wymierzenia mu kary lub zastosowania innych środków, ewentualnie do uniewinnienia podejrzanego.
Cele procesu karnego to ustalenie :
1. czy normy prawa karnego zostały naruszone
2. kto popełnił czyn przestępczy
3. okoliczności popełnienia czynu
4. jakie konsekwencje prawne winien ponieść sprawca
5. doprowadzenie do wykonania kary lub orzeczonych środków
Przedmiot procesu karnego
Kwestia odpowiedzialności karnej za czyn przestępczy ściśle określony
Wszystko co w procesie jest przedmiotem badania , dowodzenia rozstrzygnięcia
Stadia procesu karnego:
- postępowanie przygotowawcze,
- postępowanie sądowe (jurysdykcyjne),
- postępowanie wykonawcze.
Postępowanie przygotowawcze.
Rozpoczyna się wydaniem postanowienia o wszczęciu dochodzenia lub śledztwa (art.303 lub 308 kpk). Najpierw postępowanie toczy się w sprawie a następnie przeciwko osobie.
Sporządzenie i wydanie aktu oskarżenia kończy to postępowanie.
Postępowanie sądowe (jurysdykcyjne).
Toczy się najpierw przed sądem pierwszej instancji a następnie drugiej instancji. Uprawomocnienie się wyroku kończy to stadium. Początek to przekazanie aktu oskarżenia do sądu, a kończy się wydaniem orzeczenia
Postępowanie wykonawcze.
Rozpoczyna się od chwili uprawomocnienia się wyroku a kończy się zatarciem skazania lub wycofania karty karnej z rejestru.
Rozróżniamy trzy tryby ścigania przestępstw:
1. Tryb ścigania z urzędu /publiczno-skargowy/,
2. Tryb ścigania na wniosek /publiczno-skargowy/,
3. Tryb ścigania z oskarżenia prywatnego /prywatno-skargowy/.
Przestępstwa dzielą się na:
1. Bezwzględnie wnioskowe,
2. Względnie wnioskowe.
W bezwzględnie wnioskowych - wniosku nie można wycofać jedynie w przypadku przestępstwa zgwałcenia i groźby karalnej , wniosek składa wyłącznie pokrzywdzony . Z chwilą cofnięcia wniosku postępowanie wszczęte umarza się a w nie wszczętym odmawia się wszczęcia dochodzenia.
względnie wnioskowe polegają na tym, że ich typ podstawowy ścigany jest z urzędu a w niektórych przypadkach na wniosek (stosunek pokrewieństwa osoby pokrzywdzonej do sprawcy) - kradzież , oszustwo wypadek drogowy i zwykłe uszkodzenie ciała. Z chwilą złożenia wniosku o ściganie zmienia się tryb ścigania z wnioskowego na ścigane z urzędu. Wniosek może być cofnięty. Na cofnięcie wniosku potrzebna jest zgoda prokuratora i musi nastąpić to do czasu odczytania aktu oskarżenia na rozprawie głównej.
Wniosek może złożyć :
pokrzywdzony : pełnoletni (ukończone 18 lat) , poczytalny (przedstawiciel ustawowy jeżeli jest niepoczytalny )
organy opieki społecznej lub instytucje ( przy nie alimentacji )
Źródła procesu karnego:
a/ Konstytucja,
b/ Ustawa,
c/ Międzynarodowe Umowy Ratyfikowane,
d/ Rozporządzenie.
Zasada prawdy
(zasada prawdy materialnej lub prawdy obiektywnej) jest naczelną dyrektywą według której:
rozstrzygnięcia organów procesowych powinny być oparte na prawdziwych ustaleniach faktycznych, obowiązuje to wszystkie organy procesowe
należy uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść i niekorzyść oskarżonego
ma znaczenie nadrzędne w stosunku do innych zasad
Zasada obiektywizmu
jest dyrektywą zobowiązującą organy procesowe do obiektywnego stosunku do sprawy i jej uczestników, pozbawionego stronniczości i uprzedzeń oraz osobistego nastawienia
Polega na tym, że każdy organ państwowy działający w procesie karnym ma obowiązek uwzględniania zarówno okoliczności przemawiających na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.
Zasada ta powinna być realizowana we wszystkich etapach postępowania karnego,
Zasada domniemania niewinności
podejrzanego (oskarżonego ) należy uważać za niewinnego dopóki wina jego nie zostanie stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu.
Organ procesowy ma obowiązek udowodnić winę oskarżonemu, a oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności.
Wątpliwości rozstrzyga na się korzyść oskarżonego.
Zasada swobodnej oceny dowodów
Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego
Zasada swobodnej oceny dowodów polega na tym, że organ procesowy ocenia dowody i wyciąga z nich wnioski według swego wewnętrznego przekonania i nie jest krepowany regułami prawnymi.
Zasada legalizmu
Zasada ta jest dyrektywą nakazującą organowi uprawnionemu do prowadzenia postępowania przygotowawczego(z chwilą uzyskania wiarygodnych informacji o p-stwie) bezwzględne wszczynanie i kontynuowanie ścigania karnego każdego przestępstwa, jeżeli ściganie z urzędu jest prawnie dopuszczalne i faktycznie zasadne, a nadto zobowiązuje oskarżyciela publicznego do inicjowania postępowania jurysdykcyjnego i popierania oskarżenia tam przedstawionego. Celem jest doprowadzenie do pociągnięcia każdego sprawcy przestępstwa do odpowiedzialności karnej.
Zasada prawa do obrony
Podejrzanemu (oskarżonemu) przysługujące prawo obrony, powinno być realizowane w całym postępowaniu karnym — we wszystkich jego etapach, a nawet po jego zakończeniu (podejrzany ma możliwość wnoszenia kasacji oraz wniosku o wznowienie postępowania).
a) obrona materialna to wszelka działalność służąca temu „by oskarżony nie poniósł kary niesłusznie lub ponad miarę swego przewinienia".
a) obrona formalna to możliwość ustanowienia w procesie obrońcy. Obrońca może być wybrany przez samego podejrzanego jak również możliwe jest posiadanie przez niego obrońcy z urzędu.
Zasada uczciwego procesu (uczciwej gry)
polega na tym, że wszyscy uczestnicy procesu powinni wykonywać swoje obowiązki i prawa w sposób uczciwy, nie naruszający obowiązujących norm moralnych, a w szczególności nie wykorzystując dla własnych celów cudzej nieświadomości, niewiedzy lub przymusowego położenia
Zasada ścigania z urzędu
Organ procesowy wszczyna i prowadzi postępowanie po otrzymaniu informacji o p-stwie (informacja własna lub pochodząca z zewnątrz), niezależnie od czyjejkolwiek skargi.
Przesłanki procesowe - są to warunki przewidziane prawem od których uzależniona jest dopuszczalność procesu karnego.
Podział przesłanek procesowych:
Przesłanki dodatnie /pozytywne/ - okoliczności które muszą nastąpić wszystkie łącznie aby proces był dopuszczalny.
Przesłanki ujemne /negatywne/ - okoliczności które nie mogą wystąpić aby postępowanie mogło się toczyć (np. śmierć sprawcy),przeszkadzają w prawidłowym toku procesu okoliczności wyłączające postępowanie karne lub przeszkody procesowe. Wystarczy wystąpienie jednej z przesłanek aby proces nie mógł się toczyć.
Podstawa faktyczna procesu karnego:
1.Zbadanie, czy nie ma przeszkód procesowych do wszczęcia post. przygotowawczego
2.Dysponowanie przed wszczęciem dochodzenia pewnym minimum faktów art.303 kpk.
Przesłanki ujemne to:
Czynu nie popełniono albo brak jest danych ostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia"
Przesłanka ww. mówi o braku podstawy faktycznej do ścigania karnego.
Niedopuszczalne jest wszczęcie procesu, a dane ze sprawdzeń stanowią podstawę wydania postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia (śledztwa).
Czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.
Przez ustawowe znamiona przestępstwa rozumiemy cechy zdarzenia, które muszą być udowodnione w postępowaniu karnym, aby można było stwierdzić, że ktoś dopuścił się przestępstwa. Cechy te dotyczyć mogą zachowania się zewnętrznego sprawcy, skutku i okoliczności tego zachowania się, osoby sprawcy oraz jego stosunku psychicznego do zdarzenia.
Ustawowymi znamionami przestępstwa są:
a) podmiot przestępstwa ( kto )
b) przedmiot przestępstwa,(jakie dobro chronione naruszono)
c) strona podmiotowa,(zachowanie sprawcy - strona winy)
d) strona przedmiotowa.(warunki działanie, czas, miejsce, okoliczności)
Ustawa stanowi, że „sprawca nie popełnia przestępstwa
Przesłanka ta obejmuje zarówno wyłączenie przestępności czynu (kontratypy) jak i okoliczności wyłączające winę. (należy je wymienić)
Społeczna szkodliwość czynu jest znikoma.
„Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia".
Znikomość społecznej szkodliwości powoduje, że czyn zabroniony nie stanowi przestępstwa". zatwierdzenia (art. 305 § 3 k.p.k.).
Decyzje o umorzeniu postępowania przygotowawczego ze względu na znikomą szkodliwość społeczną czynu zastrzeżona została dla Sądu.
Ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze
dobrowolne odstąpienie od dokonania lub zapobieganie skutkowi przestępnemu,
dobrowolne odstąpienie od przygotowania,
dobrowolne poniechanie dalszej działalności i ujawnienie wobec organów ścigania wszystkich okoliczności czynu w odniesieniu do przestępstw z art. 127 § 1. art. 128 § l, art. 130 § l i 2kk
dobrowolne uchylenie grożącego niebezpieczeństwa przy przestępstwie z art. 174 k.k.,
składanie fałszywych zeznań z obawy przed odpowiedzialnością karną lub, gdy nie wiedział o prawie odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytania,
ukrywania osoby najbliższej (poplecznictwo),
dobrowolne odstąpienie od udziału w grupie lub związku przestępczym i ujawnienie przed organami ścigania wszystkich istotnych okoliczności czynu lub zapobieżenie zamierzonemu przestępstwu,
dobrowolne naprawienie w całości szkody wynikającej z przestępstwa z art. 296 § 1-4 k.k. przed wszczęciem postępowania karnego,
Oskarżony (podejrzany) zmarł
Jeżeli śmierć oskarżonego (podejrzanego) nastąpiła przed wszczęciem postępowania (w zasadzie nie było jeszcze podejrzanego, a tylko osoba podejrzana) to odmawia się wszczęcia postępowania, jeżeli śmierć nastąpiła po wszczęciu postępowania to przesłanka ta jest przyczyną umorzenia prowadzonego postępowania przygotowawczego.
Odstępstwem od tej generalnej zasady jest możliwość wznowienia postępowania na korzyść nieżyjącego oskarżonego.
Przedawnienie karalności
Przedawnienie karalności zakazuje wszczynania postępowania karnego, a wszczęte nakazuje umorzyć.
a) ustania karalności przestępstwa art. 101 k.k.,
• 30 lat — gdy czyn jest zbrodnią zabójstwa,
• 20 lat — gdy czyn jest inną zbrodnią,
• 10 lat — gdy czyn jest występkiem zagrożonym karą powyżej 3 lat,
• 5 lat —jeżeli czyn jest występkiem zagrożonym karą do 3 lat pozbawienia wolności.
• 3 lata — gdy czyn jest zagrożony karą ograniczenia wolności lub karą grzywny.
Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu gdy pokrzywdzony dowiedział się o jego sprawcy, a nie później niż z 3 lat od czasu jego popełnienia
b) zakazu wykonywania kary — art. 103 k.k.
Karalność przestępstwa jest przedłużona o 5 lat jeżeli ściganie wdrożono w czasie gdy przedawnienie nie nastąpiło (w terminie ścigania). Zatem termin orzekania jest wydłużony o pięć lat w stosunku do terminu ścigania pod warunkiem wszczęcia postępowania karnego w czasie karalności czynu.
Przedawnienie nie biegnie, np. osoba chroniona jest immunitetem
Przepisy o przedawnieniach (art. 101-103 k.k.) nie maj ą zastosowania do zobowiązań międzynarodowych RP np. do zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstw wojennych.
Postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone art. 17 § l pkt 8 cz. l (res iudicata — powaga rzeczy osądzonej).
a) prawomocności formalnej, - polega na tym, że decyzja nie podlega zaskarżeniu zwykłymi środkami zaskarżenia. Kończy się w tym momencie proces i przyjmuje się. iż ustalenia są prawdziwe, a decyzja jest zgodna z prawem. Możliwość wzruszenia takich decyzji, po spełnieniu określonych warunków, istnieje np. w drodze wznowienia postępowania
b) prawomocności materialnej. - to taka sytuacja, gdy wszczęcie i poprowadzenie od nowa postępowania formalnie zakończonego nie jest dopuszczalne. Niedopuszczalne jest zatem prowadzenie postępowania przeciwko tej samej osobie o tę samą kwestię odpowiedzialności prawnej.
Postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby... wcześniej wszczęte toczy się ( lis pendens — zawisłość sprawy, zawisłość prawna sporu ) art. 17 § l pkt 8 cz. II.
.Podkreśla się tu, iż oskarżycielowi przysługuje tylko jedna skarga (AO) przeciwko osobie o ten sam czyn oraz, że dopuszczalne jest wówczas tylko jedno postępowanie przygotowawcze. Gdyby dopuszczono odstępstwa od tej reguły mogłoby dojść (teoretycznie) do wielokrotnych skazań osoby za ten sam czyn.
Sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych — art. 17 § l pkt 8.
Przez pojęcie „sądy karne" należy rozumieć sądy, które w naszym porządku prawnym są powołane do orzekania w sprawach karnych a więc: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy wojskowe (art. 175 ust l Konstytucji RP).
Wyłączenia przedmiotowe - odnoszą się do spraw zastrzeżonych dla innych niesądowych organów orzekających.
Wyłączenia podmiotowe - związane są z pewna kategorią immunitetów bezwzględnych tzn. tych które nie mogą być uchylone.
Brak skargi uprawnionego oskarżyciela — art. 17 § l pkt 9.
Odnosi się ona wyłącznie do postępowania sądowego - nie może być podstawą do wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego, a nawet o umorzeniu postępowania w pierwszej fazie procesu.
Brak wymaganego zezwolenia na ściganie (...) — art. 17 § l ust. 10, cz. I (...) chyba, że ustawa stanowi inaczej.
Zagadnienie zezwolenia na ściganie wiąże się (przede wszystkim) z problematyką immunitetów procesowych względnych tj. takich, które mogą zostać uchylone decyzja organu, który został ustawowo określony. Immunitety o których mowa należą do immunitetów formalnych, które ograniczają się do sfery procesowej i czynią one postępowanie niedopuszczalnym.
Brak wymaganego (...) wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej (...) (art. 17 § l ust. 10 cz. II).
Złożenie wniosku o ściganie powoduje, iż postępowanie takie toczy się z urzędu. Uzależnienie ścigania od wniosku uprawnionego podmiotu powoduje to. że brak takiego wniosku jest negatywną (ujemną) przesłanką procesową. Jednakże z cz. II § l art. 12. wynika obowiązek nałożony na organ ścigania, pouczania uprawnionej osoby o prawie do złożenia takiego wniosku.
Zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie (art. 17 § l ust. 11 k.p.k.).
Wyliczenie negatywnych (ujemnych) przesłanek procesowych w art. 17 § l k.p.k. nie jest wyczerpujące, chociaż unormowanie ust. 11 stwarza pewien otwarty katalog dla wyliczenia „ewentualnych innych przesłanek ujemnych". Inne przesłanki procesowe wynikają lub mogą wynikać z przepisów innych ustaw lub umów międzynarodowych.
Zaliczyć można do nich
abolicję - (generalny akt łaski) - oznacza ustawowy zakaz wszczynania i nakaz umarzania wszczętych postępowań „puszcza się w niepamięć i przebacza" - abolicja pełna .
Amnestia jest aktem generalnym przewidującym złagodzenie lub darowanie kary za popełnione przestępstwo w określonych kategoriach spraw .
Przesłanki dodatnie procesu karnego:
1. Podsądność sprawy polskim sądom karnym,
2. Właściwość sądu miejscowa, rzeczowa i funkcjonalna,
3. Istnienie stron procesowych oraz posiadanie przez te strony zdolności procesowej,
4. Wpłynięcie skargi karnej,
5. Uzyskanie pozwolenia na ściganie lub złożenie wniosku o ściganie,
6. Istnienie podstawowej przesłanki faktycznej.
Uczestnikiem procesu karnego jest każda osoba, która występuje w tymże procesie w określonej przez prawo roli.
Rodzaje uczestników procesu karnego:
1. Organy procesowe,
2. Strony procesowe,
3. Inni uczestnicy procesu karnego:
a/ Przedstawiciele ustawowi pokrzywdzonego i oskarżonego,
b/ Przedstawiciele procesowi /obrońcy, pełnomocnicy/,
c/ Pomocnicy /protokolant, tłumacz/,
d/ Rzecznicy interesu społecznego /prokurator, przedstawiciel społeczny/,
e/ Pozostali uczestnicy /świadek, biegły/.
Organy procesowe prowadzące proces karny:
1. Organy dochodzeniowo-śledcze,(prokurator, policja, straż graniczna, UOP, żandarmeria wojskowa, PIH, PIS, urzędy skarbowe-inspektorzy
2. Organy orzekające - sądy
3. Organy wykonawcze.
Strony procesowe dzielą się na:
1. Czynną,
2. Bierną.
Strona czynna to:
1. Prokurator /oskarżyciel publiczny/,
2. Pokrzywdzony /tylko w postępowaniu przygotowawczym/,
3. Powód cywilny,
4. Oskarżyciel posiłkowy,
5. Oskarżyciel prywatny,
Strona bierna to:
1. Podejrzany /w postępowaniu przygotowawczym/,
2. Oskarżony /w postępowaniu jurysdykcyjnym/,
3. Skazany /w postępowaniu wykonawczym/
4. Pozwany cywilnie /w postępowaniu cywilnym/,
Pojęcie strony w procesie karnym.
Strona czynna - jest to osoba fizyczna lub prawna, która we własnym imieniu wnosi i popiera przed sądem oskarżenie lub dochodzi roszczenia cywilnego. Stroną jest również pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym ( pokrzywdzony, oskarżyciel publiczny, oskarżyciel prywatny, oskarżyciel posiłkowy, powód cywilny i inni).
Strona bierna - jest to osoba przeciw której toczy się postępowanie(podejrzany, oskarżony, skazany, pozwany cywilnie, inni jak osoba odpowiedzialna posiłkowa).
Warunki jakim powinna odpowiadać osoba która chce stać się stroną w procesie:
Zdolność procesowa - to możność stania się stroną w procesie a więc podmiotem
Zdolność do działań procesowych - oznacza pewną możliwość osobistego działania w procesie,
Legitymacja do procesu - jest to prawo do występowania w procesie w charakterze strony. Legitymacja do działania - w procesie to uprawnienia strony, jej przedstawicieli ustawowych, obrońców, pełnomocników a czasem innych osób np. świadków, biegłych
Faktyczna zdolność do działania w procesie - wynika z przesłanek faktycznych a nie prawnych., niektóre nie mogą rozumieć poszczególnych zdarzeń, czynności np. z powodu defektów psychicznych, fizycznych /niewidomy, głuchy/. W tym przypadku do czynności można przydzielić tłumacza, zawiesić postępowanie w celu rozważenia, czy osoba będzie mogła mieć zdolność do czynności w procesie osobiście.
Organy procesowe:
1. Prokurator art. 298 kpk
2. Policja art. 298 kpk,
3. Straż Graniczna, WOP, Urząd Kontroli Finansowej art. 312 kpk,
4. Żandarmeria Wojskowa art. 663 kpk,
5. Organy Państwowej Inspekcji Radiokomunikacyjnej,
6. Organy Zarządu Lasów Państwowych,
7. Dyrektor Parków Narodowych,
8. Inne organy.
Organy orzekające:
1. Sądy,
2. Urzędy Skarbowe,
3. Urzędy Celne,
4. Sądy szczególne /wojskowe/
Organy wykonawcze:
1. Zakłady Karne,
2. Organy administracji państwowej np. Wydział Komunikacji - odebranie prawa jazdy,
3. Komornik Sądowy.
Oskarżyciel Publiczny.
Oskarżycielem publicznym w procesie karnym jest organ procesowy państwowy który ma prawo wnosić i popierać przed sądem oskarżenie w sprawach o przestępstwa ścigane w trybie publiczno-skargowym lub z oskarżenia prywatnego. Działa jak strona, reprezentuje interes publiczny, Oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator, natomiast na zasadzie art. 471 kpk mogą być inne organy:
1. Policja /postępowanie uproszczone/,
2. Straż Graniczna,
3. PIH,
4. Przedstawiciele Urzędów Skarbowych,
5. Zarządy Lasów Państwowych,
6. Przedstawiciele Urzędów Celnych.
Uprawnienia Oskarżyciela Publicznego.
1. Prawo do sporządzania i wnoszenia do sądu aktu oskarżenia art. 331 kpk,
2. Prawo popierania wniesionego aktu oskarżenia w postępowaniu przed sądem art. 46 kpk,
3. Prawo do zabierania głosu po zamknięciu przewodu sądowego art. 406 kpk,
4. Prawo do stawiania pytań osobom przesłuchiwanym art. 370 kpk,
5. Prawo do wnoszenia środków zaskarżenia art. 425 kpk,
6. Prawo do składania wniosków co do przebiegu rozprawy art. 335 kpk.
Obowiązki Oskarżyciela Publicznego
1. Czuwanie nad tym aby interes społeczny w czasie postępowania nie został naruszony.
Oskarżyciel Posiłkowy.
Oskarżyciel Posiłkowy występuje w sprawach publiczno - skargowych i na wniosek. Swój akces pokrzywdzony może zgłosić od momentu sporządzenia aktu oskarżenia do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego art. 54 kpk. /przewód sądowy rozpoczyna się od chwili przeczytania aktu oskarżenia przez prokuratora/.
Oskarżyciel posiłkowy ma takie same prawa przed sądem jak pokrzywdzony i może działać przed sądem niezależnie od oskarżyciela publicznego, lecz ma bronić tylko swojego interesu a nie szeroko rozumianego interesu społecznego.
Oskarżyciel Prywatny.
Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia i wtedy staje się oskarżycielem prywatnym. Jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od skierowania do sądu aktu oskarżenia, to sąd odstępuje od rozpoznania sprawy. Prokurator może przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego objąć ściganiem z urzędu.
Warunki aby stać się oskarżycielem prywatnym:
Przestępstwo może być ścigane w tym trybie
Prokurator nie objął ściganiem tego przestępstwa postępowaniem z urzędu
Wniesienie aktu oskarżenia
W niektórych sytuacjach postępowanie z oskarżenia prywatnego może być prowadzone z urzędu tj.
1. W przypadku ingerencji prokuratora,
2. W postępowaniu z nieletnimi,
3. W przypadku postępowania karnego w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych.
Powód Cywilny - jest stroną czynną która w imieniu pokrzywdzonego w procesie karnym może dochodzić roszczeń (wynikających z przestępstwa) o charakterze majątkowym od oskarżonego
Przyczyny oddalenia powództwa cywilnego art. 65 kpk:
1. Postępowanie w sprawach nieletnich,
2. Roszczenie nie ma związku z zarzutem oskarżenia,
3. Powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną,
4. Pozew nie odpowiada warunkom formalnym.
Obrońcy.
może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury.
obrońcę ustanawia oskarżony. Do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba o czym należy niezwłocznie powiadomić oskarżonego.
Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń.
Obrońca z wyboru - na podstawie upoważnienia
Obrońca z urzędu - obligatoryjnie
Oskarżony musi mieć obrońcę w przypadkach:
jest nieletni
głuchy, niemy, niewidomy
zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności
nie włada językiem polskim
sąd uzna za niezbędne na okoliczności utrudniające obronę
Pozycja prawna obrońcy :
otrzymuje pisma doręczane oskarżonemu
możliwość nieskrępowanego kontaktu z klientem pozbawionym wolności
możliwość uczestniczenia w czynnościach dowodowych w których może uczestniczyć podejrzany
wgląd do akt sprawy
Pełnomocnik.
może być ustanowiony przez stronę czynną już w postępowaniu przygotowawczym ( adwokat, aplikant adwokacki, radca prawny)
może też ustanowić osoba nie będąca stroną jeżeli wymaga tego jej interes w postępowaniu
strona nie może więcej niż trzech pełnomocników z wyboru
Pozycja prawna pełnomocnika
działa w granicach pełnomocnika i w dobrej wierze
jego udział nie wyłącza udziału osobistego mocodawcy, może go zastępować
Pełnomocnictwo jest udzielane na piśmie lub do protokołu, może być w każdej chwili cofnięte, pełnomocnik może je sam wypowiedzieć
Przedstawiciel ustawowy strony to:
1. Rodzic,
2. Opiekun,
3. Kurator.
Przedstawiciel ustawowy występuje w procesie niezależnie od woli strony.
(Przedstawiciel procesowy generalnie występuje w procesie karnym po uprzednim uzyskaniu aktu woli danej strony. Wyjątek stanowi prawo do obligatoryjnej obrony.)
Pozycja prawna przedstawiciela ustawowego:
może działać osobiście lub przez pełnomocnika
składa wniosek o ściganie
zaskarża postanowienie wydane w postępowaniu przygotowawczym
wytacza oskarżenie prywatne i powództwo cywilne
występuje w roli oskarżyciela (prywatnego, posiłkowego), powoda cywilnego
ustanawia pełnomocnictwo w toczącym się procesie
w przypadku strony - oskarżonego nie może podejmować czynności niekorzystnych dla oskarżonego, może ustanowić obrońcę działającego obok oskarżonego
Pokrzywdzony - to osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawem chronione zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przestępstwem. Pokrzywdzony jest stroną tylko w postępowaniu przygotowawczym, natomiast w procesie karnym jeżeli chce występować w charakterze strony to musi złożyć stosowne oświadczenie.(oskarżyciel prywatny, posiłkowy, powód cywilny)
Uprawnienia pokrzywdzonego:
1. Pierwszeństwo w zaspokojeniu roszczeń art. 269 kpk,
2. Prawo złożenia wniosku o ściganie przestępstwa wnioskowego art. 12 kpk,
3. Prawo do otrzymania informacji o sporządzeniu aktu oskarżenia przez prokuratora.
4. Prawo do składania wniosków dowodowych art. 167 i 315 kpk,
5. Prawo do zaskarżania decyzji zapadłych w postępowaniu przygotowawczym art. 22 & 2 kpk, art. 306 kpk,
6. Prawo do wnoszenia aktu oskarżenia art. 55 kpk,
7. Prawo do korzystania z pomocy pełnomocnika art. 87 kpk,
8. Prawo do zaznajomienia się z materiałami postępowania przygotowawczego art.156 & 5 kpk,
9. Prawo do składania zażaleń na czynności naruszające prawa pokrzywdzonego art. 302 kpk.
Fakty procesowe dzieli si* na dwie grupy:
Zdarzenia procesowe - Są to zjawiska niezależne od uczestników procesu z którymi prawo procesowe łączy odpowiednie skutki procesowe np. śmierć podejrzanego łączy ze sobą czynność procesową w postaci umorzenia dochodzenia.
Czynności procesowe - jest to zgodne z prawem zachowanie się uczestników procesu karnego zmierzające do wywołania skutków prawnych przewidzianych przez prawo karne procesowe. Może ono polegać głównie na działaniu lub zaniechaniu działania np. pokrzywdzony nie złoży* wniosku o ściganie.
Rodzaje czynności procesowych.
Z uwagi na podmiot który dokonuje czynności procesowych wyróżniamy:
1. Czynności organów procesowych np. wydanie postanowienia o wszczęciu dochodzenia,
2. Czynności stron procesowych np. złożenie wniosku o ściganie,
3. Czynności innych uczestników procesu np. zażalenie na postanowienie.
Czynności z punktu widzenia oceny prawdy.
1. Dopuszczalne - to te czynności które są dozwolone przez ustaw* np. zatrzymanie osoby, konfrontacja.
2. Niedopuszczalne - to takie czynności które są zabronione przez ustaw* np. zastępowanie zapiskami dowodów z zeznań świadka lub wyjaśnień podejrzanego.
Oświadczenia procesowe przybierają postać:
Do oświadczeń wiedzy zalicza się oświadczenia dowodowe np. zeznania świadka, sprawozdania procesowe do których można zaliczyć protokół.
Oświadczenia woli przybierają postać oświadczenia postulującego, które przedstawia się najczęściej w postaci wniosków, próśb, żądań np. żądanie uzupełnienia postępowania przygotowawczego, wniosek o dopuszczenie w czynności dowodowej
Aby czynność procesowa mogła być skuteczna tj wywołać określone skutki prawne muszą być spełnione określone warunki.
1. Czynność procesowa musi być wykonana w toczącym się postępowaniu
2. Czynność musi być wykonana przez uprawnionego uczestnika procesu karnego
3. Czynność procesowa powinna być wykonana w odpowiedniej formie /pisemnej lub ustnej/,
4. Czynność procesowa powinna być wykonana w odpowiedniej porze doby jeżeli ustawa tak przewiduje i w odpowiednim terminie
5. Czynność procesowa powinna być wykonana w odpowiednim miejscu np. siedzibie organu procesowego,
6. Czynność procesowa powinna być wykonana w określonej kolejności
Dokumentacja podstawowa:
protokół
notatka urzędowa
stenogram
wg. art. 143kpk podstawą prawna obligatoryjnego sporządzania protokołu z czynności
przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie
przyjęcie wniosku o ściganie lub jego cofnięcie
przesłuchanie: oskarżonego, podejrzanego, świadka, biegłego, tłumacza
dokonanie oględzin
otwarcie - sekcja zwłok, wyjecie z grobu
przeprowadzenie eksperymentu, konfrontacji, okazania,
przeszukania (osoby pomieszczeń, rzeczy)
zatrzymania rzeczy
otwarcia korespondencji lub przesyłki
przebiegu rozprawy
Protokół winien zawierać:
oznaczenie czynności, jej czasu, miejsca i osób uczestniczących
przebieg czynności oraz oświadczeń i wnioski uczestników
wydane w toku czynności postanowienia, zarządzenia
w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności
Formy postępowania przygotowawczego.
Postępowanie przygotowawcze to zespół czynności procesowych zmierzających do ustalenia czy popełniono przestępstwo , ujawnienia, ujęcia sprawcy oraz zebranie i zabezpieczenie dowodów dla organu orzekającego
Postępowanie karne - ustala czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo, wykrycie i ujęcie sprawcy, zebranie danych dotyczących podejrzanego, wyjaśnienie okoliczności sprawy, zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów
Wyróżniamy dwie formy postępowania przygotowawczego:
1. Dochodzenie,
2. Śledztwo.
Dochodzenie zwykłe art. 310 kpk.
Postępowanie w formie dochodzenia prowadzi się wtedy, jeżeli prowadzenie śledztwa nie jest obowiązkowe a nie można prowadzić innej uproszczonej formy. Dochodzenie zwykłe może prowadzić Policja ze swojej własnej inicjatywy lub na polecenie prokuratora, na polecenie sądu. Oprócz Policji dochodzenie zwykłe może prowadzić UOP, Straż Graniczna.
Czynności zastrzeżone dla prokuratora w dochodzeniu zwykłym.
1. Powołanie biegłych psychiatrów art.202 kpk,
2. Stosowanie środków zapobiegawczych art. 250 & 4 kpk,
3. Stosowanie kar porządkowych,
4. Stosowanie zabezpieczenia majątkowego na poczet przyszłych kar,
5. Decyzja o liście gończym,
6. Zarządzenie przesłuchania świadka z udziałem biegłego,
7. Powołanie bieg*ego do otwarcia zwłok.
Dochodzenie w niezbędnym zakresie art. 308 kpk.
Warunki:
1. Zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa,
2. Musi zachodzić sytuacja natychmiastowego zabezpieczenia śladów i dowodów w obawie przed ich utratą lub zniekształceniem w przypadku nie zabezpieczenia,
3. Czynności tych może dokonywać uprawniony organ.
Czynności dokonywane w trakcie dochodzenia z art. 308 kpk.
1. Wszelkie czynności procesowe tj.
a/ Oględziny,
b/ Przesłuchanie świadka, podejrzanego,
c/ Przeszukanie,
d/ Możliwość pobrania do badań krwi od podejrzanego /zwykłym nie można tego robić/,
e/ okazanie.
Czas trwania do 5 dni. Należy informować prokuratora, że zosta*o wszczęte także dochodzenie
Sposoby zakończenia dochodzenia w niezbędnym zakresie:
1. Wszczęcie postępowania przygotowawczego,
2. Przekazanie sprawy prokuratorowi w celu wszczęcia śledztwa,
3. Wydanie postanowienia o umorzeniu dochodzenia przed wszczęciem / przez prokuratora/
4. Przekazanie innym organom bez merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy np.Urzędom Skarbowym.
Dochodzenie uproszczone art. 468 - 478 kpk.
Ustawodawca zrezygnował z pewnych czynności procesowych. Postępowanie uproszczone prowadzone jest w sprawach zagrożonych łagodniejszymi karami. Katalog przestępstw za które dopuszcza się prowadzenie postępowania uproszczonego to art.
469 kpk.
Warunki prowadzenia dochodzenia uproszczonego:
1. Zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa,
2. Musi być to jedno z przestępstw wymienionych w art. 469 kpk.,
3. Nie może występować szczególna przesłanka postępowania uproszczonego art. 470 kpk.,
4. Sprawca przestępstwa nie może być osobą pozbawioną wolności
5.Spawcą nie może być osoba nieletnia,
6. Sprawca nie może być osobą wobec której ustawodawca nakazuje obron* obligatoryjną art. 470
7. Sprawca nie może być recydywistą,
8. Nie może być przekroczony termin trwania 1 miesiąc (przedłużone 2 miesiące).
Uproszczenia w dochodzeniu uproszczonym art. 473 kpk.
1. Nie ma obowiązku sporządzania postanowienia o przedstawieniu
2. Nie ma obowiązku wydawania postanowienia o zamknięciu dochodzenia
3. Nie ma obowiązku zaznajamiania podejrzanego z materiałami dochodzenia
4. Uprawnienia dajemy podejrzanemu na piśmie art. 300 kpk.
Śledztwo dzieli się na:
1. Obligatoryjne-przepisy ustawy wymagają by*o prowadzone w tej formie a zatem o:
Przestępstwa za które w I instancji zgodnie z właściwością orzeka Sąd Wojewódzki
Występki wymienione w art. 309 & 1 pkt. 2
Gdy czynu karalnego dopuści* si* nieletni wraz z osobą dorosłą art. 16 U o niel.
Gdy prowadzone jest postępowanie przygotowawcze w formie dochodzenia i nie zosta*o ukończone w ciągu 6 miesięcy a zachodzi potrzeba dalszego prowadzenia,
Gdy podejrzanym jest funkcjonariusz Policji, UOP, Straży Granicznej
2. Fakultatywne-decyduje o jego wszczęciu prokurator mając na względzie:
Wag* sprawy art. 309 & 1 pkt. 5 kpk,
Zawiłość sprawy art. Jw.
Jeżeli dochodzenie nie zosta*o ukończone w ciągu 3 miesięcy art.310 & 3 kpk.
Zasadą jest, że postępowanie przygotowawcze w formie śledztwa prowadzi prokurator art. 311 kpk.
Podział śledztw:
1. Z uwagi na organ prowadzący
a/ Prokuratorskie,
b/ Powierzone /
Powierzenie dochodzenia lub śledztwa policji:
zakres powierzenia
śledztwa w całości
śledztwa w określonym zakresie (np. do momentu wykrycia sprawcy)
poszczególnych czynności ( z wyłączenie postępowań dot. f-szy policji, UOP. S.G., finansowych)
przekazanie postępowania uzasadnione jest większymi możliwościami wykrycia sprawcy i pościgu za nim
powierzenie w całości może nastąpić gdy zachodzi konieczność korzystania w szerokim zakresie ze środków technicznych
Czynności zastrzeżone dla prokuratora w śledztwie:
wymagające wydania postanowienia
związane z przedstawieniem i zmianą zarzutów
związane z zamknięciem postępowania
policja może wyjątkowo wykonać wymienione czynności gdy zachodzi sytuacja nie cierpiąca zwłoki.
Czas trwania postępowania przygotowawczego:
dochodzenie uproszczone
normalne 1 miesiąc
przedłużone 2 miesiące
po tym czasie przekształca się w dochodzenie zwykłe
dochodzenie zwykłe:
normalne 1 miesiąc
przedłużone 3 miesiące
prokurator może przedłużyć do 6 miesięcy lub przejść do śledztwa
dochodzenie w niezbędnym zakresie - 5 dni
Przedstawienie zarzutu oraz zmiana lub uzupełnienie
przedstawienie zarzutów podejrzanemu
wydanie postanowienia o przedstawienia zarzutów kończy postępowanie w sprawie a rozpoczyna postępowanie przeciwko konkretnej osobie - ściganie karne
pozwala podejrzanemu zorientować się o jaki czyn jest oskarżony, umożliwia mu realizowanie prawa do obrony, przysługują mu gwarancje procesowe przewidziane przez prawo
po przedstawieniu zarzutów jest możliwość stosowanie środków przymusu jak tymczasowe aresztowanie
wydanie i ogłoszenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów danej osobie jest warunkiem uprawniającym prowadzącego postępowanie przygotowawcze do przesłuchania jej w charakterze podejrzanego
przed dokonaniem przedstawienia zarzutów należy upewnić się czy: można dokładnie określić osobę której zamierza się zarzut przedstawić, czy nie zachodzą okoliczności wyłączające ściganie (przedawnienie, abolicja, immunitet,)
Postacie zakończenia postępowania przygotowawczego:
zawieszenie - gdy dochodzenie napotyka na nieprzewidziane trudności które powodują przerwanie jego toku na pewien okres czasu (długotrwała przeszkoda, niemożliwość ujęcia oskarżonego, choroba psychiczna lub ciężka choroba oskarżonego), postępowanie zawiesza się na czas trwania tej przeszkody.
zamkniecie dochodzenia - następuje w przypadku osiągnięcia wszystkich celów postępowania przygotowawczego.
Czynności poprzedzające zamkniecie dochodzenia :
dokładna analiza materiałów dowodowych pod kątem wiarygodności i mocy dowodowej,
sprawdzenie czy wszystkie okoliczności sprawy zostały zakończone,
czy materiały zostały należycie skompletowane,
czy należy wyłączyć pewne materiały,
czy dowody zostały odpowiednio zabezpieczone
zaznajomienie poszkodowanego z materiałami,
sporządzenie protokołu zaznajomienia podejrzanego,
wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia.
Umorzenie postępowania przygotowawczego
w całości - dot. osób, zarzucanych czynów lub zdarzeń objętych postępowaniem
w części - gdy zarzuty postawione jednemu lub kilku podejrzanym nie potwierdzają się, gdy umorzenie obejmuje tylko niektóre z postawionych zarzutów.
Procesowy nadzór nad postępowaniem przygotowawczym ( przez prokuratora)
prawo do informacji i uczestnictwa
może zaznajamiać się z materiałami postępowania
zaznajamiać się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie
uczestniczyć w czynnościach prowadzonych przez organy ścigania
władczą ingerencję
wskazywanie kierunków postępowania
wydawanie postanowień, zarządzeń lub poleceń
zmienianie, uchylanie postanowień i zarządzeń wydanych przez prowadzącego postępowanie
prawo substytucji
możliwość przejęcia całej sprawy bądź określonych czynności procesowych do osobistego prowadzenia
Dowód - to każda okoliczność, która w przypisanej przez prawo formie potwierdza lub wyklucza fakt popełnienia przestępstwa, wskazuje na winę lub niewinność osób , wpływa na stopień odpowiedzialności karnej.
Źródło dowodu - osoba lub rzecz od której pochodzi dowód( podejrzany, świadek, biegły, dokument, dowód rzeczowy, eksperyment procesowy).
Środek dowodowy - forma przekazu informacji które uzyskuje się ze źródła dowodowego z którym organ styka się bezpośrednio przeprowadzając dowód ( wyjaśnienia, zeznanie, opinia, treść dokumentu, właściwości dokumentu, wyniki eksperymentu).
Rodzaje dowodów - w zależności od tego jakie kryterium weźmiemy pod uwagę:
z uwagi na źródło
osobowe
rzeczowe
z dokumentów
ze względu na związek ze zdarzeniem przestępczym
pierwotne - ze źródła które zetknęło się bezpośrednio z faktem udowadnianym - świadek naoczny, oryginał dokumentu
pochodne - ze źródła pośredniczącego między pierwotnym a udowadnianym
Zakazy dowodowe - normy prawne zabraniające uzyskiwania bądź wprowadzania do procesu dowodów w określonych sytuacjach:
potrzeba poszanowania godności, ważnych interesów jednostki, więzów rodzinnych, sfery życia prywatnego, religijnego,
ochrona ważnych interesów państwa
ochrona interesów osób wykonujących szczególnie ważne zawody i funkcje.
Podział zakazów dowodowych ze względu na:
podmiot korzystający z zakazu dowodzenia - zakaz podmiotowy
-zakaz przesłuchiwania świadka, który będąc osobą najbliższą dla oskarżonego odmówił zeznania
-w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w p-stwie objętym postępowaniem
okoliczności - które nie mogą być przedmiotem dowodzenia (zakazy przedmiotowe)
zakaz całkowity - dowodzenia przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem,
zakaz częściowy - zakaz dowodzenia określonej okoliczności za pomocą określonych środków dowodowych: obrońcy co do faktów o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę, duchownego co do faktów o których dowiedział się przy spowiedzi.
ze względu na sposób w jaki dowód nie może być uzyskany ani wykorzystany w procesie -zakaz metod - zakaz stosowania metod wpływania na swobodę wypowiedzi osoby przesłuchiwanej.
Czynności dowodowe- w zależności od ich celu dzielimy na:
zmierzające do uzyskania materiału dowodowego ( czynności poszukiwawcze)
mające na celu wprowadzenie dowodu do procesu karnego, jego oceny.
Świadek -w sensie faktycznym osoba posiadająca wiadomości dotyczące czynu przestępnego lub inne okoliczności mające istotne znaczenie w sprawie karnej.
W sensie procesowym osoba wezwana przez uprawniony organ procesowy do złożenia zeznania w konkretnej sprawie.
Kryterium typowania świadka
zamieszkania lub pobytu
więzi towarzyskiej
zajmowanego stanowiska, funkcji
z ogłoszenia
Prawa świadka
do odmowy zeznań ( w określonej sytuacji)
do nie odpowiadania na niektóre pytania
żądania zwolnienia od składania zeznań lub odpowiedzi na pytania
do przesłuchania z wyłączeniem jawności
do swobodnego składania zeznań
do wzmożonej ochrony prawnej
do zastrzeżenia danych dotyczących miejsca zamieszkania ( świadek incognito)
do zwrotu poniesionych kosztów
do informacji prawnej
Obowiązki świadka
stawiennictwa
zeznawania
mówienia prawdy
poddania się badaniom i oględzinom lekarskim
zachowania w tajemnicy tego co dowiedział się w związku z przesłuchaniem
Procesowy tryb przesłuchania
przygotowanie
analiza materiałów dowodowych
zaznajomienie się z dziedziną wiedzy
poznanie osobowości świadka
jaki jest stosunek świadka do podejrzanego lub pokrzywdzonego
ułożenie planu przesłuchania
uzyskanie zezwolenia prokuratora na przesłuchanie świadka co do okoliczności objętych tajemnicą służbową, zawodową lub na wezwanie biegłego lub tłumacza
wezwanie innych osób gdy będzie konieczna konfrontacja
wezwanie biegłego który ma wydać opinię w sprawie a jego obecność przy przesłuchaniu świadka jest konieczna lub wskazana
b)przesłuchanie świadka
czynności wstępne: sprawdzenie tożsamości, rozmowa wstępna, udzielenie podstawowych informacji, uprzedzenie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań
etap zasadniczy - zeznanie spontaniczne: swoboda wypowiedzi, pytania ogólne,
etap pytań i odpowiedzi -pytania jasne i zrozumiałe, zaprotokołowanie zeznań świadka
etap czynności uzupełniających i końcowych: zapoznanie świadka z protokołem, wprowadzenie poprawek, podpisanie protokołu przez uczestników,
Biegły - osoba ( ekspert, rzeczoznawca) wezwana przez uprawniony organ procesowy do wydania opinii o takich okolicznościach, mających istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy , których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych.
Dowód z opinii biegłego nie jest wiążący dla organu procesowego, podlega jego ocenie: zgodność opinii z materiałem dowodowym, logiczność stwierdzeń wyrażonych w opinii,
Podejrzany - osoba co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, lub której bez wydania postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego w dochodzeniu uproszczonym.
Osoba podejrzana - osoba w stosunku do której nie ma dowodów mówiących o dokonaniu przez nią określonego przestępstwa, a która ze względu na tryb życia i przeszłość kryminalną, kontakty towarzyskie jest w zainteresowaniu Policji.
Prawa podejrzanego
do obrony
do znajomości zarzutów
do składania wyjaśnień
do składania wniosków dowodowych
do uczestniczenia w czynnościach procesowych
przy zakończeniu postępowania przygotowawczego do osobistego przejrzenia akt postępowania, końcowego zaznajomienia się z materiałami sprawy,
do składania zażalenia na czynności prowadzącego postępowanie,
Obowiązki podejrzanego
stawienia się na każde wezwanie organów procesowych oraz zawiadomienia o zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni
obowiązek poddania się : oględzinom ciała, innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała, badaniom psychologicznym,
Procesowy tryb przesłuchania podejrzanego
przesłuchanie wstępne - obserwacyjne: pouczenie o jego prawach i obowiązkach wg art. 300 kpk - do składania wyjaśnień, odmowy składania wyjaśnień, odmowy odpowiedzi na pytania, składania wniosków o dokonanie czynności procesowych, korzystania z pomocy obrońcy,
spontaniczne wyjaśnienia
przesłuchanie - zadawanie pytań, protokołowanie, wyjaśnienie niejasności i sprzeczności.
Metody przesłuchania świadka
czołowego natarcia
dawkowania dowodów
perswazji
oddziaływania na uczucia
pogrążenia w sprzecznościach
wszechwiedzy
szczegółowych pytań
Okazanie - czynność procesowa mająca na celu sprawdzenie wiarygodności zeznań świadka lub wyjaśnień podejrzanego co do znajomości danej osoby lub rzeczy w drodze umożliwienia mu kontaktu optycznego lub fizycznego z tą osobą, jej fotografią lub z rzeczą.
Sposoby okazania
-pośrednie - głowy lub całej postaci, wizerunku osoby (z fotografii, rysunku rekonstrukcji).
-bezpośrednie - jawne i z ukrycia
Konfrontacja - czynność procesowa polegająca na równoczesnym przesłuchaniu dwóch osób na tę samą okoliczność w celu wyjaśnienia sprzeczności w poprzednio złożonych przez te osoby zeznaniach lub wyjaśnieniach
Warunki przeprowadzenia konfrontacji
Istnienie zasadniczych sprzeczności w oświadczeniach osób przesłuchiwanych
Jest to jedyny sposób uniknięcia sprzeczności
Nie zaszkodzi to dobru sprawy karnej
Istnieje uzasadnione przypuszczenie, że osoba mówiąca prawdę nie odwoła swych zeznań lub wyjaśnień
Jest dobrze przygotowana
Dowód rzeczowy - każdy przedmiot, który swą materią i cechami szczególnymi stwierdza istotne okoliczności dla sprawy karnej. Są to:
Przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia p-stwa
Przedmioty pochodzące z przestępstwa
Przedmioty, które zachowały na sobie ślady p-stwa lub p-cy
Materialne i formalne warunki stosowania środków zapobiegawczych - można je stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo w celu zapobiegnięcia popełnienia przez podejrzanego (oskarżonego) nowego, ciężkiego p-stwa. Można je stosować tylko wobec osoby co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów i tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że podejrzany popełnił p-stwo. Środki zapobiegawcze stosuje Prokurator, a o tymczasowym aresztowaniu decyduje Sąd Rejonowy.
Rodzaje środków zapobiegawczych:
Tymczasowe aresztowanie - polega na faktycznym pozbawieniu wolności, stosuje je Sąd Rejonowy na wniosek Prokuratora, gdy:
Zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się podejrzanego, gdy nie można ustalić jego tożsamości lub miejsca pobytu
Zachodzi uzasadniona obawa, że podejrzany będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień, albo w inny sposób utrudniał postępowanie karne
Jeżeli podejrzanemu zarzuca się popełnienia zbrodni lub występku zagrożonego kara co najmniej 8 lat pozbawienia wolności
Wyjątkowo, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że podejrzany o popełnienie zbrodni lub umyślnego występku popełni nowe p-stwo p-ko życiu, zdrowiu,
Nie stosuje się, gdy:
Spowodowałoby to dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo
Pociągnęłoby wyjątkowo ciężkie skutki dla podejrzanego lub jego najbliższej rodziny
Na podstawie okoliczności sprawy można przewidzieć, że Sąd orzeknie karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania lub karę łagodniejszą
Okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia.
Poręczenie - jest środkiem o charakterze nie izolacyjnym, rodzaj umowy pomiędzy organem procesowym, a inna osobą, że w zamian za gwarancję poprawnego zachowania się podejrzanego
Poręczenie majątkowe - podejrzany lub inna osoba swoim majątkiem w postaci pieniędzy, papierów wartościowych, zastawu hipoteki - gwarantuje, że podejrzany nie będzie w żaden sposób utrudniał postępowania karnego. Wysokość poręczenia uzależniona jest od: sytuacji materialnej podejrzanego i składającego poręczenie, wysokości wyrządzonej szkody i charakteru popełnionego czynu.
Poręczenie społeczne - polega na zapewnieniu udzielonym przez grupe społeczną, że podejrzany stawi się na każde wezwanie każdego organu procesowego oraz nie będzie utrudniał postępowania karnego. Poręczenia może udzielić: kierownictwo zakładu pracy, szkoły, uczelni,
Poręczeni indywidualne - polega na tym że poręczenie przejmuje się od osoby godnej zaufania, która daje rękojmie wywiązywania się z obowiązku.
Dozór Policji - środek zapobiegawczy powodujący ograniczenie swobody podejrzanego, polega na:
zakazie wydalania się z określonego miejsca pobytu
zgłaszania się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu
zawiadamianie o zamierzonym wyjeździe i terminie powrotu
Zakaz opuszczania kraju - można łączyć z zatrzymaniem paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu.
Inne środki zapobiegawcze wg. Art.. 276 i 277 KPK:
zawieszenie podejrzanego w czynnościach służbowych
zawieszenie w wykonywaniu zawodu
nakazanie powstrzymania się od określonej działalności
nakazanie powstrzymania się od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów.
16