MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI

ISTOTA DYSCYPLINY WOJSKOWEJ. ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA I DYSCYPLINARNA ŻOŁNIERZY ZA NARUSZENIA PRAWA I ZASAD DYSCYPLINY WOJSKOWEJ.

WYBRANE ZAGADNIENIA

Materiały do przeprowadzenia zajęć
z żołnierzami zasadniczej służby wojskowej

ISBN

WARSZAWA 2007

PLAN-KONSPEKT

zajęć z żołnierzami zasadniczej służby wojskowej
z zakresu podstaw dyscypliny wojskowej

TEMAT:

ISTOTA DYSCYPLINY WOJSKOWEJ. ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA
I DYSCYPLINARNA ŻOŁNIERZY ZA NARUSZENIA PRAWA I ZASAD DYSCYPLINY WOJSKOWEJ.

CELE:

1. Kształtowanie świadomości prawnej żołnierzy służące zapobieganiu naruszeniom prawa i dyscypliny wojskowej.

2. Zapoznanie z podstawowymi pojęciami dotyczącymi zasad i sposobu ponoszenia odpowiedzialności żołnierza za naruszenia prawa.

2. Przekazanie podstawowej wiedzy na temat zasad i sposobów ponoszenia odpowiedzialności karnej i dyscyplinarnej przez żołnierza.

4. Uświadomienie żołnierzom konsekwencji dla przebiegu służby wojskowej wynikających z ukarania.

5. Kształtowanie karnych i zdyscyplinowanych postaw żołnierzy.

CZAS:

1 x 45'

METODA:

Prelekcja, prezentacja foliogramów (PP).

MIEJSCE:

Świetlica, sala wykładowa.

ZAGADNIENIA:

1. Podstawowe pojęcia dotyczące zasad i sposobu ponoszenia odpowiedzialności żołnierza za naruszenia prawa.

2. Rodzaje odpowiedzialności żołnierzy za naruszenia prawa.

3. Rodzaje sankcji za przestępstwa, wykroczenia i przewinienia dyscyplinarne.

4. Wpływ ukarania na przebieg służby wojskowej oraz konsekwencje finansowe ukarania.

5. Gdzie możne uzyskać pomoc osoba, która zetknęła się z problemem naruszenia prawa.

LITERATURA:

1. Przyjemski M. S. Ochrona porządku prawnego w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Gdańsk 2005.

2. Piwowar S. System kształtowania dyscypliny wojskowej w resorcie Obrony Narodowej. W: Wojsko w społeczeństwie, Nr 1/2007. Warszawa 2007. Ss. 10-20.

Akty prawne:

3. Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o dyscyplinie wojskowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 370 i Nr 240, poz. 2052, z 2003 r. Nr 179, poz 1750 oraz z 2007r. Nr 176, poz. 1242);

4. Rozporządzenie MON z dnia 22 października 2004 r. w sprawie określenia stanowisk służbowych przełożonych dyscyplinarnych równorzędnych stanowisku dowódcy plutonu (Dz. U. Nr 238, poz. 2397 z późn. zm.);

5. Rozporządzenie MON z dnia 25 września 2002 r. w sprawie osadzania żołnierza będącego w stanie nietrzeźwości w izbie zatrzymań (Dz. U. Nr 160, poz. 1332);

6. Rozporządzenie MON z dnia 17 września 2002 r. w sprawie zawieszania żołnierzy
   w czynnościach służbowych (Dz. U. Nr 156, poz. 1305);

7. Rozporządzenie MON z dnia 13 września 2002 r. w sprawie wojskowych rzeczników dyscyplinarnych (Dz. U. Nr 155, poz. 1292 i Dz. U. z 2003 r. Nr 50, poz. 429 z późn. zm.);

8. Rozporządzenie MON z dnia 13 września 2002 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania dyscyplinarnego (Dz. U. Nr 155, poz. 1293);

9. Rozporządzenie MON z dnia 25 października 2002 r. w sprawie regulaminu wykonywania i odbywania kar i środków dyscyplinarnych (Dz. U. Nr 183, poz. 1528);

10. Rozporządzenie MON z dnia 25 października 2002 r. w sprawie warunków tworzenia wojskowych aresztów dyscyplinarnych oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ich pomieszczenia (Dz. U. Nr 183, poz. 1529);

11. Rozporządzenie MON z dnia 29 października 2002 r. w sprawie wzruszania prawomocnych orzeczeń dyscyplinarnych (Dz. U. Nr 186, poz. 1555);

12. Rozporządzenie MON z dnia 13 września 2002 r. w sprawie przechowywania
    i rejestrowania dokumentacji postępowania dyscyplinarnego oraz prowadzenia ewidencji ukarań żołnierzy (Dz. U. Nr 155, poz. 1294);

13. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych. (Dz. U. Nr 123, poz. 1353 z późn. zm.);

14. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 r. w sprawie warunków
    i sposobów użycia środków przymusu bezpośredniego przez żołnierzy Żandarmerii Wojskowej (Dz. U. Nr 157, poz. 1837 z późn. zm.);

15. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 r. w sprawie użycia środków przymusu bezpośredniego oraz broni palnej przez żołnierzy wojskowych organów porządkowych (Dz. U. Nr 157, poz. 1838);

16. Rozporządzenie MON z dnia z dnia 14 grudnia 2001 r. w sprawie izb zatrzymań (Dz. U. Nr 157, poz. 1852.);

17. Rozporządzenie MON z dnia z dnia 14 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych czynności wojskowych organów porządkowych wchodzących w skład służby garnizonowej.(Dz. U. Nr 157, poz. 1854.);

18. Rozporządzenie MON z dnia z dnia 14 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych czynności wojskowych organów porządkowych wchodzących w skład służby wewnętrznej jednostki wojskowej (Dz. U. Nr 157, poz. 1855);

19. Rozporządzenie MON z dnia 14 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania niektórych uprawnień przez żołnierzy Żandarmerii Wojskowej (Dz. U. Nr 157, poz. 1851).

20. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.);

21. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm. );

22. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 12 poz. 114 z późn. zm.);

23. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia
    (Dz. U. Nr 106, poz. 1148 z późn. zm.);

24. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.);

25. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz. 1485);

26. Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 z późn. zm.);

27. Ustawa z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy niezawodowych (Dz. U.
    z 2002 r. Nr 76, poz. 693 z późn. zm.);

28. Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych - Dz. U. z 2005 r. Nr 196, poz. 1631 z późn. zm.).

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

Lp.	TREŚĆ ZAGADNIENIA	CZAS	WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE
CZĘŚĆ WSTĘPNA
1.	Zapoznanie żołnierzy z tematem i celem zajęć.	5 min.	Slajd 1
CZĘŚĆ ZASADNICZA
2.	Zagadnienie 1. Podstawowe pojęcia dotyczące zasad i sposobu ponoszenia odpowiedzialności żołnierza za naruszenia prawa Krótki wstęp na temat istoty dyscypliny wojskowej - ze skryptu. Przedstawienie definicji dyscypliny wojskowej na podstawie literatury przedmiotu oraz przepisów prawa. Definicja dyscypliny wojskowej według ustawy o dyscyplinie wojskowej: „Przestrzeganie przepisów prawa dotyczących służby wojskowej lub innych przepisów prawa przewidujących odpowiedzialność dyscyplinarną na zasadach i w trybie określonych w ustawie oraz wykonywanie rozkazów i decyzji wydanych w sprawach służbowych” - art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o dyscyplinie wojskowej. Przytoczenie i omówienie pojęcia „żołnierz” w kontekście ponoszenia przez niego odpowiedzialności karnej i dyscyplinarnej. Przytoczenie i omówienie pojęcia „przełożony” i „przełożony dyscyplinarny ” w kontekście uprawnień wynikających z prawa karnego i przepisów dyscyplinarnych. Przedstawienie stanowisk służbowych w resorcie MON, z którymi wiążą się kompetencje przełożonego dyscyplinarnego (ze skryptu). W oparciu o przepisy prawa przytoczenie i omówienie pojęć: przestępstwo, wykroczenie, przewinienie dyscyplinarne. Przestępstwem jest zawiniony czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, o szkodliwości społecznej wyższej niż znikoma, zagrożony: grzywną powyżej 10 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności (powyżej jednego miesiąca), karą pozbawienia wolności oraz aresztem wojskowym, orzekanym wyłącznie wobec żołnierzy. Wykroczeniem jest czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary: aresztu (do 30 dni), ograniczenia wolności (1 miesiąc) oraz grzywny do 5 000 zł. Zgodnie z ustawą o dyscyplinie wojskowej, przewinienie dyscyplinarne jest to naruszenie, w wyniku działania lub zaniechania działania, przepisu prawa dotyczącego służby wojskowej lub naruszenie innego przepisu prawa przewidującego odpowiedzialność dyscyplinarną na zasadach i w trybie określonych w ustawie albo niewykonanie rozkazu lub decyzji wydanych w sprawach służbowych. Czyny te nie mogą być przestępstwem lub wykroczeniem albo przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym.	10 min.	Slajd 2 Slajd 3 Slajd 4 Slajd 5
3.	Zagadnienie 2. Rodzaje odpowiedzialności żołnierzy za naruszenia prawa Omówienie rodzajów odpowiedzialności żołnierza, jako obywatela i jako żołnierza. Żołnierz może ponosić odpowiedzialność za naruszenie prawa tak, jak każdy inny obywatel Rzeczypospolitej Polskiej. W zależności od stopnia społecznej szkodliwości oraz charakteru czynu odpowiada za następujące rodzaje naruszeń porządku prawnego: przestępstwa powszechne i przestępstwa karno-skarbowe, wykroczenia i wykroczenia karno-skarbowe, wykroczenia i przewinienia dotyczące dyscypliny finansów publicznych, przewinienia dyscyplinarne rozpatrywane przed organem właściwego samorządu zawodowego, inne czyny o charakterze porządkowym np. karane w formie mandatu. Natomiast jako żołnierz, dodatkowo odpowiada za specjalne przestępstwa związane ze służbą wojskową. Tryb ścigania 8 z nich zależy od dowódcy jednostki wojskowej, który może zgłosić wniosek do prokuratora o ściganie karne lub skierować sprawę do rozpatrzenia dyscyplinarnego. Za nieprzestrzeganie przepisów prawa związanych ze służbą wojskową, rozkazów i decyzji wydanych w sprawach służbowych, a także innych przepisów, które nie jest przestępstwem lub wykroczeniem żołnierz odpowiada dyscyplinarnie według przepisów ustawy o dyscyplinie wojskowej (przed przełożonym dyscyplinarnym, a także w niektórych przypadkach przed sądem wojskowym). Do 31 grudnia 2008 r., według obecnego stanu prawnego, orzecznictwu sądów wojskowych podlegają sprawy żołnierzy w czynnej służbie wojskowej o wszystkie przestępstwa (pospolite i wojskowe) popełnione w czasie pełnienia tej służby. Z dniem 1 stycznia 2009 r., na postawie art. 647 § 1 Kodeksu postępowania karnego (Kpk) właściwość ta, w odniesieniu do przestępstw popełnionych przez żołnierzy, ma zostać znacznie ograniczona i objąć przestępstwa wojskowe oraz inne przestępstwa związane ze służbą wojskową, a także niektóre przestępstwa według kryterium przedmiotowego. Oznacza to, ze za przestępstwa pospolite popełnione w trakcie pełnienia służby wojskowej żołnierze odpowiadać będą przed sądem powszechnym. Przytoczenie i omówienie przykładów kwalifikowania czynów jako przestępstwa, wykroczenia i przewinienia, popełnionych pod wpływem alkoholu (ze skryptu). Karne i dyscyplinarne środki zapobiegawcze wobec żołnierzy. Należą do nich w szczególności: zatrzymanie i osadzenie nietrzeźwego żołnierza w izbie zatrzymań.	10 min.	Slajd 6 Slajd 7 Slajd 8
4.	Zagadnienie 3. Rodzaje sankcji za przestępstwa, wykroczenia i przewinienia dyscyplinarne Kary i środki karne za przestępstwo. Do kar, które mogą być wymierzone za popełnienie przestępstwa należą: grzywna, kara ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności, areszt wojskowy (dotyczy tylko żołnierzy). Jak wobec każdego obywatela, w stosunku do żołnierza za przestępstwo sąd może orzec następujący środek karny: pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu itd., zakaz prowadzenia pojazdów (od 1 do 10 lat, nie biegnie w czasie pozbawienia wolności), przepadek przedmiotów, obowiązek naprawienia szkody, nawiązka, świadczenie pieniężne, podanie wyroku do publicznej wiadomości. Do środków karnych, które sąd wojskowy może orzec wyłącznie wobec żołnierzy należą: wydalenie z zawodowej służby wojskoweji degradacja. Kary i środki za wykroczenie. Karami wymierzanymi przez sąd za wykroczenie są: areszt, ograniczenie wolności, grzywna. Środkami karnymi za wykroczenie są: zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów, nawiązka, obowiązek naprawienia szkody, podanie orzeczenia do publicznej wiadomości. Za wybrane rodzaje wykroczeń mogą być też nałożone inne środki karne: zakaz wstępu na imprezę masową, przepadek narzędzi i przedmiotów, zakaz amatorskiego połowu ryb. Kary i środki dyscyplinarne. Za przewinienie dyscyplinarne żołnierz może być ukarany jedną z następujących kar dyscyplinarnych: upomnieniem, naganą, karą pieniężną. Wobec żołnierzy niezawodowych można orzec również kary: zakazu opuszczania wyznaczonego miejsca przebywania, aresztu koszarowego, a na wniosek dowódcy jednostki wojskowej, pozbawić wolności może jedynie sąd wojskowy wymierzając karę: aresztu izolacyjnego. Przełożony dyscyplinarny zajmujący stanowisko służbowe nie niższe niż dowódca jednostki wojskowej jest uprawniony do wymierzenia kary dyscyplinarnej ostrzeżenia o niepełnej przydatności do nadterminowej zasadniczej służby wojskowej, służby w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz do służby zawodowej. Do wymierzenia kary dyscyplinarnej usunięcia z nadterminowej zasadniczej służby wojskowej jest uprawniony dowódca jednostki wojskowej. Za popełnienie przewinienia dyscyplinarnego każdy przełożony dyscyplinarny może również ukarać żołnierza środkiem dyscyplinarnym - samoistnie albo obok kary dyscyplinarnej. Do środków tych należą: zobowiązanie do przeproszenia pokrzywdzonego, zobowiązanie do naprawienia wyrządzonej szkody, zobowiązanie do wykonania dodatkowych zadań służbowych, pozbawienie prawa do noszenia odznaki tytułu honorowego, podanie informacji o ukaraniu do wiadomości innych osób. Przy czym środek zobowiązania do wykonania dodatkowych zadań służbowych można zastosować obok kary dyscyplinarnej upomnienia, nagany, kary pieniężnej, ostrzeżenia o niepełnej przydatności do nadterminowej zasadniczej służby wojskowej lub czynnej służby wojskowej pełnionej w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego albo do zawodowej służby wojskowej.	5 min.	Slajd 4 Slajd 5 Slajd 9 Slajd 10
5.	Zagadnienie 4. Wpływ ukarania na przebieg służby wojskowej oraz konsekwencje finansowe ukarania Z ukarania (skazania) wynikać mogą dla żołnierza następujące konsekwencje związane z odbywaniem zasadniczej służby wojskowej: zwolnienie żołnierza przed odbyciem zasadniczej służby wojskowej w razie zarządzenia w stosunku do niego wykonania kary pozbawienia wolności, w tym również kary zastępczej. Po odbyciu zarządzonej kary żołnierz jest powoływany do odbycia pozostałego okresu tej służby, jeżeli nie zachodzą okoliczności uzasadniające udzielenie odroczenia z innego tytułu albo przeniesienia go do rezerwy, odroczenie żołnierzowi zasadniczej służby wojskowej wykonania kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 6 miesięcy do czasu ukończenia służby. Zarządzenie wykonania odroczonej kary może zarządzić sąd, jeżeli skazany w okresie odroczenia rażąco narusza porządek prawny, zwolnienie od kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 6 miesięcy, jeżeli okres odroczenia trwał co najmniej 6 miesięcy (a nawet krócej, jeżeli przemawiają za tym szczególnie ważne powody), po zapoznaniu się z opinią dowódcy jednostki wojskowej, a żołnierz w tym okresie wyróżnił się w wykonywaniu obowiązków służbowych albo wykazał się odwagą, zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolności, w przypadku odbycia przynajmniej jej połowy, jest możliwe również na wniosek dowódcy jednostki wojskowej, jeżeli żołnierz przestrzegał porządku prawnego, jak również spełnił nałożone na niego obowiązki i orzeczone środki karne, wykonywanie kary ograniczenia wolności na ogólnych zasadach w chwili przystąpienia do jej wykonania w całości lub w części, jeżeli ukarany przestał być żołnierzem, zwolnienie żołnierza odbywającego nadterminową zasadniczą służbę wojskową z tej służby przed upływem okresu, na który zgłosił się do służby, w razie: skazania na karę pozbawienia wolności (aresztu wojskowego) lub orzeczenia środka karnego pozbawienia praw publicznych; prawomocnego orzeczenia kary dyscyplinarnej usunięcia z nadterminowej zasadniczej służby wojskowej; zwolnienie żołnierza z nadterminowej zasadniczej służby wojskowej przed upływem okresu, na który zgłosił się do tej służby, może nastąpić również w okresie warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności (aresztu wojskowego), jeżeli nie wywiązuje się z obowiązków służbowych; niemożność mianowania żołnierza niezawodowego w czynnej służbie wojskowej w czasie pokoju na kolejny wyższy stopień wojskowy w przypadku niespełnienia warunku zdyscyplinowania; niemożność mianowania na wyższy stopień wojskowy ani wyznaczenia na wyższe stanowisko żołnierza w czasie odbywania przez niego kary ograniczenia wolności; możliwość cofnięcia decyzji o skierowaniu żołnierza do służby poza granicami państwa lub odwołanie żołnierza do kraju, w przypadku: prawomocnego ukarania za przewinienie dyscyplinarne; wszczęcia postępowania karnego o przestępstwo; wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenie; zawieszenia w czynnościach służbowych; uprawdopodobnionego podejrzenia o popełnienie czynu zabronionego pod groźbą kary według prawa państwa pobytu; niewywiązywania się z zadań służbowych lub nienależytego ich wykonywania; niewykonywania zadań służbowych przez czas dłuższy niż 15 dni. możliwość zarządzenia przez sąd zatarcia skazania po przeniesieniu żołnierza zasadniczej służby wojskowej do rezerwy, jeżeli kara lub orzeczony środek karny zostały wykonane (kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności nie przekraczająca roku, orzeczone za przestępstwo wojskowe, popełnione w czasie odbywania tej służby; niedopuszczenie osoby skazanej prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, do pracy lub pełnienia służby na stanowisku albo do wykonywania prac zleconych, z którymi łączy się dostęp do informacji niejawnych stanowiących tajemnicę państwową; możliwość wydania odmowy poświadczenia bezpieczeństwa, jeżeli osoba sprawdzana została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, także popełnione za granicą; nie udzielenie zgody na służbę w obcym wojsku lub w obcej organizacji wojskowej, jeżeli obywatel polski, ubiegający się o zgodę: został skazany prawomocnym wyrokiem sądu na karę co najmniej jednego roku pozbawienia wolności, w tym także z warunkowym zawieszeniem jej wykonania; odbywa karę pozbawienia wolności lub oczekuje na jej wykonanie; znajduje się w okresie próby w wykonywaniu warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności; odbywa karę ograniczenia wolności. Z ukarania (skazania) wynikać mogą dla żołnierza następujące konsekwencje finansowe: nie wypłacanie uposażenia od najbliższego terminu płatności żołnierzowi odbywającemu w czasie pełnienia czynnej służby wojskowej karę pozbawienia wolności (aresztu wojskowego); potrącenie uposażenia na podstawie prawomocnego orzeczenia o wymierzeniu kary pieniężnej, wydanego w postępowaniu dyscyplinarnym; nie wypłacanie połowy uposażenia żołnierzowi za czas odbywania przez niego kary dyscyplinarnej aresztu koszarowego lub izolacyjnego; zawieszenie wypłaty uposażenia żołnierzowi, który samowolnie opuścił swoją jednostkę lub miejsce służbowe albo poza nimi pozostaje; potrącenie 1/30 części uposażenia miesięcznego za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności lub w razie stwierdzenia zawinionej przez żołnierza niemożności pełnienia obowiązków służbowych; zawieszenie od najbliższego terminu płatności wypłaty połowy uposażenia zasadniczego oraz wypłaty dodatków o charakterze stałym (w tym również dodatków należnych związku z pełnieniem służby poza granicami państwa, żołnierzowi), który został zawieszony w czynnościach służbowych albo tymczasowo aresztowany. Z uposażenia żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, ćwiczenia wojskowe lub przeszkolenie wojskowe albo pełniących służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny mogą być dokonywane potrącenia tylko na zaspokojenie roszczeń z tytułu szkody wyrządzonej jednostce wojskowej i kary pieniężne orzeczone w postępowaniu dyscyplinarnym, z tym że łączna wysokość potrąceń nie może przekroczyć 50 % miesięcznego uposażenia.	5 min.	Slajd 11 Slajd 12
CZĘŚĆ KOŃCOWA
6.	Zagadnienie 5. Gdzie może uzyskać pomoc osoba, która zetknęła się z problem naruszenia prawa Na terenie jednostki wojskowej: oficer wychowawczy, radca prawny, przełożony, itd.; Struktury wychowawcze lub obsługi prawnej nadrzędnych nad jednostką wojskową struktur organizacyjnych Sił Zbrojnych RP i resortu obrony narodowej (Oddział Dyscypliny Wojskowej DWiPO); jednostka Żandarmerii Wojskowej, Wojskowa Prokuratura Garnizonowa, Wojskowy Sąd Garnizonowy; Wojskowy Telefon Zaufania, Wojskowa Skrzynka Zaufania. Podsumowanie zajęć, odpowiedzi na pytania uczestników.	5 min.

Opracowano w Oddziale Dyscypliny Wojskowej

7

---