Paulina Chrupek

Ekonomika ćwiczenia

Ćwiczenia 1

Rolnictwo w Polsce wraz z przystąpieniem do UE zostało objęte szeregiem zasad i regulacji które to działają w ramach Wspólnej Polityki Rolnej np. na rynku mleka obowiązują Kwoty mleczne a na rynku zbóż skup interwencyjny.

ESU- pomiar wielkości ekonomicznej gospodarstw

Ekonomika rolnictwa jest jedną z dyscyplin nauk ekonomicznych zajmującą się badaniem procesów gospodarczych w rolniczym dziale gospodarki narodowej, jest to więc dyscyplina branżowa podobnie jak ekonomika przemysłu transportu itp.

Przedmiotem ekonomiki rolnictwa są problemy oszczędnego gospodarowania zasobami którymi dysponuje rolnictwo (ziemia, praca, kapitał) w celu regulacji określonych zadań produkcyjnych.

Na przedmiot nauczania ekonomiki produkcji zwierzęcej składa się 3 podstawowe elementy:

1. ekonomika produkcji, która na celu zapewnienia optymalnego wyniku finansowego w którym to gospodarstwie może być:

- dochód rolniczy

- dochód dyspozycyjny

- dochód czysty

- ?

-ESU

2. organizacja produkcji która polega na umiejętnym wykorzystaniu i łączeniu ze sobą zasobów jakie są w danym gospodarstwie rolnym

3. gospodarstwo rolnicze- jednostka wyodrębniona organizacyjnie posiadająca określone zasoby o powierzchni 1 ha ze szczególnym uwzględnieniem dwóch podstawowych działów jakie są w gospodarstwie tj. produkcja roślinna i zwierzęca

Ćwiczenia 2

Czynniki produkcji w rolnictwie

Wliteraturze przedmiotu wyróżniamy następujące czynniki produkcji:

- Ziemia

-Praca

- Kapitał

- Organizacja

Charakterystyka ziemi jako pierwotnego czynnika produkcyjnego w rolnictwie

Zasoby ziemi

U.R. (użytki rolne)

- Grunty orne - G.O.

- Łąki i pastwiska- T.U.Z. (trwałe użytki zielone)

- Sady i plantacje trwałe

- lasy

- nieużytki

- siedlisko mieszkalne

Cechy ziemi:

- Niewzruszalność (nieruchomość)

- Niepomnażalność (niepowiększalność)

- Niezniszczalność (odnosi się do części szkieletowych)

- Nieprzenośność

- Ograniczoność i przestrzenność powierzchni (występowanie zarówno małych jak i dużych gospodarstw)

Zasobami ziemi związane są struktury: zasiewów, użytków rolnych, użytkowania gruntów które biorą pod uwagę różne rodzaje tych zasobów

Pojęcie struktury zasiewów- jest to procentowy udział poszczególnych grup roślin (np. zbóż) lub rodzaje rośliny (np. pszenicy) w ogólnej powierzchni gruntów ornych.

Zadanie

Oblicz strukturę zasiewów w gospodarstwie rolnym wiedząc że posiada ono:

5 ha zbóż, 3,5 ha okopowych, 5 ha przemysłowych; powierzchnia gospodarstwa 13,5 ha

Struktura zasiewów w gospodarstwie A:

Grupy roślin	Powierzchnia ha	Struktura (%)
Zboża	5	37
Okopowe	3,5	26
Przemysłowe	5	37
Razem	13,5	100

Zadanie

Oblicz strukturę zasiewów w gospodarstwie B wiedzą że ma ono następujące powierzchnie: 4 ha pszenicy ozimej, jęczmień jary -3 ha, ziemniaki skrobiowe 3,20 ha, rzepak 4,20

Struktura zasiewów w gospodarstwie B

Grupy roślin	Powierzchnia ha	Struktura (%)
Pszenica ozima	4	27,8
Jęczmień jary	3	20,8
Ziemniaki skrobiowe	3,2	22,2
Rzepak	4,2	29,2
Razem	14,4	100

Odp. W strukturze zasiewów dominuje rzepak.

Pojęcia struktury użytków rolnych jest to procentowy udział G.O., T.U.Z. oraz sadów i plantacji trwałych w ogólnej powierzchni U.R.

Zadanie:

Oblicz strukturę użytków rolnych w gospodarstwie C wiedząc że posiada ono: G.O- 12,5ha; Ł- 4 ha; Sady- 1,5 ha

Rodzaje U.R.	Powierzchnia ha	Struktura (%)
G.O.	12,5	69,4
Ł	4	22,2
S	1,5	8,4
Razem	18	100

Pojęcie struktury użytkowania gruntów jest to procentowy udział powierzchni zajmowanych przez U.R., lasy, tereny pod zabudowaniami w ogólnej powierzchni gospodarstwa rolnego.

Najszersze pojęcie struktury w porównaniu ze wszystkimi poznanymi strukturami.

Zadanie:

Oblicz strukturę użytkową gruntów w gospodarstwie D wiedząc że posiada ono: pszenice- 20ha; rzepak -15 ha; kukurydza kiszonka 8 ha; T.U.Z.- 25 ha; lasy- 0,5ha.

Rodzaj roślin	Powierzchnia ha	Struktura (%)
Pszenica	20	29,2
Rzepak	15	21,9
Kukurydza	8	11,7
T.U.Z	25	36,5
Las	0,5	0,7
Razem	68,5	100

Średnią jakąś gleb w gospodarstwie rolnym można wyrazić za pomocą jednej liczby tzw. wskaźnika bonitacji gleb który ustala się na podstawie obowiązującej klasyfikacji gleb

Wskaźnik bonitacji gleb (Wbg) obliczamy na podstawie wzoru.

Wbg=
=

P₁- powierzchnia gleby w danej klasie

W₁- współczynnik bonitacyjny (bonitacja gruntów)

P- powierzchnia całkowita

KLASY GRUNTÓW	WSPÓŁCZYNNIK G.O.	BONITACJA GRUNTÓW (GUS)
I	1,79	1,55
II	1,6	1,3
IIIa	1,45	-
III	-	1,1
IIIb	1,25	-
IVa	1	-
IV	-	0,75
IVb	0,75	-
V	0,45	0,35
VI	0,15	0,15

Ha przeliczeniowe służą do obliczeń wysokości podatku gruntowego dla właścicieli G.O.

Interpretacja Wbg

1. Gleby uznaje się za słabe jeśli Wbg jest poniżej 0,80

2. Gleby uznaje się za średnie jeśli Wbg jest od 0,8- 1,10

3. Gleby uznaję się za dobre jeśli Wbg jest 1,11- 1,60

4. Gleby uznaję się za bardzo dobre powyżej 1,60

Zadanie

Oblicz Wbg w gospodarstwie E wiedząc że posiada ono

G.O.

II 2 ha

IIIb 3,5ha

IVa 4 ha

V 2 ha

T.U.Z.

III 3 ha

14,5 ha

Wbg= (2*1,6)+(3,5*1,25)+(4*1,0)+(2*0,45)+(3*1,1)/14,5= 1,08- gleby średnie

Wbg służy do porównania jakości gleb w gospodarstwie rolnym

Zadanie

Porównaj jakości gleb 2 gospodarstw rolnych wiedząc że gospodarstwo A posiada:

Gospodarstwo A			Gospodarstwo B
1 ha	II	1,60	2 ha	IIIa	1,45
3 ha	IIIb	1,25	2,5 ha	IIIb	1,25
4 ha	IVa	1	5 ha	IVb	0,75
2 ha	V	0,45	0,5 ha	VI	0,15
TUZ			TUZ
2 ha	III	1,1	2 ha	IV	0,75
12 ha		11,35	12 ha		11,35

W.b.g. A= 1,03

W.b.g. B= 0,94

W gospodarstwie A są gleby wyższej jakości w gosp B są gleby średniej jakości

Cena ziemi - wartość ekonomiczna ziemi można wyrazić w pieniądzu wykładnikiem tej wartości jest cena ziemi w gospodarce rynkowej od 89 r. cenę ziemi możemy wyznaczyć z następującego wzoru .

Cena ziemi (C.Z.)= renta * 100 / stopa procentowa

Renta gruntowa - jest dochodem z posiadania użytkowanej ziemi rolniczej, wyróżniamy rentę I, rentę różniczkową II

Renta

- r. absolutna

- r. różniczkowa I

- r. różniczkowa II

Renta absolutna- jest to czynsz dzierżawy za użytkowanie nawet najsłabszej ziemi rolniczej, renta ta nie jest związana z jakością ziemi stąd jaj nazwa. Stanowi ona nadwyżkę wartości produktów rolnych ponad ich koszty wytworzenia

Renta różniczkowa I- wynika z różnicy jakości gleby; polega na różnicy przychodowości z 1 ha na działkach o różnej urodzajności przy identycznych nakładach na produkcję; można ją uzyskać dzięki dobremu położeniu gospodarstwa np. blisko miasta dlatego też można ją nazwać tzw. Rentą położenia

Renta różniczkowa II- związana jest z dodatkowymi nakładami na produkcje w gospodarstwie np. drenowanie pól, wysokie nawożenie, nawadnianie; dodatkowe nakłady kapitału przynoszą dodatkowy przychód który staje się rentą różniczkową II

Zadanie

Dochód osiągnięty w gospodarstwie rolnym wyniósł 700 zl/ ha. Stopa procentowa wynosi.

a)5 %

b) 10%

oblicz cenę ziemi

C.Z= 700zł/ha * 100%/ 5 %= 14000

C.Z= 700 zł/ha * 100/ 10%= 7000

Praca jako drugi czynnik produkcji w rolnictwie. Praca jest to świadoma i celowa działalność człowieka w procesie produkcji.

Wydajność pracy jest to suma produktów lub usług wytworzona w określonej jednostce czasu

Wyróżniamy 3 podstawowe kategorie wydajności pracy:

1. Techniczna (fizyczna) - jest to stosunek ilości wykonanej pracy w jednostkach naturalnych do poniesionych nakładów przez człowieka lub zespół ludzi.

W.p.t.= p/t

p- jest to ilość wykonanej pracy w jednostkach neutralnych (np. ile ha orki wykonał traktorzysta w ciągu 1 godz)

t- jednostka czasu

2. Ekonomiczna wydajność pracy - oznacza wartość produkcji wytworzona w jednostce czasu przez człowieka lub zespół ludzi

W.p.t= p/ t₁

p- wartość produkcji wyrażona w zł

t_1­- czas

3. Społeczna wydajność pracy (produkcyjność pracy) - oznacza stosunek wartości produkcji do zespołu osób które tę prace wykonały

Czynniki wydajności pracy:

- poziom mechanizacji i automatyzacji pracy

- warunki glebowe (wydajność)

- warunki przyrodnicze (czynniki atmosferyczne)

- poziom intensywności pracy

- społeczna organizacja produkcji, istotne jest czy gospodarstwo jest małe czy duże i jak ukształtowane są powierzchnie ziemi użytkowanej rolniczo

Z pracą wiąże się pojęcie siły roboczej którą rozumiemy jako sumę umiejętności jakimi człowiek rozporządza w pracy. Zatem pojęcie pracy i siły roboczej stanowią 2 odrębne pojęcia.

Siła robocza- to potencjał czyli zasób który może być ale nie musi być wykorzystany natomiast Praca jest czynnością wykorzystania siły roboczej

Zatrudnienie w rolnictwie rozumiane jest jako fakt pracy w tym dziale, jako liczba osób zaangażowanych w produkcję rolniczą bądź jako ilość pracy wydatkowanej na produkcję w rolnictwie. Zasoby siły roboczej w gospodarstwach indywidualnych określane są w postaci liczby zawodowo czynnych. Liczba ta obejmuje nie tylko właścicieli gospodarstw rolnych ale również członków ich rodzin oraz pracowników najemnych. Z uwagi na zróżnicowanie sprawności fizycznej osób w różnym wieku wprowadzono przeliczenie wszystkich osób pracujących w gospodarstwie rolnym na pełnozatrudnione jednostki siły roboczej

GUS przyjmuje następujące współczynniki przeliczeniowe ludności rolniczej na osoby pełnozatrudnione (pełnosprawne)

	Wiek	Przelicznik
Mężczyźni	14-17	0,8
		18-59	1
		60-69	0,9
		70;>	0,7
	Kobiety	14-17	0,6
		18-49	0,65
		50-59	0,55
		60-69	0,45
		70;>	0,40
Ludność dwuzawodowa		0,4
Młodzież szkolna	>14	0,15

W celach porównawczych (do porównań między gospodarstwami, sektorami, regionami kraju) oraz ustalenie poziomu zasobów siły roboczej dokonuje się przeliczenia wielkości zatrudnienia na jednostkę powierzchni którą jest 100 ha Użytków rolnych

26.10.10

Zadnie

Oblicz techniczną wydajność pracy kombajnistów w gospodarstwie jeżeli powierzchnia uprawy żyta wyniosła 24 ha. Zbiór żyta trwał 3 dni

W pierwszym i drugim dniu zboże kosiły 2 kombajny po 3 godz a 3 dnia 4godz.

Wpt =P/t

p- w jednostkach naturalnych

t- czas pracy

Wpt= 254ha/32 godz= 0,75

Ludność pracująca w rolnictwie GUS dzieli na ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym. Przez ludność w wieku produkcyjnym rozumie się ludność w wieku zdolności do pracy -mężczyźni w wieku 18-64 lata i kobiety w wieku 18-59 lat. Ludność w wieku nieprodukcyjnym to ludność w wieku przedprodukcyjnym tj. do 17 lat oraz w wieku poprodukcyjnym tj. mężczyźni powyżej 64 oraz kobiety powyżej 59 lat

Zadanie

Wskaż poziom siły roboczej w gospodarstwie A w którym są następujące osoby właściciel 34 lata, żona 34 lat, matka właściciela 56 lat, ojciec właściciela 60 lat i syn15 lat. W gospodarstwie jest 15 ha G.O., łąk5 ha, pastwisk 5 ha.

Poziom zasobów siły roboczej (osoby pełnozatrudnione)= (1*1)+(1*0,9)+(1*0,15)+(1*0,65)+(1*0,56) =3,25

3,25---25 ha U.R

x—-----100ha

x=13 o.p.z./100 ha

Kapitał jako trzeci podstawowy czynnik produkcji w rolnictwie.

Kapitał w gospodarstwie rolnym w rozumieniu środków technicznych na które się tzw środki trwałe i środki obrotowe. Kapitał można zdefiniować jako całokształt zaangażowanych w gospodarstwie rolnym zasobów.

Środki trwałe:

1 ziemia

2 Budynki

3 Stado podstawowe

4 Sady i plantacje trwałe

5 Maszyny rolnicze

6 Melioracje

Cechy środków trwałych:

- Biorą udział w wielu procesach produkcyjnych (zużywają się stopniowo)

- Przenoszą cześć swojej wartości na nowo wytworzone dobra w gospodarstwie rolnym

- Środki trwałe krążą nie w swej materialnej postaci ale w formie odpowiedniej części w nowo wytworzonych produktach

- Szybkość krążenia środków trwałych w procesie produkcyjnym jest mniejsza niż szybkość środków obrotowych.

- Ulegają odtworzeniu częściowemu (remont) lub całkowitemu (inwestycja renowacyjna)

-Środki trwałe zużywają się fizycznie na skutek ich eksploatacji jak również ekonomicznie (zużycie moralne) Zużycie ekonomiczne środka trwałego wynika z nieustającego postępu technologicznego który sprawia że na miejsce przestarzałych maszyn pojawiają się środki nowe o nowej technologii.

Podział środków trwałych

1. Produkcyjne (środki pracy) - uczestniczą w różnych procesach produkcyjnych lub umożliwiają ich prowadzenie

2. Nieprodukcyjne - nie biorą udział w procesach produkcyjnych (dom, mieszkanie)

Wskaźnik uzbrojenia ziemi (nasycenia kapitału) jest to ogółna wartość środków trwałych w stosunku do powierzchni gospodarstwa.

Wskaźnik technologicznego uzbrojenia pracy - stanowi ogólną wartość środków trwałych w stosunku do zatrudnionych w gospodarstwie

Środki obrotowe:
1) inwentaż żywy młodych i dorastających (wszystkie zwierzęta oprócz stada podstawowego)

2) zapasy (materiał siewny, pasze, nawozy, paliwa, smary, słoma, siano i inne)

3) inwentaż martwy małocenny (grabie,, widły, młotek, itp.)

4) niezakończona produkcja (zasiewy oziminy)

5) środki pieniężne

Cechy środków obrotowych:

- Zużywają się najczęściej w jednym cyklu produkcyjnym

- Przenoszą najczęściej całość swej wartości na nowe wytworzone dobro

Szybkość krążenia środków obrotowych zdecydowanie większa niż środków trwałych

Podział środków obrotowych:

1. Środki obrotowe podstawowe (z których powstaje nowy produkt np. nasiona, młode zwierzęta, pasza, materiał siewny)

2. Środki obrotowe pomocnicze -są konieczne w procesie produkcji (np. smary, paliwo, inwentaż małocenny)

3. Środki obrotowe własne - materiał siewny

4. Środki obrotowe obce (z zakupu)

Amortyzacja - to rozkładanie pierwotnego kosztu środka trwałego proporcjonalnie do czasu jego użytkowania

Rola amortyzacji:

- Służy do ustalenia rzeczywistej wartości majtku

- Stanowi element kosztów produkcji

- Służy do obliczenia ostatecznych kosztów gospodarowania

- Jest to miernik używania środków trwałych

- Może służyć do gromadzenia funduszy na zakupy nowego środka trwałego lub kapitalny remont obecnie użytkowanego. W literaturze przedmiotu wyróżnia się 3 metody obliczania amortyzacji.

1. Metoda Liniowa (prostoliniowa, równomiernej amortyzacji)

2. Metoda degresywna (przyśpieszona)

3. Progresywna

09.11.2010

Metoda liniowa zakłada że dany środek trwały zużywa się jednakowo przez cały okres jego eksploatacji czyli wykorzystania w kolejnych latach, jest to metoda zaakceptowana przez MF (Ministerstwo Finansów) które to ministerstwo ustaliło normy zużywania się wybranych składników majątku narodowego

- budynki (inne niż mieszkalne)- 2,5%

- maszyn rolnicze- 10-12,5%

Roczną stawkę amortyzacji (kwotę amortyzacji, ratę amortyzacyjną) oblicza się według następującego wzoru.

A_w= roczna stawka amortyzacji

A%- norma zużywania się środka trwałego (np2,5%)

W_p- wartość początkowa środka trwałego

Zadanie

Oblicz amortyzacje ciągnika rolniczego metodą liniową wiedząc że jego wartość początkową wynosiła 60 tyś zł

10% - norma zużycia

=6000zł

Metoda degresywna (przyśpieszona) również zaakceptowana przez MF. Polega na tym że dany środek trwały ma „przyśpieszoną” utratę wartości na skutek zastosowania w tej metodzie tzw. Współczynnika podwyższającego amortyzacje (najczęściej 2)roczne stawki amortyzacji zmniejszają się w kolejnych latach użytkowania środka trwałego.

W metodzie degresywnej amortyzacje w pierwszym roku oblicza się od wartości początkowej środka trwałego a w następnych latach od wartości netto środka trwałego ustalonej na początku danego roku; w roku następnym po roku w którym nastąpiło zrównanie rocznej kwoty amortyzacji wyliczonej metodą degresywną w porównaniu z metodą liniową, w kolejnych latach aż do całkowitego zamortyzowania się środka trwałego przyjmuję się metodę liniową.

A_t- wartość amortyzacji dla danego roku

W_nt- wartość netto środka trwałego

Metoda średnioprogresywna zakłada że zużycie środka trwałego jest progresywne czyli raty amortyzacyjne zwiększają się wraz z kolejnym rokiem użytkowania środka trwałego, metoda ta nie jest używana w praktyce gdyż współczesne wytyczne dotyczące rachunkowości rolnej nie akceptują tej metody

Struktura organizacyjna gospodarstwa rolnego:

Dział produkcji	gałąź produkcji	Działalność produkcyjna
Dział produkcji roślinnej	Zboża Okopowe Sady	Pszenica Ziemniak Jabłka
Dział produkcji zwierzęcej	Bydło Trzoda Drób	Mleko Mięso (żywiec mięsny) Jajka
Dział przemysłu rolno- spożywczego (przetwórstwo)	Przetwórstwo owoców Przetwórstwo warzyw Masarnia	Dżem wiśniowy Kiszona kapusta Wędlina
Dział usług	Agroturystyka Transportowe	Nocleg, wyżywienie Konkretne usługi

Gospodarstwa i przedsiębiorstwa rolnicze składają się z działu produkcji roślinnej i zwierzęcej większe jednostki dysponują również działem przemysłu rolno-spożywczego i działem usług

Dział produkcji to te rodzaje aktywności w których wykorzystywane są podobne metody i środki do produkcji.

Gałąź produkcji to grupa roślin mająca podobne stanowiska w zmianowaniu lub dla grup zwierząt tego samego gatunku.

Działalność produkcyjna oznacza pozyskiwanie jednolitego produktu; zespół czynności prowadzących do wytworzenia konkretnego artykułu w gospodarstwie

Zadanie

Przyporządkuj prawidłowy szczebel organizacyjny gospodarstwa do następujących danych

	Dział produkcji	Gałąź produkcji	Działalność produkcyjna
Pastewne		+
Owies			+
Owce		+
Żywiec cielęcy			+
Wychów jałówek			+
Usługi	+
Pasieki		+
Miód			+
Wyrób kompotów			+
rekreacja			+

Powiązania działów i gałęzi w gospodarstwie rolnym występują następujące rodzaje stosunków

1. Stosunki konkurencyjne - to taki układ zależności między gałęziami w których występuje konkurencja w czynniki wytwórcze czyli ziemie, prace, kapitał. W dziale produkcji roślin konkurencja występuje między pszenicą jarą a jęczmieniem jarym o ziemię, w dziale produkcji zwierzęcej między produkcją żywca wołowego i wieprzowego o pasze

2. Stosunki komplementarne uzupełniające się - produkcja roślinna uzupełnia produkcje zwierzęcą

3. Stosunki sumplementarne cechują się tym, że wzrost lub zmniejszenie produkcji z jednej gałęzi nie wpływają w zasadniczy sposób na wielkość produkcji z innej gałęzi. Gałęzie mogą istnieć poza gospodarstwem (ferma kurza)

---