Herbata - wiecznie zielona roślina z rodzaju kamelia, pochodząca z południowo-wschodniej Azji. Uprawia się krzewy herbaty chińskiej (Camellia sinensis, syn. Thea sinensis), drzewa herbaty asamskiej (Camellia assamica) oraz ich mieszańce - herbatę gruzińską i cejlońską. Uprawiana w wielu krajach strefy zwrotnikowej, także poza Azją, dla pączków i liści, z których po uprzednim przygotowaniu (suszenie, czasami fermentacja) przyrządza się napar o tej samej nazwie. Nazwą „herbata” określa się również napary z innych ziół, np. herbata rumiankowa, herbata paragwajska, herbata Rooibos.

Jak głosi legenda, wszystko zaczęło się pewnego pięknego dnia w 2737 roku p.n.e. w Chinach. Tego dnia legendarny cesarz chiński - Szen Nung, zielarz i uczony, który ze względów higienicznych pił przegotowaną wodę, wypoczywał pod drzewem dzikiej herbaty. Wiał lekki wiatr i jego podmuch spowodował, że kilka listków wpadło do dzbana z wodą. Oczywiście cesarz zapatrzony w piękno natury nie zauważył tego, dopiero pijąc swój napój poznał smak, który go oczarował.

Opowieść z Indii przypisuje początki picia herbaty mnichowi o imieniu Bodhidharma, który postanowił przez 7 lat medytować nie mrużąc oka. Gdy do końca kontemplacji został mu jeden dzień powieki zaczęły mu się zamykać, zerwał więc kilka liści z drzewa, pod którym się znajdował i zaczął je żuć. Od razu opuściło go zmęczenie.

Japończycy mają inne zakończenie historii tego mnicha. Zmęczenie, które go opanowało przypisał powiekom, wyciął je więc i rzucił na ziemię. W tym miejscu natychmiast wyrósł krzew herbaty. Mnich zerwał kilka listków i zaczął je żuć. Jak się można domyślić, zmęczenie zniknęło.

Pierwsze pisemne wzmianki o tej roślinie pochodzą dopiero z VIII wieku p.n.e., z księgi Chou Huna (770 rok). Przez długie lata herbata była ceniona jako podstawowy napój, lek i środek wzmacniający, który wytwarzano z liści dzikiego drzewa herbacianego. Dopiero w III wieku n.e. rolnicy zaczęli sadzić krzaki herbaciane i z czasem rozwinęło się suszenie liści i przetwórstwo.

W VIII wieku chiński poeta Lu You napisał Świętą księgę herbaty, zawierającą opis krzewu herbacianego, narzędzi do zbioru i selekcji liści, przyborów do ceremonii przyrządzania i picia herbaty. Zawierała również spis plantacji i wielbicieli tego napoju.

Chińczycy strzegli swojej tajemnicy dosyć długo. Dopiero ok. 803 roku n.e. mnich Dengyo Daishi przywiózł z Chin pierwsze nasiona krzewu herbacianego do Japonii. Cesarz Saga tak zachwycił się przygotowanym napojem, że rozkazał uprawiać herbatę w kilku prowincjach.

---