Obieg okrężny dochodu i produktu w gospodarce bez udziału Państwa oraz z udziałem Państwa.

I. Obieg okrężny dochodu i produktu w gospodarce bez udziału Państwa

Analiza mikroekonomiczna.

Obieg okrężny, produktu i dochodu

Przedstawiając model okrężnego ruchu gospodarki w taki sposób należy przyjąć następujące założenia:

1. Gospodarka jest zamknięta, czyli nie ma tutaj powiązań z resztą świata.

2. W gospodarce funkcjonują tylko gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa.

3. Występują tylko dwa rynki: rynek zasobów oraz rynek dóbr i usług.

4. Wszystkie dochody zostają wydatkowane.

5. Wszystkie dobra i usługi zostają sprzedane.

Dwa obiegi na wykresie:

1. Strumień zewnętrzny, przedstawia strumień produktu w gospodarce.

2. Krąg wewnętrzny to strumień dochodu w gospodarce.

Zaprezentowany powyżej model stanowi radykalne uproszczenie rzeczywistości. W rzeczywistości gospodarstwa domowe nie wydają całych swoich dochodów na zakup dóbr i usług. Cześć dochodów odprowadzają w postaci oszczędności na przykład do banków. Banki pożyczają wolne środki finansowe przedsiębiorcom, którzy przeznaczają je na inwestycje.

Uwzględniając strumień oszczędności i inwestycji konieczne jest wprowadzenie następnego rynku czyli rynku finansowego. Rynek ten spełnia rolę pośrednika w przepływie oszczędności z gospodarstw domowych do przedsiębiorstw.

Charakter gospodarki zamkniętej przedstawionej na powyższym wykresie wykazuje następujące cechy:

1. Pokazuje on, że obydwie analizowane grupy podmiotów (przedsiębiorcy, gospodarstwa domowe) są od siebie uzależnione. Wysokość wydatków gospodarstw domowych na produkty i usługi jest uzależniona od ich dochodów a te z kolei uzależnione są od zapotrzebowania przedsiębiorstwa na usługi czynników produkcji oraz wynagrodzeń tych czynników. Z drugiej strony wydatki na produkty i usługi decydują o rozmiarach produkcji oraz zapotrzebowania przedsiębiorstw na usługi czynników produkcji.

2. Rozmiary prowadzonej działalności można mierzyć w różnoraki sposób.:

• albo mierzyć strumienie pieniężne występujące w gospodarce (tj. strumienie wydatków na produkty i usługi oraz strumienie dochodów czynników produkcji),

• albo mierzyć strumienie rzeczowe ( w tym przypadku strumienie wytwarzanych produktów i usług). Można zatem mówić o trzech sposobach pomiaru działalności gospodarczej: pomiarze dochodów, pomiarze wydatków oraz o pomiarze produktów.

3. Wszystkie metody pomiarowe muszą dać w konsekwencji jednakowy rezultat. Wynika to ze ścisłego, powiązania przepływających, strumieni rzeczowych. Wydatki na produkty i usługi są równe dochodom czynników produkcji, bowiem założyliśmy, że gospodarstwa domowe przeznaczają cale swoje dochody na zakup towarów. Dochody czynników produkcji są równe wartości wyprodukowanych produktów i usług, ponieważ założyliśmy, że gospodarstwa domowe przeznaczają całe swoje dochody na zakup czynników produkcji. Wydatki na produkty i usługi są równe wartości wyprodukowanych produktów i usług, bowiem przyjęliśmy, że gospodarstwa domowe kupują produkty i usługi wytwarzane przez kraje przedsiębiorstwa.

Przedstawiony model ruchu okrężnego jest bardzo dużym uproszczeniem, rzeczywistości gospodarczej, bowiem:

1. Nie uwzględnia funkcjonowania państwa w gospodarce.

2. Nie bierze pod uwagę wymiany handlowej oraz kontaktów z zagranicą.

3. Gospodarstwa domowe nie muszą całości swoich dochodów przeznaczać na zakupy usług czynników produkcji. Uwzględnienie tych trzech czynników w analizie przybliża znacznie model do rzeczywistości. Pozostaje jednak pytanie; jakie są konsekwencje uwzględnienia tych czynników dla przebiegu ruchu okrężnego w gospodarce i dla obliczenia PKB (Produktu Krajowego Brutto).

W celu udzielenia odpowiedzi na powyższe pytanie konieczne jest wprowadzenie do wcześniejszego modelu dwóch zmian dotyczących ruchu okrężnego strumieni środków pieniężnych.

1. Ponieważ gospodarstwa domowe tylko część dochodów przeznaczają na zakup krajowych produktów i usług, a przedsiębiorstwa tylko część dochodów przeznaczają na zakup czynników produkcji mamy pewne odpływy z dotychczasowego modelu ruchu okrężnego strumieni pieniężnych.

2. Ponieważ tylko część dochodów gospodarstw domowych pochodzi z krajowych przedsiębiorstw oraz tylko część dochodów przedsiębiorstw pochodzi z zakupów przez gospodarstwa domowe mamy dodatkowe źródła dochodów czyli dopływy do dotychczasowych strumieni pieniężnych.

W celu wyjaśnienia wszystkich zagadnień związanych z dopływami oraz odpływami środków pieniężnych w gospodarce konieczne będzie posłużenie się analizą zamieszczonych poniżej schematów A oraz B. Oba przedstawiają one zależność związaną ze specyfiką gospodarki otwartej aczkolwiek z punktu widzenia czytelności różnic pomiędzy gospodarką zamkniętą a otwartą o wiele bardziej czytelny będzie schemat B.

II. Obieg okrężny dochodu i produktu w gospodarce z udziałem Państwa

Analiza makroekonomiczna.

Dotychczasowa postać modelu okrężnego stanowiła najprostszy z możliwych wariantów. Jednakże rzeczywistość w szczególności makroekonomiczna jest o wiele bardziej złożona. W związku z tym konieczne jest wprowadzenie kolejnego podmiotu oraz rynek zagraniczny do naszego modelu musimy w naszej analizie geograficznej ograniczyć się do analizy strumieni dochodu. W modelu ponadto uwzględniony zostanie również podmiot państwa jako trwale związany z gospodarką chociażby za sprawą podatków, jakie płacone są na jego rzecz, dokonywanych wydatków i zaciąganych pożyczek.

Na zamieszczonym poniżej schemacie widać bardzo wyraźnie jaka różnica jest w sytuacji, kiedy w obiegu transakcji uwzględniane są również relacje z parterami zagranicznymi.

A. Schemat Ruchu okrężnego w Gospodarce z udziałem państwa i zagranicy

B. Schemat przedstawiający ruch okrężny strumieni pieniężnych w gospodarce: dopływy i odpływy;

Oznaczenia na schemacie dotyczące dopływów finansowych:

I - inwestycje,

G - wydatki rządowe,

Ex - export,

Oznaczenia na schemacie dotyczące odpływów finansowych:

S- oszczędności,

T - podatki,

Im - import,

Dopływy zaznaczono strzałką zwróconą w kierunku analizowanych podmiotów, a odpływy strzałką zwróconą w kierunku przeciwnym.

Odpływy obejmują:

• Oszczędności (S),

• Wszelkiego rodzaju podatki (T),

• Wydatki na import (Im).

Dopływy obejmują:

• Wydatki inwestycyjne (I),

• Wydatki rządowe (G)

• Dochody z exportu (Ex).

Na rysunku zaznaczono ponadto sektor bankowy, państwo i zagranicę za pośrednictwem których przepływają strumienie dopływów i odpływów.

Do tej pory przedmiotem naszych rozważań była gospodarka zamknięta, w której nie występują powiązania z zagranicą. Obecnie poddamy analizie gospodarkę otwartą, która ma powiązania z innymi gospodarkami poprzez import i eksport produktów i czynników wytwórczych.

DOPŁYWY WYPŁYWY

W takiej sytuacji mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym (tzw. ekspansja gospodarki).

Jest to konsekwencja dążenia do równowagi w gospodarce, np. podatki od przedsiębiorstw to WYPŁYW ale wydatki rządu na rzecz firm to DOPŁYW.

Eksport przyczynia się do DOPŁYWU kapitału dla firm a import to WYPŁYW kapitału z przedsiębiorstw.

DOPŁYWY WYPŁYWY

W takiej sytuacji mamy do czynienia z recesją, która może przerodzić się w kryzys lub depresję gospodarki.

PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH W GOSPODARCE:

DOCHODY	WYDATKI
GOSPODARSTWA DOMOWE:
od pracodawców za wykonaną pracę, od rządu w postaci świadczeń socjalnych (renty, emerytury) oraz inwestycji (np. papiery wartościowe),	konsumpcja dóbr i usług, płatności podatkowe, oszczędności,
PRZEDSIĘBIORSTWA (FIRMY):
ze sprzedaży dóbr i usług gospodarstwom domowym, z inwestycji (np. papiery wartościowe), z subwencji rządowych,	płace pracowników, inwestycje, podział zysków, płatności transferowe,
RZĄD:
z podatków, z działalności gospodarczej przedsiębiorstw państwowych o ile są rentowne (mają zyski), pożyczek,	zakup dóbr i usług (w sposób bezpośredni), pensje pracowników sfery budżetowej, przekazanie pieniędzy na subsydia, spłacanie pożyczek,

Obieg okrężny jest to odbywający się na rynkach przepływ strumieni produktów i czynników wytwórczych miedzy podmiotami gospodarującymi, w zamian za dokonywane za nie płatności.

Rynek

usług zasobów

Gospodarstwa domowe

Przedsiębiorstwa

Rynek dóbr

konsumpcyjnych

i kapitałowych

Oszczędności są częścią dochodów gospodarstw domowych, która nie jest przeznaczana na zakup dóbr i usług, ani na podatki.

Inwestycje są wydatkami przedsiębiorstw na dobra kapitałowe, czyli na takie dobra, które mogą być użyte do produkcji innych dóbr i usług.

Rynek finansowy jest to rynek, na którym pożyczkobiorcy otrzymują fundusze od pożyczkodawców za pośrednictwem instytucji finansowych, takich jak banki, czy giełdy.

Rynek

usług zasobów

Gospodarstwa domowe

Przedsiębiorstwa

Rynek dóbr

konsumpcyjnych

i kapitałowych

Rynek Finansowy

Oszczędności

Inwestycje

Rząd

Rynek Finansowy

Rynek

usług zasobów

Gospodarstwa domowe

Przedsiębiorstwa

Rynek dóbr

konsumpcyjnych

i kapitałowych

Eksport

Napływ kapitału

Import

Odpływ kapitału

Wydatki rządowe

Oszczędności

Transfery

Podatki

Inwestycje

Subwencje i dotacje

Pożyczki rządowe

Podatki

Przedsiębiorstwa

Państwo

Gospod. Domowe

Sektor bankowy

Zagranica

G

G

T

T

I

S

S

I

Im

Ex

Im

Ex

Wydatki na produkty i usługi

Dochody czynników produkcji

Eksport sprzedaż produktów krajowych podmiotom, które znajdują się poza granicami kraju.

Import zakup towarów zagranicznych od podmiotów zlokalizowanych poza obszarem kraju.

Wielkość eksportu pomniejszona o wielkość importu nazywa się eksportem netto.

• Jeśli eksport netto jest dodatni to przyczynia się do wzrostu wydatków ponoszonych w gospodarce.

• Jeżeli jest natomiast ujemny to ogranicza te wydatki.

---