Kolendra siewna

64a] Kolendra siewna - Coriandrum sativum

Inne nazwy: kolender, pieprz polski, pieprzyk.

Surowcem są owoce.

Jest to jedna z najstarszych roślin zielarskich na świecie.

Znana i uprawiana w starożytności w Chinach, Egipcie, Indiach, Grecji, Rzymie, a także przez plemiona hebrajskie.

Była ulubioną przyprawą krajów Wschodu, gdzie spożywano zarówno jej owoce jak i ziele.

Uważano ją za lek poprawiający trawienie, owoce służyły jako dodatek do wina wzmacniający jego działanie, a utartych liści używano przy leczeniu róży.

W Polsce kolendra znana już była w okresie wczesno-piastowskim.

W średniowieczu ceniono ja jako przyprawę i lek.

Używano ją przy zawrotach głowy, bólach żołądka, biegunkach, czerwonce, niesmaku w ustach oraz przy zwalczaniu robaczycy. Zapobiegała też ponoć upiciu się winem.

Olejek otrzymywany przez destylację znany był jako środek „poruszający wiatry i wzmacniający żołądek”.

Bielizna była prana w wywarze z ziela kolendry dla pozbawienia jej przykrego zapachu potu i wytępienia insektów.

Owoce kolendry zawierają cenny olejek eteryczny, w którym znajdują się także związki rozpuszczające cholesterol oraz linalol, koriandrol, geraniol, terpeny, poza tym flawonoidy, pektyny, skrobię, dużo tłuszczów, garbniki, sole mineralne [fosfor, wapń], fitoncydy, fitosterole.

Kolendra ma działanie wiatropędne, przeciwskurczowe, przeciwbakteryjne, pobudzające trawienie, żółciopędne, mlekopędne, uspokajające i wzmacniające.

W warunkach domowych szczególnie nadaje się do pobudzania apetytu i lepszego trawienia, przy wzdęciach i niedokwaśności na tle nerwowym.

Napar: 1 łyżeczka owoców na 1 szkl wrzątku, parzyć 10-15min i pić po 0,5 szkl 3 razy dziennie.

Kolendra wchodzi w skład licznych mieszanek, stanowi też dodatek do maści przeciwreumatycznych, a olejek często jest zapachowym składnikiem mikstur.

Uwaga: tak świeże jak i suche owoce w zbyt dużych ilościach mogą zmniejszyć w organizmie zawartość wit B1, a także wywoływać bóle głowy, nudności i senność.

64b] Kolendra siewna

Działanie: przeciw wzdęciom, przeciw kurczom mięśni gładkich, dla poprawy apetytu, powonienia, pobudzający tworzenie soków żołądkowych, uspokajający.

Owoce są obecnie coraz częściej lekarstwem niż przyprawą.

Działają wiatropędnie, zwiększają wydzielanie soków żołądkowych, ułatwiają trawienie.

Miesza się je zwykle z innymi ziołami. Rzadko stosowane pojedynczo.

Skład chemiczny: cała roślina, a zwłaszcza owoce, zawiera olejek eteryczny [główny składnik- linalol], garbniki, wit C, fitosterole, białka, olej.

Napar: z 1-3g rozkruszonych owoców na szkl wody- pić 2-3 razy dziennie 1 szkl.

Olejek eteryczny używa się w maściach przeciwreumatycznych i jako uspokajający.

Owoce kolendry są często składnikiem wielu przypraw [curry].

64c] Kolendra siewna

Owoce kolendry zalecane są przy schorzeniach przewodu pokarmowego, nieżytami żołądka i jelit, złym trawieniu, biegunkach, wzdęciach oraz jako środek przeciwskurczowy.

Ziele kolendry zawiera dużo wit C.

Olejek eteryczny ze względu na stosunkowo dużą zawartość linalolu ma przyjemny zapach.

Może być używany dla poprawy apetytu i powonienia.

Napar: 1 łyżeczkę rozdrobnionych owoców zalać 1 szkl wrzątku, zostawić pod przykryciem 30min, przecedzić. Pić po 0,5 szkl 2-3 razy dziennie przed jedzeniem jako środek regulujący trawienie, rozkurczowy, wiatropędny.

Uwaga: Stosowanie powyżej 1,5 miesiąca może spowodować braki wit B1.

64d] Kolendra siewna

Surowiec Suche, dojrzałe owoce-nasionka.

Głównym składnikiem surowca jest olejek lotny. Poza tym nasionka zawierają dużo oleju tłustego, związki białkowe, związki żywiczne, garbniki, flawony oraz sole mineralne, a zwłaszcza tak potrzebny organizmowi fosforan wapnia i inne aktywne związki dotąd mało zbadane.

Owoce kolendry przeciwdziałają wzdęciom, łagodzą nadmierną fermentację przeciwdziałając

nadmiernemu wzrostowi flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym, regulują trawienie.

Należy zauważyć, że powtarzające się nadmiernie wzdęcia mogą być szkodliwe, a nawet niebezpieczne dla pracy serca, zwłaszcza dla chorych na jego powiększenie.

Przez niektórych fitoterapeutów owoc kolendry zalecany jest wraz z innymi ziołami jak kminek,majeranek, koper, anyż i inne jako środek wiatropędny, łagodnie przeciwskurczowy i wybitnie poprawiający trawienie.

Przeciwdziała tym samym dolegliwościom serca obniżając niebezpieczny próg przyczyn powstawania tego zagrożenia.

Jako lek przy wymienionych schorzeniach, jak również przy kolce jelitowej i biegunce, stosuje się: 2-3 razy dziennie po l/2 łyżeczki zmielonej kolendry albo też łącznie z innymi ziołami, o których wyżej była mowa, zapijając ciepłym płynem.

Owoce kolendry stosuje się przede wszystkim jako przyprawę kuchenną (najlepiej zmielone) do różnych potraw, a zwłaszcza do różnych mięs, do pieczeni baraniny, wieprzowiny, dziczyzny, do nadziewanej i pieczonej gęsi, do pasztetów, sosów i jaj, a także do marynowanych śledzi, past, ogórków, jarzyn itp.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Kolendra zawiera olejek eteryczny, olej tłusty, pektyny, węglowodany, kumaryny, fitosterole, flawonoidy oraz składniki mineralne.

Stosowana jest jako środek ułatwiający trawienie i przyswajanie składników pokarmowych.

Pobudza apetyt, znosząc uczucie sytości i niechęci do jedzenia.

Ułatwia odprowadzanie gazów, reguluje wypróżnienia.

Polecana w nadmiernej fermentacji w jelitach i w słabych kolkach jelitowych.

Napar przeciw wzdęciom

Sporządzamy mieszankę ziół, biorąc po 50 g kolendry, mięty pieprzowej, kopru włoskiego i rumianku. Przygotowujemy napar z 2 łyżek stołowych ziół i 500 ml wody. Pijemy dwa razy w ciągu dnia.

Kolendra siewna (Coriandrum sativum L.)

Inne nazwy: kolender, pieprzyk, pieprz polski.

Angielska: Coriander. Francuska: Coriandre. Niemiecka: Koriander. Rosyjska: Kiszmiec posiewnoj.

Jej nazwa wywodzi się od słów greckich: koris - pluskwa i annon - anyż. (Świeże liście i niedojrzałe

owoce mają nieprzyjemny zapach pluskwy, który znika dopiero po dojrzeniu rośliny.)

Zaliczana jest do najstarszych roślin uprawianych przez człowieka.

Już w obrazkowym alfabecie egipskim - tzw. zapisach hieroglificznych (ok. 2500 r. p.n.e.) udało się

rozszyfrować informację, że nasiona pieprzyku były jednym ze składników używanych do produkcji

oszałamiającego wina.

Wzmianki o kolendrze (zwanej unschi) znaleziono również podczas żmudnego odczytywania pisma na

zwojach słynnego egipskiego papirusu Ebersa, który powstał wprawdzie około 1500 r. p.n.e., ale według

opinii niektórych badaczy jest w dużej mierze odpisem tekstów starszych o 10 wieków.

W zapisach na papirusie zaliczano kolendrę (obok np. gorczycy, kminku, tymianku i piołunu) do roślin o wyraźnym działaniu uzdrawiającym.

Roślina wchodziła też w skład specjalnego napoju piwnego sporządzanego przeciwko błędnicy egipskiej, a także maści stosowanej w bólach głowy.

Nazwy aryjskie kolendry (dhanyaka i kusthumbari) podają autorzy pism sanskryckich powstałych w

Indiach w VII - VI w. p.n.e. O nazwie hebrajskiej rośliny (gad) dowiadujemy się zaś ze Starego

Testamentu.

Kolendra była popularną przyprawą w starożytnej Grecji i Rzymie, skąd zawędrowała do Europy

Środkowej. Figurowała pod nazwą coriandrum w pierwszym inwentarzu ogrodów cesarskich Karola

Wielkiego z 812 roku.

W Polsce roślina jako przyprawa znana była już w okresie wczesnopiastowskim, a w średniowieczu

doceniono ją również jako lek na wiele schorzeń.

Zmarły w 1573 roku autor Herbarza Polskiego, Marcin z Urzędowa uznawał kolendrę za popularne zioło: „Wiadomy koriander każdemu także i też dzieci w pieluszkach znają, pocukrowany raczej pożywają".

Na przełomie XV i XVI wieku botanik i lekarz Stefan Falimierz tak pisał m.in.: „Koriander jest ziele,

którego nasienia pospolicie pożywamy w lekarstwie (...) Też gdy proch koriandrów będzie pity z wódką boragową, oddala drżenie serdeczne".

A Szymon Syreński (1542—1611) stwierdza: „Cukier na przyprawnym koriandrze cukiernicy czynią,

który wiele na sobie cukru ma, a ten pospolicie do bankietów i szlaftrunków bywa używany".

Kolendra zawiera m.in. olejek eteryczny, żywice, fitoncydy, związki kumarynowe, fitosterole, olej tłusty, związki białkowe i cukrowe, pektyny, skrobię i mikroelementy.

Przyprawa wzmaga wydzielanie soków żołądkowych, znosi stany skurczowe mięśni gładkich i

przewodu pokarmowego, poprawia perystaltykę jelit i hamuje w nich nadmierny rozwój bakterii,

skutecznie znosi uczucie sytości, przez co znacznie poprawia apetyt, wykazuje działanie uspokajające i wzmacniające.

Jako przyprawę można dodawać ją do ciast (pierników, keksów, mazurków) oraz do tłustych mięs,

gotowanego grochu i kapusty. Na równi z gorczycą białą można ją stosować do marynowanych ogórków i śledzi oraz do wszelkiego rodzaju domowych konserw.

Napar kolendrowy. 1 łyżeczkę rozgniecionych owoców zalewamy 1 szklanką wrzącej wody i parzymy pod przykryciem przez 30 minut. Przecedzamy i pijemy 2-3 razy dziennie po pół szklanki przed jedzeniem jako środek regulujący trawienie, pobudzający apetyt, lekko uspokajający i rozkurczowy.

Uwaga, zarówno świeże, jak i suszone owoce tej rośliny spożywane w nadmiarze mogą powodować w organizmie niedobór witaminy B1; a także bóle głowy, nudności, a nawet senność.

Olejku kolendrowego używa się w przemyśle perfumeryjnym do aromatyzowania wód toaletowych,

kompozycji zapachowych, mydeł, płynów i past dezynfekcyjnych. Z tłuszczu nasion tej rośliny produkuje

się niektóre środki piorące, m.in. Kokosal.

---