Mit o Heraklesie

Ostatnią wybranką Zeusa wśród śmiertelnych kobiet była Alkmena, żona króla Trojzeny. Zeus pragnął spłodzić z Alkmeną wielkiego bohatera, dobroczyńcę ludzkości i obrońcę Olimpu. Aby zrealizować swój zamiar i zdobyć cnotliwą Alkmenę król bogów posłużył się podstępem przybierając postać jej męża, biorącego wówczas udział w wyprawie wojennej. Herakles przyszedł na świat w Tebach, wkrótce potem urodził się jego brat bliźniak, Ifikles, syn Amfitrona.

Zeus pragnął zapewnić swojemu synowi nieśmiertelność, w tym celu należało napoić dziecko mlekiem Hery, jego największej nieprzyjaciółki. Dla Hery Herakles jest jedynie żyjącym dowodem zdrad Zeusa - niemile widzianym bękartem. Bogini będzie zawsze jego wrogiem. Mając osiem miesięcy Herakles udusił przysłane przez Herę dwa wielkie węże, które miały go zgładzić, dając w ten sposób pierwszy dowód swego boskiego pochodzenia. Herakles wyrósł szybko na wspaniałego mężczyznę o imponującym wzroście czterech łokci i jednej stopy (co w przybliżeniu możemy przeliczyć na 210 - 220cm.). Mając osiemnaście lat Herakles wsławił się zabijając u podnóży Helikonu ogromnego lwa, który zagrażał trzodom Amfitrona i jego sąsiada, króla Tespiosa. W czasie polowania na lwa Herakles mieszkał w pałacu Tespiosa i pięćdziesiąt nocy spędził kolejno z pięćdziesięcioma córkami swego gospodarza. Był to podstęp Tespiosa, który pragnąc mieć wnuki pochodzące z krwi Heraklesa, co noc podsuwał młodemu herosowi inną swą córkę, podczas gdy Herakles myślał, że wciąż ta sama dotrzymuje mu towarzystwa. Po wytropieniu i zabiciu lwa Herakles zdarł skórę zwierzęcia i uczynił z niej swój ulubiony strój.

Po powrocie do Teb Herakles znieważył i straszliwie okaleczył posłów króla Orchomenos, Erginosa, który zażądał daniny, zgodnie z uprzednio zawartą umową jako zadośćuczynienie za śmierć swego ojca. Następnie Herakles zebrał wojska i ruszył przeciw Erginosowi, którego pokonał i zabił. Zdobył Orchomenos i zmusił je do płacenia daniny w podwójnej wysokości. W nagrodę za to zwycięstwo Herakles otrzymał rękę Megary, starszej córki króla Teb, Kreona. Z Megarą miał wielu synów. Los tego potomstwa był tragiczny. Herakles opanowany szałem, który zesłała nań Hera, pozabijał swoje dzieci strzałami z łuku lub wrzucając je do ognia. Kiedy obłęd ustąpił, heros był bliski samobójstwa. Udał się w końcu do Wyroczni Delfickiej, aby dowiedzieć jak ma odpokutować tę popełnioną w stanie nieświadomości zbrodnię. Wyrocznia nakazuje mu udać się do Eurysteusa, gdzie na jego zlecenie ma wykonać dwanaście prac. Szykującemu się do wykonania prac młodemu bohaterowi każdy z bogów ofiarował jakąś część zbroi lub uzbrojenia, jednak ulubioną bronią Heraklesa był łuk i pałka wykonana z pnia drzewa oliwnego. Dwanaście prac Heraklesa polegało zazwyczaj na uwolnieniu ludzkości od nękających ją dzikich zwierząt i potworów. Starożytni mitografowie ustalili, zestawiając różne sprzeczne wersje opowieści mitycznych, na czym polegały prace Heraklesa i w jakiej kolejności zostały one wykonane

1 praca - zabił lwa nemejskiego, z którego twardej jak stal skóry uczynił sobie niezawodną zbroję

2 praca - zgładził straszliwą, dziewięciogłową hydrę lernejską

3 praca - schwytał słynną płochliwą łanię kyrenejską, ukochane zwierzę bogini Artemidy

4 praca - upolował dzika erymatejskiego, który w bezrozumnym szale niszczył pola i pustoszył stada w Arkadii

5 praca - zabił okrutne, żywiące się ludzkim mięsem ptaki stymfalijskie

6 praca - oczyścił w ciągu jednego dnia ogromne stajnie króla Augiasza. Była to praca wyjątkowo przykra i wymagała nie tyle odwagi i siły, co sprytu i przemyślności. Eurysteusz zażądał mianowicie, aby Herakles w ciągu jednego dnia oczyścił z gnoju nie sprzątane od lat stajnie króla Elidy, Augiasza. Herakles bardzo przemyślnie wykonał to zadanie: skierował odpowiednio nurt dwóch płynących niedaleko rzek, które przepływając przez stajnie szybko wypłukały nieczystości. Augiasz odmówił następnie wypłacenia za tę usługę nagrody w postaci części stad. Spór ten stał się później przyczyną wojny, w czasie której Augiasz zginął z ręki Heraklesa.

7 praca - schwytał gołymi rękami ognistego byka z wyspy Krety

8 praca - uprowadził mięsożerne rumaki Diomedesa

9 praca - Zdobył pas wojowniczej królowej Amazonek, Hipolity

10 praca - Porwał woły olbrzymiemu Geryonowi, którego potrójne ciało o trzech porośniętych gęstymi kudłami łbach wzbudzało powszechny lęk

11 praca - Było to zdobycie złotych jabłek, które należały do Hery. Jabłka te rosły daleko na zachodzie, o ogrodzie Hesperyd, a drzewa rodzącego złote owoce strzegł stugłowy, nieśmiertelny smok. Herakles nie znał położenia ogrodu, tajemnicę tę mógł mu wyjawić tylko starzec morski, Nereus, obdarzony mocą przybierania dowolnej postaci. Herakles schwytał Nereusa, który mimo licznych metamorfoz nie zdołał się uwolnić i musiał w końcu wyjawić sekret położenia ogrodu. Po wielu przygodach Herakles dotarł do olbrzyma Atlasa, który dźwigał na swych barkach sklepienie niebieskie. Heros, którego ostrzeżono, że nie powinien sam zrywać jabłek, poprosił o pomoc Atlasa i ofiarował się zastąpić go w dźwiganiu brzemienia. Atlas wypełnił zadanie i powrócił z jabłkami, lecz nie chciał wziąć sklepienia niebieskiego na swoje barki. Zaproponował on, że sam zaniesie jabłka Eurysteuszowi.

Herakles pozornie zgodził się, prosił jednak, aby Atlas na chwilę potrzymał sklepienie, a Herakles położy na swych barkach miękką podkładkę, która ułatwi mu utrzymanie tego wielkiego ciężaru. Gdy Atlas znowu przejął na swe barki ciężar sklepienia niebieskiego, uwolniony Herakles porwał jabłka i szybko się oddalił.

Z tą pracą wiążą się liczne podróże i przygody Heraklesa, który przemierzył całą Afrykę, Arabię i Egipt, aby z krańców świata przynieść złote jabłka, które rosły w czarodziejskim ogrodzie Hesperyd, nimf zachodzącego słońca.

12 praca - schwytanie Cerbera, trójgłowego psa Hadesa. Ostatnia i najtrudniejsza praca Heraklesa przerastała siły najodważniejszego nawet śmiertelnika. Eurysteusz polecił bowiem bohaterowi przyprowadzić z królestwa zmarłych psa piekielnego, trójgłowego Cerbera, z którego ciała wyrastały liczne węże. Wymienia się różne drogi, którymi Herakles dostał się do podziemi. Najczęściej przytaczana wersja głosi, że heros zstąpił do Hadesu przez wejście znajdujące się na wysuniętym ku południowi przylądku Peloponezu, zwanym Tajnaron. Dotarłszy do królestwa zmarłych Herakles spotkał cień Meleagra, któremu obiecał, że ożeni się z jego siostrą, Dejanirą. Następnie uwolnił Tezeusza, który cierpiał przyrośnięty do krzesła za próbę porwania Persefony. W końcu stanął przed obliczem Hadesa i śmiało zażądał wydania Cerbera, na co władca podziemi wyraził zgodę, zastrzegł jednak, że potwora należy schwytać gołymi rękami, bez pomocy jakiejkolwiek broni. Heros dokonał tej sztuki, mimo, że Cerber bronił się zajadle, usiłując ugryźć go jedną ze swych paszczy i smagając wężowym ogonem. Eurysteusz przerażony widokiem piekielnego psa, schował się jak zwykle do beczki, a Herakles pozwolił Cerberowi wrócić do Hadesu.

Herakles był herosem szczególnie popularnym na Peloponezie. Mity opiewające Heraklesa stanowią niejako łącznik między cyklami heroicznymi, a opowieściami mówiącymi o bogach, ponieważ Herakles, będąc herosem stał jednak zawsze blisko bogów i w końcu uzyskał za swe zasługi miejsce na Olimpie. Przedstawiano go jako siłacza z lwią skórą i maczugą w dłoni. Był sprawiedliwy i mądry. Herakles przez całą swą długą drogę do nieśmiertelności kierował się zarówno siłą jak i dobrodusznością, wytrwałością, sprytem i oddaniem. Prawie wszystkie jego triumfy odbywały się dzięki jego wielkiej pomysłowości, trzeźwej ocenie sytuacji i zaradności. Stał się uosobieniem męstwa i szlachetności.

Żyje on wśród nas i do dziś istnieje na Ziemi wiele jego akcentów, np.: Maczuga Herkulesa w Ojcowie, czy Słupy Heraklesa na Gibraltarze. Idąc za jego przykładem możemy rozwijać w sobie wspaniałe cechy: szybkość w działaniu, niezłomność, wytrwałość, oddanie i spryt.

---