5.Otyłość jako czynnik patogenny - otyłość jako: przyczyna większości schorzeń somatycznych i psychicznych, najgroźniejsza choroba wszystkich obecnie zagrażających schorzeń. Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży to następstwo: braku wiedzy rodziców i opiekunów, niedostatecznej opieki zdrowotnej w szkołach. Skutki otyłości dzieci w młodzieży: alienacja w środowisku, nerwice, gorsze wyniki w nauce, zwiększeni ryzyka powikłań w przyszłości. Powikłania otyłości: cukrzyca typu II, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, choroba pęcherzyka żółciowego, rak jelita grubego, sutka i macicy. Identyfikacja poszczególnych genów oraz ich mutacji prowadzi do wniosku, że otyłość ma charakter wielogenowy. Wykazano, że nadwaga i otyłość w rodzinach w których występowały osoby z otyłością jest 2 razy częstsze niż w ogólnej populacji. Wybrane geny odgrywające rolę w rozwoju otyłości: m.in. receptor dopaminowy - uczestniczy w w regulacji łaknienia, melnokortynowy 3 i 4 - regulują różnicowanie adypocytów. Klasyfikacja otyłości, wg czynników patogennych: 1. otyłość neuroendokrynna (w zespołach Cushinga, nadczynności tarczycy, hipogonadyzmu, deficytu hormonu wzrostu, insulinoma). 2. Otyłość jatrogenna (leki psychotropowe, kortykosterydy). 3. otyłość w następstwie nieprawidłowego żywienia. 4. Otyłość w następstwie ograniczonej aktywności fizycznej (wiek, choroby). 5. Otyłość wrodzona (czynniki genetyczne). W otyłości zawsze występuje: dodatni bilans energetyczny spowodowany spożywaniem nadmiernej ilości jedzenia. Otyłość u dorosłych to następstwo: w 25% otyłości dziecięcej, w 75% zmian w wieku dojrzałym. Patomechanizm otyłości: otyłość podwzgórzowa, spowodowana stresem, behawioralna, uwarunkowana genetycznie, uwarunkowana czynnikami ekonomicznymi. Podział otyłości ze względu na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej: otyłość wisceralna (duży brzuch i kark, szczupłe kończyny), otyłość pośladkowo - udowa. Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej zależy głównie od czynników genetycznych. Czynniki wyzwalające otyłość: siedzący tryb życia, dieta, ciąża i laktacja. Metaboliczne przeciwdziałanie otyłości: przyspieszenie procesów wchłaniania i trawienia (nawet do 5 razy). Natężenie aktywności torów metabolicznych (nawet 20-krotne). Powikłania otyłości wisceralnej: 1. hiperlipoproteinemiai miażdżyca. 2. nadciśnienie tętnicze. 3. Nadwrażliwość na aminy katecholowe. 4. Zmiany własności kom. Mięśniowych (wzrost liczby włókien białych).
Patomechanizm zapalenia (inflamatio) - to nieswoista ale przewlekła reakcja żywych komórek, tkanek i całego organizmu na uszkodzenie, zaburzające funkcje i struktury. 15.ELEMENTY OSTREGO I PRZEWLEKŁEGO ODCZYNU ZAPALNEGO
- Uszkodzenie może być spowodowane działaniem czynników egzogennych lub endogennych.
- Do takich uszkadzających czynników należą bodźce chemiczne, fizyczne a także następstwo działania drobnoustrojów (bakterii lub wirusów).
- Wszystkie te przyczyny zaburzają stan równowagi organizmu. Stąd podział biorąc pod uwagę czynnik czasu wyróżnia się: 1. Zapalenia ostre o nagłym początku i krótkim okresie trwania. 2. Zapalenie przewlkłe to proces trwający różnie długo. Zapalenie jest procesem dynamicznym mogącym trwać od kilku minut do wilu miesięcy a nawet lat. Patomechanizm zapalenia: Zapalenia występują tylko w organizmach wielokomórkowych, zdolnych do odpowiedzi nerwowo-naczyniowej i komórkowej na uszkodzenie, takie możliwości mają tylko organizmy eukariotyczne, głównym celem zapalenia jest ochrona przed uszkodzeniem, a jeżeli już wystąpią to naprawa tych uszkodzeń, bez zapalenia infekcje przebiegałoby bez kontroli a gojenie byłoby niemożliwe, uboczne skutki mogą uszkadzać organizm, np. wysoka temperatura jest początkowo korzystna dla organizmu ale zbyt wysoka może prowadzić do trwałych zaburzeń, a nawet śmierci, np. wytwórcze zmiany w reumatoidalnym zapaleniu stawów mogą prowadzić do unieruchomienia stawów, zapalenie dotyczy tylko żywych tkanek, tkanki martwicze i obumarłe nie mogą mobilizować reakcji zapalnych, np. zmiany zgorzelinowe „stopy cukrzycowej” nie mogą już ulec reakcji zapalnej, obronnej. Zapalenie może być procesem lokalizacji zogniskowanej lub rozsianej, Ten podział jest jednak względny. Np. zapalenie zogniskowane- np.czyrak ( furunculus), jest zmianą lokalną ale przy obniżonej odporności mogą wystąpić czyraki mnogie, rozsiane. Np. Posocznica (skepsis) zaczyna się lokalnie, w ognisku pierwotnego zakażenia bakteryjnego, skąd drobnoustroje i ich toksyny dostają się do krwi czyniąc odczyn wielosystemowy ( naczynia chłonne, węzły limfatyczne, ogólnoustrojowe), zawsze najbardziej nawet ogniskowe zapalenie wywołuje reakcję całego organizmu. Objawy zapalenia: 1.Objawy kliniczne ( podane przez Celsusa , żyjącego od 30 roku pne do 38 ne): calor (ocieplenie), rubor (zaczerwienienie), tumor (obrzmienie), dolor (ból), funcino laesa (uszkodzenie czynności) 2.Objawy systemowe: a. gorączka ( na ośrodki podwzgórzowe działają interleukiny 1 i 6 oraz TNF), Dochodzi do obkurczenia naczyń skórnych, dreszczy oraz ograniczonego pocenia się. B. zakażeniom bakteryjnym towarzyszy najczęściej leukocytoza ( zwiększenie liczby granulocytów, uwalnianych ze szpiku). Zakażeniom wirusowym często towarzyszy limfocytoza a pasożytniczym i alergicznym eozynofilia. C. wydzielanie tzw. białek ostrej fazy ( bialko c- realtywne, komplement), które zapoczątkowują reakcję stresową : ograniczenie wydzielania wazopresyny co z kolei powoduje ograniczenie objętości płynu pozakomórkowego i kolejny wzrost temperatury.
Patomechanizm zapalenia: stan chorego zależy od rozległości zmian, zawsze jednak chory ma poczucie choroby, jest senny i nie ma apetytu, Zmiany krążeniowe są pierwszą odpowiedzią na uszkodzenie, Komórki mięśni gładkich naczyń, głównie przedwłośniczkowych, działają jako zwieracze, regulując napływ krwi, Te reakcje mięśni gładkich są sterowane napięciem układu wegetatywnego.Zmiany naczyniowe prowadzą do: zwiększonego przepływu krwi, zmiany przepuszczalności ścian naczyń co prowadzi do powstania wysięku, odpowiedzi ze strony krwinek białych, uwalniania rozpuszczalnych mediatorów stanu zapalnego. Przebieg zapalenia: W czasie przekrwienia czynnego ulegają rozszerzeniu naczynia włosowate tętnicze, już te, które nie maja mięśni gładkich
a tylko komórki śródbłonkowe i błonę podstawną. Te kapilary „ nie mogą” regulować napływu krwi, stąd ciśnienie krwi w tych naczyniach rośnie co zmienia relacje, Krew-płyn pozanaczyniowy, Wzrost ciśnienia we włośniczkach tętniczych przenosi się na włośniczki żylne, a te naczynia też nie mają mięśni gładkich i nie mogą regulować przepływu, Rozszerzenie przez napływająca krew naczyń żylnych kapilarnych i pokapilarnych powoduje wzrost ciśnienia w tych naczyniach, co wymusza filtrację osocza do tkanek prowadząc do obrzęku a następnie wysięku, Płyn wysiękowy zawiera białko, leukocyty i uszkodzone komórki narządu w którym zachodzi proces zapalny. Etapy zmian krążeniowych-etap 1 Skurcz tętniczek jest pierwszą odpowiedzią tętniczek na bodziec . Trwa kilka sekund- ( blednięcie miejsca zapalenia), Rozkurcz tętniczek, to następny etap, następuje wypełnienie łożyska naczyniowego, co powoduje obrzmienie i ocieplenie tkanki, Stan w etapie 1 i 2 to tzw. przekrwienie czynne (hyperaemia activa) Etapy zmian krążeniowych-etap 2 Przepływ krwi przez rozszerzone łożysko włośniczek żylnych i naczyń powłośniczkowych żylnych ulega stopniowemu zwolnieniu w następstwie zmian wieloetapowych, które następują w czasie 15- 30 minut od zadziałania urazu. Powstają bowiem mikrozakrzepy, następuje też gromadzenia się erytrocytów a także „tapetowaniu” przez leukocyty ścian śródbłonka kapilar. Etapy zmian krążeniowych-etap 3 Wypustki leukocytów mają bezpośredni kontakt z komórkami ściany naczyń włosowatych. Zostają wtedy uaktywnione tzw. molekuły adhezyjne, występujące w stanie zdrowia w formie nieaktywnej na powierzchni tych komórek, Molekuły adhezyjne są uaktywniane poprzez mediatory stanu zapalnego a szczególnie interleukiny pochodzące z płytek krwi i leukocytów. Etapy zmian krążeniowych-etap 4 Dalszym procesem w miejscu zapalnym jest tworzenie większych skrzepów i złogów włóknika co ostatecznie prowadzi do zastoju przepływu krwi (stasis). Zwiększenie przepuszczalności naczyń
w przebiegu zapalenia prowadzi do powstania wysięku (exudatum ). Przyczyny zwiększonej przepuszczalności to: 1. Wzrost ciśnienia hydrostatycznego w naczyniach włosowatych, głównie żylnych i pokapilarnych żylnych. Następują równocześnie procesy „obkurczania” komórek śródbłonkowych tych naczyń pod wpływem tzw. mediatorów stanów zapalnych a szczególnie histaminy, bradykininy
i leukotrienów. Te dwa procesy skutkują przemieszczanie osocza poza obręb naczyń. Z kolei utrata biała z naczyń prowadzi do obniżenia ciśnienia osmotycznego krwi i wzrosty tego ciśnienia w przestrzeni pozanaczyniowej. Ten proces nasila wysięk, 2. Ograniczony przepływ krwi zmniejsza stan utlenowania komórek śródbłonka naczyń włosowatych, powoduje to reorganizację cytoskeletonu (wpływ IL-1, TNFα) 3. Etap przylegania leukocytów i płytek krwi do komórek śródbłonka, szczególnie w kapilarach żylnych i naczyniach pokapilarnych (uwalnianie nadtlenków i enzymów proteolitycznych) 4. Zwiększenie przepuszczalności naczyń pod wpływem tzw. czynnika wzrostu naczyń (VEGF) 5. Martwica komórek śródbłonkowych (nasilona przepuszczalność ściany naczynia)
Patogeneza zapalenia ostrego: komórkowe aspekty zapalenia: 1. Transport leukocytów do miejsca uszkodzenia. Komórki te pochłaniają czynniki uszkadzające, zabijają bakterie, niszczą obce antygeny i rozkładają masy martwicze ALE LEUKOCYTY MOGĄ TEŻ NISZCZYĆ TKANKĘ CO POWODUJE PRZEJŚCIE ZAPALENIA OSTREGO W PROCES PRZEWLEKŁY 2. W miejscu zapalenia leukocyty są ,,spychane'' do komórek śródbłonka naczyń i do nich przylegają (przylegają początkowo granulocyty obojętnochłonne). Leukocyty wysuwają pseudopodia pomiędzy komórki śródbłonka i po pokonaniu błony podstawnej przedostają się do tkanki śródmiąższowej. Tą drogą przedostają się granulocyty, limfocyty i monocyty. 3. Przyleganie leukocytów to ekspresja molekuł adhezyjnych tworzących 4 rodziny: - selektyn - immunoglobulin - integryn - śluzopodobnych glikoprotein a) P-selektyna - białko występujące w formie nieaktywnej w kom. Śródbłonka, aktywowane histaminą i trombiną przemieszcza się do błony komórkowej i wiąże ,,toczące się'' leukocyty. Ten proces uaktywnia się w kilka minut, stąd etap toczenia się leukocytów po komórkach śródbłonka b) E-selektyna - wydzielana na pow. Komórek śródbłonka w około 2 godz. Od urazu. Wiąże neutrofile, monocyty i limfocyty. c) Integryny - wiążą komórki do śródbłonka. Przykład funkcji molekuł adhezyjnych: a) P-selektyna - białko występujące w formie nieaktywnej w kom. Śródbłonka, aktywowane histaminą i trombiną przemieszcza się do błony komórkowej i wiąże ,,toczące się'' leukocyty. Ten proces uaktywnia się w kilka minut, stąd etap toczenia się leukocytów po komórkach śródbłonka b) E-selektyna - wydzielana na pow. Komórek śródbłonka
w około 2 godz. Od urazu. Wiąże neutrofile, monocyty i limfocyty. c) Integryny - wiążą komórki do śródbłonka Patogeneza zapalenia ostrego: fagocytoza-1 1. Granulocyty wiążąc przez pseudopodia bakterie lub inne czynniki chemotaktyczne tracą swą mobilność. Poprzez inwaginację powstają wakuole z bakteriami zabijane przez bakteriobójcze czynniki uwalniane z cytoplazmy granulocyta. Fuzja z lizosomami powoduje degranulację fagocytoza-2 2. Dwa mechanizmy zabijania bakterii z udziałem granulocytów:- tlenowy - beztlenowy fagocytoza -3 Podczas ,,walki z bakteriami' liczne granulocyty ulegaja apoptozie. Nagromadzone, obumarłe leukocyty i fragmenty uszkodzonych tkanek tworzą płyn zwany ropą (puss). Zapalenie, w przebiegu którego tworzy się ropa, to zapalenie ropne (inflamatio purlenta). fagocytoza -4 Krążenie bakterii ropotwórczych we krwi powoduje ropnicę i ropnie przerzutowe, Zaburzenie fagocytozy z powodu zmniejszonej cytotoksyczności limfocytów.
Patogeneza zapalenia ostrego: mediatory zapalenia-1 Mediatory pochodzące z osocza: krążą we krwi w formie nieczynnej i są uczynniane przez aktywatory specyficzne i niespecyficzne. Mediatory komórkowe są przechowywane w ziarnistościach płytek krwi i leukocytów
(np. histamina) lub są syntetyzowane de novo (kaskada kwasu arachidonowego) mediatory zapalenia 2 biogenne aminy (histamina), peptydy (bradykinina, komplement), pochodne kwasu arachidonowego (prostaglandyny i leukotrieny) mediatory zapalenia-3 Funkcja mediatorów (wywoływanie reakcji ,,za, a nawet przeciw''- skurcz i rozszerzenie naczyń - zwiększenie przepuszczalności naczyń - aktywacja komórek zapalnych - chemotaksja - cytotoksyczność - uszkodzenie i degradacja tkanki - ból i gorączka mediatory zapalenia-przykłady Histamina - uwalniana z ziarnistości płytek krawi, mastocytów, bazofilów wywołuje obkurczanie komórek śródbłonka ściany naczynia, co zwiększa przepuszczalność naczynia. Rozkładana przez histaminazę, efekt działania do 30 min. Komórki UCL w ścianie żołądka uwalniając histaminę stymulują wydzielanie kwasu solnego i regulują przepływ krwi przez ścianę żołądka. Serotonina - Uwalniana z płytek krwi po ich agregacji w miejscu uszkodzenia śródbłonka. Działanie podobne do histaminy. Bradykinina - powstaje z prekursora osoczowego - kininogenu pod działaniem kallikreiny. Bradykinina rozszerza naczynia i aktywuje czynnik XII krzepnięcia krwi. Jest inaktywowana przez kininazę. System komplementu - dopełniacza - to białka o numeracjach od 1 do 9. Aktywacja po reakcji
z antygenem lub poprzez endotoksyny bakteryjne. Powstały kompleks atakuje błony komórkowe i ,,dziurawi'' je prowadząc komórki do lizy. Pochodne kwasu arachidonowego. Leukotrieny działaniem lipooksygenazy z kwasu arachidonowego (skurcz oskrzeli, w ataku astmy i wstrząsie anafilaktycznym). Działaniem cyklooksygenaz (2 lub 3 izoformy) powstają prostaglandyny, prostacykliny, tromboksany. Rozszerzają naczynia.Prostacyklina -stymulacja agregacji płytek, a tromboksan hamuje ten proces Lipoksyny - to mediatory z kwasu arachidonowego rozszerzające i obkurczające naczynia, Czynnik PAF - czynnik aktywujący płytki to ester acetyloglicyrylowy fosfonylocholiny. Powstaje z fosfolipidów, płytek i leukocytów. Aktywuje płytki i obkurcza naczynia i oskrzela. Cytokiny i chemokiny - to białka wydzielane przez limfocyty i makrofagi. Cytokiny - 5 klas, stymulują hemopoezę oraz naturalną odporność poprzez aktywację komórek immunologicznej odpowiedzi. Chemokiny - aktywują leukocyty. Tlenek azotu - Rozszerza naczynia krwionośne, zmn agregację płytek, hamuje mastocyty. Neuropeptydy - np. substancja P - neurotransmitter, ale też stymuluje przepuszczalność naczyń. Zejście zapalenia ostrego 1. Pełne wygojenie.2. Powstanie ropnia. 3. Ziarninowanie i zwłóknienie 4. Przejście w proces przewlekły
(zapalenie przewlekłe to tworzenie ziarniny nowych naczyń, zwłóknienia i bliznowacenia) Rola makrofagów i limfocytów.
11.Teorie starzenia się: 1. Teoria wolnych rodników - to związki chemiczne posiadającepojedynczy niesmarowany elektron na zewnętrznej orbicie. Stanowią nieodłączny produktuboczny przemian metabolicznych. 2. Teoria związana z zaburzeniami funkcji mitochondriów. W mitochondriach znajduje się łańcuch oddechowy - powstaje tam ważne ATP, zaburzenie białek sprzęgających i rozprzęgających łańcuch oddechowy. DNA mitochondialne ulega 16x częściej mutacjom niż jądrowe, bo jest mniej wydajny system naprawy i jest brak białek pistonowych. 3. Teoria glikacji białek - przyłączanie się glukozy do białek. Białka glikozydowane są 50x bardziej narażone na wpływ wolnych rodników. Glikacja kolagenu, białek kłębków nerkowych, hemoglobiny. Glukoza nie jest najbardziej aktywnym cukrem. 4. Teoria uszkodzeń białek - każde białko niedopracowane jest bardziej narażone na rozpad. 5. Teoria uszkodzeń DNA - u człowieka występuje ok. 30 tys. Genów w okresie starzenia może nastąpić utrata kilku setek genów. Występuje zaburzenie ekspresji genów, naprawy genów. 6. Teoria telomerowa - każdy chromosom kończy się sekwencją DNA zwaną telomerem, w okresie starzenia dochodzi do utraty telomeru, który wcześniej chronił chromosom, więc chromosom jest bardziej podatny na uszkodzenie. 7. Regulacja apoptozy - uszkodzenie DNA prowadzi do tego że białko p53 decyduje o tym czy pozwolić komórce żyć bez możliwości reprodukcji, bądź też doprowadzić do apoptozy (uśmiercenia). 8. Geny długowieczności. 9. Zmiany hormonalne, odpornościowe, nowotworowe. Prawidłowe wartości stężenia hemoglobiny we krwi: kobiety - 11,2 - 15,5 g/dl 7,2-10.0mmol, mężczyźni - 12,5 - 17,0 g/dl 7,8-11,3 mmol noworodki 14,2-19,6g/dl 8,8-12,2mmol. Hematokryt: określa stosunek elementów morfotycznych krwi, głównie krwinek do objętości pełnej krwi i wyrażany jest w % lub jako wskaźnik względny. Krew pobrana do kapilar jest wirowana 3-5 min przy 12000 obr/min lub przy oznaczeniu przewodnictwa elektrycznego. Zwiększenie Ht: wzrost liczby erytrocytów, makrocytoza, odwodnienie. Zmniejszenie Ht: spadek liczby erytrocytów, przewodnienie.
2.Choroba nowotworowa stan wywołany pierwotnie zmianami w układzie genetycznym z następowymi zaburzeniami metabolicznymi, które mogą być także reakcjami specyficznymi dla kom. Nowotworowych, np. w doborze substratów energetycznych. Występują nieprawidłowości dotyczące chromosomów, a także mutacje w genach regulatorowych. Podział nowotworów: 1. niezłośliwe (łagodne) - gruczolaki, brodawczaki, torbiele, 2. złośliwe (raki) - nazwa rak odnosi się najczęściej do nowotworów wywodzących się z kom. Nabłonkowych - carcinoma, mięsaki, białaczki. Cechy nowotworów łagodnych - mogą się rozrastać w narządach lub uwypuklać ponad powierzchnię, nie naciekają tkanki, nie dają przerzutów, są wyraźnie odgraniczone od okolicznych tkanek, wolny wzrost, nie dają wznowy, mają ograniczoną angiogenezę. Cechy nowotworów złośliwych naciekanie i niszczenie okolicznych tanek, szybki wzrost wznowy miejscowe, nie mają torebek, duża angiogeneza, duża heterogenność, histologicznie anaplazja, niekontrolowane i nadmierne namnażanie komórek, narastające zezłośliwienie „odróżnicowanych” kom., zdolność do a przerzutów, nieodwracalność procesu nowotworowego. Cechy kom. nowotworowych: kom. która uległa transformacji nowotworowej nigdy nie otacza się na powrót zdrową, szybkość wzrostu, unaczynienie, stopień zróżnicowania kom. Czynniki modyfikujące tempo: 1. hormony (np. mięśniaki macicy, gruczolaki tarczycy). 2. Subst. Odżywcze (np. rola kw. Tł.) Kom. nowotworowe nie mają inhibicji kontaktowej. Metabolizm: glikoliza, cykl pentozowy, przemiana kw. Pirogronowego, katabolizm kw. Tł., synteza białka, synteza. Charakterystyka kom. nowotworowej: utrata antygenów, nowe antygeny, maskowanie, zmiany w składzie glikoprotein, zmienna fagocytoza i endocytoza, zaburzenia transportu przez bł. Kom. zmiany przepuszczalności, zmiany ładunków elektrycznych, zmiany aktywności enzymów (gł. proteaz i glikozydów), modyfikacje jądra (aberracje chromosomowe). Czynniki karcerogenezy: czynniki środowiskowe 80%, infekcje wirusowe 20%, predyspozycje genetyczne 1-2%. Czynniki środowiskowe: fizyczne, chemiczne, bologiczne. Większość nowotworów powstaje na wskutek ekspozycji na czynniki środowiska (produkty spalania tytoniu, czynniki dietetyczne, zanieczyszczenia środowiska, środki konserwujące, barwniki w produktach spożywczych, leki, infekcje). Karcynogeny chemiczne: produkty smoły tytoniowej, aminy aromatyczne, farby, benzen, arsen, chrom, nikiel, chormony (dietylostilbestrol i czynnik wzrostu), leki, azbest (międzybłoniak, rak płuc). Karcynogeny fizyczne: promieniowanie UV, ekspozycja na słońce (czerniak rak skóry), promieniowanie jonizujące, elektromagnetyczne, (rentgenowskie i gamma) i cząsteczkowe (alfa, beta, protony, neutrony), prom. elektromagnetyczne. Czynniki wirusowe: wirus brodawczaka ludzkiego, Ebsteina-Bara, mięsaka Kaposiego, RNA. Bakteryjne: helicobacter pylori. Predyspozycje genetyczne: Siln mutacje w genach supresorowych i genach kodujących elementy systemu naprawy uszkodzonego DNA, słabe związane z polimorfizmem genów. Karcynogeneza: transformacja nowotworowa - jest procesem wieloetapowym i długotrwałym, w którym dochodzi do efektu różnych grup genów pod wpływem karcenogenów. Początkowe fazy rozwoju nowotworów przebiegają w sposób skryty, utajony. Czas utajenia w granicach kilku lat do 20-30 lat. Profilaktyka rak gruczołu piersiowego: (mammografia co 2 lata), samokontrola, kliniczne badanie piersi, ultrasonografia w badaniach różnicowych, rak szyjki macicy: Bad. Cytologiczne wymazów z ujścia zewnętrznego kanału szyjki macicy (badanie u kobiet od 30 r.ż. co 3-5 lat), najbardziej efektywne w profilaktyce jest coroczne badanie od rozpoczęcie aktywności seksualnej. Rak jelita grubego: badanie przesiewowe na obecność krwi utajonej w kale co 1-2 lata, przy dodatkowym teście kolonoskopia (badanie u wszystkich powyżej 50 r.ż., sigmoidoskopia. Rak gr. Krokowego: Bad. PSA w surowicy krwi, per rectum u mężczyzn do 50 r.ż. Rak płuca, rak żołądka. Markery: białka cytoplazmatyczne, białka pow. Bł. Kom., białka enzymów.
4.Def. Stanu zdrowia i choroby: stan zdrowia - brak objawów choroby. Stan choroby - objawy ogólne (temperatura, osłabienie, lęk, ból, obrzęki) objawy charakterystyczne dla danego narządu i określonej jednostki chorobowej (np. cukrzyca, choroba nowotworowa, dysfunkcja nerek). 1. zmiany czynnościowe czyli rozregulowanie mechanizmów kontrolnych (dodanie czy wyłączenie, czy też wstrzymanie działania, działanie właściwe ale niewystarczającedla aktualnych potrzeb) ale bez zmian utrwalonych. 2. zmiany organiczne: struktury i funkcji (specyfika tkankowa) 3. zmiany odwracalne i nieodwracalne 3. działanie patogenu (czynniki czasu i rodzaj patogenu, stan mechanizmów obronnych) 4. wiek 5. płeć 6. geny (dziedziczność schorzeń). Zmiany odwracalne: kompletne, niekompletne. Rodzaje patogenów: które widzimy, niewidoczne (promieniowanie, toksyny, niepożądane działanie leku). Objawy choroby: obiektywne (mierzalne, słyszalne, porównywalne) subiektywne (agrawacja, ucieczka w chorobę, udawanie chorego). Ogólnoustrojowe objawy choroby: ból, temperatura, glikemia, lipemia, dysproteinemia (zaburzenia stęż. Prawidłowej frakcji białek, np. z utraty białek, odwodnienie i/lub obrzęki - połączenie dysproteinmii i dysfunkcji nerek z hydrolizą, dysfunkcja CSN, nowotwory (wyniszczenie), zaburzenie funkcji błon biologicznych (zatrucia), dysfunkcja zmysłów, wiek, płeć. Dysfunkcje CSN (wydzielanie hormonów, mięśnie-efektory, zaburzenia nu, kojarzenia), ukł. Krążenia (przeniesienie obj. Na tkanki dodatkowe), nerek, ukł. Kostno-stawowego, hormonalnego, odpornościowego. Czynniki patogenne: infekcje (bakterie, wirusy, priony), zwyrodnienie (zaburzenie funkcji poprzez wytworzenie czegoś innego), urazy (mechaniczne, termiczne, chemiczne), czynniki mutagenne (dotyczy kom. somatycznych, terminalnych), dieta i używki, nikotyna (mikrokrążenie - zwieracze skłócone z nikotyną, chcą się obkurczać gdy nikotyna próbuje je rozkurczać i odwrotnie), styl życia i aktywność fizyczna (umiarkowany wysiłek fizyczny), mobilność (niezależność, możliwość wyboru), środowisko (hałas, ludzie, wysokość, stres, samotność, lęk, alienacja), ch. Wrodzone, wolne rodniki (reaktywne formy tlenu), sytuacja finansowa (dochód), wykształcenie. Wykrywanie schorzenia: wywiad, badanie fizykalne (objawy typowe, niecharakterystyczne), wstępne rozpoznanie (ukierunkowanie wywiadu), potwierdzenie i uzupełnienie diagnozy przez: analizy laboratoryjne, chemiczne, molekularne, testy obciążenia), badania obrazowe, ostateczne rozpoznanie. Leczenie i wyleczenie: decyzja o wyborze metod terapii: wyleczenie - całkowity powrót do zdrowia lub częściowy powrót do zdrowia, terapia uporczywa, paliatywna, rehabilitacja, profilaktyka dla środowiska. Leczenie: 1. farmakoterapia: przyczynowe, wzmacniające, uwarunkowane stanem fizycznym i psychicznym, objawy: oczekiwane i niechciane (trwałe i przejściowe), leki a analizy laboratoryjne. 2. operacyjne: wyleczenie, utrzymanie życia, kalectwo. 3. terapia genowa i komórki macierzyste. 4. leczenie przyczynowe: proporcjonalne, 5. leczenie przyczynowe i środki nadzwyczajne: (przewidywalne w czasie lub nie) 6. leczenie uporczywe (podawanie leku przynosi efekty, ale szkodzi, np. cytostatyki w ch. Nowotworowej). 7. leczenie paliatywne 8. eutanazja 9. protezowanie.
8.Osteoporoza - schorzenie ogólnoustrojowe ukł. Kostno - stawowego, choroba przed którą są możliwe zabezpieczenia ale tylko na zwolnienie tempa rozwoju, jest chorobą wieku średniego i starczego, choć może występować w każdym wieku, wykrywalna i można kontrolować jej przebieg, ogranicza mobilność, obniża standard życia i budzi świadomość, że będzie już tylko gorzej, to choroba wszystkich ludzi chociaż natężenie schorzenia przebiega z indywidualnym zróżnicowaniem, przyczyny różnego natężenie osteoporozy u różnych ludzi są niezależne, jest to choroba nieuleczalna chociaż leczona to nie można uzyskać powrotu do stanu przed wystąpieniem schorzenia, zmiany mikrostruktury tkanki kostnej wpływają na wytrzymałość mechaniczną tkanki kostnej, dotyczny wszystkich kości, także kręgosłupa. Istota gospodarki wapniowo-fosforanowej we krwi Ca2+ 40% związane z białkami, 50% wolne, 10% związane z innymi związkami. Bilans jonów wapniowych powinien być zerowy. Życie kośćca to proces dynamiczny, kościotwórczy i kościogruby. Ok. 1g jonów Ca na dobę, wchłania się połowa z nerkami 0,3g/dobę wydalana. Jeżeli ilość Ca w diecie jest zmniejszona wchłanianie w jelicie powinno być zwiększone (Wit D). Funkcje jonów Ca2+: składnik związków występujących w strukturze kostnej (99% w tkance kostnej), sygnał transdukcyjny w RE, mitochondriach, pompy utrzymują gradient, zmiana stężenia w kom. Ca2+ wpływa na aktywność procesów w jej wnętrzu, uczestniczą w aktywności metabolicznej kom. stężenie Ca2+ regulowane jest przez parahormon (przytarczycę) i kalcytoninę. Gdy spada pozom Ca2+ we krwi - bodziec do wydzielania parathormonu: uwalnianie Ca z tk. Kostnej (działanie osteolityczne), zwiększa resorbcję Ca2+ w nerkach (wchłanianie zwrotne do 300mg/dobę), pobudza stężenie Wit. D3 (wpływ na bilans wapniowy), zwiększa natężenie wchłaniania Ca w j. cienkim. Wit. D3 przemiana w tk. Skórnej (działanie prom. UV), Wit D- aktywna forma powoduje zwiększenia wchłaniania Ca (ekspozycja słoneczna 15min/dobę). Hiperwitaminoza - ch. Angielska. Kalcytonina - przeciwieństwo Wit. D3 (działa na wszystkich etapach przeciwstawnie. W kom. kostnych: osteoblasty - kościotwórcze, osteoblasty - kościogrube (pobudzane przez Wit D3, h. wzrostu, estrogeny. Opóźniane przez kortykosterydy, parahormon PTH).
12.Dobre samopoczucie składa się z db. Samopoczucia psych. I fiz. Sprawności intelektualnej i udanego życia emocjonalnego. STRES - zespół specyficznych i niespecyficznych reakcji organizmu na zdarzenia wew. I zew. Zakłócających stałość środowiska zew. Zazwyczaj stawiane organizmowi wymagania przekraczają granice możliwości odpowiedzi organizmuna dane bodźce. Stres kojarzy się: (-) z odczuciami o charakterze negatywnym, destrukcją ustabilizowanej sytuacji życiowej, (+) mobilizuje, umacnia, rozwija inwencję twórczą, uczy zachowania w nietypowych sytuacjach, uczy doceniać wcześniej niezauważone wartości, zmusza do analizy i do krytycznej oceny. Wielokierunkowość stresu (działa na wielu płaszczyznach jednocześnie): lęk, sytuacja trudna, rozładowanie + poczucie winy, rozładowanie poczucia winy. Przyczyny stresu: przepracowanie, zmęczenie, urazy i uszkodzenia fizyczne, utrata krwi i innych elementów ustrojowych, radość i inne zdarzenia. Bodziec (stresor a rodzaj stresu) w zależności od typu bodźca spotyka się różne rodzaje stresu: fizyczny (wyzwalany przez: ból działanie temp, ruch powietrza) umysłowy(wyzwalany przez: nadmierne obciążenia pracą umysłową, praca przekraczające aktualne możliwości), emocjonalny(w sytuacjach wyzwalających uczucia z układu limbicznego jak np. gniew), mieszany (wiele stresów nie ma jednorodnego charakteru), pozytywny (eustres - o negatywnym zabarwieniu, wyzwala: podnietę do działania, motywację, dodaje energii, podniecenie), negatywny (apatia, zniechęcenie). Stresory: na rozwój stresu może wpływać kilka czynników: socjalne, interpersonalne, bioekologiczne. Rola nadnerczy: w rozwoju i obronie wielką rolę spełniają nadnercza - hormony nadnerczowe są głównym materiałem budulcowym stresu. Wstrząs: całkowite wyczerpanie zapasów hormonów rdzenia nadnerczy, całkowicie załamuje krążenie. Objawy stresu: wzrost: ciśnienia krwi, wyrzutu serca, cholesterolu we krwi, krążenia obwodowego (zwiększenie obwodowej aktywności metabolicznej). Fazy stresu: 1. mobilizacja: pobudzenie (przysadka nadnerczowa), podrażnienie metabolizmu, obniżenie odporności, koncentracja na najważniejszych zadaniach. 2. adaptacja (przystosowanie) czynnik obniżający nastrój, zmniejsza się aktywność mechanizmów uruchomionych w fazie pobudzenia, zwiększona aktywność hormonalna, zwiększa się odporność. Powikłania fazy 2: obniżona jakość obrony, długotrwałe działanie stresu doprowadza do owrzodzenia dwunastnicy, zaburzenia krążenia, adaptacja, rezygnacja. 3. destrukcja wyczerpują się mechanizmy adaptacyjne, obniżony poziom motywacji, atypowe zachowania (płacz, bezradność, poszukiwanie pomocy, ucieczka, agresja), ta faza pojawia się rzadko. Kryzys - szczególnie trudne doświadczenie. Obszary: 1. zaufanie (nieufność) 2. autonomia (wstyd i zwątpienie) 3. inicjatywa (poczucie winy). Kryzy tożsamości - pomieszanie ról, dorastający człowiek i określenie własnej tożsamości seksualnej, społ. I zawodowej, wybór ról społecznych, określenie swojej pozycji. Kryzys sytuacyjny, egzystencjonalny, środowiskowy (katastrofa - powódź, huragan, trzęsienie ziemi, epidemia, wojny, emigracje, zapaść gospodarcza). Sezonowe zaburzenia nastroju - zmniejszona ilość światła dziennego, fototerapia - forma terapeutyczna, mniej nasilona forma depresji pojawia się w naszym klimacie jesienią i zimą. Objawy: zmęczenie, depresja, migrena, zaburzenia łaknienia, snu, objawy bólowe. Redukcja stresu: właściwe odżywianie, ćwiczenia fiz. i oddechowe, autosugestia i ćwiczenia rozwijające, metody relaksacyjne, rozdzielenie czasu pracy i odpoczynku.
3.Marskość wątroby - diagnostyka laboratoryjna. Wątroba: największy gruczoł miąższowy człowieka, położony w jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo, element morfologiczny - zraziki, podwójnie unaczyniona: unaczynienie odżywcze i czynnościowe (ż. Wrotna), tk. Wątrobowa złożona z elementówkom. I macierzy pozakomórkowej, spełnia funkcje metaboliczne o zasadniczym znaczeniu dla organizmu. Glokoza: 1. sytość - anabolizm bez ograniczeń ->synteza kw. Tł. - katabolizm - limit ograniczony: glikoliza(mitochondria, utlenianie, Krebs), cykl pentozowy, synteza glikogenu. 2. głód: katabolizm glikogenu, glukoneogeneza. Lipidy: 1. sytość: syntez kw. Tł. Cholesterolu, estrów cholesterolu -> transport VLDL -> LDL->kom. obw. 2. głód (katabolizm): lipolizahormonowrażliwa (glukagon) ->transport z albuminami -> komórki -> katabolizm -> betaoksydacja (limit ATP) syntez ciał ketonowych. Białka: głód: -> katabolizm aminokwasy do glukoneogenezy. Sytość: -> anabolizm DNA->RNA->Białko. Kom. budujące wątrobę:1. hepatocyty - kom. miąższowe 85% wszystkich komórek wątroby, zachodzą w nich wszystkie pracoesy metaboliczne.2. Kom. gwieździste (HSC) - w formie nieaktywnej magazynują lipidy i Wit A forma aktywna odpowiada za procesy włóknienia. 3. kom. Borowicza-Kupfera - fagocytarne makrofagi wątrobowe oraz źródło cytokin. 4. kom. śródbłonka naczyń - zawierają płytki 5. kom. ziarnkowe - eliminują nieprawidłowe komórki 6. kom. owalne (macierzyste) - mogą różnicować się we wszystkie typy kom. Funkcje wątroby: przetwarzanie węglowodanów, lipidów, Witami, synteza białek surowicy krwi, wydalanie do żółci produktów przemiany materii, metabolizm ksenobiocytów. Uszkodzenie: 1. zapalenie (hepatitis) - uszkodzenie hepatocytów. 2. zwyrodnienie- obrzmienie hepatocytów: a. zwyrodnienie piankowate - cytoplazma hepatocytów przyjmuje piankowatą rozlaną morfologię. B. stłuszczenie (steatosis) - występowanie kropel lipidowych w hepatocytach. C. stłuszczenie drobnokropelkowe: choroby alkoholowe, zespół Reye'a, ostre ciążowe stłuszczenie wątroby. D. Stłuszczenie wielkokropelkowe - stłuszczenie alkoholowe, otyłość cukrzyca. 3. Całkowite zniszczenie hepatocytów - nidokrwini (martwice skrzepowa), czynniki toksyczne lub uszkodzone immunologicznie (apoptoza), zaburzone ciśnienie osmotyczne. 4.Włóknienie - stan zapalnylub czynność toksyczna - proliferacja tk. Łącznej włóknistej, zmiany w przepływie krwi przez wątrobę. 5. Marskość wątroby(nieodwracalny skutek uszkodzenia wątroy) wraz z rozwojem włóknienie miąższu i włóknienie, wątroba dzieli się na guzkizbudowane z regenerujących hepatocytów. 6. Rak płaskonabłonkowy - może się rozwinąćgdy występują nieprawidłowości enzymatyczne czynnie uszkadzające wątrobę lub przewlekłe toczące się zapalenie zaburzające funkcje wątroby prowadząc do marskości a póżniej raka. Grupy wysokiego ryzyka: alkoholicy, nadużywający alkohol, osoby zakażone wirusem HBV lub HCV. Podział anatomopatologiczny: marskość drobnoguzkowa, wieloguzkowa, mieszana. Podział etiologiczny: marskość alkoholowa (substancje egzogenne: alkohol, metabolity etanolu, aldehyd i kwas octowy zmieniają potencjał oksyredukcyjny zaburzając metabolizm wątroby co prowadzi poprzez stłuszczenie do marskości). Marskość pomartwicza (wywołana przewlekłymi zakażeniami HBV i HCV lub autoimmunologicznym zapaleniem wątroby). Marskość dysmetaboliczna przyczyny genetycznie uwarunkowane zaburzenia metaboliczne. Choroby metaboliczne prowadzące do marskości wątroby: hemochromatoza (nadmiar gromadzenia jonów żelaza), ch. Wilsona (jonów miedzi w lizosomach kom.) porfirie (defekt enzymów katabolizujących syntezę hemu prowadzące do gromadzenia się porfiryn w wątrobie, dziedziczony autosomalnie dominująco, glikogenowa typ IV, mukowiscydoza. Objawy: wczesne (osłabienie, brak apetytu, mdłości, spadek masy ciała), późne (żółtaczka, wodobrzusze, obrzęki wokół kostek, krwawienie z dziąseł i nosa) Powikłania: żylaki przełyku, wodobrzusze, encefalopatie, rak płaskobłonkowy wątroby. Diagnostyka: laboratoryjna (badanie użyteczne w rozpoznaniu marskości, Bad. Wskazujące etiologię marskości, badanie prognostyczne w marskości, badające etapy leczenia) obrazowa (kontrastowość, USG), badania użyteczne w rozpoznaniu: 1. oznaczenie aktywności enzymów wątrobowych, aminotransfrazy: 2. oznaczenie białka całkowitego, albumin, wykonywanie proteinogramu, 3. oznaczenie czasu protrombicznego, 4. oznaczenie stężenia bilirubiny całkowitej oraz wolnej i związanej, 5. oznaczenie glukozy na czczo i po doustnym obciążeniu, 6. oznaczenie cholesterolu całkowitego, HDL oraz rozdział elektroforetyczny frakcji lipopropeidowych. Badania wskazujące etiologię: przewlekłe wirusowe zapalenie - ozn. W surowicy HBS Ag, Anty-HCV, stwierdzenie DNA lub RNA wirusa, przewlekłe alkoholowe zapalenie wątroby, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, hemohromotaza. Testy określające rezerwę czynnościową: test galaktozowy, test szybkości wydalania barwników egzogennych, test szybkości eliminacji kofeiny. Diagnostyka obrazowa: biopsja, USG, tomografia, scyntygrafia. Marskość wątroby trudno wcześnie zdiagnozować pojedynczymi testami biochemicznymi.
PRZEWÓD POKARMOWY Odżywianie to: wchłanianie pokarmu, trawienie. Przyjmowanie pokarmu: ośrodek sytości i głodu. Adaptacja przewodu pokarmowego do pełnienia roli ukł. Trawienno-wydalniczego i wydzielniczego: okresy życia: płodowego, noworodkowo-niemowlęcego, dojrzewanie, dorosłość, inwolucja. Przewód pokarmowy po 4 tygodniach ciąży: pełna dojrzałość po urodzeniu, mleko matki - główny pokarm, laktoza - trawinie. W żołądku gromadzenie i przechowywanie pokarmu, trawienie, wyjaławianie pokarmu. Helicobacter pylori - bakteria może przeżyć w żołądku, może przeżyć kwaśność soku żołądkowego, zmienia funkcje błony śluzowej żołądka, stanowi podstawę choroby wrzodowej żołądka i nowotworowej. pH<2 pomiędzy posiłkami. W trakcie posiłku wzrasta poziom kw. Solnego, między posiłkami maleje, jeżeli nie spada stanowi to bodziec patogenny. Wydzielanie soku żołądkowego: ok. 3l/dobę, pH ok.1.0, powstaje w kom. okładzinowych żołądka pod wpływem histaminy wydzielanej przez kom. tuczne, kom. głównie wydzielają pepsynogen, kom. błony śluzowej wytwarzają śluz, który pokrywa ścianę żołądka (wymiana kom. co 3-5 dni). Testy kwaśności soku żołądkowego: wydzielanie podstawowe BAO, wydzielanie max MAO, wzlicyanie wskaźnika BAO:MAO stosowane rzadko, częściej gastroskopia. Wskazania do badania kwaśności soku żołądkowego: niedokrwistość złośliwa, podejrzenie raka żołądka, podejrzenie zespołu Zollingera-Ellisona, podstawa wrzodu dwunastnicy. Zaburzenia rozwojowe przewodu pokarmowego: 1. zwężenie odźwiernika, patologia: przerost mięśniowy warstwy mięśni gładkich odźwiernika, objawy: uporczywe, bezżółciowe chlustające wymioty u niemowląt. 2. Przepuklina przeponowa - rzadko, patologia: wypadnięcie żołądka i innych narządów jamy brzusznej do klatki piersiowej przez ubytek przepony, objawy: ostre zaburzenia oddechowe u noworodków. 3. Heterotopia żołądkowa - rzadko, patologia: ognisko błony śluzowej żołądka w przełyku lub jelicie ciężkim, objawy: bezobjawowy lub nietypowo zlokalizowany wrzód trawienny u dorosłych. Zapalenie błony śluzowej żołądka: 1. Zapalenie przewlekłe - helicobacter pylori. Objawy zależne od stanu nasilenia zmian, zanik i metaplazje komórek w wyniku infekcji (metaplazje - zmiana nowotworowa). 2. zapalenie ostre jako następstwo: nadużywanie alkoholu, infekcji (np. salmonella), stresem, urazem mechanicznym, objawy: zależna od nasilenia zmian, alkohol - nasila wydzielanie kwasu solnego, działania Hp w rozwoju przewlekłego zapalenia i wrzodu żołądka. Błona śluzowa żołądka: czynniki uszkadzające: helicobacter pylori, ureaza, toksyny, kwaśność treści żołądkowej, enzymy trawienne, leki. Przewlekłe zapalenie żołądka: zanik, metaplazja jelitowa, grudki chłonne. Wrzód trawienny: włóknienie, zmiana zapalna, ostre zapalenie, złogi martwicze, zakażenie Hp występuje w 70-90%, wytwarza ureazę (Hp), hydrolizuje mocznik na chlorek amonu i monochloraminę, kwas solny nie zabije Hp bo też ma ureazę, 10-20% ludzi zainfekowanych helicobacter pylori ma chorobę wrzodową. Rozwój raka żołądka: prawidłowa błona śluzowa, zap. Bł. Śluz. Leki, helicobacter pylori, składniki pokarmowe, autoprzeciwciła. Zapalenie zanikowe błony śluzowej: zredukowany poziom witaminy C w świetle żołądka NaCl, metaplazja jelitowa - produkcja mitratów NO2 i NO3, dysplazja, rak śródśluzówkowy - nitrozaminy, NaCl, rak zaawansowany NaCl. Im bardziej złośliwy nowotwór tym bardziej zaawansowane metaplazje, tym mniej podobny do bazy komórek z którymi wyszedł. Synteza kw. Żółciowych w wątrobie-> żółć->woreczek żółciowy (dojrzewanie) -> zagęszczanie żółci (zmniejszona zawartość lipidów żółciowych). Cholecystokinina - powoduje obkurczanie woreczka żółciowego, sole kw. Żółciowych dostają się do przewodu pokarmowego, ulegają przemianie do urobilinogenu, sterkobilinogenu, część wydalana z kałem. Zaburzenie funkcji woreczka żółciowego: 1. dysfunkcja wydzielnicza wątroby w zakresie formułowania żółci, kiedy marskość wątroby, stany zapalne, kiedy wątroba jest uszkodzona. 2. Dysfunkcja woreczka w zakresie formułowania zółci w takich proporcjach żeby nie nastąpiło stworzenie fazy (kamienie blokujące drożność). Układ wegetatywny - obkurczanie woreczka żółciowego, wydzielanie żółci przez przewód pokarmowy. Dysfunkcja zaburza własności micelizujące. 3. Ból - występuje przy obkurczaniu nieprawidłowym, często imitujące, np. zawał mięśnia sercowego, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Funkcje enterocytów - budują ścianę żołądka, inny układ błony kom. zwróconej do światła przewodu pokarmowego, do warstwy podstawnej, co 3-5 dni zmieniają się w całości u podstaw kosmków, różnicując się w dojrzałe idą ku górze. Jelito cienkie, zmiany chorobowe - następstwo anomalii rozwojowych, zmian niedokrwiennych, zespołu złego wchłaniania, zmian inwolucyjnych. Zagłębienie występuje między kosmkami to, tzw. Krypty, kom. tych krypt wędrują ku szczytom kosmków, po drodze dojrzewają i po osiągnięciu szczytu kosmka obumierają (3-6 dni). Celiakia- proces rozwijający się dynamicznie gliadyna pokarmowa czynnik uruchamiający reakcje immunologiczne, która powoduje zanik kosmków, przebudowę błony śluzowej. Trawienie węglowodanów przestaje istnieć. Zaburzenia wchłaniania aminokwasów i lipidów u dziecka, stolce tłuszczowe, rozwija się niedożywienie kaloryczno-białkowe, rozwija się stan odwodnienia. Jest to choroba trzewna, częściej u dziewcząt, fenotyp dziecka: jasne włosy, jasne oczy i cera. Gwałtowna zmiana pożywienia , eliminacja gliadyny - szybka poprawa zdrowia. Choroba Crohna - wrzodziejące jelito grube zaburzone funkcje kolonocytów w przypadku zmian wrzodziejących. Flory j. grubego: fermentacja kwasów: masłowego, izomasłowego, octowego. Kolonocyty żywią się kwasem masłowym. Brak bakterii=brak kolonocytów. Kuracja antybiotykowa - traci się 2 k2 (waga bakterii wysterylizowanych pod wpływem antybiotyków). W kolonocytówkwasy tłuszczowe w procesie betaoksydacji są katabolizowane, część produkuje ciała ketonowe, nie strawione dostają się do wątroby. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego choroba psychogenna u ludzi wrażliwych - introwertyków, po 50 roku życia, w profilaktyce wykonywana rektoskopia. Zaburzenia złego wchłaniania: 1. zaburzenia trawienia. 2. zaburzenia trawienia w rąbku szczoteczkowatym 3. zaburzenia transportu przez enterocyty. Nietolerancja laktozy - biegunki osmotyczne, stolce tłuszczowe, niedobór apoproteiny beta, zapalenie bakteryjne (z żywności), zapalenie wirusowe (rotawirusy, kalcytowirusy), kontaktowe, zakażenia pasożytami w przypadku zaburzeń złego wchłaniania. Specyfika przemiany glukozy: 1. enterocyty 2. CSN glukoza-> kw. Pirogronowy -> Krebs -> CO2 + H2O 3. tk. Tłuszczowa 4. mięśnie 5. wątroba 6. Skóra 7. Łożysko 8. Gruczoł mleczny - laktoza 9. gruczoł krokowy - fruktoza w nasieniu. 10. kolonocyty.
6. Zaburzenia odżywiania, anoreksja i bulimia
Anorexia Nervosa- jadłowstręt psychiczny, choroba psychiczna
Kryteria diagnostyczne: a. odmowa utrzymania wagi iała na lub powyżej granicy wagi określonej dla danego wieku i wzrostu, np. utrata pon. 85% wagi oczekiwanej b.Lęk przed przebywaniem na wadze lub otyłością pomimo niedowagi c. Zaburzenie postrzegania własnej wagi, kształtu ciała d. U kobiet zatrzymanie miesiączkowania - nieobecnośc 3 kolejnych cyklów menstruacji. Regulacja przyjmowania pokarmów: -Ośrodek głodu- boczne części podwzgórza: wyzwala gł. Związki anoreksygenne, drażnienie wyzwala poszukiwanie pokarmu, trwałe uszkodzenie prowadzi do jadłowstrętu, - ośr. Sytości- jądro brzuszno-przyśrodkowe podwzgórza: drażnienie prowadzi do utraty łaknienia i unikania pokarmu, uszk. Prowadzi do wzmożonego przyjmowania posiłków. Czynniki biologiczne:
- uwarunkowania genetyczne - częstość występowania: - bliźnięta jednojajowe 35-55%, - dwujajowe 14%, - krewni I stopnia 5-10 %
ukł hormonalny: ośr. Podwzgórze- przysadka nadnercza - zwiększa. Stęż. CRH, zmniejsza metabolizm Kortyzolu, oś. Podwzgórze - przys. Gonady- spadek wydzielania gonadatropin, ośr. Podwzgórze - przysadka - tarczyca: obniżone stęż. TSH, niskie stęż. Trijodotyroniny w surowicy krwi. Czynniki osobowościowe: bardzo wysoki poziom aspiracji, perfekcjonizm, wys. Poziom tłumionej agresji, obsesyjność, niska samoocena, negatywny obraz siebie, charakterystyczne: rozbieżność między uczuciami a myślami, oznacza to że wiedzą ze są chore, słyszą że są chude a mimo to widzą u siebie części ciałą które są za duże, grube
Etiologia 1.czynniki indywidualne: zaburzony obraz siebie, silna potrzeba osiągnięć, otyłość, dośw. Nadużycia seksualnego, chroniczna choroba somatyczna, trudności w autonomicznym funkcjonowaniu. 2. czynniki rodzinne: przecenianie społecznych oczekiwań, wyst. Zaburzeń jedzenia w rodzinie, wyst. Chorób afektywnych, alkoholizm
3. czynn. Rodzinne dorastanie: nadopiekuńczość, matki lękowe, sztywność
unikanie konfliktów, włączanie dziecka do walki w małżeństwie, brak bliskości, okres dojrzewania, silne syt. Stresowe, zmiany sytuacji rodziny. 4. czynniki kulturowe: ideal szczuplej sylwetki, społeczne oczekiwanie atrakcyjności, konieczność pelnienia wielu sprzecznych i trudnych do pogodzenia ról. 5. inne: czynniki genetyczne, grupa genow zlokalizowanych na chromosomie 1, zab. W indywidualnym rozwoju emocjonalnym, leki przed dorosłością i samodzielnością, aspekt fizjologiczny - proces dojrzewania związany jest u kobiet ze znacznym przyrostem tkanki tluszczowej oraz widocznym powiekszeniem się piersi, bioder i pośladków, aspekt samooceny - wypaczony Objawy psychiczne: lęk przed przytyciem, zab. Postrzegania Objawy fizyczne: gdy kobieta wychudzona traci prawie cala warstwe tk. Tł. Przez co staje się: wrażliwa z niskie i wysokie temp., Zimne rece i stopy, sine, Skóra sucha, Włosy suche i łamliwe, Tętno zwolnione, RR obniżone - perystaltyka jelit i częstości wypróżnień maleje: Zaparcia, Głodówki, Obrzęki - jeśli zdecydowały się przytyć więcej jadły, Poważny problem- ale nie zaczyna się miesiączkowanie, albo miesiączka zanika jest objawem koniecznym do rozpoznania anoreksji psychicznej
Obraz kliniczny zaburzeń odżywiania: Początek anoreksji zwykle trudno uchwytny, często rozpoczyna się odchudzaniem lub jest skutkiem stresu, sytuacji konfliktowej, utraty bliskiej osoby. Z czasem dieta przynosi coraz bardziej drastyczne ograniczenia, a utrata wagi dochodzi do 40.-60% należnej wagi. Chore uprawiaja intensywnie cwiczenia fizyczne, pilnie się ucza SA perfekcjonistkami. Izolacja, staja się drażliwe, zanizona samoocena depresje, Ekshibicja Objawy somatyczne:I wyniszczenia Utrata tk. Tł. I masy mięśniowej, Zredukowany metabolizm hormonow tarczycy, Obrzęki, Zasinienie stóp, Trombocytopenia, Niskie OB., Niedokrwistość, Leukopenia ze względną limfocytoza Leczenie: Indywidualne traktowanie każdego przypadku, ze względu na objawy wyniszczenia, zaburzen patofizjologicznych i metabolicznych oraz zmian psychicznych Bulimia nervosa
Choroba o podlozu psychicznym
Chora zdaje osbie sprawe z utraty kontroli nad wlasnym odzywianiem, często się przejada a nastepnie stosuja sposoby kontrolowania wagi które mogą być niebezpieczne dla zdrowia
Wyst. Zaburzenie w przekaznictwie serotoenergicznym
Zaburzenie biochemiczne w bulimi:
Wystepuje przy wymiotach:
zasadowica metaboliczna z hiperchloremia
wzrost poz. Wodorowęglanów
wtórna hipokaliemia
hipowolenia z wtór®nym heparoaldosteronizmem
- występujące przy wymiotach, biegunki i stosowaniu dimetykow:
hipokaliemia
kwasica metaboliczna z pozornie prawidłowym poziomem K
nefropatia hipokaliemiczna z zaburzeniami zagęszczania moczu
alkaloza hipochloremiczna, hipomagnezemia
Kliniczne symptomy bulimii:
Somatyczne:
wysuszona skóra, obrzęk tkanki podskórnej
obrzęki miejscowe lub uogólnione
zapalne obrzęki ślinianek przusznych
miopatia
napady drgawek i skurczy mięśniowych
obj. Psychoorganiczne
zab. Świadomości
nasilone pragnienie
Psychiczne:
Depresje i naprzemiennie okr. Euforie
Deficyt odporności emocjonalnej
Nałogi wielopostaciowe: alkoholizm, narkomania, seksoholizm, pracoholizm
Kleptomania
Deficyt kontroli impulsów
Kryteria diagnostyczne:
Epizody gwałtownego objadania
Zabiegi kompensacyjne, wymioty, przeczyszczenia, poszczenie
Samoocena wyznaczana przez wagi Kusztal ciala
w/w zaburzenia nie wystepują w przebiegu anoreksji
zle sypia
wstaje w nocy
Modele doświadczalne:
Badania naukowe to działania dla wyjaśniania i poznania
Biologiczny model badawczy to układ dla wykazania następstw działania określonego czynnika
Cel badan naukowych:
poznanie nowych zjawisk
potwierdzenie zjawisk znanych ale wątpliwych
rozszerzenie aktualnej wiedzy
wykazanie zjawisk poznanych i poznawalnych
wykazanie niezależności zjawisk
znaczenie zastosowania profilaktycznego
Różnorodność celów warunkuje podejmowanie odmiennych działań w wśród tych:
formowanie odmiennych założeń i hipotez
wdrażanie odmiennych metod
akceptowanie lub nie odmiennych wyników
przyjmowanie różnorodnych interpretacji
Co łączy różnorodność w badaniach:
logika założeń
realizm wykonania
uczciwość przedstawienia wyników
pokora wobec bezmiaru koniecznej wiedzy
przydatność i możliwość wykorzystania
Ocena wyników, przydatność, i celowość prowadzenia badan i restrykcje-tu kontrowersje:
wdrożeniowy sens materialny np. wynalezienie kola to przeliczalna rewolucja rozwoju
wdrożeniowy sens niematerialny np. wyjaśnienie przemyśleń filozofa to fakt niepoliczalny
Problematyka
etiologia choroby
diagnoza lekarska
zabiegi lecznicze
prognozowanie przebiegu choroby
Koncepcja przyczynowości:
Źródła błędu:
instrument pomiarowy (+/-)
obiekt badań (+/-)
obserwator (+/-)
współczesne modele badawcze umownie dzieli się na te w których:
nie występuje modyfikacja genomu
występuje…
modele bez modyfikacji genomu:
człowiek
zwierzęta i rośliny
drobnoustroje
komórki
z modyfikacją:
zwierząt i roślin
drobnoustrojów
Komorek
Jeszcze nie ludzi - ostatnia olimpiada bez jawnej modyfikacji genomu
Cykle i korelacje:
Cykle warunkujące stan wyrównania metabol.
rytm wydzielania kortyzolu
r. wydz. Hormonu wzrostu
r. sen-czuwanie(melatonina)
r. wydz. Hormonu tarczycy
rytmy związane z płcią
rytm stanu sytości i głodu
W każdym modelu wzgl.. się:
czynnik zmieniający
Typowe przykłady korelacji:
- temperatura ciała wobec infekcji lub infekcja wobec temperatury ciała
- waga ciała wobec diety lub dieta wobec wagi ciała
- określone leczenie wobec powrotu do zdrowia
Modele to układy rozszerzające stan wiedzy. Korzystanie z wiedzy może być:
korzystnie twórcze:
wyniki prac badawczych obecnie znanych jako punkt wyjścia do dalszych badan
nie ma granic dla stawiania nowych hipotez
korzystanie odtwórcze:
- korzystanie z wyników prac innych
- korzystanie z wyników w ściśle określonym celu i w określonych granicach
- układem odniesienia jest aktualny stan wiedzy
Drogi odkryć to eksperymenty:
To dziania których wyniki:
nie są w pełni przewidywalne
mogą być odlegle od oczekiwanych
mogą być bezużyteczne dziś a przydatne w przyszłości
modele doświadczalne:
budowa takich modeli wymaga:
1 wiedzy podstawowej
2 znajomości określonego problemu - stan wiedzy aktualny
2 wyszukiwanie luk w przyjętym rozumieniu danego problemu i zbudowania systemu dla ich wyjaśnienia
Modele doświadczalne:
przestrzeganie zasad moralnych i etycznych
…………………… światopoglądowych
Trwale zasady warunkujące budowę modelu
1 obiektywne przekonanie o słuszności
2.Uczciwa analiza założeń wyników i interpretacje
3. moralność
Mitochondria i fosforylacja oksydacyjna
Głównym nośnikiem energii w Komorkach jest ATP. Proces syntezy ATP w historii życia nastąpił 3,5 mld lat temu, związany z transportem błonowym elektronów i protonów. Mechanizm ten: sprzężenie chemio statyczne
W Komorkach eukariotycznych ATP powstaje w cytoplazmie, w mitochondriach; w bakteriach beztlenowych nie mających mit. Procesy chemio osmotyczne zachodzą w błonie plazmatycznej.
Mitochondria W fosforylacja desydacyjna
Mit. Posiadają własny układ nukleotydowy DNA, RNA a także kompletny system transkrypcji i translacji co pozwala na syntezę własnych białek
Mit. To ruchliwe organelle zmieniają Kusztal i położenie w komórce ale w takich kom jak kardiomiocyty są lokalizowane przy białkach kurczliwych w plemnikach są owinięte wokół witki.
Liczba mit. W Komorkach rożnych tkanek jest rożna:
- w kom wątroby od 1000 do 2000 kopii w hepatocycie i wtedy tworzą ruchome łańcuchy związane z cytoszkieletem
- liczba mit. W kom. Może się zmieniać jest to mech adaptacyjny, zależny od zapotrzebowania na ATP np. silnie stymulowane mięśni szkieletowych może wpływać na wzrost i podział mit. Zwiększając ich liczbę 5-10 razy
W mit powstaje CO2 cząsteczki zsyntezowanego ATP na zewnątrz
11.Wolne rodniki niezwykle reaktywne bardzo krótki czas trwania w środowisku komórkowym bardzo toksyczne. Reagują z : lipidami(peroksydacja uszkodzenie błony i organelli komórkowych) kwasami nukleinowymi( działają mutagennie teratogennie) białkami( inaktywacja enzymów) i polisacharydami. WR to związki chemiczne posiadające pojedynczy niespolaryzowany elektron na zewnętrznej orbicie, powstają z przemian różnych związków szczególnie aktywne są pochodzące z reaktywnych form tlenu. Źródła WR. Metabolizm układ odpornościowy, środowiska. WR stanowią nieodłączny produkt uboczny przemian metabolicznych, wysiłek fizyczny choroby i niektóre leki zwielokratniaja produkcję WR. zanieczyszczenia powietrza odpady toksyczne pestycydy źródłem są także reakcje zapoczątkowane przez inne rodniki WR atakują głównie tkankę skórną
Nadtlenek wodoru substrat reakcji produkujących wybitnie toksyczny rodnik hydroksylowy OH
Tlen singletowy (atomowy) główny przedstawiciel wodnych rodników w organizmie
OH-rodnik hydroksylowy najgroźniejszy reaguje praktycznie ze wszystkimi składnikami komórek
-W czasie palenia papierosów w wysokiej temperaturze następuje utlenowanie substancji
-promieniowanie jonizujące
-najbardziej narażone mitochondria przemiany tlenowe tam zachodzą najwyższa stężenie tlenu
-stan zapalny
- zanieczyszczenie powietrza
- działają bardzo krótko
- organizmy posiadają system obrony przed WR
-3 linia obrony- uszkodzenie DNA są naprawialne
WR są nie trwałymi formami ulegają katabolizmowi przy udziale enzymów :
-dysmutozy nadtlenowe- w wyniku działania z reaktywnych form tlenu powstaje nadtlenek wodoru
-peroksydaza glutationu- katalizuje rozpad jonu hydroksylowego z równoczesnym utlenowaniem glutanionu
-katadoza- powoduje rozpad nadtlenku wodoru
-antyoksydanty egzo- i endogenne- witaminy
stosunek glutanionu utlenionego do zredukowanego jest wyznacznikiem zdolności katabolizowania
Uszkodzenia w komórkach RFT
-peroksydacja lipidów błon komórkowych ( podwójne wiązanie w komórkach wieloenergrtycznych reagujących z RFT dodaje niestabilne nadtlenki działające autokatabolitycznie)
-fragmentacja DNA ( prowadzi do śmierci komórki)
- powstawanie krzyżowych wiązań w obrębie białek (wiązania sukfhydrylowe)
WR
-spowodowane atakiem wodnych rodników utlenowanie LDL wiąże się z wczesnymi stadiami chorób serca
-uszkodzenie obecnych w skórze białek prowadzi do powstania zmarszczek- uszkodzenie białek kolagenowych
- oksydacyjna dezaktywacja limfocytów B i T prowadzi do nabytej immunosupresji
-uszkodzenie struktury DNA oraz dezaktywacja enzymów naprawczych DNA może w konsekwencji prowadzić do rozwoju choroby nowotworowej
- w wyniku uszkodzenie (dezaktywacji) enzymów i hormonów WR zakłócają prawidłowe funkcjonowanie organizmu mimo zdolności wzrostu naprawy zaistniałych uszkodzeń oraz reakcji na stres
-szacuję się że każda cząsteczka DNA może być celem 70 tyś ataków WR dziennie
-większość spowodowanymi tymi atakami uszkodzeń ulega naprawie ale każe z nich zwiększa ryzyko zmian nowotworowych
reakcje wolnorodnikowe
formy pokrewne RFT
-tlenek azotu NO
ditlenek azotu NO2
Atak WR w org. Można:
-WR utleniają lipidy i białka
-WR mogą uszkodzić mitochondria
- stres oksydacyjny- zaburzenie homeostazy prowadzące do podwyższenia stężenia RFT
13.Miażdżyca
Etapy tworzenia się zgrubień naczyń:
-okluzje tłuszczowe- występujące we wnętrzu naczyń żółte obszary
-blaszki miażdżycowe- owalne białe silnie występujące(śred. Do 1 cm)
blaszki tworzone są przez komórki wypełnione lipidami przejętymi od uszkodzonych przez RFT lipoprotein osocza krwi
-blaszki złożone- odkładanie się złogów wapnia zakrzepów
-czynnikiem inicjującym może być uszkodzenie śródbłonka gdzie gromadzą się monocyty które przekształcają się następnie w makrofagi-monocyty i makrofagi wytwarzają RFT
Reumatoidalne zapalenie stawów
-fagocyty w płynie maziowym uwalniają aniorodnik ponadtlenkowy O2-
-stężenia produktów peroksydacji lipidów są podwyższone
- zawartość askorbinianu obniżona( 80% askorbinianu stanowi forma utlenowana, u zdrowych 80% to forma zredukowana )
-stężenie żelaza podwyższone
-RFT inaktywują inhibitory protezy lub czynią substancję bardziej podatną na działanie enzymów proteolitycznych przez co chrząstki stawowe ulegają uszkodzeniu.
17.Cukrzyca
-WR powodują degenerację komórek beta-trzustki
-możliwe że NO przyczynia się do wystąpienie cukrzycy insulino zależnej
- wysoki poziom glukozy i stres oksydacyjny w cukrzycy sprzyja nieenzymowanej glikacji białek
-streptomyces achromogenes wytwarza substancje indukcyjną pęknięcia DNA prawdopodobnie poprzez rodniki OH
-glukoza w obecności jonów miedzi stymuluję peroksydację lipidów degenerację białek i modyfikację reszt aminokwasowych
-zaburzona jest dystrybucja i uwalnianie jonów metali
Choroby OUN- nie znany jest sposób WR wpływających
- szczególną wrażliwość na WR wykazuje OUN
-sieć nerwowa charakteryzuję się dużym udziałem powierzchni błony w stosunku do objętości cytoplazmy lipidy błonowe są bogate w wielonienasycone kw .tł.
-pewne obszary mózgu zawierają dużo żelaza i muszą zużywać dużo tlenu
-podczas starzenia się i choroby Parkinsona neurony zanikają
-stwardnienie rozsiane
-choroba Alzheimera
Choroby uk. Pokarmowego
-źródłem RFT w przewodzie pokarmowym mogą być jony żelaza(II) występuje zależność Fe w treści j. Grubego- rak j.gribego
- toczeń rumieniowaty- schorzenie autoimunoagresji
- RFT- powstaje w organizmie człowieka bez przerwy mają za zadanie współdziałać z uk odpornościowym
Organizm jest przystosowany do obrony przez układ enzymów
Schorzenie metaboliczne
Cukrzyca i otyłość
Insulin to polipeptyd który tworzy dwa łańcuchy A-zbudowany z 21 aminokwasów i B- Zbudowany z 30 aminokwasów.
Połączone są mostami dwusiarczanowymi
Insulina we krwi T1/2 5-10 minut
Okres pól działania ok. 40 minut
Bodźcem do wydzielania insuliny jest wyższe stężenie glukozy
Wydzielanie zwiększa też wzrost stężenia aminokwasów lipazy i argininy kwasów tł. Wolnych i hormonów przewodu pokarmowego (gastryny)
Wydzielanie modeluje autonomiczny uk. Nerwowy (część przywspółczulna i receptory beta-2 współczulnej pobudzają a receptory alfa-2 hamują)
Regulacja stężenie glukozy we krwi to proces wielo cząsteczkowy
Aminy katecholowe jako hormon stresu
Typ cukrzycy
I cukrzyca pierwotna typu I (dawna nazwa c. Młodzieńcza, insulinozależna)
A uwarunkowana czynnikami immunologicznymi
B. idiomatyczna
II cukrzyca pierwotna typu II ( c. Wieku starczego insulino niezależna)
TypII a bez otyłości
Typ II b z otyłością
III inne swoiste typy
Min będące następstwem:
-wad genetycznych
-schorzeń zewnętrznych wydzielniczej części trzustki
-endokrynopatii
-działania środków chemicznych i leków
IV cukrzyca w przebiegu ciąży
Zaburzenia
Metabolizm węglowodanów wskutek hamowania upośledzonego zużywania glukozy wzmożonej glukoneogenezy i glikogenezy prowadzi do hiperglikemi, objawy : polinuria nadmierne pragnienie świąd narządów płciowych odwodnienie
Metabolizm tłuszczów wskutek hamowania syntezy lipidów zwiększonej lipazy i wzmożonegi tworzenie ciał ketonowych prowadzi do hiperlipidemii ketonurii obiawy nudności zaburzenia odruchu wymiotnego zapach acetonu
Metabolizm białka wskutek wzmożonego rozkładu białek zwiększenia glukoneogenezy zmniejszonej syntezy białek prowadzi do hiperglikemi
18.Cukrzyca ciężarnych
Grupy ryzyka:
-kobiety w podeszłym i nie tylko
-kob. Z nietolerancją glukozy w wywiadzie
- w wywiadzie durze noworodki w stosunku do wieku ciąży (urodzeniowa masa > 4,5 kg lub > 90 centyla dla danego wieku ciąży )
-kob. Otyłe
-w wywiadzie cukrzyca z krwawieniem pierwszego stopnia
w Polsce:
- oznaczenie stężenia glukozy we krwi ok. 20 tyg. Ciąży
-wynik 2x nieprawidłowy to zalecenie testu obciążającego z 50g glukozy (24-26 tydz)
-dodatkowo doustny test obciążeniowy z 75g glukozy
-cukrzyca w okresie ciąży to stan wysokiego ryzyka
-powikłania matki i dziecka
-noworodki z duża wagą urodzeniową zagrożenie znacznej hipoglikemii w okresie porodu
leczenie cukrzycy zależy od typu schorzenia. Uwzględnia się :
-dietę
-wysiłek
-farmakoterapie
celem leczenia jest
ustąpienie ostrych objawów cukrzycy i uniknięcie powikłań przewlekłych
-zwiększenie długości życia
Bakterie
Środowisko szczepów
- acydofile
-neurofile
-alkalofile
Wirus HIV
-mechanizm infekcji
-odp. Immunologiczna
-modelowa szczepionka
-problemy w leczeniu
-kryjówki wirusa
Cykl życia wir. HIV białko enwelope wirusa łączy się z białkiem CD4 i CCR5 komórki gospodarza
Następnie wirus wstrzykuje swoje RNA z odwrotną transkryptazą przepisywanie wirusowego DNA na dwuniciowe DNA ( na tym etapie występują często błędy co jest jedną z przyczyn zmienności wirusa) następnie enzym integraza przyłącza wirusowe DNA do genomu gospodarza. Potem transkrypcja i translacja białek wirusa powstaje nowy wirus jeszcze nie dojrzały proteza modyfikuje białko wirusowe i tworzy się dojrzały wirus gotowy do infekowania .
Wirus wstrzykuje do komórki
-RNA
-enzym- odwrotną transkryptazę
RNA staje się matrycą syntetyzowany jest DNA ( z RNA-DNA) DNA wirusa przyczepia się do DNA gospodarza
Białko- integraza pobudza włączenie stworzonego DNA wirusa do DNA gosp.
DNA gosp syntetyzuje RNA w ten sposób syntetyzowanie białka wirusa powstaje forma dojrzała wirusa
Odpowiedz immunologiczna na zakarzenie wirusem HIV:
- w pierwszych godz wirus zaraża limfocyty pomocnicze T komórki prezentujące antygen (APC) pochłaniają zainfekowane limfocyty T wraz z wirusem
-po kilku dniach kom APC prezentuje niezakarzonym limfocytom T małe fragmenty wirusa- jako antygen wstawiane na białku MCH w tym czasie limfocyt T wydziela czynniki chemiczne aktywizujące limfocyt B oraz cytotoksyczne limfocyty T powstają limfocyty T i B pamięci które po kilku tygodniach zabijają komórki połączone z wirusem limfocyty T i też spłaszczone są cząsteczki wirusa przez przeciwciała limfocytów B
Mechanizm działania szczepionki:
Nowe szczepionki zawierają tylko geny wirusa HIV w wektorze który wprowadza ten materiał genetyczny do komórki gosp. Następnie synteza białka wirusa.
Epidemiologia HIV:
-w 2007 na świecie było 33 mln osób
-codziennie ok. 6 tyś umiera na AIDS a 6,8 zakaża się wirusem
- mniej niż co 3 chory wymagający leczenia przeciw HIV ma do niego dostęp
-HAART- wysokosktywna terapia antyretrowirusowa
Miejsce i komórki przechowujące wirus HIV:
-spoczynkowe limfocyty T pamięci w węzłach chłonnych i krwi
-ośrodkowy uk. Nerwowy
uł. Rozrodczy
-uł trawienny
-makrofagi i komórki dendrytyczne w różnych tkankach ( zwłaszcza węzły chłonne)
Pomysł na leczenie :
-blokada wnikania wirusa do komórki przez białko CCR5
-hamowanie odwrotnej transkryptazy (blokada syntezy wirusowego DNA ) a także integrazy (blokują wbudowywanie wirusowego DNA do genomu gosp.) i protezy( hamowanie dojrzewania wirusa)
Całkowite pozbycie się HIV z zakażonego org. Wymagałoby pozbycia się wszystkich zakażonych komórek
Etanol - zw rozpuszczalny w wodzie i lipidach. Po spożyciu szybko wchłania się z przewodu pokarmowego:
Do 5% wypitej objętości wchłanianie w górnej części przewodu pokarmowego
I metabolizowany jest w komórkach tej części przewodu
-ok. 85% - 92% jest wchłaniane w jelicie cienkim i dostaje się krążeniem wrotnym do wątroby
-ok. 2-10% jest wydalane przez nerki i płuca
Katabolizm etanolu w wątrobie zachodzi w cytoplazmie i katalizowana jest przez dehydrogenazę alkoholowa (ADH)
(Przemiany etanolu blokują przemiany glukozy ) powstaje aldehyd octowy i zredukowany nukleotyd NAD (aldehyd octowy jest toksyczny) \
octan jest metabolizowany w wątrobie (nietoksyczny)
Energetyka przemian etanolu:
- ilość cząsteczek ATP powstających podczas przemian etanolu zależy od uczynnionego szlaku
-utlenowanie etanolu w cytoplazmie do aldehydu octowego a potem utlenowanie tego aldehydu w mitohondriach.
13moli ATP/ mol etanolu
W mitohondriach w wątrobie występuje ograniczona możliwość utlenowania octanu musi być wstępnie aktywny do pochodnej CoA co wymaga GTP
Toksyczne działanie etanolu
- wątroba- stłuszczenie przewlekły stan zapalny zwłóknienie marskość
- uszkodzenie mózgu i rozwój przewlekłego alkoholizmu
- degradacje uczuć wyższych
- zaburzenie gospodarki węglowodanowo-lipidowej zaburzenia potencjału dysoksydacyjno-radukcyjnego)
zahamowanie przemian:
- aktywacja mleczanu- kwasica
-wzrost tk. Tłuszczowej we krwi
-zaburzenia glukoneogenezy- niedożywienie CSN i erytrocytów
Porcja standardowa:
200g piwa 5%= 100g wina 10%= 25g wódki 40% = 10g czystego alkoholu etylowego
4,5 promila śmiertelna dawka
Najliczniejsze hemoproteidy:
- hemoglobulina- transportuje tlen
-mioglobulina- zw wiążący tlen
-cytochrom C-
-cytochrom P-450
-2,3 dioksygenaza
synteza hemu:
substratem do syntezy CoA w mitohondriach we wszystkich kom org szczególnie aktywnie w niedojrzałych erytrocytach i hepatocytach
cząsteczki hemoglobiny zbudowane z 4 polipeptydów z których po 2 mają taką sama strukturę każdy enzym wiąże grupę prostetyczną
katabolizm hemu:
u człowieka dorosłego w każdej godzinie ulega rozpadowi 1-2 x 10 do 8 erytrocytów do krwi płynie 2x 10 do 6 krwinek i taka sama ilość jest degradowana w czasie doby przemianie ulega 6g hemoglobiny.
90% Hb katabolizowana w uk. Histiocytarnym pozostałe 10% Hb dostaje się bezpośrednio do krążenia
określana jako pozakrwinkowa Hb heptpglobina- pozakrwinkowa hemoglobina jest wiązana przez hatoglobine syntetyzowana w wątrobie i przemiana stężenia tego białka wsazuje natężenie hemolizy erytrocytów.
Katabolizm hemu do powstania biliwerdyny
-działanie oksygenezy biliwerydyna może być wydalana u ssaków może się w bilirubine 1g Hb=35 mg bilirubiny
na dobę 250-350 mg bilirubiny u doroslego człowieka
przekształcenie hemu w bilirubine występuje w uł. Siateczkowo-sródbłonkowym
katabolizm bilirubiny
bilirubina powstaje w tkankach jest transportowana z albuminami do wątroby
Etapy:
-transport do komórek wątroby
- sprzęganie w siateczce śródplazmatycznej gładkiej
- wydzielanie sprzężonej bilirubiny z żółcią
transport:
bilirubina jest słabo rozpuszczalna w wodzie musi być wiązana z albuminami bilirubina powiązana z albuminami to tzw wolna
w hepatocytach bilirubina wiąże się z kwasem glukanowym staje się zw polownym tzw bilirubina związana
diglukuroid dostaje się do żółci zle może np. w żółtaczce mechanicznej dostać się do krwi (związana).
Bilirubina wolna z krwią do jelita cienkiego zamieniana do sterkobiliruiny
Bilirubina związana jest czynnie związana z żółcią w stanie prawidłowym cała bilirubina transportowana do żółci to postać związana
Żółtaczki
- bilirubina niesprężona i sprężona mogą się gromadzić w różnych tkankach dając charakterystyczne zabarwienie
- bilirubina niesprężona jest silnie związana z albuminami i może być wydalana z moczem obok niesprężonej występuje bilirubina wolna ma szczególne powinowactwo do tkanki mózgowej
-bilirubina sprężona jest dobrze rozpuszczalna z wodzie i może być wydalana z moczem bilirubina bezpośrednia- fakt rozpuszczalności w wodzie wykorzystano do oznaczenia stężenia
- bilirubina niesprężona tzw. bilirubina pośrednia do oznaczenia potrzebny metanol bo nie rozpuszcza się w wodzie
7.Ból i możliwość redukcji bólu:
- Ból jest mechanizmem obronnym, który powiadamia zareagowania na negatywne bodzce (chem).
- za odbiór takich wrażeń odpowiadają receptory nocyceptywne
Człowiek uczy się bólu, świadomości bólu. Kora mózgowa jest odpowiedzialna za interpretacje bólu.
- typowe zachowania będące odpowiedzią na ból to lęk, obawa, agresja lub gniew
- jest to reakcja osobnicza, uzależniona w duzym stopniu od wcześniejszych doświadczeń.
Ból- nieprzyjemne doznanie zmysłowe i emocjonalne związane z aktualnie występującym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek lub opisywane w kategoriach takiego uszkodzenia.
Ból:
-skala bólu
-indywidualizacja bólu
-słownik bólu
-komunikacja bólem
-ucieczka w ból
-jest jednym z objawów choroby, sygnalizuje jej powstanie, zmusza do szukania pomocy i usuniecia przyczyny
-jeżeli doznania bólowe są zbyt silne, trwaja zbyt długo, to ból traci rolę czynnika ostrzegawczo obronnego i staje się cierpieniem zupełnie niepotrzebnym
- jeżeli dodatkowo dochodzi do powstania objawów towarzyszących , takich jak depresja, lęk, bezsenność, utrata zdolności do radzenia sobie w sytuacjach życiowych, rozwijające się uzależnienie lękowe-zespół bólowy, staje się choroba wymagajaca leczenia.
Ból to zjawisko somatopsychiczne, a intensywność bólu zależy od emocjonalnej reakcji na jego składową fizyczna :
-nastroju pacjenta
- woli walki z choroba
- znaczenia jakiego pacjent nadaje bólowi - inaczej odczuwany ból który jest droga ku wyzdrowieniu, inaczej ból, który ma towarzyszyc do konca
-szereg czynników, wpływa na odczuwanie bólu. Są to czynniki zarówno natury somatycznej jak i psychicznej. Te ostatnie sa dominującymi moderatorami odczuwania odczuwania bólu przez pacjenta.. każdy człowiek indywidualnie reaguje na ból, reakcja ta uzalezniona jest miedzy innymi od progu odczuwania bólu.
- obniżenie progu bólowego mogą spowodować bezsenność, zmęczenie, obawa, strach, złość, smutek, depresja, izolacja umysłowa, zaniedbanie higieniczne, niewygoda, brak wiedzy - przygotowanie do bólu
- podwyższenie i sen, odpoczynek, utrzymanie higieny osobistej i otoczenia, współczucie, zozumienie, rozproszenie uwagi, dobry nastrój, towarzystwo
- objawy chorobowe mogą wpływac na reakcje na bol, jeżeli występują często i nie sa zwalczane
- brak łaknienia, zle samopoczucie, biegunki, nudności, wymiotyy, kaszel, duszność , obawa,strach
Czynniki wpływające na odczuwanie bólu
Somatyczne:
-rozwuja procesu chorobowego
-prowadzone lecznie
-inne objawy chorób
-działanie uboczne leków
-ogólne uposledzenie fizyczne
Depresja:
-utrata pozycji socjalnej
- utrata pracy i dochodów
-trata pozycji w rodzinie
-zmeczenie i bezsenność
-uczucie bezradności
-zniekształcenie ciała
Agresja:
-biurokratyczne traktownie
-opuznienie rozpoznania
-nieosiagalnosc lekarzy
-niemoznosc porozumiewania się z lekarzami
-niepowodzenia leczenia
-opuszczanie przez przyjaciól
Lek:
-przed szpitalem, przytułkiem
-bólem
-niepokój o bliskich
-lek przed śmiercią
-niepokój duchowy
-niepewnosc przyszłości
W przypadku bólu nowotworowego nasilenie i jakość odczuwanego bólu zaleza od:
-nowotworu i jego umiejscowienia
-prowadzonego leczenia, wyniszczenia org
-chorób współistniejących
-wczesniejszych doświadczeń pacjenta
-wiedzy na temat pryczyn i konsekwencji bólu
-stopnia pobudzenia emocjonalnego
-kultury w jakiej dana osoba zostala wychowana
Metody leczenia bólu:
1.farmakologiczne
2.psychologiczne-terapia poznawcza i behawioralna
3.blokady nerwów
4.zab. niszczące-met. Farmakologiczna i chirurgiczna
5.zab. neuromodulacyjne-stymulacja nerwów, akupunktura
6.l. fizykalne- fizykoterapia, gimnastyka
W med. Paliatywnej znalazło zastosowanie wiele z tych metod, choć wiele z przyczyn głównym przedmiotem zainteresowania jest farmakoterapia bólu
Kryteria podziału bólu:
wg. Kryterium czasu
a.ostry -trwa do 3ms
b.przewlekły- dłużej niż 3 s
c.przebijajacy- nagłe nasilenia dolegliwości bólowych
2. wg. Kryteria miejsca powstania
a.nocyceptywny, receptorowy- powst. W wyniku podrażnienia zakończeń nerwowych.
Fizjologiczny - wystepuje w wyniku podrażnienia zak.nerwowych bez uszkodzenia tk.
b.nienocyceptywny, niereceptorowy
patologiczny - powst.w wyniku uszkodzenia obwodowego lub ośrodkowego ukl. Nerwowego, bądź obniżenia właściwości receptorow bolowych.
Zapalny - powst. W wyniku obn.pobudliwosci receptora związanego z procesem zapalnym.
Neuropatyczny- w wyniku obn.progu pobudl.receptorów bólowych.
3.wg.miejsca postrzegania
a.zlokalizowany-ograniczony dający dobrze się umiejscowic.
B. rzutowany-odczuwany w innym miejscu niż miejsce powstania
c.uogolniony-wszechogolniajacy bol, występujący w wielu miejscach, któremu poza czynnikami somatycznymi towarzyszą głębokie zmiany psychiczne.
Choroba genetyczna:
Czasami zachodzi do zaburzeń występujących w materiale genetycznym, które nie są naprawiane-następuje wtedy śmierć komórki lub jeżeli powstała mutacja umożliwia przeżycie org., jest on obciążony chorobą genetyczna.
Choroby genetyczne powstają w wyniku wystąpienia późnego rodzaju mutacji, które pojawiają się w jednym lub kilku genach jednocześnie.
Istnieją 3 rodzaje mutacji:
-punktowe
-strukturalne chromosomów
-liczbowe chromosomów
Mutacje punktowe:
-jest to zmiana pojedynczych nukleotydów na inny
-zachodzą na drodze : tranzycji, transwersji, delecji, adelycji
Mutacje chromosomowe strukturalne:
-powstaja w wyniku pęknięć chromosomów, w wyniku czego dochodzi do nieprawidłowych połączeń pomiędzy chromosomami.
Aberracje strukturalne to:
-translokacje
-delecje
-inwersje
-duplikacje
-izochromosomy
-chromosomy pierścieniowe
Mutacje chromosomowe liczbowe:
-powoduja nieprawidłowości liczbowe chromosomów
-ujawniaja się jako
- poliploidzie-wystapienie wielokrotności haploidalnej liczby chromosomów większej od 2n. najczęściej jest tto triploidia(3n) oraz tetraploidia (4n)
- aneuploidzie - liczba chromosomów NIE jest wielokrotnością liczby haploidalnej . najczęściej ujawnia się jako:
- trosomia, czyli obecność trzech kopii danego chromosomu
- monosomia
-najczęsciej powodowane są przez wystąpienie mutacji punktowych
-ze względu na lokalizacje poszczególnych błędów metabolicznych choroby te podzielono na bloki obejmujące odpowiednio zaburzenia przemiany:
-aminokwasów
Węglowodanów
Główne choroby związane z zaburzeniami w metabolizmie aminokwasow to:
-fenyloketonuria
-tyrozynemia
-homocystynuria
Fenyloketonuria:
Główne objawy:
-zab. neurologiczne
-opóźnienie umysłowe
-zmiany skórne
-wymioty
-wzmożona pobudliwość psychoruchowa
Rozpoznanie:
-test półilościowy
- test mikrobiologiczny guthriego- wzrost bakterii wprost proporcjonalny do stężenia phe
-testy ilościowe
-Analiza kalorymetryczna
-tandemowa spektroskopia masowa
Profilaktyka
-dieta ubogofenyloalaninowa wprowa pomiędzy 7-10dniem zycia, stosowana przez całe życie
-kontrola zawartości aminokwasu w ustroju.
Galaktozemia - zaburzenie przemiany galaktozy
Objawy kliniczne:
-pierwsze objawy pojawiaja się w ciagu kilku godzin po karmieniu mlekiem zaw. laktoze
-niechęć ssania
-wymioty, biegunka
-upośledzona czynność wątroby