ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE
Logistyka - to system wiedzy o racjonalizacji działań gospodarczych organizacji różnej natury (tzn. produkcyjnych, usługowych i handlowych) poziomu makro - meta - mikroekonomicznego wielkich systemów działania z zakresu globalnego - kontynentalnego - krajowego - racjonalnego - mikroregionalnego ( to przedsiębiorstwa dużego, średniego i małego) polegającego na kalkulacji potrzeb, możliwości, czasu i przestrzeni dla zwiększenia efektywności działań gospodarczych związanych z utworzeniem i funkcjonowaniem sprawnego łańcucha postaw dóbr fizycznych w sytuacji wolnego rynku bezwzględnej walki konkurencyjnej w osiąganiu zysków w społeczeństwie.
Swoim zakresem logistyka obejmuje procesy: podejmowania decyzji logistycznych, planowania i organizowania infrastruktury logistycznej, realizacji i kontrolowania sprawności i ekonomicznej efektywności, przypływu dóbr fizycznych łańcuchami dostaw oraz związanymi z tym przypływem strumieni informacji i finansów, od miejsc pochodzenia dóbr fizycznych do miejsc ich konsumpcji dla zaspokojenia wymagań klienta przy minimalnych kosztach i oszczędnym zaangażowaniu kapitału.
Logistyka współcześnie jako system wiedzy ( tj. wiedzy naukowej) obejmuje swoim zakresem obszar teorii i praktyki społecznej w aspekcie zastosowań militarnych i cywilnych. Jako nauka szczegółowa na poziomie podspecjalności użytkowana jest w specjalności zarządzanie organizacjami dyscypliny ekonomia, dziedziny nauk społecznych.
Logistyka posiada zdeterminowany cel badawczy, przedmiot badań, swoją metodologię poziomu szczegółowego, swoją teorię i charakterystykę. Jej korzenie etymologiczne tkwią w języku greckim od słów: logistes - rachmistrz: logistykon - siła rozumu, rozsądek, logistyke - sztuka liczenia, kalkulacji. Jako termin została wprowadzona do wojskowości w 1837 roku przez szwajcarskiego generała Barona de Jomini (18?? - 1869).W 1885 roku przyjęta w siłach morskich USA, gdzie rozwija się bardzo intensywnie. Ze sfery wojskowości na początku lat sześćdziesiątych przeniesiona do dyscypliny nauk ekonomicznych USA. Na początku lat osiemdziesiątych przyniesiona z NATO i upowszechniona w Europie Zachodniej, a w latach dziewięćdziesiątych w krajach Europy Środkowej, aktualnie przechodzi do krajów Europy Wschodniej i Rosji (gdzie funkcjonowała jako zaopatrzenie tyłowe).
Aktualnie w poznaniu naukowym problematyki logistycznej można zauważyć wykreowanie się szeregu szkół naukowych, z których najbardziej liczącymi się w świecie nauki wyróżnia się szkołę amerykańską, szkołę japońską, szkołę angielską i szkołę niemiecką. Istoty wkład do tej wiedzy ostatnio wnoszą również i naukowcy polscy. Biorąc pod uwagę fakt, że logistyka, jako system wiedzy (aktualnie jeszcze nie w pełni zdeterminowana wiedza naukowa, która jest wiedzą uporządkowaną) można zauważyć szereg podejść różnych autorów do próby jej zdefiniowania.
Według autorów zagranicznych logistyka to:
CHRISTOPHER
Logistyka - to strategiczne zarządzanie zaopatrzeniem, przechowywaniem i transportem materiałów, części oraz gotowych produktów ( wraz z odpowiednią dokumentacją), w ramach organizacji i poprzez jej kanały marketingowe, zapewniające maksymalizację obecnych i przyszłych zysków i najbardziej efektywną realizację zamówień.
2. J.J. CARTE
Logistyka - to fizyczne przemieszczanie towarów z miejsc dostawy do końcowego nabywcy i towarzyszące temu ruchowi czynności obsługowe w pośrednich punktach składowania.
3. A.CH. PFOHL
Logistyka - to suma wszystkich działań, dzięki którym dokonuje się kształtowanie, sterowanie i kontrola procesów ruchowych i procesów magazynowania w określonej sieci w taki sposób, aby przestrzeń i czas mogły zostać efektywnie wykorzystane.
4. WEBER
Logistyka - to fizyczne zaopatrywanie przedsiębiorstwa w zasoby (produkty, usługi, informacje) w taki sposób, aby materiały i energia (surowce i paliwa) oraz towary (wyroby gotowe i półprodukty) były zawsze w dyspozycji, we właściwym czasie, na właściwym miejscu, we właściwej ilości i właściwej jakości.
Według autorów rodzimych (krajowych) logistyka to:
S.ABT???
Logistyka - to zintegrowane systemy planowania, organizowania, kontrolowania procesów fizycznych, obiegu towarów i ich informacyjnych uwarunkowań w aspekcie optymalizowania realizowanych celów i działań.
BLAIK
Logistyka - to zintegrowany system zarządzania strukturą fizycznego obiegu towarów i jego informacyjnych uwarunkowań w skali przedsiębiorstwa i całego układu rynkowego w aspekcie optymalizowania realizowanych działań i celów.
KRAWCZYK
Logistyka - to planowanie, koordynacja i sterowanie w aspekcie czasowym i przestrzennym realnych procesów realizujących przyjęte w organizacji cele.
GOŁĘBSKA
Logistyka - to zarządzanie łańcuchem dostaw, sposobem najkrótszego w czasie i przestrzeni przemieszczania ładunków.
Przedstawione wyżej aspekty możemy zobrazować na rysunku poniżej.
Jako system pojęciowy logistyki oprócz ukazanych aspektów przeprowadzona analiza wyżej ukazanych definicji pozwala na stwierdzenie, że logistyka swoim zakresem obejmuje teorię i praktykę efektywnego gospodarowania przepływami dóbr fizycznych oparta na podejściu systemowym do jej problematyki
Należy również zauważyć, że wszyscy autorzy definicji logistyki pomijają podejście naukoznawcze, gdzie determinuje się standardy kryterialne nauki szczegółowej (tj. cel, przedmiot, teorię, metody i charakterystykę) oraz nie wspominają o decyzjach logistycznych podejmowanych w poszczególnych obszarach działań logistycznych tj.:
Przemieszczanie i transport dóbr fizycznych
Magazynowanie i składowanie
Pakowanie przemysłowe
Manipulacja materiałami
Kontrola zapasów
Realizacja zamówień
Prognozowanie popytu
Planowanie produkcji lub usług
Zakupy
Obsługa klienta na odpowiednim poziomie
Globalizację zakładów i magazynów
Załatwiania zwrotów
Dostarczanie części zamiennych i obsługa posprzedażna
Gromadzenie i utylizacja odpadów - w zakresie operacyjnym i taktycznym
Prowadząc rozważania przedmiotowe odnoszące się do współczesnego ujęcia pojęcia logistyki jako systemu wiedzy nie można pominąć innych definicji ukazanych w słownikach, leksykonach czy też w aktach normatywnych publikowanych przez organizacje i stowarzyszenia logistyczne krajów o przodującej gospodarce np.:
J. Perc, Leksykon str. 228 - 229 podaje:
Logistyka (logistes) - to nauka i sztuka praktycznego działania zajmująca się procesami sprawnego i efektywnego sterowania przepływami materiałów i wyrobów oraz związanej z nimi informacji z otoczenia do firmy i z firmy do otoczenia; całość działań dotyczących przepływu materiałów i wyrobów łącznie z systemami informacyjnymi i systemami sterowania.
Leksykon przedsiębiorcy (pod redakcją A. Szplita) na str. 82 podaje:
Logistyka (ang. logistes) - to termin międzynarodowy odnoszący się do myślenia. W węższym znaczeniu sprawy zakwaterowania, magazynowania, transportu, inwestycji itp. związane z działaniami wojennymi. Obecnie logistykę jako myślowe odzwierciedlenie i całkowite pojęcie istotnych cech przedmiotów czy zjawisk wprowadzono do teorii, organizacji i zarządzania. Współcześnie logistyka to strategia i koncepcja nowego kształtowania zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji. Najważniejsze obszary logistyki to transport, zapasy i obsługa.
Słownik zarządzania i finansów (aut. R. Koch, 1997 rok, str. 125) podaje:
Logistyka ( logisties) to bardzo ważny proces koordynacji całego systemu dostawy w celu dostarczenia produktu klientowi. Obejmuje przemieszczanie i planowanie zapasów, surowców, produkcji w toku, wyrobów gotowych oraz kontrole poziomu zapasów, magazynowanie, pakowanie i dystrybucję fizyczną.
Słownik menadżera, aut. Miłkowska, wyd. naukowo - techniczne, Wrocław 1998 rok, str.135 podaje:
Logistyka - to system kształtowania i kontroli fizycznego przepływu zasobów przedsiębiorstwa w związku z realizowanymi zadaniami w obszarach zaopatrzenia produkcji, dystrybucji obejmujący infrastrukturę logistyczną tj. technikę i technologię przypływów, logistykę fizyczną (strukturę przepływów) oraz logistykę dyspozycyjną (informacyjno - decyzyjną).
Omawiając poszczególne definicje logistyki trudno pominąć jest tzw. definicję dla laików określonej mianem „7R”. Określa ona logistykę jako udostępnienie właściwego produktu we właściwej ilości i we właściwym stanie, we właściwym miejscu, we właściwym czasie, właściwym klientom, po właściwym koszcie.
Uwaga! „7R” ( od ang. right - właściwy, stąd w literaturze polskiej możemy spotkać miano „7W”).
Definicja „7W” wskazuje na podstawowe działania logistyczne, kładzie nacisk na wymiar przestrzenny i czasowy logistyki (miejsce i czas, albo przemieszczenie i składowanie). Ukazuje też znaczenie kosztu i obsługi. Z tej racji menadżerowie logistyki muszą ciągle oceniać koszt i obsługę a w przypadkach zauważonych zmian natychmiast oddziaływać na systemy logistyczne przedsiębiorstwa. Ważnym taż elementem w def. „7W” jest pojęcie jakości. Firmy amerykańskie coraz częściej dostrzegają, że jakość jest ważna nie tylko podczas wytwarzania produktu - usługi, ale też we wszystkich obszarach działalności funkcjonalnej przedsiębiorstwa a zwłaszcza w obszarze logistyki.
Reasumując - przedstawione rozważania odnoszące się do logistyki jako systemu wiedzy można zauważyć, że:
Logistyka - to termin opisujący proces planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów do produkcji wyrobów gotowych i towarzyszących temu przepływowi odpowiednich informacji i strumieni finansowych od punktu pochodzenia do punktu konsumpcji, (co nie odnosi się do strumieni finansowych, które mają kierunek przeciwny - zwrotny) w celu zaspokojenia wymagań klienta.
Działanie logistyczne (ukazane wyżej w 14 punktach - przy omawianiu decyzji) mogą obejmować, (choć nie muszą się do nich ograniczać) obsługę klienta, prognozowanie popytu, przepływ informacji, kontrolę zapasów, czynności manipulacyjne, realizowanie zamówień, czynności preparacyjne, zaopatrywanie w części, lokalizację zakładów produkcyjnych i składów na obszarze funkcjonowania, procesy zaopatrzeniowe, pakowania, obsługę zwrotów, gospodarowanie odpadami, czynności transportowe i składowanie, eksploatowanie majątku trwałego, przepływ zwrotny strumieni finansowych oraz analizy kosztów logistycznych.
Pobieżna analiza wyżej ukazanych elementów procesu (procesu ogólnego logistyki) pozwala wyróżnić tu trzy podstawowe zadania stawiane współczesnej logistyce:
To koordynacja przepływu surowców, materiałów do produkcji i wyrobów gotowych do konsumentów;
To minimalizacja kosztów tego przepływu;
To podporządkowanie całej działalności logistycznej wymogom obsługi klienta.
Zarządzanie tak rozumianymi przepływami może mieć miejsce w skali makroekonomicznej(globalnej, kontynentalnej, krajowej i regionalnej jak również w skali mikroekonomicznej - przedsiębiorstwa, organizacje różnej natury) w zakresach operacyjnych, taktycznych i strategicznych działań.
Proces gospodarczy
Procesy gospodarcze można sobie wyobrazić jako ciągły przepływ produktów - tj.: dóbr materialnych pozyskiwanych z przyrody przez kolejne fazy przetwarzania: transportu, magazynowania, manipulacji itp. aż do finalnych odbiorców tych dóbr tj. konsumentów lub inwestorów.
Na rysunku poniżej przedstawimy przepływ materiałów (dóbr fizycznych) w przedsiębiorstwie przemysłowym.
Legenda:
- fizyczny przepływ materiałów (dóbr fizycznych)
przepływ informacji
przepływ dyspozycji sterujących (zarządczych)
PROCES GOSPODARCZY ORGANIZACJI PRODUKCYJNEJ
PRZEPŁYW
TOWARÓW
Proces gospodarczy - to ciągły fizyczny przepływ towarów (dóbr materialnych), pozyskiwanych z przyrody przez kolejne fazy przetwarzania, transportu, magazynowania, manipulacji, itp., aż do fizycznych odbiorców tych dóbr (tj. klientów, konsumentów, inwestorów). Jako podejście w swej strukturze wyróżnia:
Proces wydobywczy - związany z pozyskiwaniem zasobów naturalnych wydobywanych sposobem podziemnym, odkrywkowym lub tworzonym z ziemi i wody. Wydobyte kopaliny zazwyczaj poddawane są dalszej przeróbce.
Proces obróbkowy - powodujący zmiany kształtów i cech powierzchni lub struktur wewnętrznych wyrobów w operacjach kształtowania obróbki cieplnej, fizykochemicznej lub innej.
Proces przetwórczy - powodujący przemiany własności fizykochemicznych surowców i często prowadzący do uzyskania zupełnie nowych materiałów.
Proces zaopatrzeniowy - to dobór dostawców i kształtowanie powiązań z nimi, które powinno być poprzedzone szczegółową analizą rynku zaopatrzenia.
Proces produkcji - to uporządkowany ciąg działań służący przekształceniu czynników produkcji w produkt finalny. Proces produkcji dzieli się na:
Proces podstawowy, w którym możemy wydzielić fazy produkcyjne charakteryzujące się swoistą technologią oraz???
Procesy pomocnicze np.: transportu, magazynowania, kontroli, itp. W zależności od stosowanych środków procesy produkcyjne dzieli się na:
ręczne, maszynowe, aparaturowe, zautomatyzowane, wspomagane komputerowo, zintegrowane komputerowo, procesy montażowe, tj.: złożenie wyrobu z dwu lub wielu części i doprowadzenie go do stanu gotowości użytkowej.
Proces magazynowy - obejmuje swoim zakresem wszystkie fazy magazynowania tj.: przyjęcie, zasilanie, składowanie, kompletacja i wydawanie.
Proces dystrybucji - obejmuje swoim zakresem całą strukturę przemieszczania dóbr fizycznych (towarów - wyrobów) od wytwórców do finalnych odbiorców kanałami rynku i występującymi między nimi relacjami przy wykonywaniu określonych funkcji przez podmioty gospodarcze.
Zintegrowanym procesem (tzn. tworzenia się całości z jakiś części, zespolenie się elementów w całość) procesów cząstkowych występujących w poszczególnych sferach działalności przedsiębiorstwa (takich jak: zaopatrzenie, produkcja, dystrybucja) powstaje (jest tworzony) łańcuch logistyczny składający się z ogniw o złożonej strukturze różnych procedur działania, (które określa się również mianem procesów - a są to procesy cząstkowe występujące w ogniwie). Jeżeli te procesy są zoptymalizowane pod względem organizacyjnym, czasu i kosztów jakości przypływu dóbr fizycznych to nazywamy je procesami logistycznymi.
Proces logistyczny - to złożony zoptymalizowany proces gospodarczy związany z przepływem strumieni materialnych i towarzyszących im informacji w przedsiębiorstwie (organizacji) rozpatrywanym jako system logistyczny poziomu makro - meto - mikrologistycznym, które swoim zakresem obejmują strefę zaopatrzenia produkcji, dystrybucji oraz utylizacji dóbr materialnych (fizycznych) lub usług. Przedsiębiorstwo (organizacja), w którego działalności związanej z przepływem strumieni dóbr fizycznych (materiałów, wyrobów, usług)w sferze zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji występują procesy logistyczne, to takie przedsiębiorstwa określa się mianem przedsiębiorstwa logistycznego i można go rozpatrywać jako system logistyczny na poziomie mikro - meto, - makrologistycznym.
Proces - to przebieg następujących po sobie i powiązanych przyczynowo określonych zmian stanowiących stadia, fazy, etapy rozwoju czegoś, przebieg, rozwijanie się, przeobrażanie się czegoś. W strukturze tego pojęcia wyróżnia się procesy ekonomiczne, gospodarcze, produkcyjne, technologiczne, regionalne, historyczne, społeczne, twórcze, duchowe, psychologiczne, dziejowe, itp.
Transformacja dóbr (towarów) - to proces przemiany, przeobrażenia lub przekształcenia towarów z jednej postaci do drugiej. Według H. Ch. Pohla wyróżnia się trzy podstawowe systemy transformacji towarów w drodze do postaci produktu logistycznego.
System pierwszy - to pozyskiwanie dóbr drogą wydobywania, przetwarzania i wytwarzania, dokonywane w organizacjach przemysłowych (tj. pierwszych ogniwach łańcucha logistycznego). W tym systemie w dobrach występują zmiany jakościowe.
System drugi - to podział tych towarów realizowany drogą przepływu, czyli ruchu i składowania. Celem realizowanych procesów w tym systemie są zarówno zmiany jakościowe polegające na podnoszeniu wartości rynkowej (tzn. przepakowanie, łączenie w jednostki ładunkowe, itp.), jaki i przede wszystkim typowo logistyczne zmiany przestrzenno czasowe. Procesy zachodzące w tym drugim ogniwie łańcuch logistycznego tworzą pomost między sąsiadującymi systemami.
System trzeci - to ten, który ma miejsce w procesach konsumowania towarów jako produktów logistycznych (występuje on jako ostatnie ogniwo łańcucha logistycznego, a więc w gospodarstwach domowych, usługach i handlu).
We wszystkich ukazanych wyżej trzech systemach transformacji dóbr tj. od towarów do produktów logistycznych występują zmienne w czasie i w przestrzeni czynniki, ekonomiczne oraz poza ekonomiczne mające zasadniczy wpływ na cały system logistyczny. Efektem wpływu tych czynników na proces transformacji towarów czy usług jest produkt logistyczny charakteryzujący się takimi cechami, które przedstawiają określoną wartość dla klienta jako odbiorcy ostatecznego.
Podstawowe pojęcia i określeni logistyczne.
Przepływ dóbr fizycznych.
W każdej gospodarce można wyodrębnić określone systemy przepływów dóbr fizycznych. Systemy te funkcjonują w sferze wytwarzania dóbr ( w sferze produkcji), w sferze rozdziału dóbr, (w sferze obrotu towarowego) i w sferze użytkowania dóbr ( w sferze konsumpcji).
SFERA WYTWARZANIA DÓBR
System jakościowej transformacji dóbr (bardzo często rozpatrywany jako system logistyczny) obejmujący procesy produkcyjne w przedsiębiorstwach przemysłowych.
SFERA
ROZDZIAŁU
DÓBR
System czasowo przestrzenny transformacji dóbr, gdzie występuje jako system logistyczny. Procesy transferu w przedsiębiorstwach logistycznych (gdzie pokonanie bariery przestrzennej i czasowej jest celem działania przedsiębiorstw usługowych) lub w przedsiębiorstwach przemysłowych, handlowych i usługowych - gdzie pokonanie przestrzeni i czasu jest tylko zadaniem cząstkowym.
SFERA
UŻYTKOWANIA
DÓBR
System jakościowej transformacji dóbr (system logistyczny) realizujący procesy konsumpcji w gospodarstwach domowych lub przedsiębiorstwach przemysłowych, handlowych i usługowych.
Warunki ramowe dla procesów logistycznych określone przez charakter produkcji:
logistyczne właściwości dóbr o charakterze technologicznym i ekonomicznym
ilość dóbr
struktura przestrzenna wytwarzania dóbr
struktura czasowa wytwarzania dóbr
Warunki ramowe dla procesów logistycznych o charakterze technologicznym i instytucjonalnym:
geografia transportu
infrastruktura transportu
technologia środków transportowych i pomocniczych
warunki polityczne i prawne
poziom rozwoju koncepcji logistycznych
Warunki ramowe dla procesów logistycznych o charakterze zapotrzebowania na dobro:
korzyści dla strefy konsumpcji z tytułu pokonania bariery przestrzennej i czasowej
ilość zapotrzebowanych dóbr
struktura przestrzenna dóbr
struktura czasowa użytkowania dóbr
Produkt logistyczny - to zbiór życzeń i oczekiwań klienta, co do towarów lub usług o postaci i jakości, które mogą być zrealizowane zgodnie z tymi wymaganiami tylko w systemie logistycznym.
W związku z tym towar lub usługa jako produkty logistyczne są z jednej strony produktami przepływów w kanale logistycznym, a z drugiej - ekonomiczna forma tego produktu umożliwia osiągnięcie zysków wszystkim uczestnikom kanału.
W przypadku, gdy usługa jest produktem logistycznym należy łączyć z tym produktem takie jego trudno mierzalne cechy jak: dystynkcja, estetyka czy niepowtarzalność.
Wtedy, gdy produktem logistycznym jest towar to analizujemy jego właściwości fizyko - chemiczne takie jak: waga, postać, kształt oraz cechy ekonomiczne (np.: substytucyjność czy ekonomiczną podatność na przewozy, nie mówiąc o jego cenie).
Zadaniem systemu logistycznego w organizacji (firmie, przedsiębiorstwie) lub między poszczególnymi organizacjami w łańcuchu logistycznym jest stworzenie takich, technologicznych i ekonomicznych postaw tego systemu, aby odbiorca zgodnie ze swoimi oczekiwaniami mógł otrzymać od dostawcy żądany produkt, tzn. towar lub usługę w wymaganej ilości i rodzaju, we właściwym czasie i miejscu.
W związku z tym należy uznać za niezbędne tworzenie systemu logistycznego wokół produktów (towarów lub usług) stosownie do cech fizyczno - chemicznych i ekonomicznych tych produktów. Proces przemieszczania towarów jako produktów logistycznych jest często utożsamiany z procesem transformacji tych produktów z systemem logistycznym.
Każdy produkt logistyczny charakteryzuje się złożoną strukturą wewnętrzną, w której wyróżnia się trzy poziomy, a mianowicie:
Poziom pierwszy - to fizyczna postać produktu, to jest jego istota w rozumieniu jego podstawowych cech fizyko - chemicznych i właściwości;
Poziom drugi - to towar jako ładunek charakteryzujący się określonym kształtem, wagą, opakowaniem a przede wszystkim marką;
Poziom trzeci - to produkt logistyczny, jako zbiór życzeń i oczekiwań klientów, - odbiorców, co praktycznie oznacza jakość, przemieszczanie i magazynowanie ładunku w łańcuchu logistycznym, wespół z czynnościami dodatkowymi takimi jak: ubezpieczenie, kredytowanie dostaw, remonty i konserwacje(np. kuno samochodu u dealera).
Na cykl życia produktu logistycznego, poza wahaniami popytu i podaży znaczący wpływ mają takie czynniki jak:
charakter zachowań i stopień zaspokojenia użytkowników systemu logistycznego;
zachowania konkurencji;
stopień substytucji produktów logistycznych.
Substytucyjność produktu logistycznego rozumie się tu w szerszym zakresie niż zdolność zastępowania jednego produktu drugim o podobnych cechach, jakości i cenie, np.: lepsza dystrybucja, poprawa obsługi transportowej, poprawa szybkości i niezawodności dostaw (dokładnie na czas), zmniejszenie strat i ubytków, itp.
Usługa logistyczna jako podstawa tworzenia systemu logistycznego.
Powodem, dla którego tworzy się system logistyczny organizacji - przedsiębiorstwa jest konieczność zastąpienia fizycznej dystrybucji towarów usługą logistyczną. W okresie „przed logistycznym” transport w układzie lądowym - samochodowym, kolejowym; powietrzny, wodny - morski i śródlądowy obsługiwał obrót towarowy zgodnie z potrzebami produkcji i dystrybucji. Magazynowanie towarów dokonywane było albo w branżowych składach gromadzenia zapasów, albo w składach (magazynach) regionalnych, zarządzanych przez ogniwa władz lokalnych. Związki organizacyjne i funkcjonalne między transportem i magazynowaniem ograniczały się wobec tego często tylko do korzystania ze wspólnych frontów przeładunkowych.
Przejście światowej gospodarki od teorii i praktyki masowej produkcji do masowej konsumpcji spowodowało konieczność stworzenia usługi logistycznej i to takiej, w której świadczenie możliwe jest w spójnym, sprawnym i skomputeryzowanym systemie logistycznym. Należy tu podkreślić, że pod pojęciem system logistyczny rozumie się w tym przypadku zbiór takich elementów jak produkcja, transport i magazynowanie, odbiorca - wraz z relacjami między nimi oraz między ich własnościami, warunkującymi świadczenie usługi logistycznej. W tym przypadku usługę logistyczną rozumie się jako transportowanie i magazynowanie produktu logistycznego o wielkości, postaci, ilości i jakości zgodnie z oczekiwaniami klienta. Warunkiem koniecznym świadczenia usługi logistycznej jest połączenie ogniw transportu, produkcji i magazynowania w jeden łańcuch, gdzie ogniwa zostają ze sobą połączone dla przepływu fizycznego produktów; przepływu informacji oraz obrotu finansowego.
Tak, więc, jeżeli usługę logistyczną potraktujemy jako podstawę do tworzenie systemu logistycznego to zobowiązani jesteśmy do określenia najważniejszych związków między źródłami jej powstawania a warunkami jej realizacji w ogniwach: produkcja - transport i magazynowanie.
Ze źródłami powstawania potrzeby świadczenia usług logistycznych wiąże się potrzeba ich kwantyfikacji, poziomu jakości, czasu realizacji oraz drożności przepływu informacji. Stąd związki pomiędzy rodzajem i wielkością usługi logistycznej a pozostałymi elementami systemu logistycznego - gdzie transport i magazynowanie powinny być uwarunkowane takimi działaniami jak:
stosowanie metod przewidywań wielkości usług logistycznych i wyznaczanie optymalnego ich poziomu;
koordynowanie procesów zamówień;
tworzenie logistycznego systemu informacji.
System logistyczny - to celowo zorganizowany złożony zautomatyzowany poliergotyczny socjotechniczny system działania w zakresie przepływu i transformacji dóbr fizycznych oraz transformowania strumieni energii, materiałów i informacji, którego elementami są zbiory wyróżnionych subsystemów w aspekcie instytucjonalnym, funkcjonalnym (strukturalno - decyzyjno - funkcjonalnym lub przedmiotowo - funkcjonalnym) oraz efektywnościowym, znajdujący się we wzajemnych relacjach (powiązania, zależności) tworzących określoną całość, której funkcją celu jest optymalny przepływ strumieni dóbr fizycznych oraz towarzyszących im informacji w sferze zaopatrzenia, wytwarzania i usług, dystrybucji i użytkowania na poziomach makro - meta - mikroekonomicznych. Odnosi się to do gospodarki materiałowej produkcji lub usług, transportu i magazynowania, dystrybucji oraz administracji w sytuacji wolnego rynku i bezwzględnej walki konkurencyjnej.
Strategia logistyczna - to złożona strategia cząstkowa (określana ostatnio strategią dziedzinową) o ogólnej zintegrowanej strategii przedsiębiorstwa związanej z jego działalnością w takich obszarach jak działalność główna i pomocnicza realizowana w obszarze cyfrowego działania jej działania jako poliergotycznego, socjotechnicznego systemu działania.
Ogólna zintegrowana strategia organizacji, to określona koncepcja systemowego działania (plan działań) polegająca na formułowaniu zbioru długookresowych celów organizacji (przedsiębiorstwa) ich modyfikacji w zależności od zmian zachodzących w jej otoczeniu (zewnętrznym - bliskim i dalekim oraz wewnętrznym), określaniu zasobów i środków do realizacji tych celów oraz zasobów postępowania (reguł działania, dyrektyw, algorytmów) zapewniających optymalne ich rozmieszczenie i wykorzystanie w celu estetycznego reagowania na wyzwania rynku, oraz zapewnienia organizacji (przedsiębiorstwu) korzystnych warunków egzystencji i rozwoju.
Przystępując do zdeterminowania pojęcia „strategia logistyczna” należy poszukać odpowiedzi na pytania:, czym jest zarządzanie logistyką we współczesnym rozumieniu? Aktualnie można zaobserwować wiele funkcjonujących definicji logistyki, generowanych przez różnych autorów i szkoły naukowe tego przedmiotu.
Przeprowadzona analiza ukazuje, że łączy je następująca koncepcja: ”logistyka to proces strategicznego zarządzania zaopatrzeniem, przechowywaniem, transportem materiałów, części oraz gotowych produktów (wraz z odpowiednią dokumentacją) w ramach przedsiębiorstwa oraz poprzez jego kanały marketingowe zapewniający maksymalizację obecnych i przyszłych zysków oraz najbardziej efektywną realizację zamówień”.
Obserwując rozwój współczesnych metod zarządzania organizacjami różnej natury (produkcyjnymi, usługowymi, handlowymi) można zauważyć nieuchronne zdążanie do zarządzania logistycznego. Należy przy tym zauważyć, że logistyka - jako wiedza systemowa proponuje rozwiązania, w których należy podchodzić w sposób kompleksowy do wszelkich działań (w tym i do działań logistycznych obejmujących swoim zakresem kluczową i pomocniczą działalność logistyczną), a zwłaszcza do optymalizacji podejmowania decyzji przy rozwiązywaniu różnej problematyki występującej w przedsiębiorstwie. W zależności od strategii, zarządzania w przedsiębiorstwie w odniesieniu do łańcuchów zaopatrzeniowych (kanałów logistycznych) należy stopniowo rozszerzać zakres zarządzania logistycznego i modernizować infrastrukturę logistyczną (tj. infrastrukturę transportową, magazynową, manipulacji, gospodarowania opakowaniami, gospodarką informacyjną).
W zarządzaniu logistycznym - należy zwrócić szczególną uwagę na usprawnienie organizacji zaopatrzenia, procesu magazynowani i transportu oraz dystrybucji, w odniesieniu do przedsiębiorstwa określonego producentem, jak również na modernizacje kontaktów z zewnętrznymi klientami, co tworzy tzw. łańcuch logistyczny (tj. przepływ dóbr fizycznych od punktu pozyskania surowców, aż do ostatecznego konsumenta, mając zawsze na celu ostateczne kryterium, jakim jest zaspokojenie potrzeb konsumenta). Obserwowane w nowoczesnej gospodarce przeprojektowywanie łańcuchów dostaw, (co w efekcie doprowadza do powstania łańcuchów logistycznych) jest podyktowane najczęściej z uzyskaniem lepszych wyników, co może prowadzić do daleko idącej integracji przedsiębiorstw. Dzięki obserwowanemu procesowi budowy łańcuchów logistycznych, do których dążą wszystkie przedsiębiorstwa pragnące zwiększyć strumień towarów dostarczanych na rynek z gwarancją ich zbytu, można lepiej zrozumieć wkraczanie logistyki do przedsiębiorstw (tj. strategii logistycznej).
Fakt konieczności przyjęcia przez dyrekcję przedsiębiorstw różnej natury odpowiednio sformułowanej strategii logistycznej zasługuje współcześnie na podkreślenie. Strategia ta powinna wynikać ze stosownie sformułowanej misji przedsiębiorstwa oraz zdeterminowania jego celów strategicznych.
Formułowanie i realizacja strategii logistycznej.
Formułowanie a następnie realizacja strategii logistycznej wymaga spełnienia określonych warunków. Do ważniejszych z nich zalicza się tu takie jak:
Znajomość strategii globalnej (tj. ogólnej, zintegrowanej strategii przedsiębiorstwa) i strategii cząstkowych (tzw. dziedzinowych),
Możliwość kształtowania wielkości i struktury produkcji z punktu widzenia wymagań logistyki,
Pionową integrację obszarów logistyki w przedsiębiorstwie (otwarcie zamówienia, zarządzanie zapasami, transport, zaopatrzenie, magazynowanie, manipulacja i obsługa zapasów),
Zorganizowanie przedsiębiorstwa w kierunku otwarcia na rynek,
Struktura zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji, zorientowana na przepływ materiałów i wyrobów gotowych,
Odpowiedni system informacyjny i informatyczny w przedsiębiorstwie oraz system sterowania - zarządzania,
Przyjęcie właściwych norm efektywności działania.
Odpowiedni poziom automatyzacji w technologii produkcji przepływu materiałów oraz informacji,
Zatrudnienie odpowiednio wykwalifikowanego personelu na poszczególnych stanowiskach operatorskich w strukturze przedsiębiorstwa.
Uszczegółowienie wyżej wymienionych elementów formułowania i realizacji strategii logistycznej w dużym stopniu musi wynikać z właściwości danego przedsiębiorstwa, natomiast wszelkie działania w przedsiębiorstwie powinny być ukierunkowane na sprawność przepływu produktów i informacji z zgodnie z zasadą (I i T) tj. dostarczenie właściwej ilości produktów, o odpowiedniej jakości, we właściwym miejscu i czasie.
Miejsce strategii logistycznej w systemie planowania przedsiębiorstwa przedstawia rysunek poniżej:
Zarządzanie logistyką - swoim zakresem obejmuje wszystkie aspekty kierowania (zarządzania - sterowania) przepływem towarów, a jego celem jest integracja środków wzdłuż całego łańcucha podaży, które rozciąga się od dostawców aż po ostatecznych nabywców, natomiast jego ocena, wymaga zastosowania takich kryteriów pomiaru, dzięki którym można określić koszty i wynik każdego z ogniw tego łańcucha.
Wyjaśnimy użyte w danej definicji zarządzania logistyką terminy, a mianowicie:
Cel, - jaki stawiają sobie zwolennicy zarządzania logistycznego, jest powiązanie wszystkich elementów łańcucha podaży, czyli rynku, sieci dystrybucji, procesu produkcji (procesu produkcji wyrobów lub usług) i zaopatrzenia w surowce w taki sposób, aby usługa, jaką w rezultacie otrzymają nabywcy była na wyższym poziomie, a jednocześnie znacznie tańsza.
Łańcuch podaży - to sieć wzajemnie ze sobą powiązanych organizacji zaangażowanych w różne procesy i działania, których celem jest dostarczenie ostatecznemu odbiorcy pełnej oferty produktów lub usług. Łańcuch podaży obejmuje przepływ towarów lub usług do dostawcy poprzez producenta (lub wytwórcę usługi) i dalej kanałami dystrybucji do finalnego użytkownika. Przedstawić to można w postaci jak na rysunku:
Zakres zarządzania łańcuchem podaży - obejmuje (jak łatwo to zauważyć z ukazanego wyżej łańcucha podaży) przepływ towarów od dostawcy poprzez producenta i dalej kanałami dystrybucji do finalnego użytkownika.
Podstawowe zasady zarządzania łańcuchem podaży - obejmują:
To, że łańcuch podaży traktowany jest jako jedna całość, nie zaś jako zbiór osobnych segmentów odpowiedzialnych, za poszczególne sfery, odpowiadające takim funkcją przedsiębiorstwa jak: zaopatrzenie, wytwarzanie, dystrybucja i sprzedaż,
To, że zarządzanie łańcuchem podaży wymaga strategicznego podejmowania decyzji i od tego właściwie zależy podaż. To wspólny cel praktycznie wszystkich funkcji w łańcuchu, w związku z tym ma szczególne znaczenie strategiczne, gdyż w istotny sposób wpływa na koszty ogólne i udziały w rynku,
To, że zarządzanie łańcuchem podaży wiąże się z odmiennym spojrzeniem na problem zapasów, które są wykorzystywane jako ostateczny a nie podstawowy mechanizm równoważący.
To, że zarządzanie łańcuchem podaży wymaga nowego podejścia do systemów, a mianowicie ich integracji, a nie jedynie połączenia.
Wszystkie wymienione cechy oraz wszystkie wyzwania, które wiążą się z transformacją w kierunku zarządzania łańcuchem podaży, wskazują na rolę najwyższego kierownictwa. Tylko ono może zagwarantować pogodzenie i zrównoważenie sprzecznych celów poszczególnych funkcji, tylko dzięki kontroli ścisłego kierownictwa, zapasy mogą stać się mechanizmem łagodzącym niespodziewane drobne wahania i tylko dzięki niemu można opracować strategię integrującą wszystkie systemy w przedsiębiorstwie.
Menadżerowie logistyki i kierownicy magazynów nadal będą odgrywać znaczącą rolę, ale jedynie od najwyższego kierownictwa można oczekiwać wystarczająco szerokiej perspektywy,dzięki której zarządzanie łańcuchem sprzedaży zyska sobie należne znaczenie i tylko ono może stać się motorem przemian.
Dążenie do zintegrowanego łańcucha podaży (tzn. integracja środków).
Swoim zakresem obejmuje ono cztery fazy integracji a mianowicie:
Faza pierwsza - punkt wyjścia.
Uwaga: poszczególne działy w organizacji są od siebie całkowicie niezależne.
Faza druga: integracja funkcyjna.
Uwaga: firmy uznają potrzebę przynajmniej ograniczonej integracji pokrewnych działów.
Faza trzecia: wewnętrzna integracja.
Uwaga: firmy uznały potrzebę opracowania i wprowadzenia w życie całościowego obejmującego wszystkie działy w planowaniu
Faza czwarta: zewnętrzna integracja.
Uwaga: firma postrzegana jest jako element systemu, który uzyskuje optymalną wartość dodaną w odniesieniu do wymagań nabywcy, a jednocześnie maksymalizują zysk łańcucha podaży.
Łańcuch wartości - to zespół skoordynowanych działań firmy, przedsiębiorstwa mających na celu zaspokojenie potrzeb klientów, rozpoczynając od relacji z dostawcami poprzez produkcję, sprzedaż i marketing po dostawę do klienta i serwis posprzedażny. Każde ogniwo tego łańcucha jest powiązane z ogniwami sąsiednimi i uwarunkowane potrzebami klienta. Każde tez musi służyć uzyskaniu przez firmę konkurencyjnej przewagi (cenowej, kosztowej, jakości wyrobu, jakości dostaw, jakości usług, itp.). Idea łańcucha wartości od początku związana jest z koncepcją wartości dodanej i strukturą kosztów, a została sformułowana po raz pierwszy w 80 roku na Uniwersytecie Harwarda.
Proces zarządzania logistyką.
Zgodnie z definicją sformułowaną przez Międzynarodową Radę Zarządzania Logistyką:
Zarządzanie logistyczne - to proces planowania, wdrażania i kontrolingu sprawnego, efektywnego kosztowo przepływu i przechowywania surowców, zapasów produkcyjnych, dóbr końcowych i odpowiadających im informacji od punktu pozyskania surowców do punktu konsumpcji w celu jak najlepszego dostosowania do wymogów klienta.
Z przedstawionej definicji łatwo zauważyć, że celem zarządzania logistycznego jest planowanie i koordynacja wszystkich działań koniecznych do osiągnięcia pożądanego poziomu dostaw wyrobów i usług oraz jakości przy możliwie najniższych kosztach. Z tej racji logistykę należy postrzegać jako ogniwo łączące rynek z działaniami ??? firmy (przedsiębiorstwa). Logistyka swym zakresem obejmuje wszystkie sfery (obszary) działania przedsiębiorstwa, począwszy od zarządzania surowcami aż po dostawę gotowego produktu lub usługi, co tworzy całościowy złożony system logistyczny.
Ukażemy to na rysunku:
16
System wiedzy naukowej
Narzędzie praktycznego działania
LOGISTYKA
ASPEKT
FUNKCJONALNY
ASPEKT PRZEDMIOTOWY
ASPEKT
OSOBOWY
PRZEPŁYW:
-MATERIAŁÓW
-USŁUG
-INFORMACJI
ZARZĄDZANIE
W ZAKRESIE:
-PLANOWANIA
-ORGANIZOWANIA
-KONTROLOWANIA
EFEKTYWNOŚĆ
RYNKOWEJ
OBSŁUGI
KLIENTA
CENTRUM
STEROWANIA
PRZEPŁYWEM
DÓBR
STREFA ZAOPATRZENIA
STREFA
PRODUKCJI
STREFA
DYSTRYBUCJI
SFERA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA
STRUMIENIE
DOSTAW WEWNĘTRZNYCH
STRUMIENIE DOSTAW ZEWNETRZNYCH
RYNEK
ZAOPA -TRZENIA
(DOSTAWCY)
RYNEK
ZBYTU
(KLIENCI)
PRZEDSIĘBIORSTWO
MAGAZYNY
ZAOPA -
TRZENIO -
WE
MAGAZYN
PRODUKCJI
MAGAZYN
ZBYTU
FIZYCZNY
RUCH
FIZYCZNA
DYSTRYBUCJA
FIZYCZNE
ZAOPATRZENIE
FIZYCZNY PRZEPŁYW TOWARÓW
ZWROTY
PUSTE
OPAKOWANIA
PRZEPŁY DÓBR FIZYCZNYCH
Misja przedsiębiorstwa
Cel przedsiębiorstwa (funkcjonalny)
PRODUKCYJNY
FINANSOWY
MARKETINGOWY
LOGISTYCZNY
ROZWOJOWY
Strategia przedsiębiorstwa
PRODUKCYJNA
FINANSOWA
MARKETINGOWA
LOGISTYCZNA
BADAWCZO
ROZWOJOWA
TECHNOLOGI
PRODUKCJI
PORTWELA
I
INWESTYCJI
PROGRAMU
MARKETINGOWEGO
SYSTEMÓW
LOGISTYCZNYCH
JAKOŚCI USŁUG
PLAN LOGISTYCZNY
CELE
OPTYMALIZACJA POZIOMU ZAPASÓW
MINIMALIZACJA CZASU PRZEPŁYWU MATERIAŁÓW I WYROBÓW
ZAPEWNIENIE WYSOKIEGO POZIOMU OBSŁUGI KLIENTÓW
ZAPEWNIENIE JAK NAJMNIEJSZEGO, ALE AKCEPTOWANEGO POZIOMU KOSZTÓW GLOBALNYCH W KANALE LOGISTYCZNYM
BIZNES PLAN
IDENTYFIKACJA
I OCENA
DOSTAWCY
ZAMÓWIENIE
WYTWARZANIE
PRZEDSIĘBIORSTWO
PRODUKCYJNE
LUB USŁUGOWE
DYSTRYBUCJA
NABYWCA
FINALNY
UŻYTKOWNIK
SUROWCE
PRACA
W TOKU
ROZPROWADZENIE
WYROBÓW
PUNKT SPRZEDAŻY
ZAOPATRZENIE
KONTROLA
MATERIAŁÓW
PRODUKCJA
SPRZEDAŻ
DYSTRYBUCJA
PRZEPŁYW MATERIAŁÓW
OBSŁUGA KLIENTA
ZARZĄDZANIE
MATERIAŁAMI
OBSŁUGA KLIENTA
PRZEPŁYW MATERIAŁÓW
ZARZĄDZANIE
WYTWARZANIEM
DYSTRYBUCJA
ZARZĄDZANIE
MATERIAŁAMI
ZARZĄDZANIE
WYTWARZANIEM
ZARZĄDZANIE
DYSTRYBUCJĄ
PRZEPŁYW MATERIAŁÓW
OBSŁUGA KLIENTA
DOSTAWCY
WEWNĘTRZNY
ŁAŃCUCH
PODAŻY
NABYWCY
PRZEPŁYW MATERIAŁÓW
OBSŁUGA KLIENTA
PRZEPŁYW MATERIAŁÓW O WARTOŚCI DODANEJ
PRZEDSIĘWZIĘCIE PRZEMYSŁOWE JAKO ZŁOŻONY SYSTEM DZIAŁANIA
PRZEPŁYW INFORMACJI DOTYCZĄCYCH POPYTU
MOTYWY
DYSTRYBUCJA
WYTWARZANIE
ZAOPATRZENIE
DOSTAWCY
ZŁOŻONY SYSTEM LOGISTYCZNY