1-2. Co to jest polityka? Koncepcje polityki.

Czy współczesne rozumienie polityki powinno opierać się na kompromisie?

Jak Twoim zdaniem rozumie się politykę we współczesnej Polsce?

Dobro wspólne w koncepcjach polityki.

POLITYKA: pojęcie wieloznaczne, funkcjonuje w wielu znaczeniach, które w większości są nam dobrze znane, np:

- polityka jako podejmowanie działań w celu osiągnięcia określonego celu np. polityka rolna, polityka rodzinna,

- znaczenie staropolskie: człowiek polityczny , czyli układny, umiejący prowadzić rozmowy, nie dający się ponieść emocjom, zdenerwowaniu,

- znaczenie związane z wykonywaniem władzy publicznej, czyli polityka jako zdolność do narzucenia swojej woli w stosunkach publicznych przez podmiot wyposażony w prawo stosowania przymusu, czyli państwo - tym rozumieniem będziemy się zajmować. Polityka jako działania mające na celu zdobycie władzy i jej wykonywanie.

W ramach polityki możemy mówić o relacjach o charakterze makro i mikro:

Makro - relacje pomiędzy podmiotem władz (aparat władzy) i podmiotami podporządkowanymi nie mają nigdy charakteru osobistego.

Mikro - kryterium jest relacja bezpośrednia (face to face), osobista np. relacja posła i jego wyborcy.

W polskiej polityce mikro skala właściwie nie występuje. W ugruntowanych demokracjach władza jest nastawiona przede wszystkim na kontakty bezpośrednie z wyborcami. Dojrzała demokracja musi charakteryzować się skróceniem dystansu pomiędzy władzą a obywatelami. Współcześnie uważa się, że istotnym uzupełnieniem relacji makro są właśnie relacje mikro. Relacje makro są określane ustawami itp., a relacje mikro nie, w wielu przypadkach mogą wynikać z ukształtowania mandatu poselskiego.

Dopiero Arystoteles wymienia najbardziej charakterystyczne koncepcje polityki i władzy.
Arystoteles znany jest przede wszystkim z teorii dobra wspólnego - res publica. Grecka polis była właśnie rzeczą wspólną dla obywateli (chociaż oczywiście nie wszyscy mogli być obywatelami). Arystoteles władzę łączy z odpowiedzialnością. Mówi również o etyczności i moralności władzy, twierdzi, że demokracja może się zdemoralizować, że musi być przed tym chroniona. Arystoteles władzę postrzega jako rzeczywistość, jako zjawisko, które można zweryfikować.

Św. Tomasz z Akwinu czerpał z myśli antycznej, arystotelowskiej, szczególnie jeśli chodzi o ideę dobra wspólnego, bo łączył wykonywanie władzy i polityki właśnie z tą ideą i uznał, że władza, jej byt i działanie są uzasadnione słabością człowieka i koniecznością działania dla jego ochrony. Człowiek, który jest słaby nie potrafi się sam zorganizować, potrzebna jest mu pomoc, zarówno w życiu doczesnym, jak i w dążeniu do życia. Twierdził on, że władza pochodzi od Boga, ale może ona utracić swój boski charakter, wtedy kiedy sprzeciwia się nakazom bożym. Podobnie również prawo. Kiedy władza nie spełnia woli bożej, można się jej sprzeciwić, a nawet ją obalić.
Wg św. Tomasza prawo jest dobrem wspólnym, władza jest powołana do organizowania życia ludzi. Władza wg św. Tomasza jest uzasadniona funkcjami, które wypełnia: ochrona człowieka w życiu doczesnym, prowadzenie go do Boga, ma ona funkcję społeczną, nie istnieje sama dla siebie.

Renesansowa myśl o polityce/władzy: pojawia się przekonanie, że człowiek to istota pozytywna z natury, dążąca do dobra, będąca dobrą, a w konsekwencji nie można traktować władzy jako instytucji, która ma łagodzić, ograniczać spory pomiędzy ludźmi, służyć do poskramiania natury ludzkiej.

Wiek XIX: zmienia się optyka, władzę zaczęto postrzegać generalnie inaczej. Zdecydowanie utraciła swój boski charakter. Pojawia się założenie, że władza chroni interesy, że ten, który zdobywa władzę chroni swoje interesy (twierdzenie westminsterskie).

Koncepcja marksistowska: łączy istnienie polityki, wykonywania władzy z istnieniem państwa. Dla marksistów te zjawiska są nierozłączne. A trzeba to uzupełnić o bardzo istotny komponent: wykonywanie władzy politycznej w powiazaniu z władzą ekonomiczną. Ten związek marksiści określają genetycznym, to znaczy: wykonywanie władzy politycznej, powstanie państwa są możliwe tylko po uzyskaniu władzy ekonomicznej. Oznacza to, że nie można mieć władzy politycznej nie mając własności środków produkcji, bo te gwarantują władzę ekonomiczną, a ta związana jest z możliwością zawłaszczania tzw. nadwyżki. Marksiści chcieli osiągnąć pewien etap rozwoju, który pozwala zawsze wytworzyć nadwyżkę. Świat dla marksistów jest dwuklasowy: jedni mają własność środków produkcji, drudzy nie. Obydwie klasy są do siebie antagonistycznie nastawione. Kto miał więcej środków produkcji, tym wyżej znajdował się w hierarchii. Państwo rozumiane było jako organizacja powołana do ochrony interesów ekonomicznych klasy najwyżej. Państwo socjalistyczne miało chronić interesy klasy robotniczej. Walka klasowa, antagonizm klasowy: zawsze wokół problemu własności, bo ten jest kluczowy. Nie operuje się innymi podziałami, tylko podział na posiadających środki produkcji i nie posiadających. Nie istniała wolność słowa, obowiązywał całkowity zakaz organizowania się, zrzeszania się. Społeczeństwo komunistyczne było antywspólnotowe, bo oparte na antagonizmach: wieś przeciwko miastu, robotnicy przeciwko inteligencji, posiadający przeciwko posiadającym. Ogromna przewaga władzy w takim systemie. Cechy społeczeństwa: atomizacja, wzajemna niechęć, nieumiejętność znajdowania wspólnych interesów. W tej koncepcji bardzo niewielką rolę odgrywa jednostka.

Myśl Maxa Webera: jego osiągnięcia ukierunkowały myśl polityczną XX w.
Szerokie ujęcie polityki - polityka to każdy rodzaj samodzielnej, kierowniczej działalności
Węższe ujęcie polityki - zespół działań, które się podejmuje w tym celu, aby uczestniczyć w wykonywaniu władzy (dotyczy to zarówno polityki wewnętrznej, jak również zagranicznej). Weber odideologizował władzę - próbował spojrzeć na wykonywanie władzy w sposób organizatorski, „technokratyczny”. Weber uważał, ze ideologia jest źródłem konfliktów, antagonizuje. Polityka bez ideologii jest bardziej skuteczna. Jest to twórca współczesnej administracji, pojęcia biurokracji i pojęcia zawodowego polityka. Zawodowy polityk nie łączy swojej działalności politycznej z innymi zawodami. Zawodowy polityk to element stabilnej demokracji. 3 typy panowania wg Maxa Webera: tradycyjny, charyzmatyczny, racjonalny.

Nauka społeczna Kościoła katolickiego: fundamentalne znaczenie Sobór II Watykański, encykliki papieskie. Jan XXIII i nauka społeczna kościoła podkreślają, że realizacja dobra wspólnego uzasadniają istnienie władzy, ona ma istnieć tylko po to, by realizować dobro wspólne. Zasada pomocniczości (subsydiarności) i zasada samorządności. Uznanie indywidualności człowieka obok wspólnotowości. Wspólnotę organizuje państwo. Człowiek jest istotą wolną, nie tylko w rozumieniu teologicznym, ale też politycznym, ale nie oznacza to, że zostanie on pozostawiony sam - zasada pomocniczości (subsydiarności) państwa: jesteś sam, ale kiedy potrzebujesz pomocy, to możesz liczyć na wsparcia władzy publicznej. Władza musi być tak skonstruowana, by pojedynczy człowiek był w nią zaangażowany. Celem jest utworzenie społeczeństwa obywatelskiego, które ma być przeciwwagą dla władzy.

Współczesne rozumienie polityki powinno opierać się na kompromisie, aby utrzymać ład społeczny, z racji iż jest wiele grup o odmiennych poglądach, a każda z nich ma inne priorytety i w inny sposób będzie dążyła do realizacji swoich celów. Ze względu na to zróżnicowanie konieczne jest ustanowienie pewnych regulacji zapewniających ten ład, który wymaga umiejętności negocjacji.
Gdyby nie "kompromis" nie dałoby się prowadzić polityki w demokratycznym państwie/miedzy państwami bez konfliktów (każdy konflikt jest brakiem konsensusu). Poza tym fundamentem demokracji jest właśnie kompromis.

3. Typologia demokracji. Ewolucja typów demokracji. Demokracja deliberacyjna, uczestnicząca.

Demokracja - jest to forma ustroju państwa, w którym uznaje się wolę większości obywateli jako źródło władzy i przyznaje się wszystkim obywatelom swobody i prawa polityczne zapewniające im udział w sprawowaniu władzy. Najprościej mówiąc jest to władza ludu.
Za kolebkę demokracji uważana jest Grecja.

3 cechy idealnej demokracji proceduralnej:

1. rządy wynikają z wolnych wyborów;

2. wybory są oparte o autentyczną rywalizację;

3. wybory są otwarte.

Typologia demokracji:

1. pseudo-demokracja - nie są spełnione żadne warunki określone koncepcją
demokracji proceduralnej. nie ma wolnych wyborów, ani nie ma wyborów opartych o jakąkolwiek rywalizację. Wybory nie są otwarte, a jeśli są otwarte to wyłącznie jeśli chodzi o czynne prawo wyborcze natomiast bierne prawo wyborcze w sposób oczywisty jest bezwzględnie ograniczone. Przykładem pseudo-demokracji może być np. Polska Ludowa.

2. demokracja ograniczona - cechą charakterystyczną jest to, że część mieszkańców nie posiada uprawnień, praw wyborczych. Mamy zatem sytuację kiedy wybory nie są otwarte, kiedy niekoniecznie są w pełni wolne, w zasadzie ta sytuacja trwa do momentu upowszechnienia prawa wyborczego bo powszechność prawa wyborczego usuwa bariery wyborcze. Np. wiele państw zachodnich na początku 20 wieku.

3. demokracja nie skonsolidowana - ten typ demokracji spełnia wszystkie wymogi proceduralne ale w tym typie jest brak porozumienia elit a to powoduje skutek w postaci częstych zmian rządu, niestabilną demokrację. Powstały niedawno, mają problemy z pokonaniem wyzwań jakie napotkały. Np. Polska, Czechy, Węgry, Słowenia.

4. demokracja skonsolidowana - najdoskonalszy model demokracji, dojrzałe politycznie. Np. Wielka Brytania, Francja, Niemcy.

Demokracja deliberacyjna - jest to forma rządów, w której wolni i równi obywatele mają większy udział w procesie legislacyjnym poprzez organizację zinstytucjonalizowanych debat, polegających na wzajemnym prezentowaniu racji, uzupełniających proces nieformalnego kształtowania się opinii; w ten sposób społeczeństwo ma szansę świadomie wyrobić sobie zdanie na temat dyskutowanych zagadnień oraz uzasadnić swoje poglądy, natomiast władza państwowa otrzymuje dużo pełniejsze informacje na temat oczekiwań wyborców.

Demokracja uczestnicząca - wszyscy obywatele posiadają władzę decydowania o budżecie, inwestycjach, lokalnych podatkach i podziale administracyjnym. Dyskusje i głosowania odbywają się podczas otwartych zgromadzeń w gminach, dzielnicach i miastach. Delegaci i radni mogą być w każdej chwili odwołani z pełnionej funkcji przez specjalnie zwołane zgromadzenie mieszkańców ich okręgu.

4. Jaki typ demokracji występuje we współczesnej Polsce. Uzasadnij

We współczesnej Polsce występuje typ demokracji nie skonsolidowanej. Spowodowane jest to zbyt krótkim okresem demokratycznego eksperymentu. Występują antagonizmy pomiędzy konstytucyjnymi organami władzy (kiedyś spory między rządem a prezydentem). Siły rządzące w Polsce poniekąd dążą do kontroli środków masowego przekazu (telewizja), zdarzają się zjawiska korupcji politycznej. Nie rozliczano się z przeszłością. Zarówno kultura polityczna jak i prawna jeszcze się rozwija. Jednakże przerodzenie w demokracje skonsolidowaną jest tylko kwestią czasu, a wykazanie na jakim etapie konsolidacji jest polska demokracja wymaga przyjrzenia się trzem zagadnieniom:

Funkcjonowanie systemu partyjnego - niestabilność zachowań wyborczych, częste zmiany decyzji co do poparcia poszczególnych ugrupowań w kolejnych wyborach, niska frekwencja wyborcza, częste zmiany partii rządzącej.

Postawy wobec demokratycznego systemu politycznego - demokracja postrzegana jest przez społeczeństwo jako model rządów najlepszy z możliwych, jednak istnieje stosunkowo duże poparcie dla rządów niedemokratycznych.

Kondycja społeczeństwa obywatelskiego - ok 1/3 zarejestrowanych fundacji i stowarzyszeń nie przejawia żadnej aktywności, niski poziom zaangażowania ludzi w inicjatywy podejmowane przez organizacje, mocno dyskusyjna niezależność organizacji pozarządowych wobec sektora państwowego i biznesu oraz słaba reprezentacja ich organizacji w całym sektorze.

5-7. Koncepcje rozumienia społeczeństwa obywatelskiego.
Społeczeństwo pluralistyczne, a społeczeństwo obywatelskie (porównanie). Samoograniczenie jako warunek społeczeństwa obywatelskiego. Cechy społeczeństwa obywatelskiego. Czy i kiedy Polska może stać się państwem o społeczeństwie obywatelskim?

Koncepcja społeczeństwa obywatelskiego: społeczeństwo jest zorganizowane i w związku z tym zdolne do stworzenia przeciwwagi dla instytucji państwowych, zdolne do bycia wymagającym partnerem. Punktem wyjścia jest uznanie pluralizmu nie tylko przez samo społeczeństwo, ale przede wszystkim przez władzę publiczną. Społeczeństwo obywatelskie organizuje się z inicjatywy własnej, a nie z inicjatywy państwa, państwo kontroluje ją jedynie z punktu legalności. Cechą społeczeństwa obywatelskiego jest również samoograniczanie się społeczeństwa ze względu na interes, dobro wspólne w imię obywatelskości. Obywatelskość to poczucie więzi z własnym państwem, narodem, społeczeństwem, wspólnotą. Czy instytucje państwa mieszczą się w pojęciu społeczeństwa obywatelskiego? Zdaniem prof. Łabno: nie, konkretna władza nie mieści się w pojęciu społeczeństwa obywatelskiego.

Koncepcje tego pojęcia są dwojakiego rodzaju:

- można to rozumieć że są to tylko rożnego rodzaju organizacje z wyłączeniem jednak państwa -
bo jest oczywista sprzeczność interesów pomiędzy państwem jako instytucją a jednostką,
państwo narzuca swoją wolę regulując wiele kwestii powoduje ograniczenie wolności człowieka i to
z istoty rzeczy prowadzi do nierównowagi w stosunkach z państwem , jesteśmy w sytuacji podmiotu podporządkowanego

- druga koncepcja odwrotnie zakłada, że społeczeństwo i państwo mogą wspólnie tworzyć tzw. społeczeństwo obywatelskie.

Proponowane jest przyjęcie pierwszego sposobu pojmowania tego terminu , uznając oczywiście niezbędność istnienia państwa , konieczność podporządkowania się i troski o to państwo ze strony obywatela. Sprzyja to rozwojowi państwa i społeczeństwa. Idea społeczeństwa obywatelskiego to dążenie do zachowania wolności człowieka ale jednocześnie dążenie do ochrony państwa
i zapewnienia jego rozwoju.

Społeczeństwo obywatelskie musi być pluralistyczne. Dojrzałe społeczeństwo samoogranicza się ze względu na dobro wspólne, wspólny interes, ogranicza nawet pluralizm - ale to jest efekt normalny. Bo przecież Rzeczpospolita to dobro wspólne wszystkich obywateli i powinno się dążyć do takiego wychowania obywateli, w szczególności tych najmłodszych, aby każdy to rozumiał i umiał zrezygnować z własnego interesu w imię społeczeństwa obywatelskiego, w imię dobra wspólnego.

Jeśli system jest demokratyczny to należy wyjść z założenia że każde społeczeństwo jest pluralistyczne. Pluralizm prowadzi oczywiście do wielości organizacji tj. naturalna konsekwencja. Pluralizm jest naturalny i samoorganizowanie także jest kwestią naturalną. Prowadzi to często do negatywnych konsekwencji. To czerpanie z idei i pluralizmu może utrudniać prawidłowe działanie organizacji, efektywność. W przypadku istnienia bardzo wielu organizacji trudno jest o uzyskanie efektów w postaci reprezentatywności. Trudno jest o kompromis. Może prowadzić do rozwoju takiej liczby organizacji, że społeczeństwo staje się całkowicie zdezorganizowanie. Celem działania społeczeństwa obywatelskiego jest stworzenie takiej liczby organizacji by były one reprezentatywne i skutecznie działały.

Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest niewątpliwie poczucie wolności człowieka wynikające z pluralizmu jako naturalnego zjawiska to wszystko powoduje, że chcemy te wszystkie cechy i dążenia realizować i w związku z tym tworzymy rożne organizacje mając własne poczucie wolności w stosunku do państwa oraz uświadomienie sobie własnej wolności i zdolności do samodzielnego działania, które nie jest inicjowane przez państwo, które odbywa się w ramach oznaczonych normą prawną. Obywatelskość czyli poczucie pewnych obowiązków, które każdy z nas ma wobec wspólnoty, w której żyje i wobec państwa i w efekcie samoograniczenie się.

Pluralizm jest zjawiskiem realnie istniejącym, ale musi być utrzymywany w pewnych granicach.

Konieczność samoograniczenia tzn. uznania, że istnieją wartości nadrzędne, które mogą wymuszać na mnie rezygnację z moich indywidualnych celów.

Dobrze zorganizowania struktura społeczna pozwala współdziałać z aparatem państwa. Oddziaływać na treść podejmowanych decyzji, skutecznie walczyć o własne interesy. Nie da się nauczyć obywatelskości, samoograniczenia bez ćwiczeń, bez udziału w procesie tworzenia struktury interesu.

8. Weberowska koncepcja władzy politycznej.

Koncepcja Maxa Webera: ma swoje źródła w rozwiązaniach arystotelesowskich, przede wszystkim dlatego, że władza traktowana jest jako rodzaj stosunku społecznego, nierównorzędnego, w którym istnieją dwie strony - pozycja jednej jest nadrzędna, ma on możliwość stosowania przymusu. Weber za Arystotelesem twierdzi, ze jest to stosunek realnie istniejący, a zatem można dokonać jego weryfikacji, zbadać go, sprawdzić. W ramach tego stosunku jedna ze stron dąży do narzucenia swojej woli drugiemu podmiotowi. Ma charakter behawioralny, traktuje władzę jako rodzaj działania. Stosowany przymus musi być legalny i stosowany w ostateczności, gdy żadne inne środki nie przynoszą rezultatu. Ta koncepcja utrwaliła się w XX wieku, w tym okresie wyraźnie wykształcił się system hierarchicznej władzy. Podmioty władzy: Weber personalizuje władzę, dla niego podmiotem władzy jest przede wszystkim jednostka. Źródła władzy: specyficzne dla danego podmiotu. Katalog cech władzy: cechy charakterystyczne dla jednostki: wykształcenie, zdolności, uczciwość, odpowiedzialność, zdolności organizatorskie, pozycja ekonomiczna (nie traktuje jednak władzy politycznej w powiązaniu genetycznym z władzą ekonomiczną jak w przypadku koncepcji marksistowskiej). Aspekt psychologiczny władzy: dążenie do zdobycia władzy, przyjemność z wykonywania władzy. Władza może ulec wynaturzeniu, jeśli wykonuje się ją dla samego faktu rządzenia. Weber zastanawiał się: dlaczego jesteśmy władzy posłuszni? Można odpowiedzieć: bo władza ma przymus, a motywacją dla bycia posłusznym jest strach przed ewentualną karą. Prymitywna motywacja, ale ważna. Weber rozróżniał władzę i panowanie. O posłuszeństwie można mówić jedynie w odniesieniu do panowania. 3 typy prawomocnego panowania:

Tradycyjny - skoro władza zawsze była, przechodzi z pokolenia na pokolenie, to należy być względem niej posłusznym.

Charyzmatyczny - podporządkowanie wynika z oceny cech osobistych przywódcy. Często byli to przywódcy z pola bitwy, którzy wykorzystali sukces wojenny do zdobycia władzy.

Racjonalny (legalny) - posłuszeństwo władzy oparte o wybory, czyli prawem uregulowany sposób wyboru władz.

Wizja Webera była idealistyczna. Jego typy panowania nie mogą istnieć w rzeczywistości. Weber zdawał sobie z tego sprawę. Jego teoria otworzyła drogę do zastanawiania się nad legitymizacją władzy.

9. Trzy typy prawomocnego panowania.

3 typy prawomocnego (legitymowanego) panowania:

Tradycyjny - skoro władza zawsze była, przechodzi z pokolenia na pokolenie, to należy być względem niej posłusznym.

Charyzmatyczny - podporządkowanie wynika z oceny cech osobistych przywódcy. Często byli to przywódcy z pola bitwy, którzy wykorzystali sukces wojenny do zdobycia władzy. Dla wykorzystania charyzmy charakterystyczne jest, że ona w jakim stopniu może wynikać z przesłanek emocjonalnych, nie zawsze musi być to do końca racjonalna. Np. Napoleon, Piłsudski.

Racjonalny (legalny) - posłuszeństwo władzy oparte o wybory, czyli prawem uregulowany sposób wyboru władz. Normy prawne określają sposób powołania władzy, nadając tej władzy zdolność egzekwowania swoich rozkazów.

Wizja Webera była idealistyczna. Jego typy panowania nie mogą istnieć w rzeczywistości. Weber zdawał sobie z tego sprawę. Jego teoria otworzyła drogę do zastanawiania się nad legitymizacją władzy, oraz pozwoliło na pojawienie się w późniejszym czasie takich koncepcji, które pozwalają bardziej jednoznacznie legitymizacje władzy opracować, a potem w praktyce zastosować te rozwiązania, bo jak się okazuje - mają one znaczenie.

10. Współczesna koncepcja prawomocnego panowania.

Koncepcja Davida Biseeth`a: władzę należy widzieć jako zjawisko wielowymiarowe, nie można władzy ograniczyć tylko do jednego wymiaru rzeczywistości, bo tylko wtedy możemy opisać je zgodnie z tym, co wtedy istnieje, a tym bardziej legitymizacja władzy musi uwzględniać wszystkie aspekty.

Elementy, które składają się na legitymizowanie władzy współcześnie:

- stwierdzenie zgodności działania władzy z ustalonymi regułami

- akceptowanie ustalonych reguł zarówno przez rządzonych, jak i rządzących

-powołane, określone możliwości wyrażenia swojego stosunku do władzy przez podporządkowanych.

Tym trzem założeniom odpowiadają trzy poziomy legitymizacji władzy:

- poziom pierwszy, najbardziej elementarny, podstawowy - poziom reguł: (mogą to być reguły pisane i niepisane) na tym poziomie interesuje nas tylko to, czy system działa na podstawie reguł czy nie. Jeśli reguły są stosowane, to mówimy o legalności systemu, a to oznacza, że system jest legitymizowany. Jeśli system nie działa na podstawie reguł, to jest nielegalny. Nie zastanawiamy się tu nad treścią reguł.

- poziom drugi - poziom przekonań: pytamy co zawierają te reguły, jakie warunki wymagania istnieją wobec reguł. Władza powinna pochodzić od uznanego autorytetu, reguły powinny gwarantować odpowiedni poziom kwalifikacji władzy, czyli wszystkich, którzy pełnią funkcje polityczne. Struktura władzy powinna służyć interesowi powszechnemu. Na drugim poziomie jesteśmy zaangażowani w ocenę.

- poziom trzeci - poziom czynnego przyzwolenia: obywatele uczestniczą w określonych działaniach politycznych, które prowadzą do legitymizacji władzy, bądź do wycofania swojego przyzwolenia. Najważniejszym takim działaniem są wybory.

Poziom pierwszy dość łatwo osiągnąć, poziom drugi i trzeci trudniej, bo wymagają już zgody społeczeństwa.

Zdecydowane znaczenie dla legitymizacji władzy ma sądownictwo, jego skuteczność, niezależność i sprawne funkcjonowanie - to ono jest filarem demokracji. Znaczenie ma również apolityczność armii, usankcjonowanie jej poza systemem władzy. To samo odnosi się do pozostałych służb bezpieczeństwa.

11. Na czy polega społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego
(tj. porządku władzy politycznego).

To pojęcie które obejmuje elementy pozaformalne. Dlaczego władza będzie akceptowana?
Pomijamy tu czynnik legalny natomiast pytamy co brane jest pod uwagę przez przeciętnego wyborcę. Kiedy możemy powiedzieć że istniejący porządek konstytucyjny jest akceptowany. Przeciwstawienie polska liberalna/polska solidarna. To jest pewna koncepcja porządku konstytucyjnego. Czy ta droga liberalna będzie wybrana czy solidarna. Przeciwstawienie sobie dwóch skrajnych rozwiązań. Pytanie o akceptację któregoś z tych wariantów, zderzenie dwóch modeli. W rzeczywistości wcale to tak nie wygląda, ale w propozycji dla wyborców jest tak dychotomicznie i antagonistycznie ustawiony. I w doskonały sposób spełnia oczekiwania społeczne. Charakterystyczną cechą wszystkich systemów jest ukierunkowanie na ocenę społeczną ze względu na zaspokajanie materialnych potrzeb człowieka.

Aspekt legitymizacji władzy jest bardzo szeroki i można go postrzegać też poprzez funkcje wykonywane przez partie polityczne.

12. Znaczenie autorytetu politycznego i co jest jego źródłem.

System musi pochodzić od uznanego autorytetu, autorytatywnego źródła.

Władza ma mieć autorytet. Jeżeli mówimy o suwerenie i że suwerenem jest naród to kształtujemy w ten sposób pojęcie autorytetu politycznego w sensie doktrynalnym. Źródłem autorytetu politycznego jest zasada suwerenności narodu. My zakładamy, że władza która pochodzi od narodu ma autorytet bo pochodzi od narodu. Czyli źródłem autorytetu władzy jest zasada suwerenności narodu. Zasada ta ma charakter powszechny i uniwersalny. Istotne jest, że autorytet wynikający z zasady suwerenności może okazać się niewystarczający. W przypadkach kiedy działania władzy powodują dewaluację jej autorytetu. Naród przekazuję tą szczególną wartość, ale może się okazać w trakcie wykonywania władzy że został zatracony. Jeżeli władza traci autorytet dany przez naród, w następnych wyborach naród przekazuje autorytet w ręce innych przedstawicieli. Autorytet nie jest czymś danym raz na zawsze.

13-14. Praktyczne aspekty legitymizacji. Czy w Polsce nastąpił kryzys legitymizacji władzy? Cechy charakterystyczne legitymizacji.

Legitymizacja - dotyczy podstawy zgody na posłuszeństwo wobec władzy, zgody na decyzje władzy, czyli kwestia bardzo ważna bo rozstrzygająca o ostatecznym kształcie stosunków pomiędzy władzą a rządzonymi. Wybory są formą legitymizowania władzy. Wybory kończą pewien okres oceny będący podstawą albo do ponownego legitymizowania dotychczasowej władzy, albo odmowy tej legitymizacji. Przy drastycznie i szybko spadającej frekwencji może dojść do poziomu delegitymizacji systemu w ogóle. To znaczy może dojść do sytuacji w której nie wiadomo jak rządzić. Udział w wyborach potwierdza pozytywny stosunek do system.

Tym trzem założeniom odpowiadają trzy poziomy legitymizacji władzy:

- poziom pierwszy, najbardziej elementarny, podstawowy - poziom reguł: (mogą to być reguły pisane i niepisane) na tym poziomie interesuje nas tylko to, czy system działa na podstawie reguł czy nie. Jeśli reguły są stosowane, to mówimy o legalności systemu, a to oznacza, że system jest legitymizowany. Jeśli system nie działa na podstawie reguł, to jest nielegalny. Nie zastanawiamy się tu nad treścią reguł.

- poziom drugi - poziom przekonań: pytamy co zawierają te reguły, jakie warunki wymagania istnieją wobec reguł. Władza powinna pochodzić od uznanego autorytetu, reguły powinny gwarantować odpowiedni poziom kwalifikacji władzy, czyli wszystkich, którzy pełnią funkcje polityczne. Struktura władzy powinna służyć interesowi powszechnemu. Na drugim poziomie jesteśmy zaangażowani w ocenę.

- poziom trzeci - poziom czynnego przyzwolenia: obywatele uczestniczą w określonych działaniach politycznych, które prowadzą do legitymizacji władzy, bądź do wycofania swojego przyzwolenia. Najważniejszym takim działaniem są wybory.

Wybory sformalizowane- powodują konkretny skutek i sposób reagowania na sytuację polityczną określający stosunek pomiędzy władza a obywatelami. W Polsce wybory nie cieszą się powszechnym uznaniem. Bierność społeczna wyrażająca się niską frekwencją wyborczą jest zjawiskiem dalece niepożądanym i tylko pozornie można by się cieszyć, że władza nam nie przeszkadza. Brak zaangażowania niszczy demokrację. Władza musi mieć autorytet

15. Zasada suwerenności jako źródło legitymizacji.

Art. 4 Konstytucji:

1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Głównym źródłem legitymizacji jest zasada suwerenności. Monarchia spełnia rolę czynnika wspomagającego skuteczne działanie tej zasady. Istnieją takie rozwiązania ustrojowe, które będą zasadę suwerenności narodu jako źródło legitymizacji ograniczać. Np. Rada wojskowa WRONA z okresu wojennego, lub Rada Rewolucji Portugalii. Takie Rady nie mają umocowania w zasadzie suwerenności narodu, nie wspomagają władzy.

16. Uzupełniające źródła legitymizacji władzy.

Możemy dokonać pewnej kwalifikacji, klasyfikacji źródeł władzy i mówić o :

a) Źródłach o charakterze socjologicznym - a więc tych, które kształtują samo zjawisko, a nie konkretną władzę jako instytucję

b) źródłach legitymizacji władzy - wtedy kiedy mamy na myśl podporządkowanie się konkretnej władzy

c) władzy ekonomicznej - która może być źródłem władzy politycznej. Weber wskazywał władzę ekonomiczną jako jedno ze źródeł władzy politycznej.

Środki ekonomiczne ułatwiają dostęp do życia publicznego i zwalniają z obowiązku troski o byt własny i innych podmiotów. Daje możliwość łatwiejszych kontaktów z rządzonymi i wyborcami. To jest po prostu jeden z instrumentów, który ułatwia pozyskanie poparcia, kontaktów, możliwości prowadzenia działalności propagandowej.

Weber odwoływał się do bardzo wielu czynników o charakterze socjologicznym i psychologicznym. Traktując je, jako źródła władzy. Zwracał uwagę na to, że człowiek jest istotą, która chce wykonywać władzę dla samej przyjemności wykonywania władzy. Człowiek jest istotą rządną władzy. O możliwości pozyskania władzy mówimy także wtedy, kiedy osobę cechuje swoista charyzma, zdolność narzucania swojej woli przez umiejętność perswazji, przez umiejętność wpływu na drugi podmiot. Możemy zatem odwołać się do pewnych cech osobowościowych człowieka, które umożliwiają, ułatwiają zdobycie władzy. Obok tych cech możemy wymienić: wiedzę, doświadczenie, wykształcenie - to są także źródła władzy.

17-18. Konsekwencje wielowymiarowości władzy. Legitymizacja współczesna, a model Weberowski.

Władza jest wielowymiarowa, bo jeden czynnik nie jest wystarczający aby ustalić kryteria zgody na

władzę. Nie wystarczy stwierdzić, że władza została legalnie wybrana. Jeżeli na władzę patrzymy tak jak to zrobił Weber to widzimy tylko jeden element, a mianowicie zastanawiamy się nad tym w jaki sposób podmiot doszedł do władzy, co jest źródłem tego, że ma ona władzę. Ale patrzymy na to zagadnienie tylko z punktu widzenia jednego elementu. Natomiast wykonywanie władzy w praktyce wygląda jednak inaczej. Nie możemy zwracać uwagę tylko na jeden element. I na ten złożony charakter władzy, na tą jej wielowymiarowość zwrócił uwagę Dawid Beetham on jako pierwszy jednoznacznie wskazał, że władzę musimy postrzegać w sposób wielowątkowy:

1. zgodność z ustalonymi regułami,

2. uznanie tych reguł za usprawiedliwione, akceptowane (zarówno przez rządzących jak i rządzonych)

3. przejawy akceptacji określonych stosunków władzy ze strony podporządkowanych, wyrażanie swojego stosunku do władzy

W ten sposób przyjmujemy trzy pewne założenia (przesłanki), które stanowią punkt wyjścia dla charakterystyki relacji pomiędzy władzą a rządzonymi.

Tym trzem założeniom odpowiadają trzy poziomy legitymizacji władzy:

- poziom pierwszy, najbardziej elementarny, podstawowy - poziom reguł: (mogą to być reguły pisane i niepisane) na tym poziomie interesuje nas tylko to, czy system działa na podstawie reguł czy nie. Jeśli reguły są stosowane, to mówimy o legalności systemu, a to oznacza, że system jest legitymizowany. Jeśli system nie działa na podstawie reguł, to jest nielegalny. Nie zastanawiamy się tu nad treścią reguł.

- poziom drugi - poziom przekonań: pytamy co zawierają te reguły, jakie warunki wymagania istnieją wobec reguł. Władza powinna pochodzić od uznanego autorytetu, reguły powinny gwarantować odpowiedni poziom kwalifikacji władzy, czyli wszystkich, którzy pełnią funkcje polityczne. Struktura władzy powinna służyć interesowi powszechnemu. Na drugim poziomie jesteśmy zaangażowani w ocenę.

- poziom trzeci - poziom czynnego przyzwolenia: obywatele uczestniczą w określonych działaniach politycznych, które prowadzą do legitymizacji władzy, bądź do wycofania swojego przyzwolenia. Najważniejszym takim działaniem są wybory.

19. Parlamentarny a korporacyjny model reprezentacji interesów.

Reprezentacja interesów jest podzielona na system parlamentarny i korporacyjny.
Parlamentarny model reprezentacji interesu ma wiele cech negatywnych, które prowadzą do jego niestabilności, destrukcji.

Model Parlamentarny - interesy reprezentują partie dążąc do zdobycia i utrzymania władzy.
W demokratycznym systemie partie tworzone są w sposób wolny, czyli obowiązuje wolność tworzenia partii politycznych oraz dobrowolność przynależności do nich.

Cechy systemu parlamentarnego: pluralizm, wolność tworzenia partii politycznych, wolność przynależności partyjnej, konkurencyjność, wolna gra sił politycznych (nie oznacza, to, że nieograniczona, ale taka która pozwala działać, reprezentować swoich członków), konflikt (różnica interesów).
Negatywne cechy: upolitycznienie interesów, konflikt trudny do merytorycznego rozstrzygnięcia, przewlekłość procedury, niestabilność.

Model korporacyjny - nie ma wolności tworzenia organizacji , jest przymus organizacyjny oraz
przymus przynależności (trzeba należeć do organizacji). Interesy (pewne kategorie) są reprezentowane na zasadzie wyłączności, przez ściśle określone podmioty. Jedna organizacja na zasadzie wyłączności te interesy reprezentuje np. związki zawodowe.
Cechy systemu korporacyjnego: wyłączenie określonych interesów z zakresu reprezentacji parlamentarnej, brak pluralizmu, bo obligatoryjna przynależność do korporacji (nie ma możliwości działania poza korporacją), zakaz działania więcej niż jednej korporacji w danej branży (nie można wybrać związki zawodowego, czy organizacji przedsiębiorców), rozstrzyganie problemów w ramach porozumienia.
Negatywne cechy: brak konkurencyjności, ograniczenie wolności zrzeszania się, ogranicza wolność, ogranicza możliwość wyboru.
Cechy pozytywne korporacyjności : sprawność działania, racjonalność i odpolitycznienie

Korporacjonizm słaby: Wielka Brytania, bardziej rozwinięty: kraje skandynawskie, w Polsce: mocno scentralizowany.

Te dwa systemy (parlamentarny i korporacyjny) miały gwarantować skuteczność działania władzy.

20. Cechy partii politycznych (grup interesu).

Partie są powołane w celu zdobycia i utrzymania władzy. Natomiast grupy interesów dążą do ochrony interesów swoich członków, nie dążą do zdobycia władzy. To podstawowa i najważniejsza różnica między nimi.

Cechy partii politycznych: organizacja, ideologia lub program, funkcje. Organizacja może być zróżnicowana. Partia musi być tak zorganizowana, aby był dokonany minimalny podział ról i obowiązków w tej organizacji. Współczesne partie są najczęściej zorganizowane z zastrzeżeniem warunku demokracji. Ten warunek jest brany pod uwagę przy np. wpisie do ewidencji. (w Sądzie Okręgowym w Warszawie). Jeśli zachodzi wątpliwość, to TK rozstrzyga.

Można wymienić 4 elementy cechujące partie polityczną:

1. Organizacja

2. Cel lub funkcja

3. Ideologia

4. Program

Ad 1. Nie ma ustalonych reguł w organizacji partii. Albo partia posiada luźna strukturę albo struktura jej jest sztywna-typowa.

Ad 2. Celem każdej partii jest dążenie i utrzymanie władzy..

Ad 3. Partie wyrastają z określonych ideologii. Reprezentują one interesy pewnych grup społecznych. Ideologia realizowana jest poprzez program partii. Ideologia budzi emocje to jest zawsze najbardziej zapalny punkt - ideologia i finanse.

Ad 4. Każda partia ma program. Rozróżniamy głownie 2 rodzaje programów:

a) program wyborczy: ułożony w postaci haseł wyborczych np. „liberalizm a solidaryzm”, ustawiony konfrontacyjnie. Musi wywołać określone emocje- hasłowo, skrótowo, populistycznie. Granica takiego programu wyborczego jest wyznaczona etyką i moralnością.

b) na czas kadencji - oprócz programów wyborczych są programy działania na okres kadencji działania partii politycznych i wszystkie nasze partie mają takie programy.

c) programy zależne od okoliczności, warunków działania - partie tworzą koalicje. Tworząc koalicje partie muszą dokonywać jakiś cięć programowych. Musi dojść do kompromisu.

Grupy interesów - Organizacje, które dążą do realizacji interesów swoich członków i zwolenników, stosują metodę nacisku na ośrodki władzy politycznej. Stanowią one tzw. ciała pośredniczące pomiędzy podmiotem władzy a społeczeństwem. Organizacje mają charakter ogólnokrajowy, ogólnopaństwowy mogą być lokalne, regionalne. Same we władzy nie uczestniczą. To jest cały skomplikowany system grup interesów, które oddziałują na ośrodki decyzyjne względnie mogą oddziaływać na partie chcąc uzyskać decyzje o określonej treści dot. to grup interesów o charakterze ekonomicznym, bo to jest grupa podstawowa. Grupy interesów muszą być poprzedzone świadomością istnienia interesu oraz zdolnością do zorganizowania się wokół nich. Grupa interesu to grupa samodzielnie działająca, nie sterowana przez władzę. Podkreślić należy wolność ich organizowania, wolność od państwa. Sformalizowanie takich struktur musi odbywać się w odpowiedniej formie prawnej, dlatego rozwiązaniem jest system rejestracyjny, czyli taki, w którym władza kontroluje jedynie legalność działania. Grupy interesów mogą organizować się w każdej dziedzinie. Najważniejsze i najbardziej znaczące są grupy ekonomiczne. Ale również należy zwrócić uwagę na takie o charakterze religijnym, narodowym, etnicznym - bo te budzą najwięcej emocji.

21. Funkcje partii politycznych (z uwzględnieniem sytuacji w Polsce - umotywowana ocena własna).

Funkcje partii politycznych:

1. Funkcje kształtowania postaw i opinii

2. Funkcja wyborcza

3. Funkcja rządzenia

1. Funkcja kształtowania postaw i opinii:

Odpowiada reprezentowaniu interesów. Musi być podzielona na dwie: artykulację interesów i reprezentacje interesów. Artykulacja dotyczy pozyskania informacji o interesach reprezentowanych przez społeczeństwo, bo nie da się reprezentować kogoś, kiedy nie wie się jakie interesy ten ktoś ma. Pierwszym krokiem musi być ustalenie interesów. Jak się tworzy partie to powinno się mieć jakąś koncepcję. Najczęściej ten pomysł ma źródło w konkretnej ideologii, mimo, że mówi się współcześnie, że ideologia przestała mieć znaczenie. Artykulacja to problem Polski - bo jak wygląda u nas oferta programowa partii? Nie ma jej. A jeśli jakaś jest, to właściwie nie ma różnic między programami wyborczymi różnych partii. Oznacza, to, że ludzie nie czują, że ich interesy są nie reprezentowane, więc np. nie czują potrzeby głosowania w wyborach. Reprezentacja interesów wymaga ich sprecyzowania, skonkretyzowania, inaczej mówiąc - trzeba je nazwać. A równocześnie trzeba zdawać sobie sprawę, że nawet wśród własnego elektoratu spotyka się z konfliktem, konkurencyjnością interesów. Także na poziomie interesów partii musi dojść do porozumienia i hierarchizacji.

2. Funkcja wyborcza:

Zdobycie i utrzymanie władzy. Zdobycie władzy i jej utrzymanie jest istotą partii politycznych. Każda partia dąży do zdobycia władzy, ale nie każda ją zdobędzie. Funkcja wyborcza, przede wszystkim w odróżnieniu do funkcji kształtowania postaw i opinii, jest wykonywana tylko okresowo, a nie permanentnie. Przy wyborach wskazuje się kandydatów na stanowiska obieralne i ustala się program.
Możemy wyróżnić kilka rodzajów programów partyjnych: wyborczy i programy, które przyjmowane są na kadencje działalności władz partyjnych. Program wyborczy powinien wynikać z programu partii, która partia przyjmuje jako swój manifest ideowy, również z planu przyjętego przez partię na określone lata. Partia nie powinna ryzykować utracenia tożsamości. W Polsce w programach wyborczych partii nie widać różnić, wszyscy w ten sam sposób próbują przemówić do wyborców. Dyscyplina partyjna oznacza, że kandydat jest podporządkowany programowi wyborczemu partii, występuje on z hasłami przyjętymi przez partię. To przyporządkowanie daje nam możliwość rozliczenia partii - możemy rozliczyć partię, a nie indywidualnie posła, za niespełnienie programu wyborczego.

3. Funkcja rządzenia:

Może być postrzegana w dwojaki sposób:
- jako rządzenie sensu stricto, kiedy partia zdobywa władzę i tworzy rząd
- jako rządzenie sensu largo, które obejmuje również działania opozycji, wtedy również partia, która pozostaje w opozycji traktowana jest jako rządząca.
Rząd może być jednopartyjny lub wielopartyjny, generalnie należy dążyć do jak najmniejszej liczby partii w rządze, bo ich większa ilość wyklucza realne możliwości działania.
Możemy historycznie rzecz ujmując wyróżnić dwie metody sprawowania władzy:
- model oparty o formułę demokracji westminsterskiej tj. radykalną formułę rządów zwycięzców, rozgraniczenie zwycięzców i przegranych, brak powiązań między nimi
- model, w którym różnice między opozycją, a rządzącymi wprawdzie pozostają, ale możliwe są różne formy współpracy, taki rodzaj złagodzonej formuły.
Ten pierwszy model to model np. z Wielkiej Brytanii. Działanie w funkcji rządzącej to: powołanie rządu, sformułowanie rządu, określenie jego programu, który będzie wyrażony w expose premiera. Program rządu to coś zupełnie innego niż program partii, bo partia, która zdobyła władzę zdobywa informacje o szczegółach rządzenia państwem.

Współcześnie, jeśli chodzi o funkcje, to partie coraz mniej reprezentują interesy, a nastawione są wyłącznie na zdobycie i utrzymanie władzy.

22. Znaczenie społeczne i polityczne partii politycznych i grup interesu
( + Polska jw.).

Partii nie powołuje się aby wpływała tylko, żeby tą władzę miała. To jest zasadnicza różnica bo wpływ na władzę mogą wywierać rożne podmioty nawet mogą one nie mieć politycznego charakteru. Mogą to być grupy interesu, związki zawodowe rożnego rodzaju inne organizacje, które np. wpływają na kształt rozstrzygnięć prawnych. Wykonywanie władzy musi być zorganizowane. Ale żeby władzę wykonywać to trzeba mieć poparcie od dołu. Takie poparcie właśnie dają tzw. grupy interesów. Relacja pomiędzy grupami interesów a partiami może być rożna. Ale powiązania są i to bardzo istotne. Grupy interesów realizują te interesy poprzez wpływanie na decyzje. One chronią interesy swych członków. Same we władzy nie uczestniczą. Im jest potrzebny podmiot, np. partia, która w tej władzy będzie uczestniczyć i będzie chronić interesów takiego podmiotu albo będzie kładła bezpośredni nacisk na ośrodek decyzyjny rożnych szczebli. Organizacje mają charakter ogólnokrajowy, ogólnopaństwowy mogą być lokalne, regionalne. To jest cały skomplikowany system

grup interesów, które oddziałują na ośrodki decyzyjne względnie mogą oddziaływać na partie chcąc uzyskać decyzje o określonej treści dot. to grup interesów o charakterze ekonomicznym, bo to jest grupa podstawowa. Partie polityczne to organizacje, które dążą do zdobycia i utrzymania władzy. Natomiast grupy interesu są powoływane i działają w celu realizacji interesów grupowych. Grupy interesu nie dążą do zdobycia władzy. Grupy interesu mogą działać na wszystkich szczeblach władzy: centralnej, lokalnej, regionalnej. Dla społeczeństwa taka relacja miedzy partiami a grupami interesu ma olbrzymie znaczenie, bowiem poprzez wybory powszechne wyborcy pokazują partii swoje potrzeby, swoje oczekiwania, swoje możliwości. Ponadto partie kształtują świadomość, ale także pozyskują informacje tej drugiej strony. W relacji tych dwóch podmiotów kształtuje się władza. Straty, które ponieśliśmy z powodu 50 lat Polski Ludowej są widoczne. Jest to przede wszystkim niechęć do udziału w życiu publicznym nie tylko wywołana przez tamtą epokę, ale i nieznajomość wzorców, brak nawyków do wspólnotowego działania a partia to działanie wspólne i cały szereg innych konsekwencji. Niestety w Polsce Konstytucja nie dostrzega w Art. 11 ust. 1 właściwego znaczenia partii. Sprowadza ją tylko do oddziaływania, wpływu na kształt polityki państwa, a nie na bezpośrednim dążeniu do władzy.

23. Zasady tworzenia i finansowania partii politycznych. Pojęcie systemu partyjnego - ocena sytuacji w Polsce.

Prawne regulacje związane z partiami politycznymi:

Obecnie w Konstytucji zawarto zasadę wolności tworzenia i działania partii politycznych. Wskazano również granice tej wolności określone poprzez zakaz tworzenia pewnych programów, które nawiązują to totalitarnych metod działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także takich, których program dopuszcza stosowanie przemocy, rasizmu itp. Trybunał Konstytucyjny uprawiony jego to badania konstytucyjności celów określonych w statucie i programie partii. TK bada również działalność partii. Zgodnie z Konstytucją: TK orzeka o zgodności celów i działań partii politycznych z Konstytucją. Ustawa z 1999 r. przewiduje określoną procedurę, co do badania działalności partii. Nasza ustawa zakłada więc demokratyzację struktur, czyli np. powoływanie organów w wyborach powszechnych (w ramach partii). Konstytucjonalizacja partii politycznych ma zapobiec powrotowi sytuacji, w której partia będzie wymuszała pewne zachowania na ludziach, społeczeństwie. Ustawa nakazuje kształtowanie struktur zgodnie z zasadami demokracji, w szczególności poprzez jawność, powoływanie struktur w drodze wyborów i podejmowania uchwał większością głosów. Ustawa przewiduje, że w statucie muszą znaleźć się kwestie odnośnie zdobycia i utraty członkostwa, struktury organizacyjnej. Ustawa przewiduje, że każdy członek partii może z niej wystąpić.

Największym problemem jest finansowanie partii, a w tym zakresie największym problemem jest ograniczenie korupcji. Konstytucja zaznacza, że źródła finansowania partii są jawne. Ustawa przewiduje również w jaki sposób partia może gromadzić majątek, co może stanowić ten majątek, w jaki sposób może tym majątkiem rozporządzać. Majątek partii może być tworzony przez: składki członkowskie, darowizny, spadki, zapisy, dochody z majątku, określone przepisami dotacje i subwencje. Partia nie może prowadzić działalności gospodarczej. Majątek przeznaczony tylko na cele partii lub działalność charytatywną. Partie nie mogą prowadzić zbiórek publicznych, nie mogą sprzedawać „cegiełek”, kwoty dla partii należy wpłacić na konto bankowe, istnieje określenie maksymalnej możliwej kwoty jaką może wpłacić osoba fizyczna na fundusz partii - działania te mają zapobiegać korupcji. Partie są zobowiązane do powołania stałego funduszu wyborczego. Sprawozdania finansowe partii są badane. Subwencje: są niezwykle ważne, ponieważ partie funkcjonują w wielkiej części z pieniędzy publicznych. Muszą być spełnione pewne warunki, aby partia otrzymała subwencję. Partia musi tylko corocznie przedstawiać sprawozdanie z wydatków, których źródłem była subwencja. Sprawozdanie bada Państwowa Komisja Wyborcza. Partia może na rok stracić prawo do otrzymywania subwencji.

SYSTEMY PARTYJNE - układ wzajemnych powiązań między partiami politycznymi oraz zachodzące między nimi relacje, zasady i normy prawne regulujące stosunki międzypartyjne oparte na mechanizmie współdziałania bądź rywalizacji w walce o udział we władzy państwowej, ojej utrzymanie lub kontrolę. System partyjny musi być oparty o konkurencję, przynajmniej w demokratycznym państwie. Można powiedzieć że w Polsce Ludowej był system partyjny , ale nie było żadnej demokracji, wprawdzie były trzy partie, a więc więcej niż jedna , ale nie było żadnej konkurencji. Nie było również bumu partyjnego, gdy nagle odzyskana wolność stworzyła możliwość tworzenia partii , w naszym kraju po roku 1989 nie powstała jakaś szczególnie duża ich ilość jak na takie duże państwo jak Polska. Tak więc w oparciu o dwie generalne zasady należy klasyfikować systemy partyjne: konkurencyjność partii i liczba partii.

Możemy dokonać podziału na systemy:

Dwupartyjne - występuje więcej niż 2 partie ale tylko dwie mają realną szansę zdobycia i utrzymania władzy. Pozostałe mogą służyć jedynie jako wsparcie w sytuacji kiedy którejś z partii zabrakło głosów, czy mandatów. Potencjał dwóch dużych partii jest mniej więcej taki sam, one się różnią przede wszystkim programem. Władza wykonywana na zasadzie rotacji, raz jedna, raz druga. Zasadniczo to tylko one władzę sprawują, nikt inny tego zrobić nie może. System jest w związku z tym stabilny i to jest jego pozytywna cecha.

Wielopartyjne - władzę sprawują więcej niż dwie partie zdolne do zdobycia władzy (zawsze powstaje

koalicja). System rozbicia wielopartyjnego (duża ilość słabych partii, rozdrobienie, konieczna koalicja, nietrwałe rządy, częste kryzysy, upadki gabinetów, ogranicza się swobodę wolności małych partii np. Polska - klauzule zaporowe tzn. stawia się warunek uzyskania odpowiedniej liczby głosów co uniemożliwia wejście do Sejmu całkiem drobnym partiom).

Dwublokowy - podobny do 2 partyjnego ale we władzy może uczestniczyć więcej partii, a tak naprawdę to trzy. Tworzy się przynajmniej po 1 stronie układu politycznego blok partyjny, czyli właśnie 2 partie i one stanowią stabilną reprezentację, i umożliwiają powołanie rządu. np. system niemiecki on jest stabilny, jego powstanie nie jest efektem rozwiązań prawnych tylko praktycznych), taki blok powstaje albo przed, albo po wyborach.

24. Pojęcie i siła grup interesu.

Grupy interesów - Organizacje, które dążą do realizacji interesów swoich członków i zwolenników, stosują metodę nacisku na ośrodki władzy politycznej. Obok partii politycznych istnieją grupy interesów stanowią one tzw. ciała pośredniczące pomiędzy podmiotem władzy a społeczeństwem. Organizacje mają charakter ogólnokrajowy, ogólnopaństwowy mogą być lokalne, regionalne. Same we władzy nie uczestniczą. To jest cały skomplikowany system grup interesów, które oddziałują na ośrodki decyzyjne względnie mogą oddziaływać na partie chcąc uzyskać decyzje o określonej treści dot. to grup interesów o charakterze ekonomicznym, bo to jest grupa podstawowa. Grupy interesów muszą być poprzedzone świadomością istnienia interesu oraz zdolnością do zorganizowania się wokół nich. Grupa interesu to grupa samodzielnie działająca, nie sterowana przez władzę. Podkreślić należy wolność ich organizowania, wolność od państwa. Sformalizowanie takich struktur musi odbywać się w odpowiedniej formie prawnej, dlatego rozwiązaniem jest system rejestracyjny, czyli taki, w którym władza kontroluje jedynie legalność działania. Grupy interesów mogą organizować się w każdej dziedzinie. Najważniejsze i najbardziej znaczące są grupy ekonomiczne. Ale również należy zwrócić uwagę na takie o charakterze religijnym, narodowym, etnicznym - bo te budzą najwięcej emocji.

Siła grupy interesów powoduje, że grupa działa skutecznie.

Na siłę składają się pewne czynniki:

- reprezentatywność - ważne jest to ilu ma członków, czy ma konkurencyjne organizacje, czy grupa łączy większość podmiotów zainteresowanych (problem związków zawodowych, których jest wiele, walczą między sobą o dominację), ta reprezentatywność to zdolność do reprezentowania większości, im więcej ma członków, tym bardziej może być reprezentatywna

- takie zorganizowanie organizacji, aby określała i artykułowała interesy, a przy tym rzeczywiście je chroniła i reprezentowała

- istnienie w strukturze tzw. sądu koleżeńskiego, który służy do rozstrzygania sporów wewnętrznych, który pozwala do ujednolicenia, osiągnięcia wewnętrznej wspólności organizacji

- możliwości finansowe - środki finansowe służą do tego, aby organizacja mogła działać, na prowadzenie akcji szkoleniowych, kontakt, przekazywanie informacji. W przypadku związków zawodowych możliwości finansowe służą zabezpieczeniu np. w czasie strajku wynagrodzeń.

25. Charakterystyka programów wyborczych w Polsce.

Każdy program wyborczy musi być tak skonstruowany, żeby najbardziej przeciętny wyborca wiedział co ma z tym zrobić, czyli jest on adresowany do tego wyborcy najmniej przygotowanego do percepcji. Są to krótkie teksty układane w postaci haseł np. liberalizm-solidaryzm, zastosowane są w nich wszystkie metody marketingu handlowego i politycznego. Ten program musi być podany w odpowiednim opakowaniu, tak samo jak towar handlowy, zawiera skrótowe hasła , najbardziej ogólne ,i tu trzeba postawić pytanie do jakiej granicy można w ten sposób postępować? W programie musi być granica etyczna. Partia przedstawia pewną ofertę dot. Np. rozwiązań gospodarczych, socjalnych, ustrojowych opartą o ideologię. Wymaga to rozpoznania potencjalnego adresata, środowiska do którego kieruje się swoje koncepcje, trzeba wiedzieć kto nim jest, co sobą reprezentuje i wiedzieć jakie są jego oczekiwania, trzeba dokonać analizy tej grupy do której będzie się kierować ofertę. Ta oferta musi być dobrze zaadresowana.

Jak się tworzy partie to powinno się mieć jakąś koncepcję, pomysł, ofertę na życie publiczne, na funkcje państwa, kierunek reform, na wszystko, co składa się na dany system. Najczęściej ten pomysł ma źródło w konkretnej ideologii, mimo, że mówi się współcześnie, że ideologia przestała mieć znaczenie. Z jednej strony jest więc oferta, a z drugiej jest konfrontacja ze społecznym jej odbiorem, czyli poszukiwanie informacji o tym jaki jest punkt widzenia człowieka. To problem Polski - bo jak wygląda u nas oferta programowa partii? Nie ma jej. A jeśli jakaś jest, to właściwie nie ma różnic między programami wyborczymi różnych partii. Oznacza, to, że ludzie nie czują, że ich interesy są nie reprezentowane, więc np. nie czują potrzeby głosowania w wyborach.

Kto ma ustalić program partyjny? Na pewno nie poseł rozumiany jako indywidualny podmiot. Możemy wyróżnić kilka rodzajów programów partyjnych: wyborczy i programy, które przyjmowane są na kadencje działalności władz partyjnych. Program wyborczy powinien wynikać z programu partii, która partia przyjmuje jako swój manifest ideowy, również z planu przyjętego przez partię na określone lata. Partia nie powinna ryzykować utracenia tożsamości. W Polsce w programach wyborczych partii nie widać różnić, wszyscy w ten sam sposób próbują przemówić do wyborców. Dyscyplina partyjna oznacza, że kandydat jest podporządkowany programowi wyborczemu partii, występuje on z hasłami przyjętymi przez partię. To przyporządkowanie daje nam możliwość rozliczenia partii - możemy rozliczyć partię, a nie indywidualnie posła, za niespełnienie programu wyborczego.

Program rządu to coś zupełnie innego niż program partii, bo partia, która zdobyła władzę zdobywa informacje o szczegółach rządzenia państwem.

W Polsce: zakaz tworzenia pewnych programów, które nawiązują to totalitarnych metod działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także takich, których program dopuszcza stosowanie przemocy, rasizmu itp. (art. 11 i art. 13 Konstytucji). Trybunał Konstytucyjny uprawiony jego to badania konstytucyjności celów określonych w statucie i programie partii - przy wpisie do ewidencji Sąd Okręgowy w Warszawie kieruje sprawę do TK w celu wyjaśnienia wątpliwości. Ta sama procedura przy zmianach statutu, programu.

26. Pojęcie i cechy lobbingu. Wysłuchanie publiczne. Cechy lobbingu wg polskiej ustawy.

Lobbing: ojczyzną lobbingu są Stany Zjednoczone, Europa znacznie mniej chętnie angażuje się w rozwiązania tego typu, twierdząc, że w systemie przedstawicielskim sprawowania władzy nie ma miejsca na lobbing, że jeśli jest parlament, to nie ma miejsca na lobbing. Jest to jednak nietrafne podejście. Trzeba stwierdzić, ze lobbing jest faktem, rzeczywistością i nic tego zmienić nie może, tym bardziej jeśli weźmie się pod uwagę, że współczesne państwo zajmuje się wszystkim,
nie ma dziedziny w którą by państwo nie ingerowało (w różny sposób). Przez lobbing rozumiemy oddziaływanie grup interesów na władzę. Możemy rozróżnić lobbing skierowany na władzę ustawodawczą i na wykonawczą. To oddziaływanie polega na komunikowaniu się i nakłanianiu. Lobbing może być legalny i nielegalny. Istnieje model pluralistyczny i korporacyjny lobbingu. Model pluralistyczny jest charakterystyczny dla USA i Wielkiej Brytanii. Model korporacyjny jest charakterystyczny dla Europy Centralnej, w szczególności kraje Europy Północnej. Lobbyści są rejestrowani w niektórych parlamentach (niemieckim, duńskim). W Danii lobbysta nie może wejść na teren parlamentu bez specjalnej legitymacji.

W Polsce obowiązuje ustawa z 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej
w procesie stanowienia prawa. Lobbing musi być wyłącznie zawodowy, odpłatny i rejestrowy. Nasza ustawa nie jest odpowiednia, bo doprowadza do sytuacji, w której dopóki nie naruszy się prawa karnego, to właściwie wszystko wolno. Podstawą życia publicznego, tam, gdzie mamy do czynienia z władzą publiczną - działalność oparta na procedurach i jawność jest podstawą.
W oparciu o tą ustawę odbywa się wysłuchanie publiczne (w ustawie lobbingowej znajdujemy jego podstawę prawną i w regulaminie sejmu). Wysłuchanie jest fakultatywne. Powinno być obligatoryjne, albo należy wprowadzić np. wyłożenie projektu. Tak, aby nic nie zależało od interesu politycznego. Ustawa wymaga zdecydowanej zmiany.

Publiczne wysłuchanie - to dopuszczenie w uporządkowany sposób do głosu podczas tworzenia prawa wszystkich, którzy uważają, że będą dotknięci proponowanym prawem, lub uważają, że ich głos podniesie poziom debaty. Celem publicznego wysłuchania jest:

• ograniczenie zjawisk korupcyjnych

• dostarczenie ustawodawcy argumentów i opinii wszystkich stron,

• wyważenie sprzecznych interesów obywateli w celu maksymalizowania dobra wspólnego.

Trójstronna komisja ds. społeczno-gospodarczych i wojewódzkie komisje ds. dialogu społecznego: ustawa z 6 lipca 2001 r., Trójstronna komisja jest obligatoryjna, a komisje wojewódzkie - fakultatywne.

Trójstronna komisja stanowi forum dialogu społecznego, prowadzonego dla godzenia interesów pracowników, pracodawców oraz dobra publicznego. Jej celem jest dążenie do osiągnięcia i zachowania pokoju społecznego. Do kompetencji Komisji należy prowadzenie dialogu społecznego w sprawach wynagrodzeń i świadczeń społecznych oraz w innych sprawach społecznych
lub gospodarczych, a także realizacja zadań określonych w odrębnych ustawach.
W skład Komisji wchodzą przedstawiciele strony rządowej, strony pracowników oraz strony pracodawców. Każdej ze stron Komisji przysługuje prawo wniesienia pod obrady Komisji sprawy o dużym znaczeniu społecznym lub gospodarczy, jeśli uzna, że jej rozwiązanie jest istotne dla zachowania pokoju społecznego. Aktualnie charakterystyczna jest marginalizacja Komisji, marginalizacja w ogóle dialogu. A dialog musi być akceptowany jako forma działania, współczesne państwo nie może istnieć bez dialogu, a rozwój państwa jest możliwy, kiedy uczestniczy w nim szeroka liczba podmiotów.

28. Władza sieciowa

Koncepcja Weberowska to typowy model władzy hierarchicznej gdzie istnieje bezpośredni podporządkowania pomiędzy różnymi szczeblami, nadrzędność, wysoki poziom centralizacji.
Struktura sieciowa to konstrukcja stosunków pomiędzy podmiotami publicznymi a prywatnymi na różnych szczeblach struktur organizacyjnych państwa oraz na różnych szczeblach ponad narodowych, a także metoda działań stanowiąca odpowiedź na zmianę trajektorii rozwoju z industrialnej na postindustrialną, w której hierarchia ustępuje miejsca zwiększającej się akceptacji dla odmienności i różnorodności.

Elementy struktury sieciowej:

• współzależność zasobów, których dysponentami są uczestnicy sieci

• zorganizowanie w sieć dwóch lub więcej podmiotów, z których każdy jest wyrazicielem własnych celów

• wertykalne lub horyzontalne kierunki wymiany

• nieograniczony obszar działania

Cechy władzy sieciowej:

• ograniczenie hierarchiczności

• dynamiczność i rozproszony charakter

• deliberacja jako forma działania

• decyzje zapadają w oparciu o porozumienie

• dialog i współpraca z otoczeniem

• zasada pomocniczości
  

---