Raport oddziaływania zakładu unieszkodliwiania odpadów drobiarskich UNIDROB S.A. w Bydgoszczy na środowisko.

1. Opis planowanego przedsięwzięcia:

a) Charakterystyka całego przedsięwzięcia i warunki wykorzystywania terenu w fazie budowy i eksploatacji lub użytkowania

Podstawową działalnością UNIDROB S.A. w Bydgoszczy jest unieszkodliwianie odpadów miękkich i twardych przemysłu drobiarskiego, takich jak:

- miękkie: krew, jelita, wole, przełyki, skrawki skóry, osady z oczyszczania ścieków
- twarde: pierze odpadowe, głowy, łapy, kości.

Głównym kierunkiem zagospodarowania odpadów produkcyjnych jest ich przerób na mączki paszowe (około 70% surowców odpadowych). Z odpadów tych produkuje się bogate w białko mączki mięsno-kostne. Tylko blisko 3% tych odpadów jest wywożone na składowiska.

--> Inwestycja przewiduje utylizację odpadów drobiarskich na dwóch liniach technologicznych:

- linii odpadów mięsno-kostnych o zdolności przerobowej 100 Mg/d,

- linii pierza o zdolności przerobowej 50 Mg/d.[Author:u]

Lokalizacja inwestycji:

Inwestycja będzie zlokalizowana w miejscowości Bydgoszcz. Po wschodniej stronie Zakładu przebiega droga krajowa, za którą są tereny nieużytków. W kierunku północnym od Firmy usytuowane są tereny łąkowe, po pozostałych stronach rozciągają się tereny leśne.

b) Główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych

Na terenie zakładu będą eksploatowane następujące instalacje:

- linia unieszkodliwiająca odpady mięsno-kostne pochodzenia drobiarskiego

- linia unieszkodliwiająca pierze.

Zakład zasilany jest w wodę ze studni nr 1 zlokalizowanej na terenie zakładu. Woda dla potrzeb instalacji pobierana jest w ilości:

- na potrzeby socjalno-bytowe - 0,5 m3/dobę,

- na potrzeby instalacji - 4,5 .3/dobę,

- na potrzeby porządkowe - 0,8 m3/dobę.

c) Przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia

Emitowany na terenie zakładu hałas nie będzie przekraczał norm podanych w Prawie ochrony środowiska. Dopuszczalny poziom hałasu wynosi: 55 [dB] w dzień, a 45 [dB] nocą. Najbliższe tereny zabudowy mieszkaniowej znajdują się w odległości 2,5 km od granicy zakładu.

Emisja zanieczyszczeń powietrza:

Zanieczyszczenie	Maksymalna zmierzona wartość	Wartość dopuszczalna	Jednostka	Przekroczenie dopuszczalnej wartości
Arsen	0,079	0,01	µg/m^3	Przekracza
Benzopiren	0,01	1	µg/m^3	Nie przekracza
Chlorowodór	19,17	25	µg/m^3	Nie przekracza
Ditlenek azotu	184,4	20	µg/m^3	Przekracza
Ditlenek siarki	297,7	15	µg/m^3	Przekracza
Kadm	0,0079	0,01	µg/m^3	Nie przekracza
Opad kadmu	0,006	0,01	µg/m^3	Nie przekracza
Opad ołowiu	0,006	0,1	µg/m^3	Nie przekracza
Pył zawieszony PM10	41,32	30	µg/m^3	Przekracza
Opad pyłu	140,7	200	g/m^2/rok	Nie przekracza
Rtęć	0,016	0,03	µg/m^3	Nie przekracza
Tlenek węgla	169,4	1350	µg/m^3	Nie przekracza
Węgiel elementarny	0,727	8	µg/m^3	Nie przekracza

--> Ścieki technologiczne gromadzone są w osobnym zbiorniku podziemnym o pojemności 7m³. Ścieki bytowe są gromadzone w zbiorniku bezodpływowym o pojemności 4m³. Ścieki porządkowe przechodzą przez separator tłuszczów, a następnie przez sito obrotowe. Zatrzymane zanieczyszczenia stałe, tłuszcze, są zawracane do instalacji. Podczyszczone ścieki porządkowe są gromadzone w zbiorniku o pojemności 7m³. Ze zbiorników ścieki wywożone są wozami asenizacyjnymi do zlewni nieczystości płynnych Miejskiej Oczyszczalni Ścieków.[Author:u]

2. Opis elementów przyrodniczych środowiska objętych zakresem przewidywanego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko, w tym elementów środowiska objętych ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody.

--> Planowane przedsięwzięcie nie będzie negatywnie oddziaływało na tereny przyległe.[Author:u]

3. Opis istniejących w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

--> Nie dotyczy danego raportu.[Author:u]

4. Opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia.

--> Przy braku realizacji przedsięwzięcia, obszar przeznaczony pod zabudowę pozostanie nienaruszony, łącznie z istniejącą, zabudową. Nie zostaną również zmienione elementy krajobrazu, występujące w najbliższej okolicy.[Author:u]

5. Opis analizowanych wariantów z uzasadnieniem wyboru, w tym:

a) wariantu proponowanego przez wnioskodawcę oraz racjonalnego wariantu alternatywnego

Wariant proponowany przez wnioskodawcę obejmuje rozbiórkę istniejących budynków, montaż linii unieszkodliwiającej odpady mięsno-kostne, oraz montaż linii unieszkodliwiającej pierze.

Wariantem alternatywnym może być wykorzystanie istniejących budynków poprzez ich rozbudowę i dostosowanie do wymogów instalacji, --> jednak z uwagi na ich zły stan techniczny, wskazana była budowa nowych pomieszczeń.[Author:u]

b) --> wariantu najkorzystniejszego dla środowiska[Author:u]

Wariant proponowany przez wnioskodawcę. Poprzez utylizację ogranicza się negatywny wpływ na środowisko.

6. Określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko analizowanych wariantów, w tym również w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, a także możliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko.

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) poważna awaria przemysłowa jest to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w zakładzie w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.

Zakład unieszkodliwiania odpadów drobiarskich nie jest uznawany zgodnie z ustawą za zakład, w którym potencjalnie może dojść do poważnej awarii przemysłowej.

--> Ze względu na odległość od granic nie będzie występowało transgraniczne oddziaływanie na środowisko.[Author:u]

7. Uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko, w szczególności na :

a) ludzi, zwierzęta, rośliny, grzyby, siedliska przyrodnicze, wodę i powietrze

Poszczególne rodzaje zanieczyszczeń powietrza np. związki siarki, tlenki azotu, pył mają szkodliwy wpływ na rośliny. Substancje te mogą bezpośrednio niszczyć komórki, zatykać aparaty szparkowe, pokrywać liście nieprzenikalną warstwą, co ogranicza dostęp światła, a co za tym idzie - fotosyntezę. Zwierzęta, spożywając skażone rośliny oraz wdychające zanieczyszczone powietrze, chorują. Odbija się to niekorzystnie na hodowli i chowie zwierząt gospodarczych, a także na losie zwierzyny leśnej i dzikiego ptactwa.

b) powierzchnię ziemi z uwzględnieniem ruchów masowych ziemi, klimat i krajobraz

Nastąpić może zatrucie gleby metalami ciężkimi (rtęć, kadm, arsen, ołów ).

c) dobra materialne

Nie stwierdzono.

d) zabytki i krajobraz kulturowy, objęte istniejącą dokumentacją w szczególności rejestrem lub ewidencją zabytków

Nie stwierdzono.

e) wzajemne oddziaływanie między elementami, o których mowa w p. a-d

Nie stwierdzono (tabela).

+ oddziaływanie

--> - brak oddziaływań[Author:u]

Wzajemne oddziaływanie elementów

Ludzie

Zwierzęta

Rośliny

Grzyby

Siedliska przyrod.

Woda

Powietrze

Powierz. ziemi

Klimat

Krajobraz

Dobra material.

Zabytki

Ludzie

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Zwierzęta

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Rośliny

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Grzyby

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Siedliska Przyrodnicze

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Woda

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Powietrze

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Powierzchnia ziemi

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Klimat

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Krajobraz

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Dobra materialne

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Zabytki

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

8. Opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę oraz opis przewidywanych znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko, obejmujący bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio- i długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływania na środowisko, wynikające z:

a) istnienia przedsięwzięcia

W celu prognozowania zostały wykorzystane metody: ADHOC i MACIERZE.

Metoda AD HOC - Polega na zwoływaniu grup ekspertów, których zadaniem jest wskazanie możliwych potencjalnych oddziaływań środowiskowych rozpatrywanej inwestycji. Przewidują oni rodzaj i wielkość skutków, nadając w stopniu ogólnym kierunek ocenie, podając pole analizy zarówno w sferze oddziaływań, jak i rodzajów obiektów (receptorów).

W wyniku prac grupy ekspertów powstaje jedna ocena, która stanowi wypadkową wszystkich ocen. Obecnie wyróżnia się dwa sposoby grupowego oceniania:

- Metoda Delficka (Delphi)

- Technika Grupy Imiennej (Nominal Group Technique).

Macierze to metody, ale również, w niektórych przypadkach techniki prezentowania informacji. Zaliczane są do metod oceny, gdyż stanowią często efekt wielokryterialnej oceny zjawisk i zawierają zapis ocen cząstkowych wraz z oceną syntetyczną. Klasyczna macierz przyczynowo-skutkowa to macierz Leopolda.

Główka macierzy stanowi zbiór rozważanych działań, bok natomiast tworzony jest z listy kontrolnej środowiska. Każdy element macierzy to ocena wpływu wyróżnionej działalności na dany element środowiska. Macierz Leopolda może być wykorzystana zarówno do identyfikacji, jak i do oceny. Ocenę przedstawia sie w skali 10 punktowej,

gdzie 1 jest wartością najmniejszą, a 10 oznacza największy stopień oddziaływania.

Wyróżnia się również macierze interakcji, które to mają charakter klasycznych macierzy i są szczególnym rodzajem macierzy ocen skutków. Prezentowane w postaci kwadratowej, zawierają ocenę oddziaływania miedzy elementami środowiska. Macierze interakcji dają możliwość określenia wielkości oddziaływania nie bezpośredniego, lecz wtórnego, a również oddziaływań dalszych rzędów.

Skutki	Oddziaływanie na człowieka	Rośliny	Zwierzęta	Powietrze	Klimat	Krajobraz	Gleba
bezpośrednie/ pośrednie	p	b	b	b	p	p	b
wtórne/ skumulowane	w	w	w	w	w	w	w
krótko-/średnio-/długoterminowe	śr.	śr.	śr.	śr.	śr.	dł.	dł.
stałe/ chwilowe	s	s	s	s	s	s	s

b) wykorzystywania zasobów środowiska

Nie będą wykorzystywane zasoby środowiska.

c) emisji

W zakładzie będą emitowane: benzopiren, chlorowodór, kadm, opad kadmu, opad ołowiu, opad pyłu, rtęć, tlenek węgla i węgiel elementarny, które nie przekraczają wartości podanych w normach, a także: arsen, ditlenek azotu, ditlenek siarki, pył zawieszony PM10, które przekraczają normy.

9. Opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru.

- bieżąca konserwacja oraz przegląd instalacji w celu utrzymania jej w dobrym stanie technicznym oraz w celu utrzymania założonej sprawności instalacji

- regularne prowadzenie monitoringu zanieczyszczeń emitowanych do otoczenia

- budowa instalacji z materiałów trwałych i odpornych na korozje,

- eksploatacja urządzeń możliwie najnowszych, najnowocześniejszych.

10. Dla dróg będących przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko

Nie dotyczy danego raportu.

11. Porównanie proponowanej technologii z technologią spełniającą wymagania, o których mowa w art. 143 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska jeśli przedsięwzięcie jest związane z użyciem instalacji.

Zgodnie z art. 143. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska technologia stosowana w nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacjach i urządzeniach powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności:

1) stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń - nie stosuje się

2) efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii - planowana instalacja ma moc 970 kW (zużycie 55kWh/t przerabianego surowca) oraz energia zużywana na cele gospodarczo-bytowe. W celu ograniczenia zużycia energii elektrycznej planuje się eksploatację energooszczędnych żarówek oraz rozsądną gospodarkę energią elektryczną.

3) zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw - instalacja nie wymaga stosowania żadnych surowców stałych czy też paliw. Do działania instalacji potrzebna jest energia elektryczna w ilości 55kWh/t przerabianego surowca oraz woda w ilości 4,5 m³/dobę oraz na pozostałe potrzeby, w tym: socjalno-bytowe 0,5 m³/dobę i potrzeby porządkowe 0,8 m³/dobę.

4) stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość odzysku powstających odpadów - planowane przedsięwzięcie zaliczane jest do technologii mało odpadowych.

5) rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji - zostały przedstawione w punkcie 1 podpunkt c.

6) wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowane w skali przemysłowej - planowana instalacja jest jedną z najnowocześniejszych, najefektywniejszych i wytwarzających możliwie mało odpadów. Jest z powodzeniem stosowana na skalę przemysłową.

7) postęp naukowo-techniczny - planowane rozwiązanie jest bezpieczniejsze dla środowiska i efektywniejsze niż będące dla niego alternatywą zakopywanie odpadów drobiarskich.

12. Wskazanie, czy dla planowanego przedsięwzięcia konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska.

W rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska dla planowanego przedsięwzięcia nie jest konieczne ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania .

13. Przedstawienie zagadnień w formie graficznej.

Nie dotyczy danego raportu.

14. Przedstawienie zagadnień w formie kartograficznej

Nie dotyczy danego raportu.

15. Analiza możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem.

Prawdopodobny ze względu na charakter unieszkodliwianych odpadów, jednak nieuzasadniony z uwagi na dużą odległość od osiedli mieszkalnych (najbliższe w odległości 2,5 km) oraz stosowanie technologii małoodpadowych i bezodorowych.

16. Przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji lub użytkowania, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru.

W najbliższym otoczeniu planowanego przedsięwzięcia nie ma obszarów objętych programem Natura 2000 czy też zaproponowanych do włączenia do tego programu. Na etapie budowy zakładu nie planuje się prowadzenia monitoringu. Monitoring prowadzony w trakcie eksploatacji instalacji będzie obejmował systematyczny pomiar ilości substancji emitowanych do środowiska oraz pomiar poziomu hałasu emitowanego z terenu zakładu, a także odpady powstające w wyniku pracy zakładu.

17. Wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, jakie napotkano opracowując raport.

Dla planowanego przedsięwzięcia nie została jeszcze opracowana najlepsza dostępna technika (BAT).

18. Streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie, w odniesieniu do każdego elementu raportu.

Niniejszy raport przedstawia ocenę oddziaływania budowy oraz eksploatacji zakładu unieszkodliwiania odpadów drobiarskich UNIDROB S.A. w Bydgoszczy. Zawiera on charakterystykę całego przedsięwzięcia w fazie budowy i eksploatacji, wymienia cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych oraz podaje przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia. Oceniono, iż planowane przedsięwzięcie nie będzie negatywnie oddziaływało na tereny przyległe oraz na zabytki chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

W raporcie poddano analizie wariant podany przez wnioskodawcę (wraz z uzasadnieniem), wariant alternatywny oraz wariant zerowy, wybrano najlepszy wariant i uzasadniono wybór.

Przedstawione zostały narzędzia wykorzystane do oceny oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko oraz opisano przewidywane znaczące oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko.

Przewidziane zostały działania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru. Porównano proponowaną technologię z technologią spełniającą wymagania, o których mowa w art. 143 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. i wykazano, iż spełnia ona wymagania art. 143 ww. ustawy.

Ustalono, że dla planowanego przedsięwzięcia nie jest konieczne ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.

Przeanalizowano możliwość wystąpienia i charakter ewentualnych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem.

Zaproponowano monitoring oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji lub użytkowania, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru.

Wskazano trudności wynikające z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, jakie napotkano opracowując raport.

Raport zawiera ponadto streszczenie w języku niespecjalistycznym, listę osób sporządzających raport, źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzenia raportu.

Ustalono, iż przedsięwzięcie nie jest związane z użyciem instalacji objętej obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego i nie wymaga porównania proponowanej techniki z najlepszą dostępną techniką.

19. Nazwisko osoby lub osób sporządzających raport

20. Źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzenia raportu.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. Nr 25 poz. 150 z 2008 r. z późn. zm.),

Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo Ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100 poz. 1085 z późn. zm.),

Ustawa z 18 maja 2005 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 113, poz. 954 z późn. zm.),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 z późn. zm.),

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055),

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 260, poz. 2181, z późn. zm.),

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826).

21. Porównanie proponowanej techniki z najlepszą dostępną techniką - jeśli przedsięwzięcie jest związane z użyciem instalacji objętej obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego.

Nie dotyczy danego raportu.

12

Po pierwsze: Na czym polega unieszkodliwianie w tym Zakładzie?

Po drugie: Na końcu ustawy o odpadach jest wykaz typów unieszkodliwiania. Który to typ?

Obliczenia zapotrzebowania na wodę oraz ilości wytwarzanych ścieków i wód opadowych.

Znaleźć najbliżej położone takie obszary i określić ich odległość od granicy Zakładu. Na tej podstawie oszacować wpływ Zakładu na te obszary.

Jak wyżej.

W tym punkcie potrzebna jest tabela oddziaływania na poszczególne elementy środowiska, na podstawie wyników której można oszacować wpływ niepodejmowania inwestycji na środowisko. Jeżeli nie tabela (jest to najłatwiejsze) to dokładny opis oddziaływania na poszczególne elementy

W tym punkcie tylko opis wariantów. Ocena nie w tym punkcie.

Który wariant jest najkorzystniejszy to też nie w tym punkcie, bo powinno to wynikac z przeprowadzonych analiz.

Jest o poważnej awarii przemysłowej, jest o transgraniczny oddziaływaniu ale brakuje analizy wariantów.

Tutaj powinny być tabele takie jak w punkcie 7. Takie tabele w sumie muszą być trzy: jedna w punkcie dotyczącym niepodejmowania inwestycji oraz dwie w niniejszym punkcie, po jednej dla każdego rozważanego wariantu.

Nie zgodzę się, że nie ma żadnych oddziaływań. Gdybyście napisali jaki proces unieszkodliwiania jest prowadzony może podpowiedziałbym coś więcej, a tak do głowy przychodzi mi tylko kilka rzeczy: oddziaływanie na zdrowie człowieka (emisje substancji złowonnych, pyłów i innych substancji do powietrza), na rośliny i zwierzęta (pośrednie, bo najpierw pyły i substancje do powietrza), klimat (jak poprzednie), na glebe (zmiana sposobu wykorzystania powierzchni poprzez budowę nowych budynków, utwardzenie powierzchni, itp.)

---