PLATON 427-347

• Jest uczniem Sokratesa, żyje w złotym wieku Grecji, wiele wybitnych postaci w tym czasie

• Zakłada szkołę „Akademię” - typowa ówczesna szkoła, gdzie wokół mistrza pojawiają się uczniowie, mieszkają razem z mistrzem, to pewien sposób życia, nie tylko przekazywanie poglądów, ale też system etyczny (Cała filozofia to dopiski do Platona)

• „Dialogi” Platona - pisze swoje dzieła w formie dialogów 4-5 postaci i w ten sposób przedstawia swoją doktrynę, są trudniejsze doktrynalne lub łatwiejsze („Uczta”), jedynie obrona Sokratesa nie jest dialogiem

• MYŚL: I składnik metafizyczno- dialektyczny (Platon jest gł. Metafizykiem)

• MYŚL II składnik etyczno- religijno- ascetyczny

• MYŚL III składnik polityczny

• Metafizyka powstała po Arystotelesie, gdy jego uczniowie porządkowali jego prace, część dot. Ciał rzeczy nazwali fizyką, wnętrza ciał - biologią, zachowań - etyką, a te które do niczego nie pasowały nazwali Meta

Składnik metafizyczno- dialektyczny

DRUGIE ŻEGLOWANIE

• Platon używa tego terminu nie wyjaśniając go do końca, wzięte z języka marynarzy „pierwsze żeglowanie” - czyli płynięcie przy pomocy rozstawionych żagli, II żeglowanie- płynięcie z wiosłami - które wymaga ludzkiego wysiłku, czyli u Pl. Znaczne zaangażowanie intelektu w celu zrozumienia rzeczywistości (poznanie nawet bez wiatru)

• 1-sze żeglowanie - filozofia jońska - przed sokratejska, oparte na zmysłach, poznaniu zmysłowym,

• 2-e żeglowanie - to, co chce uprawiać Platon, oparte na intelekcie, który odkrywa świat INTELLEGIBILNY - dostępny tylko dla rozumu (świat złożony z : zasad, idei, duszy i materii)

TEORIA IDEI

• Jest tym, co stanowi specyficzny przedmiot myśli (myśl dociera do idei)

• Jest tym do czego myśl zwraca się w sposób czysty, czyli poza zmysłowy, bez czego myśl nie byłaby myślą (gdyby nie było idei, to myśl nie byłaby sobą, myślałaby o czym innym)

• Eidos od czas widzieć, wskazuje na istotę czysto duchową - widzi intelektem

• Mówienie o ideach było mówienie o tym co się widzi, ale w sposób wewnętrzny - „oko duszy”, „oko umysłu” (kultura Greków to kultura widzenia- mają wielie domy, sztukę, teatr, hebrajska- słuchania)

CECHY IDEI

• INTELLIGIBILNOŚĆ - jest do uchwycenia tylko przez intelekt, zmysły nie mogą dotrzeć do świata idei

• BEZCIELESNOŚĆ - należy do innego wymiaru niż świat zmysłowy, nie daje się uchwycić zmysłami

• BYTOWANIE w sensie pełnym- istnieją rzeczywiście niezależnie od niczego, nie są chwilowe, były i będą

• NIEZMIENNOŚĆ - nie zmienia się w inną ideę, zostaje taka sama, inaczej stałaby się inną ideą i nie wyrażałaby tego, co wyraża, np. idea piękna, wiele z niej czerpie, ale jej nie wyczerpują, nie mogą zostać zniszczone nie przetrwać

• SAMOISTNOŚĆ - istnieje sama przez siebie, jest odwieczna, nikt jej nie stworzył, nawet Demiurg, zależy od świata idei

• JEDNOŚĆ - jedna idea jednoczy w sobie wiele przedmiotów, te przedmioty w niej partycypują

KRÓLESTWO IDEI INTELIGIBILNE - dostępne tylko dla intelektu

1. Inteligibilny idea człowieka

2. zmysłowy - wszystko, co jest na świecie podchodzi pod jakąś ideę (przez poznanie intelektu poznajemy 1.

idea nie ma cielesności, to co pod nią podchodzi ma ciało

idea ma wszystkie cechy, przedmioty maja poszczególne cechy

idea nie zmienia się (zwierze nie stanie się rośliną

idea istnieje- rzeczy są stworzone

RELACJE MIĘDZY IDEAMI A ŚWIATEM ZMYSŁOWYM

• Mimesis - naśladownictwo - byty ze świata zmysłowego naśladują ideę, ale nigdy do niej nie dotrą

• Methesis - partycypacja, współuczestnictwo - to co zmysłowe uczestniczy w idei (każdy człowiek uczestniczy w człowieczeństwie)

• Koinonia - wspólnota - wiele bytów ma wspólnotę z ideą, której przypadają widząc stół myślę o idei stołu

• Parousia - obecność - idea jest obecna w bytach zmysłowych, ale w nich się nie wyczerpuje

• Relacje pomiędzy ideami a rzeczami zostały powiązane przez boski intelekt. Relacje te muszą mieć pośrednika, jest nią zasada. Tą zasada jest Demiurg - rzemieślnik, Bóg pojmowany na sposób filozoficzny

TEORIA ZASAD

• Oprócz idei istnieją zasady, jest wiele idei, a filozof próbuje je usystematyzować

• W świecie inteligibilnym są zasady i jest ich mniej niż idei

• Pierwsze i najważniejsze zasady to wielkość bytów:

• Jedno - (nie pojedyncze i nie jedność), bycie jednym samym w sobie, zasada określona, nie miałoby mocy twórczej bez Diady

• Diada - jest źródłem wielkości bytów, pojmowana jako dwoistość wielkie, małe, słodkie- gorzkie

• Z działania Jednego na Diadę powstaje wielkość idei

• DEMIURG -Nazwa własnego Absolutu

• Boski umysł- gdy Pl. Myśli o Bogu, myśli o umyśle, bo aby uchwycić idee trzeba żyć umysłem. Świat intelegibilny i zmysłowy może powiązać tylko Boski Intelekt, bo człowiek tego nie potrafi, Bóg poznaje bardziej doskonale niż człowiek, Jest odpowiedzialny za stworzenie świata

REKONSTRUKCJA KOSMOLOGII z „Timajosa”

• Byty inteligibilne istnieją zawsze (są pierwsze), nie powstają, nie zmieniają się, trwają w tych samych warunkach, są poznawalne intelektualnie

• Świat zmysłowy jest radykalnie odmienny od świata idei (zmienia się, staje się, poznaje się go za pomocą zmysłów), to co się zmienia nigdy nie jest prawdziwym bytem

• To co się staje i zmienia, wymaga przyczyny, która sprawia, ze byty zaczynają istnieć - jest nią Demiurg

• Byty zmysłowe powstają, gdy Demiurg wpatruje się ideę i na ich podstawie tworzy byty zmysłowe, powiela je w świecie doczesnym

• Idee są bytami doskonałymi, nawet Demiurg nie potrafi oddać ich całkowicie

• Demiurg posługuje się liczbami

DEMIURG	BÓG
stoi poniżej idei, nie stworzył ich, przebywa w świecie idei, zależny od nich	nie jest poniżej niczego, nie jest zależny od niczego
stwarza świat odczytując go ze świata idei	stworzył świat taki, jaki widzieć chciał
Tworzy z czegoś: z wiecznej materii, która nie ma postaci, tą postać nadaje jej Demiurg	Ex nihil- z niczego, Bóg stwarza coś z niczego, Bóg stwarza, ja tworzę, Bóg stwarza dusze, czyni
Demiurg tworzy patrząc na idee posługując się proporcjami matematycznymi, tworzy swiat harmonijny bez chaosu	Jest wieczny

IDEA DOBRA

• Najważniejsza idea Dobra u Platona- wszystkie idee są dobre, ale żadna z nich nie wykorzystuje dobra, stąd istnieje też idea danego dobra- porównuje się ją do Słońca, bo nie tylko oświeca rzeczy, ale też umożliwia im życie, rozwijanie i rośnięcie

• Bóg nie jest równy idei dobra, bo nie jest rzeczą

POZNANIE - ANAMNEZA - przypominanie, wspominanie

• Patrząc na dany przedmiot przypominamy sonie, że dany przedmiot jest w relacji z ideą, chociaż nigdy go wcześniej nie widziałam, to podchodzi mi pod znana ideę (stół to stół), przypominamy sobie ideę i podciągamy pod nią przedmioty

• Stopnie poznania: DOKSA- poznanie przez zmysły EPISTEME- poznanie oparte na intelekcie

II składnik etyczno- religijno- ascetyczny - dot. głównie duszy, bo jedynie człowiek ma ją rozumną

DZIEJE DUSZY

• Dusza ogólnie ma za zadanie kontemplować ideę (zadanie od Dem.) Pl. Posługuje się by to wyjaśnić mitem

• Dusza człowieka przypomina rydwan, który krąży po świecie inteligibilnym, w nim woźnica (rozum), i 2 konie pożądliwość (zły) i popędliwość (pragnienie, chęć - dobry)

• Woźnica ma kłopot by okiełznać 2 konie- jeden jest narowisty, drugi spokojny, więc musi umieć prowadzić je dobrze, aby szły równo, czasem jednak nie jest w stanie zapanować, gdy jeden z nich się wyrwie z orszaku (przestaje kontemplować ideę, a więc traci powołanie) traci kontakt z ideami i za karę zsyłana jest na Ziemię

• Platon odwołuje się do mitów, bo chce wyjaśnić bardzo trudny problem posługując się symbolami, które są niewyczerpywalne i są zrozumiałe dla wielu, bo wtedy znano mity

• Dusze są stworzone przez Demiurga, mają niższy status od idei, są tworzone na obraz idei, są umiejscowione w świecie inteligibilnym, bo dusza jest intelektem jest rozumna

• Pierwotnie dusze były w świecie idei, powołane i przeznaczone przez D. do kontemplowania idei i ich poznania

• 
  Dusza ma 3 cnoty: mądrość, stałość, umiarkowanie, które wiążą się ze sobą: np. umiarkowanie prowadzi do mądrości, a stałość to dążenie do kontemplowania idei, jest nieśmiertelna, ma początek nie ma końca

REINKARNACJA

• Demiurg raz stworzył dusze i jest ich skończona ilość, a więc muszą się wielokrotnie wcielać, bo ludzi się rodzi coraz więcej - powód reinkarnacji

• Dusza zostaje strącona na Ziemię, do ciała, aby odpokutować, ciało więzi duszę w świecie zmysłowym, dusza chce się wyrwać, robi wszystko, by po śmierci wrócić do świata idei, wróci tylko wtedy, gdy będzie zyła dobrze, nie podda się pożądaniu, światu cielesnemu, będzie żyć w cnocie. Gdy będzie żyła w hańbie, nie wróci do świata idei, ale w inne ciało, a gdy postępuje bardzo źle to w ciało zwierzęcia

CIAŁO U PLATONA = Więzienie duszy, kara za grzech, który dusza zaciągnęła ogranicza duszę, tęskni ona za królestwem idei, daje jej możliwości powrotu, deprymuje wartość ciała, ciało jest czasowe

POZNANIE = dokonuje się przez duszę w królestwie idei, na ziemi poznanie to przypominanie sobie idei przedmiotu (ANAMNEZA) - ona też powoduje tęsknotę za ideami

DOWODY NA NIEŚMIERTELNOŚĆ DUSZY

• Dowód o charakterze fizycznym

• Dowód z możliwości poznania - dusza jest zdolna do poznania idei (niezmiennych, wiecznych), aby mogła je poznać, musi mieć pokrewną naturę, niezmienną i wieczną, bo podobne poznaje podobne

• Dowód ze strukturalnych cech idei - idee są sobie przeciwne, nie mogą się łączyć, nie mogą występować razem, w jednym przedmiocie, bo wykluczają się nawzajem, ale mogą się wypierać (ciepło- zimno)

• Dusza jest rozumiana jako idea życia, odbija się w niej idea życia, przeciwna jej jest idea śmierć, skoro nie mogą być razem to dusza jest nieśmiertelna

• Dowód z „Państwa” - zło polega na tym, że niszczy i psuje, dobro daje korzyści, każda rzecz ma w sobie zło i może być przez nie zniszczona, Dusza może mieć pewne zło, które może się ujawnić (ludzie nikczemni), zło moralne nie zabije duszy, żadna wada moralna nie jest w stanie zniszczyć duszy, Nieśmiertelność duszy związana ze światem idei, idee są nie do pojęcia, trzeba wieczność by je skminić

ASCETYCZNA MORALNOŚĆ

DUALIZM ANTROPOLOGICZNY i OCZYSZCZENIE DUSZY

• wyszczególnia się w człowieku 2 substancje - duchowny i materialny- dusza i ciało, dokonuje się opisów elementów na podstawie różnic, Dusza i ciało różnią się, trudno to połazić (choć to połączenie istnieje)

• U Platona przewaga duszy, a ciało to to złe, dusza strącona miała wrócić do świata idei

• Założenia teoretyczne - dualizm drugiego żeglowania i religijny orfizm (maja na celu uwolnienie duszy - obrzędy), konsekwencje praktyczne: ucieczka od świata, od ciała, których celem jest doskonałość duszy

• Dusza idzie inną droga niż ciało, ma poznawać, zdobywać wiedzę, im więcej czasu poświęci na poznawanie tym szybciej wróci do świata idei, bo to ziemskie nie jest doskonałe = nawrócenie moralne

• IDEA DOBRA - wszystkie rzeczy są dobre tylko w innym stopniu, jest to idea powszechna, dusza strącona musi przypomnieć sonie naczelną ideę - dobra, która odpowiada za dobro świata inteligibilnego, Demiurg też od niej jest uzależniony

Skala wartości wg Platona

1. wartości religijne - świat Bogów ponad wszystkim

2. Duchowe - związane z duszą

3. Witalne - związane z życiem, ciałem, podtrzymywaniem życia

4. Zewnętrzne - majątek, sława, poważanie

POLITYCZNA MYŚL PLATONA

WAGA I ZNACZENIE POLITYKI - polityka była dominującą namiętnością Platona, nigdy nie był czynnym politykiem, bo wkurzała go zgraja tępaków co rządzi i korupcja, chciał dorosnąć stać się panem samego siebie, polityka jest szczytem zaangażowania społecznego, ciosem był wyrok na Sokratesa

PLATOŃSKA I WSPÓŁZESNA KONCEPCJA POLITYKI - polityka to jedyna droga do osiągnięcia idei dobra i sprawiedliwości, filozofia stara się o człowieka i o duszę, a polityka dbając o człowieka, też o nią dba, dlatego dobra polityka dba o duszę a nie o dobra materialne, teraz jest na odwrót

POLITEA - PAŃSTWO DOSKONAŁE

• Platon przedstawia ideał państwa, ale nie jako projekt do wprowadzenia, tylko projekt doskonały

• Składa się z 3 grup społecznych

• Władcy, filozofowie - warstwa rządząca, oparta na rozumie

• Wojownicy - opiera się na popędliwości

• Stan żywicieli - oparty na pożądliwości - produkcja i usługiwanie wyższym

• Nie da się przejść do innego stanu, najwięcej jest żywicieli, najmniej rządzących, to podział kastowy o wszystkim decyduje urodzenie i wychowanie

• Opiera się na cnotach kardynalnych, cała wspólnota powinna realizować te cnoty (mądrość - władcy, męstwo - wojownicy, umiarkowanie - dla żywicieli - daje uporządkowanie i zdyscyplinowanie, sprawiedliwość przenika relacje między kastami)

• Życie najwyższych sfer - wspólnota - rządzący i wojownicy żyją we wspólnocie, wszystko wspólne, dobra materialne, dzieci, żony, aby dobrze rządzić, trzeba pozbyć się pożądliwości, przywiązania do rzeczy materialnych, nie mieć nic własnego nawet rodziny,

• dopuszcza kobiety do władzy - pogląd rewolucyjny, dziecko urodzone z kiepskiego ojca należy zabić, dzieci ma być dużo a rodzice dobrze obrani, dzieci mają być odbierane matkom, bo państwo wychowuje dzieci, a kobiety służą państwu (tragizm idealnego państwa)

• filozof- ten, który poznaje dobro, powinien rządzić, bo wie, co jest dobre

• 
  nikt nie musi rządzić ale jak to robi to musi się poświęcić, interes państwa jest nadrzędny

---