Najczęściej spotykane w obrocie osoby prawne :

• Spółki Akcyjne - wymienione są jako pierwsze ze względu na rangę a nie na ilość, osobowość prawną zyskują w momencie wpisu do rejestru ( przed wpisaniem do rejestru żadne osoby prawne nie istnieją ),

• Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,

• Przedsiębiorstwa państwowe,

• Spółdzielnie,

• Fundacje,

• Stowarzyszenia,

• Partie Polityczne,

• Kościelne osoby prawne np. kuria ( osobowość prawna jest przyznawana na podstawie przepisów kościelnych ).

Ułomna osoba prawna ( lub niezupełna osoba prawna ) - podmiot stosunku cywilnoprawnego, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, lecz posiadająca na mocy ustawy zdolność prawną. Ułomnymi osobami prawnymi w prawie polskim są :

• spółka jawna,

• spółka partnerska,

• spółka komandytowa,

• spółka komandytowo-akcyjna.

Ułomna osoba prawna może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania mocą swojego działania, może także pozywać i być pozywaną. Członkowie takiej jednostki organizacyjnej co do zasady ponoszą za jej zobowiązania odpowiedzialność subsydiarną, tj. powstającą z chwilą jej niewypłacalności.

Częstym błędem jest włączanie do katalogu ułomnych osób prawnych spółki cywilnej ( która w istocie jest umową cywilnoprawną ), chociaż Kodeks pracy zezwala takiej spółce na zawieranie stosunku pracy w charakterze pracodawcy, a Kodeks postępowania cywilnego przyznaje jej zdolność sądową w sprawach z zakresu Prawa pracy.

PRZEDSIĘBIORCA - definicję „Przedsiębiorcy” zawierają różne ustawy m. in. : ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, przepisy prawa podatkowego i Kodeks Cywilny.

Przedsiębiorcą (według Kodeksu Cywilnego) - jest osoba fizyczna lub prawna względnie jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej do której jednaj z mocy analogi stosuje się przepisy o osobach prawnych, która we własnym imieniu (i na własny rachunek) prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową ( np. adwokata lub lekarza ).

( ta definicja nie jest zgodna z prawem podatkowym )

Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, ale jej wspólnicy!!!

Mienie w prawie cywilnym oznacza własność i inne prawa majątkowe - aktywa majątkowe (art. 44 KC). Mienie obejmuje wszystkie prawa podmiotowe majątkowe - aktywa. Pasywa czyli długi nie wchodzą do majątku, ale ciążą na nim. Każdy podmiot ma w zasadzie jeden majątek

Prawo dzielimy :

• majątkowe - wycena może nastąpić w pieniądzu substratu,

• niemajątkowe - np. wartość firmy ( goodwill ).

Krzywda wymaga odszkodowania tylko w przypadkach wymienionych w ustawach.

Rzeczą są materialne twory przyrody występujące w stanie wolnym lub przetworzonym na tyle wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny aby w obrocie cywilno - prawnym ( gospodarczym ) mogły występować jako dobra samoistne.

Rzeczy dzielimy na 2 kategorie :

• ruchomości ( wszystkie inne rzeczy oprócz nieruchomości )

• nieruchomości - to są części powierzchni ziemskiej mające prawnie uregulowane granice co sprawia, że mogą być przedmiotem własności wpisanym do księgi wieczystej. Dzielimy je na :

• nieruchomości gruntowe ( grunt ) to część powierzchni ziemi, która stanowi odrębny przedmiot własności (art. 46 KC). Grunt jest rodzajem nieruchomości i zarazem rzeczą w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 48 KC, budynki, części budynków i inne urządzenia trwale związane z gruntem oraz zasiane lub zasadzone na nim rośliny są częściami składowymi gruntu ( superficies solo cedit ), chyba że stosuje się do nich przepisy o nieruchomościach budynkowych lub odrębnej własności lokali.

• nieruchomości budynkowe : to trwale związany z gruntem budynek, który na podstawie przepisów szczególnych nie stanowi części składowej nieruchomości gruntowej, lecz jest odrębnym od gruntu przedmiotem własności. Może powstać gdy użytkownik wieczysty wybuduje budynek na gruncie oddanym mu w użytkowanie wieczyste albo gdy użytkownik wieczysty nabędzie budynek przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.

• nieruchomości lokalowe to wydzielona część budynku służąca na cele mieszkaniowe lub inne (np. usługowe, produkcyjne, handlowe oraz użytkowe np garaże). W skład lokalu mogą wchodzić pomieszczenia, izby (np. pokoje).Samodzielny lokal może stanowić przedmiot odrębnej własności - nieruchomość lokalowa.Przepisy prawa budowlanego i innych dziedzin prawa (sanitarnego, przeciwpożarowego, medycznego) ustanawiają dodatkowe wymogi związane z samym powstaniem lokalu, jak i możliwością wykorzystania danego lokalu na oznaczone cele.

Zasadą jest, że : zabudowa przypada gruntowi.

Wszystko co jest trwale związane z gruntem jest przedmiotem właściciela gruntu.

Księgi wieczyste - jest to specjalny rodzaj rejestru, który przedstawia stan prawny nieruchomości, czyli pozwala autorytatywnie ustalić, komu i jakie przysługują prawa do danej nieruchomości. Instytucja ksiąg wieczystych jest wspólna dla rodziny kontynentalnych systemów prawnych, choć oczywiście ustrój ksiąg wieczystych w poszczególnych krajach znacząco się różni.

Dane wpisywane do księgi wieczystej dzieli się tradycyjnie według działów, w których są wpisywane. Księga wieczysta składa się z 4 działów (w rzeczywistości z pięciu, bo dział pierwszy dzieli się na dwa), w których wpisuje się:

1. dział I:

1. dział I-O "Oznaczenie nieruchomości" - dane pochodzące z ewidencji gruntów, pozwalające na dokładne oznaczenie nieruchomości,

2. dział I-Sp "Spis praw związanych z własnością" - ewentualne prawa związane z prawem własności wpisanej nieruchomości,

2. dział II - oznaczenie właściciela (właścicieli) lub użytkownika wieczystego,

3. dział III - ograniczone prawa rzeczowe (z wyjątkiem hipotek), ograniczenia w rozporządzaniu nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym oraz prawa osobiste i roszczenia ciążące na nieruchomości (z wyjątkiem roszczeń dotyczących hipotek),

4. dział IV - hipoteki, z dokładnym określeniem wysokości, waluty, zakresu, rodzaju, pierwszeństwa i ewentualnych innych cech hipoteki.

Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych - swoisty aspekt mocy prawnej ksiąg wieczystych polegający na tym, że osoba dokonująca czynności prawnej o skutkach rozporządzających ( np. zawierająca umowę kupna ) z osobą uprawnioną według treści księgi wieczystej (czyli wpisaną do księgi jako właściciel, wieczysty użytkownik lub inny uprawniony) nabywa własność lub inne prawo rzeczowe, choćby stan prawny ujawniony w księdze wieczystej nie był zgodny z rzeczywistym stanem prawnym ( właścicielem był w rzeczywistości kto inny ). Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych uregulowana jest w ustawie z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece ( jedn. tekst Dz.U. z 2001r. Nr 124, poz. 1361 ze zm. ). Nabywca, który w dobrej wierze nabył nieruchomość od osoby uprawnionej wedle treści księgi wieczystej, może skutecznie domagać się wydania rzeczy od właściciela, który nie jest ujawniony w księdze (właściciel nieujawniony zostaje pozbawiony własności). Co za tym idzie, rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych stanowi odstępstwo od zasady, że nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw aniżeli sam posiada.

• Zasady ksiąg wieczystych

Instytucją ksiąg wieczystych rządzi kilka zasad. Najważniejsze z nich to:

• jawność formalna - każdy może w obecności pracownika sądu zapoznać się z treścią księgi wieczystej, w związku z czym nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej ani wniosków, o których uczyniono w niej wzmiankę; zasada nie rozciąga się jednak na akta księgi, które przeglądać może jedynie osoba mająca interes prawny oraz notariusz,

• domniemanie zgodności ze stanem prawnym - domniemywa się (tzn. przyjmuje za pewne, jeżeli nie zostanie udowodnione co innego), że stan prawny ujawniony w księdze wieczystej jest zgodny z rzeczywistością (tzn. że prawa wpisane istnieją, a wykreślone nie istnieją); niezgodność treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym może być usunięta jedynie w drodze odpowiedniego procesu cywilnego,

• rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych - w razie niezgodności między stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według księgi wieczystej nabył własność lub inne prawo rzeczowe (w pewnym uproszczeniu: kupując nieruchomość od osoby wpisanej w księdze wieczystej jako właściciel stajemy się jej właścicielem, nawet jeśli osoba ta w rzeczywistości właścicielem nie była; jest to wyjątek od zasady, że nikt nie może udzielić więcej praw, niż sam ma - nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet),

• pierwszeństwo praw wpisanych - ograniczone prawa rzeczowe wpisane do księgi wieczystej mają pierwszeństwo przed takimi prawami nie wpisanymi do księgi.

Rzecz ruchoma może mieć części składowe ( nie może być bez odłączona, gdyż w przypadku odłączenia nastąpi istotna zmiana substancji lub wartości rzeczy lub części odłączanej ).

Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez zmiany istoty całej rzeczy lub bez zmiany części składowej. Część składowa nie może być odrębnym przedmiotem czynności prawnej i praw.

Przynależności - zgodnie z definicją ustawową zawartą w Kodeksie Cywilnym, przynależnościami są rzeczy ruchome ( samoistne, nie będące elementami innych rzeczy ) potrzebne do korzystania z innej rzeczy ( rzeczy głównej ) zgodnie z jej przeznaczeniem i pozostające z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi ( np. kluczyki do samochodu; są rzeczą ruchomą i są związane z samochodem w ten sposób, że pozwalają do niego wejść i uruchomić silnik, a tym samym umożliwiają korzystanie z niego zgodnie z przeznaczeniem ). Przez pozbawienie przynależności faktycznego związku z rzeczą główną przynależność nie traci swego charakteru ( kluczyki nie przestaną być przynależnością samochodu jeśli wyjmiemy je z zamka lub stacyjki i schowamy je do szuflady w biurku ).

Przynależnością nie może być rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej. Jedna rzecz główna może mieć kilka przynależności, ale jedna przynależność nie może mieć wielu rzeczy głównych. Możliwy jest tzw. kilkustopniowy związek przynależności ( a polega on na tym, że przynależność może być rzeczą główną dla innych przynależności ).

Czynność prawna, której przedmiotem jest rzecz główna, odnosi skutki także względem przynależności ( chyba że inaczej stanowi przepis szczególny lub treść czynności prawnej ). Oznacza to tyle, że rzeczy główne uczestniczą w obrocie prawnym razem ze swymi przynależnościami.

Elementy prawa i procedury cywilnej - dr Wiktor Serda

wykład 3 w dniu 05.04.2008r.

Strona 4

---