Zakład Doskonalenia Zawodowego w Płocku

„Szkoła nowych możliwości”

Techniki wytwarzania z materiałoznawstwa.

Ogólna budowa i przeznaczenie tokarek.

Napisała: Sprawdził:

Jędrzejak Katarzyna Andrzej Jakubiak

Semestr 1B

Obrabiarki to maszyny dużej mocy służące do nadawania określonego kształtu przedmiotom wykonanym z metalu, drewna i innych materiałów. Pierwsza historycznie udokumentowaną obrabiarką była tokarka, która była prawdopodobnie używana w Mykenach 1200 lat p.n.e. Do Egiptu dotarły one około 200 roku p.n.e. W jednym z wczesnych rozwiązań tokarki, naciskając nogą na pedał, wprawiono kawałek drewna w szybki ruch obrotowy. Do kawałka przykładano dłuto, skrawając go, by nadać mu cylindryczny kształt. Jako że materiał poddawany obróbce obracał się, proces ten nazwano toczeniem. W średniowieczu wprowadzano obrabiarki napędzane siłą wody. Typowa współczesna obrabiarka jest napędzana jednym bądź kilkoma silnikami elektrycznymi i nierzadko sterowana za pomocą komputera.

Podstawowy rodzaj tokarki to tokarka kołowa. Jest używana do toczenia elementów cylindrycznych oraz cięcia trzpieni śrub. Przedmiot obrabiany jest szybko obracany w płaszczyźnie poziomej, podczas gdy nóż jest przykładany doń przez mechanizm posuwowy. Z prawej strony typowej tokarki kołowej znajduje się tak zwany wrzeciennik. Ta część urządzenia zawiera przekładnie transmitujące napęd z silnika elektrycznego na uchwyt obrotowy, w którym umocowany jest umocowany jest obrabiany element. Z drugiej strony mamy regulowany konik tokarski. Zwykle umocowany jest doń stożkowy kieł, który podtrzymuje drugi koniec toczonej części. Nóż jest zamocowany w podstawce noża. Ta zamontowana jest w wózku poruszającym się wzdłuż prowadnic w łożu obrabiarki. Wózek może być posuwany ręcznie lub połączony z obracaną śrubą pociągową, która zapewni bardziej precyzyjne ustawienie noża i przesuwanie go wzdłuż materiału ze stałą prędkością.

Tokarka kołowa oraz jej podstawowe noże i techniki skrawania:

1. toczenie wzdłużne

2. uchwyt narzędziowy wraz z nożem

3. toczenie gwintu, prędkość obrotowa tokarki i ruch noża determinują skok gwintu

4. planowanie, wycinanie płaskiej powierzchni na końcu obrabianego elementu

5. wytyczanie, nóż znajduje się wewnątrz wirującego materiału, więc jest obrabiana jest powierzchnia wewnętrzna

6. odcinanie obrobionego elementu od nie obrobionego pręta

Skrzynka prędkości służy do otrzymania różnych prędkości obrotowych, standardowa ilość biegów tokarki wynosi 14. W skrzynkach tych regulacja odbywa się w stopień skokowy. Według ciągu geometrycznego o ilorazie γ1,25 - 1,4.

Wrzeciennik jest to zespół obrabiarki, w którym ułożyskowane jest wrzeciono. Zwykle we wrzecienniku umieszczone są również przekładnie do zmiany prędkości obrotowej wrzeciona oraz mechanizmy do przełączania prędkości (wodziki lub widełki). Wrzeciono jest to element obrabiarki w kształcie wału, przeważnie z otworem poosiowym służącym do zamocowania obrabianego przedmiotu lub narzędzia.

Elementem wiążącym wszystkie zespoły tokarki jest łoże. Jest to skomplikowany odlew żeliwny o konstrukcji zapewniającej dużą sztywność. Żeliwo posiada zdolność tłumienia drgań.

Prowadnice zewnętrzne łoża służą do prowadzenia suportu i związanego z nim noża. O prowadnicach wewnętrznych można przesuwać konik.

Konik wraz z kłem służącym do ustalenia drugiego końca przedmiotowego.

Napęd silnika jest przenoszony przez przekładnie pasową do wrzeciennika zawierającego skrzynkę prędkości (reduktor). Za pomocą odpowiedniej przekładni zębatej włączany jest w skrzynce prędkości. Uzyskujemy żądaną prędkość obrotową wrzeciona i w rezultacie założoną szybkość skrawania.

Końcówka wrzeciona jest przystosowana do zamocowania kła, tarczy zabierakowej lub uchwytu tokarskiego.

Skrzynka posuwów jest napędzana przez skrzynkę prędkości za pośrednictwem przekładni. Dalsze przeniesienie napędu ze skrzynki posuwowej do suportu tokarki może odbywać się za pośrednictwem wałka pociągowego lub śruby pociągowej. Śruba pociągowa umożliwia dokładny przesuw narzędzia i zapewnia powtarzalność tego ruchu w stosunku do przedmiotu obrabianego - stosowane jest do nacinania gwintów.

Napęd rozdzielny składa się z 2 zespołów skrzynki prędkości zwanej reduktorem umieszczonym z dala od wrzeciona oraz wrzeciennika, w którym łożyskowane jest wrzeciono. Napęd z reduktora jest przenoszony na wrzeciennik za pomocą przekładni pasowej. Napęd ten preferowany jest szczególnie w obrabiarkach szybkobieżnych. Dzięki wprowadzeniu przekładni pasowej oddzielającej źródło drgań, jakim są szybkobieżne koła zębate w reduktorze oraz przenoszeniu napędu w zakresie większej prędkości obrotowych bezpośrednio na wrzeciono przy włączonej odboczce (załączone sprzęgło kłowe) uzyskuje się mniejsze drgania na wrzecionie, co wpływa korzystnie na gładkość powierzchni i trwałość narzędzia.

Silnik ustawiany jest na podstawie tokarki lub morze być przymocowany bezpośrednio do wrzeciennika. We wrzecienniku znajduje się skrzynka prędkości, w której ostatni wałek stanowi wrzeciono, napęd przenosi się przez stałe i przesuwne koła zębate. Napęd ten preferowany jest w obrabiarkach o mniejszych szybkościach obrotowych, ponieważ wysokoobrotowe przekładnie zębate wymagają dużych dokładności wykonania oraz są bardzo drogie, układ ten nadaje się szczególnie do napędu tokarek średnich i ciężkich, w których prędkości obrotowe są stosunkowo małe. W obrabiarkach tych przekładnie zębate umożliwiają przenoszenie dużych momentów obrotowych, co ma istotne znaczenie w obrabiarkach ciężkich.

Główne narzędzia stosowane przy tokarkach to noże do obtaczania, noże do wytyczania, noże do przecinania, noże do toczenia kształtowego, wiertła, gwintowniki, narzynki.

Tokarki służą do:

- toczenia powierzchnie zewnętrznych,

- toczenia rowków zewnętrznych,

- toczenia powierzchnie czołowych,

- toczenia powierzchnie stożkowych,

- wytaczania,

- toczenia gwintów,

- toczenia powierzchnie kształtowych,

- wykończenia powierzchnie kształtowych,

- nawiercania, wiercenia i rozwiercania otworów.

Bhp pracy przy tokarce:

• pracownik winien przystąpić do pracy trzeźwy, bez objawów zaburzeń psychotropowych

• przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie można pracować w odzieży z luźny (zwisającymi) częściami jak np.: luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy

• pracownik ubrany w odzież roboczą przewidzianą dla danego stanowiska w zakładowej tabeli norm odzieży roboczej

• stan zdrowia pracownika powinien być odpowiedni do wykonywanej pracy potwierdzony świadectwem wydanym przez uprawnionego lekarza

• pracownik powinien zaliczyć odpowiedni instruktaż : zawodowy, przeszkolenie bhp i przeciw pożarowe

• wirujące części tokarki muszą posiadać osłony

• obrabiany przedmiot i narzędzie musi być umocowany pewnie i prawidłowo

• pracownikowi nie wolno pracownikom hamować wrzeciona ręką i dotykać wirujących części, dokonywać pomiarów przedmiotu będącego w ruchu obrotowym

• pracownikowi nie wolno usuwać wiórów ręką

• pracownik nie może zostawić włączonej tokarki bez nadzoru.

---