I.Wstęp

Częste przebywanie młodzieży w grupie rówieśniczej (klasa), bądź w szerszym znaczeniu społeczności szkolnej, jest przyczyną tworzenia się szeregu typu relacji między członkami tej społeczności.

Obserwujemy bardzo pozytywne przykłady powstawania więzi przyjacielskich, wzajemnej pomocy, odpowiedzialności za swoje postępowanie- cech, które pielęgnowane zaprocentują w dorosłym życiu obecnego dziecka.

Obok tych bardzo pozytywnych postaw kształtują się wśród części młodzieży cechy niepożądane, które w przyszłości mogą przerodzić się w społecznie negatywne.

Myślimy tu o agresji i przemocy. Nie zawsze miejscem ich powstawania jest szkoła, jednakże to tu najczęściej obserwujemy efekty zaburzeń w zachowaniu grupy uczniów będących odchyleniem od normy.

W treści niniejszej pracy pragniemy doszukać się przyczyn postaw agresywnych, ich skutki w życiu społeczności szkolnej oraz chciałybyśmy przedstawić najczęściej stosowane środki zaradcze.

II. Definicja agresji i przemocy z punktu widzenia naukowego.

Z przemocą w życiu społecznym mamy do czynienia niemal codziennie.

Jeśli nie dotyka ona nas w sposób bezpośredni, jesteśmy na nią skazani pośrednio. Zjawisko to stało się głównym tematem publikacji prasowych, przytłacza nas informacjami na jego temat radio i telewizja. Jesteśmy już uodpornieni na tego typu doniesienia.

Zastanówmy się, czym jest przemoc z punktu widzenia naukowego.

B. Dunaj¹ podaje: „nadużywanie siły, wykorzystywanie przewagi fizycznej (militarnej), nad kimś dla osiągnięcia jakichś celow lub też - użycie siły w celach przestępczych, gwałt, przymus, nacisk". Przemoc kojarzona jest z czynami bezprawnymi. Poza fizyczną stroną tego zjawiska termin przemocy dotyczy wyrządzania komuś szkody w sferze jego psychiki.Często mówimy o psychicznym znęcaniu się nad osobą nierzadko upośledzoną w rozwoju somatycznym lub duchowym. Zwykle z przemocą pojawia się termin „agresja”.

Według „Słownika języka polskiego „(red. R. Łąkowski 1978)², agresja to:

1. Zbrojna napaść jednego państwa na drugie.Agresja na sąsiednie państwo. Akt agresji.

2. Zachowanie zmierzające do wyładowania niezadowolenia, gniewu na osobach lub rzeczach, wroga, agresywna, napastliwa postawa wobec kogoś:

agresja fizyczna, słowna.

W potocznym rozumieniu przemoc i agresję interpretujemy jako postawę człowieka względem bliźniego nakierowaną na czynienie mu szkody fizycznej bądź psychicznej, zadanie cierpienia. Ma to zjawisko miejsce w zakładach pracy, w szkołach, z reguły wszędzie tam, gdzie istnieje relacja podległości. Przemocą jest też poniżanie kogoś, narzucanie swojego stanowiska wbrew woli drugiego człowieka.

III. Najczęstsze przyczyny agresji wśród młodzieży.

Agresja wśród młodzieży gimnazjalnej może być wynikiem braku przystosowania się jej do życia w społeczności klasowej. Podłoża agresji należy też doszukiwać się we wcześniejszych doświadczeniach dzieci, tak w życiu rodzinnym, jak i kontaktach z rówieśnikami.

Na pewno wpływ na agresywną postawę dzieci ma sposób ich wychowania przez rodziców. Brak uczucia, szacunku i życzliwości w rodzinie, tolerowanie negatywnego zachowania się dziecka, bądź nadmierne stosowanie kar może być źródłem narastania wewnętrznych napięć wyrażanych agresją. Stwierdzono też fakt występowania tych stanów u dzieci pochodzących z rodzin patologicznych, gdzie występują kłótnie między małżonkami albo istnieje problem alkoholizmu jednego lub obojga rodziców. Szczególnego typu agresję przejawiają też uczniowie chorzy psychicznie, którzy poprzez walkę próbują pokonywać napotkane przeszkody.

Jedną z głównych przyczyn postaw agresywnych wśród młodzieży gimnazjalnej upatrujemy w trudnościach w nauce. Rozdźwięk pomiędzy oczekiwaniami pedagogów i rodziców a możliwościami intelektualnymi młodego człowieka powoduje powstawanie postawy „obronnej”, której wynikiem jest agresja.

Ciągłe dążenie do zaspokajania coraz większych potrzeb materialnych, kult konsumpcyjnego podejścia do życia gloryfikuje postawy i osoby silne. Często w mediach kreowany jest wizerunek człowieka dochodzącego do sukcesu drogą podstępu i przemocy. Wszechobecny kult pieniądza leży u podstaw tworzenia się u dziecka przekonania, iż najważniejszą w życiu rzeczą jest „mieć”. Brak lub niedostateczne zaspokojenie potrzeb może wzmagać postawę agresji.

IV. Metodologia badań.

Celem niniejszego opracowania jest stwierdzenie istnienia aktów przemocy i agresji, oraz stosunek do niej, wśród młodzieży gimnazjalnej, bądź też odnotowanie jej braku na terenie szkoły i poza nią.

Badanie przeprowadzono na uczniach Gimnazjum w Kargowej

w roku szkolnym 2002/2003.

Objęto nim młodzież z klas II i III, łącznie - 191 osób, w tym 100 dziewcząt i 91 chłopców.

Główną formą badań była ankieta, przeprowadzona w marcu i kwietniu 2003 r., zawierająca 10 pytań dotyczących problemu przemocy i agresji.

Ponadto przy opracowywaniu tematu korzystałam z dokumentów gimnazjalnych - dzienników lekcyjnych, zeszytów uwag, dokumentacji pedagoga szkolnego mających związek z interwencjami na akty przemocy zanotowane na terenie gimnazjum.

V. Wyniki badań

1. "Czy zdarzyło Ci się być ofiarą przemocy w domu?"

Na pytanie odpowiedź twierdzącą zaznaczyło 20,41% ankietowanych. Natomiast przecząco odpowiedziało 79.58% uczniów.

2. "Jeśli tak to przemoc przejawiała się:

• przezywaniem - 66,66%

• biciem - 48,71%

• rękoczynami - 30,76%

• zastraszaniem - 28,20%

• molestowaniem fiz. - 10,25%

• wymuszaniem - 5.12%

Obrazuje to następujący wykres:

3." Czy zdarzyło Ci się być ofiarą przemocy w szkole?"

TAK odpowiedziało 41,88% uczniów, NIE 58,12%.

4. "Jeśli tak, to przemoc przejawiała się:"

Najczęściej wskazywaną przez osoby przyznające się do bycia ofiarą formą przemocy w szkole jest:

• przezywanie - 65,00%

• bicie - 25,00%

• rękoczyny - 23,75%

• zastraszanie - 28,75%

• molestowanie fiz. - 7,50%

• wymuszanie - 6,25%

Przedstawia to wykres:

5. "Czy zdarzyło Ci się być ofiarą przemocy na podwórku?"

17, 80 % naszych uczniów spotyka się z przemocą poza szkołą, na podwórku.

6. Jeśli tak, to przemoc przejawiała się:

• przezywanie - 70,58%

• bicie - 47,05%

• rękoczyny - 20,58%

7." W jaki sposób reagujesz na agresję i przemoc okazywaną Tobie?"

Wyniki przedstawiają poniższa tabela i wykres:

Nie bronię się	Bronie się, czyli oddaję	Uciekam	Wzywam pomocy	Mówię dorosłym	Proszę o pomoc kolegów
6,80%	54,45%	6,28%	6,80%	19,89%	16,75%

8." W jaki sposób reagujesz na przemoc okazywaną innym?"

Na to pytanie odpowiedź przedstawia się następująco:

Nie bronię ich	Bronię ich, czyli oddaję	Uciekam	Wzywam pomocy	Mówię dorosłym	Proszę o pomoc kolegów
10,99%	28,79%	1,04%	13,08%	24,08%	23,56%

9." Czy rozwiązując konflikty stosujesz przemoc?"

" TAK „odpowiedziało 18,84% ; w tym 5,23% dziewcząt. Większość respondentów, czyli 81,16% odpowiedzialo „NIE ".

10. „Czy Twoim zdaniem na stosowanie przemocy mają wpływ:

A - telewizja

B - filmy video

C - czasopisma

D - przykład

E - zachowanie

Wyniki zawarte są w poniższej tabeli i przedstawione za pomocą wykresu.

Telewizja	Filmy video	Czasopisma	Przykład rodziny	Przykład nauczycieli	Zachowanie kolegów
50,78%	32,46%	15,70%	24,60%	17,80%	64,92%

Na 896 uwag wypisanych w ubiegłym roku szkolnym w klasach II i III Gimnazjum w Kargowej 111 dotyczyło aktów agresji i przemocy.

A były wśród nich o treści dotyczącej:

- bójek i zaczepek - 23 %

- obrażania rówieśników i nauczycieli - 63 %

- gróźb i zastraszania - 9 %

- dewastacji mienia szkolnego i uczniów - 5 %

Obrazuje to poniższy diagram.

Konfliktowe sytuacje rozwiązywane były w poszczególnych klasach przez wychowawcę, w przypadkach drastycznych przy współudziale dyrekcji oraz pedagoga. Wzywano rodziców uczniów winnych zajść.

Pedagog szkolny w analogicznym okresie odnotowała 9 poważnych przypadków agresji młodzieży na terenie gimnazjum, z czego 8 dotyczyło bójek wśród uczniów, natomiast jedna - aktu zastraszania.

W przypadku dwóch bójek oraz zastraszania interweniowała policja.

VI. Podsumowanie badań, wnioski.

1. Co piąte dziecko, uczeń gimnazjum, jest ofiarą przemocy w domu.

2. Dwukrotnie częściej młodzież styka się z agresją i przemocą w szkole aniżeli

poza nią.

3. Najczęstszymi formami agresji w szkole są: przezywanie, bicie oraz

rękoczyny.

4. Ponad połowa ankietowanych reaguje na akty agresji - agresją tj. bronią się

„oddając".

5. Jedna trzecia respondowanych skarży się dorosłym, szukając wsparcia u nich,

bądź u kolegów.

Wynika z tego, iż niemal regułą jest, że agresja rodzi postawy agresywne

u zaczepianych. Młodzież stara się rozwiązywać swoje problemy

z otoczeniem własnoręcznie.

Niepopularna jest postawa ignorowania atakującego poprzez brak obrony.

Również ucieczka z miejsca konfliktu zdarza się w minimalnym procencie

przypadków.

6. Reakcja młodzieży na przemoc okazywaną innym jest aktywna,

tzn. najwięcej ankietowanych stara się bronić zaatakowanych, czyli

„oddawać".

Najmniej popularną formą reakcji jest ucieczka.

7. Biernie widząc przemoc w stosunku do bliźniego zachowuje się co dziesiąta

osoba.

8. Przeważająca większość respondentów, bo ponad 80% stara się rozwiązywać

sytuacje konfliktowe bez stosowania przemocy - przynajmniej deklaruje taką

chęć.

9. Za głównego sprawcę szerzenia postaw agresywnych i używania przez

młodzież przemocy uważane jest przez nią towarzystwo kolegów.

Na drugim miejscu badani wymienili wpływ telewizji, a następnie filmów

video.

Sumując wpływ tych dwóch środków medialnych otrzymujemy sporo, bo aż

83,24%. Tak wielki ich wpływ jest moim zdaniem bardzo niepokojący,

między innymi dlatego, że niewiele możemy w tej sprawie zrobić, a przecież

główna odpowiedzialność spada na rodziców i opiekunów.

VII. Proponowane środki zaradcze.

1. Zapoznanie rodziców z wynikami ankiety i zaproponowanie sposobów pracy

z młodzieżą, między innymi:

- częstsze rozmowy

- okazywanie zrozumienia dla problemów dzieci

- kontrola oglądanych przez nie filmów i programów telewizyjnych

- zasada ograniczonego zaufania wobec dzieci

2. Nacisk na współpracę ze szkołą, większy przepływ inormacji, wspólne

rozwiązywanie problemów.

3. W pracy wychowawczej zwracać uwagę na wychowanie do asertywności,

w pozytywnym tego słowa znaczeniu.

4. Zainteresowanie wychowanków mediacją, jako formą rozwiązywania

konfliktów bez przemocy.

5. Udzielanie porad i informacji na temat sposobów radzenia sobie ze stresem

i innymi problemami (rozmowa, relaks, sport, hobby, systematyczność,

konsekwencja w pracy i nauce).

6. Agresorom należy uświadamiać cierpienia ich ofiar.

7. Nauczyciele powinni bezwzględnie reagować na każdy zauważony akt

przemocy wśród uczniów. Każda zignorowana przez dorosłego sytuacja

znęcania się nad uczniami w szkole wyzwala poczucie przyzwolenia na nią.

8. W sytuacjach szczególnych konieczna jest współpraca policji

w przeciwdziałaniu agresji i przemocy wśród uczniów.

9. Na lekcjach wychowawczych należy wprowadzić treści mające na celu

podniesienie u uczniów kompetencji emocjonalnych, społecznych

i moralnych.

Rozwiązanie problemu przemocy nie może być oparte wyłącznie na karaniu agresorów. Szkoła wraz z rodziną powinna skutecznie zapobiegać antyspołecznym formom zachowań uczniowskich. Poprzez działania wychowawcze kontrolne oraz rozstrzyganie sporów i konfliktów bez użycia siły.

VIII. Bibliografia

1. Dunaj B. "Słownik współczesnego języka polskiega" WILGA Warszawa

2002

2. Ląkowski J. „Słownik języka polskiego".

3. Szymczak M. "Słownik języka polskiego „PWN Warszawa 1988

4. Pospieszyl J. „Przemoc w rodzinie" WSiP Warszawa 1994

5. Kądziela J. „Badania nad pokojem „Warszawa 1979

6. Ląkowski J. „Słownik języka polskiego".

7. Goleman D. „Inteligencja emocjonalna" Media Rodzina of Poznań 1997

1

---