SZKOŁA ASPIRANTÓW

PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ

W KRAKOWIE

PRACA DYPLOMOWA

Temat: Zagrożenie pożarowe i wybuchowe występujące przy magazynowaniu utleniaczy. Wykonanie tablicy z próbkami.

Wykonał: Konsultant:

st. sek. kdt Wożakowski Dariusz st. kpt. inż. Fejklowicz Krzysztof

KRAKÓW 1996

1Spis treści: Wstęp. 1. Cel pracy. 2. Zakres pracy. 3. Otrzymywanie utleniaczy: 3.1. Otrzymywanie azotanów. 3.2. Otrzymywanie kwasów. 3.2.1.Otrzymywanie kwasu siarkowego. 3.2.2. Otrzymywanie kwasu azotowego. 3.3. Otrzymywanie nadmanganianów. 4. Klasyfikacja utleniaczy. 4.1. Wiadomości ogólne. 4.2. Klasyfikacja. 5. Charakterystyka związków chemicznych będących utleniaczami. 5.1. Właściwości pożarowo - wybuchowe. 5.2. Właściwości toksyczne i trujące - oddziaływanie na organizm człowieka. 5.3. Zagrożenia dla środowiska naturalnego. 6. Warunki magazynowania. 6.1. Występujące zagrożenia. 6.2. Wykluczenia wzajemnego magazynowania (tabela). 6.3. Zasady bezpiecznego składowania. 7. Sposoby postępowania przy awariach z udziałem utleniaczy. 8. Podsumowanie i wnioski. 9. Literatura. Załączniki: - właściwości fizyko -chemiczne, - tablica z próbkami, - krótkie streszczenie pracy (jaskółka)

Strona: 3

Wstęp.

Z chemią człowiek spotyka się prawie na każdym kroku, można powiedzieć, że dzięki niej żyje. Związki chemiczne i ich przemiany występują zarówno w przyrodzie jak i w człowieku. Oprócz substancji naturalnych,1111 człowiek wykorzystuje i wytwarza różne związki, które w przyrodzie nie występują w stanie wolnym ale są obecnie szeroko stosowane i wykorzystywane w wielu dziedzinach życia. Można tu wymienić leki, tworzywa sztuczne, gumę, środki piorące, środki ochrony roślin, nawozy sztuczne.

Zabezpieczenie przed pożarami magazynów stanowi jedno z głównych zadań administracji gospodarczej oraz organów ochrony przeciwpożarowej. Chronić należy zwłaszcza magazyny handlowe i transportowe. Pożary magazynów zdarzają się często a straty ponoszone w ich wyniku są bardzo duże. Na zwiększenie tych strat wpływa wzrost wartości składowanych materiałów i wzrost kosztu budowy magazynów. Np: w 1972 roku zarejestrowano 197 pożarów magazynów a straty spowodowane tymi pożarami wyniosły wówczas 151693171zł. Jeden tylko pożar magazynu kauczuku w poznańskim "Stomilu" w dniu 9 marca 1972 roku spowodował straty wynoszące 93473000zł, co wtedy było sumą zawrotną.

Rozwój przemysłu pociąga za sobą wzrost ilości magazynowanych materiałów w tym substancji łatwozapalnych czy utleniających. Wzrost produkcji przemysłowej pociąga za sobą z kolei potrzebę projektowania i budowy wielkich magazynów półproduktów i wyrobów gotowych. Potężne zautomatyzowane magazyny wysokiego składowania o dużej liczbie urządzeń mechanicznych i elektrycznych, wąskich przejść, często bez okien wcale nie ułatwiają walki z ewentualnie powstającym pożarem.

Tak więc specyfika obiektów magazynowych przynosi duże straty w przypadku powstania pożaru i bardzo utrudnia prowadzenie działań

ratowniczo-gaśniczych. Mimo zaostrzenia przepisów dotyczących magazynowania i transportu kontrole w dalszym ciągu wykazują znaczne zaniedbania w tej dziedzinie gospodarki, często prowadzące do powstawania strat.

W czynnym zakładzie bezpieczne warunki pracy można zapewnić tylko z udziałem całej załogi przez sprawną organizację, dyscyplinę technologiczną, porządek, konserwacje aparatury, opiekę lekarską, szkolenia BHP i tym podobne zabiegi.

Tak jak przy magazynowaniu tak i przy transporcie substancji chemicznych powstają różne zagrożenia. Zapewnienie bezpieczeństwa ludzi i dóbr materialnych przy przewozie materiałów niebezpiecznych wymaga spełnienia licznych warunków dotyczących przede wszystkim pojazdów i taboru kolejowego oraz zasad ich ruchu.

Ważny jest rodzaj i sposób opakowania przesyłek oraz sposób ich oznakowania. Z uwagi na właściwości fizyczne i chemiczne materiałów niebezpiecznych warunki ich przewozu muszą być szczegółowo określone oddzielnie dla każdego z tych materiałów. Obecnie po drogach i po torach przewozi się około tysiąca różnego rodzaju substancji i liczba ta ciągle rośnie. Nad opracowaniem przepisów dotyczących przewozu materiałów niebezpiecznych pracują rzesze ludzi a przepisy są ciągle uzupełniane na podstawie nowych doświadczeń.

1. Cel pracy.

Celem pracy jest krótkie przedstawienie związków - utleniaczy, ich     właściwości fizyko-chemicznych, zagrożeń jakie ze sobą niosą,oddziaływania na organizm ludzki i zasad bezpiecznego magazynowania. Przez ukazanie zagrożeń zarówno dla ludzi jak i otoczenia chciałbym

2. Zakres pracy.

W zakres pracy wchodzi:

- sklasyfikowanie związków utleniających,

- opisanie ich właściwości,

- opisanie zagrożeń występujących przy ich magazynowaniu i użyciu,

- stworzenie tabeli wykluczeń wzajemnego magazynowania utleniaczy z substancjami organicznymi i innymi,

- opisanie warunków bezpiecznego magazynowania wybranych utleniaczy

- wykonanie tablicy z próbkami substancji utleniających.

3. Otrzymywanie utleniaczy.

UTLENIACZ, czynnik utleniający - substancja mająca zdolność przyłączania elektronów i ulegająca redukcji. W szczególnym przypadku jest to substancja dostarczająca atomów tlenu substancji utlenianej lub odciągająca od niej atomy wodoru. Miarą zdolności utleniających danej substancji jest jej potencjał utleniająco-redukujący

Tak z pozoru niewinnie brzmi encyklopedyczna definicja szeregu substancji, które we współczesnym świecie są źródłem wielu zagrożeń.

W pirotechnice mianem utleniacza określa się jeden ze składników mieszaniny pirotechnicznej dostarczający tlen w procesie palenia lub wybuchu. Utleniacz powinien wydzielać możliwie dużo tlenu i z łatwością go oddawać. Utleniaczami są przeważnie związki nieorganiczne: chlorany, nadchlorany, chromiany, dwuchromiany, nadmanganiany, tlenki metali ciężkich oraz jeszcze wiele innych związków chemicznych.

Sposobów otrzymywania utleniaczy jest bardzo dużo. Substancje utleniające można otrzymać nawet w dość prymitywnych warunkach.

Utleniacze mogą powstawać w reakcjach kwasów i zasad, kwasów i metali, tlenków niemetali z wodą i jeszcze wielu innych mniej lub bardziej złożonych reakcjach chemicznych.

W punkcie nie wymieniam sposobów otrzymywania utleniaczy na skalę przemysłową, tylko przykładowe reakcje chemiczne, w których otrzymujemy substancje utleniające. W większości reakcje te możemy przeprowadzić w warunkach szkolnych laboratorii. Tylko w przypadku kwasów podaję metody przemysłowe bo otrzymanie np. trójtlenku siarki czy pięciotlenku azotu wymaga zastosowania odpowiednich katalizatorów a samo przeprowadzenie reakcji jest bardzo trudne.

3.1. Otrzymywanie azotanów:

Azotany możemy otrzymywać w kilku różnych reakcjach. Mogą powstawać one jak już wspomniałem w reakcjach kwasów i zasad, metali i kwasów czy też na drodze reakcji wymiany.

Reakcje powstawania azotanów wyglądają następująco:

KOH+HNO₃→KNO₃+H₂O

Cu+4HNO₃→Cu(NO₃)₂+2NO₂+2H₂O

CaCO₃+2HNO₃→CA(NO₃)₂+H₂O+CO₂

KCl+HNO₃→KNO₃+HCl

Ag+2HNO₃→AgNO₃+NO₂+H₂O

Azotany to związki, które występują także jako złoża mineralne. Najczęściej występującym azotanem jest azotan sodu znany pod nazwą saletry chilijskiej. Na skalę przemysłową azotan amonu otrzymuje się wprowadzając amoniak do rozcieńczonego kwasu azotowego. Zachodzi wtedy reakcja:

NH₃+HNO₃→NH₄NO₃

3.2. Otrzymywanie kwasów:

3.2.1. Otrzymywanie kwasu siarkowego metodą kontaktową.

Surowcami wyjściowymi do produkcji kwasu siarkowego mogą być siarka, piryt i inne naturalne siarczki oraz gips.

Produkcja kwasu przebiega następująco:

- spalamy siarkę w strumieniu powietrza,

S+O₂+4N₂→SO₂+4N₂

- oczyszczamy gazy zawierające SO₂,

- syntezujemy trójtlenek siarki w obecności katalizatora w postaci rozdrobnionej platyny lub katalizatora wanadowego,

2SO₂+O₂→2SO₃

- chłodzimy powstałe gazy,

- przeprowadzamy absorbcję SO₃ przez około 98,3% kwas siarkowy tworząc "oleum". Następnie "oleum" rozcieńczane jest kwasem o mniejszym stężeniu. Metoda ta jest nazywana kontaktową ze względu na to, że syntezę trójtlenku siarki przeprowadzamy w aparatach kontaktowych. Kontaktem w tym aparacie jest katalizator w stanie stałym.

3.2.2. Otrzymywanie kwasu azotowego.

Surowcem wyjściowym do otrzymywania kwasu azotowego jest amoniak. Jako, że bezpośrednia synteza azotu i tlenu do tlenków azotu jest trudna, ucieka się do innych metod otrzymywania tych tlenków

Amoniak powstaje w reakcji azotu z wodorem w obecności katalizatora. Reakcja przebiega według wzoru:

N₂+3H₂→2NH₃

Kolejnym etapem jest utlenianie powstałego amoniaku do tlenku azotu:

4NH₃+5O₂→4NO+6H₂O

Katalizatorem tej reakcji jest stop platyny z rodem.

Powstający tlenek azotu samorzutnie utlenia się do dwutlenku azotu:

2NO+O₂→2NO₂

Kolejną reakcją w procesie oziębiania się dwutlenku azotu jest łączenie się cząsteczek dwutlenku. Powstaje przy tym tlenek azotu o wzorze N₂O₄. Powstały tlenek jest następnie absorbowany przez rozcieńczony kwas azotowy według reakcji:

3N₂O₄+2H₂O→4HNO₃+2NO

Absorbcja powstającego czterotlenku dwuazotu odbywa się w szeregu wież absorbcyjnych gdzie gazy przepływają w jednym kierunku a kwas w drugim. Zapewnia to minimalną emisję tlenków azotu z gazami wylotowymi do atmosfery. Metoda ta także nazywana jest kontaktową gdyż synteza tlenku azotu przeprowadzana jest w aparatach kontaktowych.

3.3. Otrzymywanie nadmanganianów.

Nadmanganiany możemy uważać za sole kwasu nadmanganowego. Kwas ten jest nietrwały i może istnieć tylko w roztworach o niskim stężeniu. Chociaż sam kwas bardzo łatwo rozkłada się to jego sole nadmanganiany są trwałe. Najpopularniejszy jest nadmanganian potasu, stosowany jako odkażalnik. Może powstawać on w reakcji:

2HMnO₄+2K→2KMnO₄+H₂

Nadmanganian potasu możemy otrzymać także stapiając związki manganawe lub dwutlenek manganu z mocnymi utleniaczami np KClO₃, KNO₃ i wodorotlenkami lub węglanami metali alkalicznych.

Nadmanganian sodu powstawać może w reakcji:

HMnO₄+NaOH→NaMnO₄+H₂O

4. Klasyfikacja utleniaczy.

4.1. Wiadomości ogólne.

Substancje utleniające podobnie jak wszystkie inne można sklasyfikować na podstawie ich składu (występowania odpowiednich pierwiastków), czy reakcji, w których powstają.

Substancje, którymi chcę zająć się w tej pracy stwarzają ze względu na swoje właściwości duże zagrożenie pożarowe i wybuchowe. Zajmijmy się więc nimi szczegółowiej.

Coraz częściej spotykamy się z miejscowymi zagrożeniami lub pożarami powstającymi w związku z produkcją, magazynowaniem czy transportem utleniaczy. Substancje te mimo że, z pewnymi wyjątkami nie stanowią zagrożenia pożarowego czy wybuchowego to jednak, nie tylko w działaniach straży pożarnych zaczynają stwarzać poważne problemy. Problemy te wynikają z ich właściwości. Konieczne jest więc przechowywanie utleniaczy w odpowiednich opakowaniach i ilościach na wyznaczonych do tego celu miejscach, izolowanie tego typu substancji od substancji palnych i innych, które w zetknięciu z utleniaczami powodują zagrożenia. Poza tym są grupy utleniaczy, które na powietrzu rozkładają się wybuchowo co stanowi nie lada niebezpieczeństwo w ich magazynowaniu i transporcie.

Różne utleniacze to znaczy ich grupy powodują różne, mniejsze lub większe zagrożenie związane ze zdolnością oddawania tlenu. Podobnie jest w grupach. I tak np. azotan potasu jest silniejszym utleniaczem niż azotan sodu. Duże zagrożenie niesie przechowywanie substancji palnych w pobliżu kwasów azotowego i siarkowego a tym bardziej układu kwas siarkowy - chloran potasu. Taki układ w połączeniu z benzyną to znany od dawna ładunek zapalający zwany żartobliwie "koktajlem Mołotowa". Kwasy mogą powodować zapalenie się substancji organicznych takich jak słoma, wióry drzewne, odzież. Ze zdolnością do oddawania tlenu jest różnie. Np: nadtlenek wodoru rozkłada się przy naświetlaniu czy lekkim ogrzaniu na tlen i wodę, nadmanganian potasu rozkłada się dopiero po ogrzaniu do dość wysokiej temperatury (metodą ogrzewania tego związku otrzymujemy tlen w warunkach szkolnych laboratorii). Kwas azotowy chociaż nie wydziela tlenu cząsteczkowego jest też bardzo dobrym utleniaczem.

Tak więc niektóre związki, będące tematem pracy w temperaturze pokojowej są bezpieczne a inne w tej samej temperaturze stwarzają już zagrożenie pożarowe, wybuchowe lub zdrowia i życia ludzkiego.

Dzięki utleniaczom materiały wybuchowe zachowują swoje właściwości pod wodą, w próżni czy zakopane w ziemi. Dzięki mieszaninom wodór - tlen, wodór - stężony kwas azotowy i podobnym, możliwe jest transportowanie materiałów i loty załogowe poza atmosferą ziemską. Bardzo duże zagrożenie niosą nadtlenki organiczne, które w określonych warunkach jak wspomniałem wcześniej rozkładają się wybuchowo (detonują) lub ulegają spalaniu wybuchowemu czyli deflagracji. Dla tej grupy związków przepisy dotyczące magazynowania są w szczególności zaostrzone ale ich omówieniem zajmę się w dalszej części pracy.

Temat zagrożenia pożarowego i wybuchowego występującego przy magazynowaniu utleniaczy podejmuję ze względu na to że, to zagadnienie coraz częściej spędza sen z powiek wielu ludziom zajmującym się ochroną przeciwpożarową magazynów. Motywacją do podjęcia takiego tematu jest także moje osobiste zainteresowanie chemią oraz wszystkim co związane jest z chemią a w szczególności procesem palenia.

4.2. Klasyfikacja.

W skład kolejnych grup utleniaczy, wchodzą:

Azotyny:

- sodu NaNO₂,

- potasu KNO₂,

- baru BaNO₂,

- amonu NH₄NO₂.

Azotany:

- potasu KNO₃,

- sodu NaNO₃,

- amonu NH₄NO₃,

- srebra AgNO₃,

- ołowiu PbNO₃,

- wapnia CaNO₃,

- strontu SrNO₃,

- baru BaNO₃,

- miedzi Cu(NO₃)₂,

- rtęci HgNO₃,

- toru ThNO₃.

Podchloryny:

- potasu KOCl,

- sodu NaOCl,

- wapnia Ca(OCl)₂.

Chloryny:

- potasu KOCl₂,

- sodu NaOCl₂,

Chlorany:

- potasu KClO₃,

- sodu NaClO₃,

- amonu NH₄ClO₃,

- baru Ba(ClO₃)₂,

- wapnia Ca(ClO₃)₂.

Nadchlorany:

-potasu KClO₄,

- sodu NaClO₄,

- amonu NH₄ClO₄,

- baru Ba(ClO₄)₂.

Manganiany:

-potasu K₂MnO₄,

sodu Na₂MnO₄.

Nadmanganiany:

- potasu KMnO₄,

- sodu NaMnO₄,

- amonu NH₄MnO₄,

- wapnia Ca(MnO₄)₂,

- baru Ba(MnO₄)₂.

Chromiany:

- potasu K₂CrO₄,

- sodu Na₂CrO₄,

- ołowiu PbCrO₄,

- cynku ZnCrO₄.

Dwuchromiany:

- potasu K₂Cr₂O₇,

- sodu Na₂Cr₂O₇,

- amonu (NH₄)₂Cr₂O₇,

Nadtlenki:

- wodoru H₂O₂,

- potasu K₂O₂,

- sodu Na₂O₂,

Nadtlenki organiczne:

- dwubutylowy trzeciorzędowy,

- benzoilu (C₆H₅CO)₂O₂,

- acetylobenzoilowy,

- wodoronadtlenek tetraliny,

- wodoronadtlenek pinanu,

- wodoronadtlenek kumenu.

Kwasy:

- azotowy HNO₃,

- siarkowy H₂SO₄,

- nadchlorowy HClO₄,

- chromowy H₂CrO₄.

Inne:

- tlen O₂,

- ozon O₃,

- czteronitrometan C(NO₂)₄,

- trójtlenek chromu CrO₃,

- dwutlenek chloru ClO₂,

- dwutlenek azotu NO₂

- trójfluorek chloru F₃Cl,

- brom Br,

- dwutlenek baru BaO₂,

- dwutlenek manganu MnO₂.

**Nie wymieniono wszystkich związków należących do wyżej wymienionych grup, wymienione zostały tylko najbardziej rozpowszechnione, często będące w codziennym zastosowaniu.

5. Charakterystyka związków będących utleniaczami.

Każdy związek czy pierwiastek chemiczny można scharakteryzować na podstawie jego gęstości, temperatury wrzenia, temperatury topnienia, stanu skupienia, barwy, zapachu czy innych właściwości.

Jedne substancje wykazują właściwości utleniające inne żrące i parzące a jeszcze inne na przykład toksyczne i trujące.

Wśród substancji wymienionych w punkcie 2 wyróżnić możemy związki żrące, trujące i wybuchowe ale posiadają one jedną cechę wspólną - wszystkie w mniejszym lub większym stopniu wykazują własności utleniające. Także oddziaływanie na organizm ludzki wymienionych utleniaczy nie jest obojętne i przy niektórych zachować należy ostrożność.

W tym punkcie postaram się scharakteryzować właściwości pożarowo-wybuchowe oraz oddziaływanie na organizm człowieka i zagrożenia dla środowiska naturalnego.

Załącznik nr.1

Właściwości fizyko-chemiczne związków utleniających.

1. Związek	2. Właściwość	3. Jednostka	4. Wartość
Azotyn sodu NaNO2	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia gęstość ciepło właściwe ciepło tworzenia	[u] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [J/kg·K] [kJ/g]	biała ciało stałe ciało stałe 68,99 271 rozkł. powyżej 320 2,15 (20^0C) 0,984 (60^0C) -5,204
1	2	3	4
Azotan sodu NaNO3	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia gęstość ciepło tworzenia ciepło molowe współczynnik załamania światła	[u] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [kJ/g] [J/mol·K] bezwymiar,	biała bez zapachu ciało stałe 84,99 306,8 rozkł. przy 380 2,261 -1,195 93,05 1,5874 (20^0C)
Azotan amonu NH4NO3	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia gęstość ciepło właściwe ciepło topnienia	[u] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [J/kg·K] [J/g]	biała bez zapachu lub zapach amoniaku ciało stałe 80,04 169 rozkład od 169÷180 1.72 1,67 799,68
Dwuchromian sodu Na2Cr2O7	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia gęstość ciepło rozpuszczania ciepło tworzenia rozpuszczalność współczynnik załamania światła	[u] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [J/g] [kJ/g] [g/100g H2O] bezwymiar,	pomarańcz.-czerw. bez zapachu ciało stałe 261,97 bezwodny 356,7 dwuwodny 84,6 rozkład przy 400 bezw. (13^0C) 2,52 dwuw. (25^0C) 2,35 bezw. 23 dwuw. 118 -2,194 bezw. (20^0C) 180 dwuw. (0^0C) 238 1,699 (20^0C)
1	2	3	4
Podchloryn sodowy (roztwory wodne) NaOCl	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia rozpuszczalność gęstość	[u] [^0C] [g/100g H2O] [g/cm^3]	bezbarwny ostry, duszący ciecz 74,4 r-ów wodnych 9,8% -6,5 33,3% +19,5 59÷79 +56 24,8 (20^0C) r-ów wodnych 6% 1,0397 22% 1,1614 30% 1,2307 40% 1,3285
Nadmanganian potasu KMnO4	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia rozpuszczalność gęstość ciepło właściwe ciepło rozpuszczania	[u] [^0C] [g/100g H2O] [g/cm^3] [J/kg·K] [J/g]	purpurowy bez zapachu ciało stałe 158,4 rozkład przy 240 0^0C 2,38 20^0C 6,4 40^0C 12,56 60^0C 22,2 75^0C 32,4 2,703 (20^0C) 0,75 (14-15^0C) dla 1mola KMnO4 w temp. 18^0C 275,24
Tlen O2	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia temperatura krytyczna gęstość w stanie skropl. gęstość	[u] [^0C] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [g/cm^3]	bezbarwny bez zapachu gaz (20^0C) 32 -218,8 -183 -118,4 1,1321 (-183^0C) 1,429·10^-3 (0^0C)
1	2	3	4
Tlen cd.	ciśnienie krytyczne ciepło właściwe ciepło topnienia ciepło parowania	[MPa] [J/kg·K] [J/g] [J/g]	5,08 0,921 (15^0C, p=1atm) 13,82 213,28
Kwas azotowy HNO3	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia gęstość gęstość par względem powietrza ciepło właściwe ciepło topnienia ciepło parowania rozpuszczalność	[u] [^0C] [^0C] [g/cm^3] bezwymiar, [J/kg·K] [J/g] [J/g] [g/100g H2O]	bezb. żółta lub brąz ostry ciecz (20^0C) 63,02 41,6 (100% HNO3) 121,6 (70% HNO3) 1,4134 (70% HNO3) 1,5129 (100% HNO3) 2,2 2,472 (70% HNO3) 1,7598 (100% HNO3) 166,3 (100% HNO3) 481,3 (100% HNO3) nieograniczona
Kwas siarkowy H2SO4	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia gęstość gęstość par względem powietrza ciepło właściwe ciepło topnienia	[u] [^0C] [^0C] [g/cm^3] bezwymiar, [J/kg·K] [J/g]	bezbarwna ostry, duszący ciecz (20^0C) 98,08 10,36 (100% H2SO4) -41 (75% H2SO4) 338 (98% H2SO4) 207 (80% H2SO4) 1,82 (90% H2SO4) 1,61 (70% H2SO4) 3,4 1,415 (100% H2SO4) 1,938 (75% H2SO4) 109,3 (10,38^0C)
1	2	3	4
Kwas nadchlorowy HClO4	barwa stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia gęstość gęstość par względem powietrza rozpuszczalność	[u] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [g/100g H2O]	bezbarwny bezwonny oleista, dymiąca ciecz 100,47 -112 (r-r bezwodny) 203 (r-r 72,5%) 1,768 (r-r bezwodny) 1,3994 (r-r 50%) 1.76 nieograniczona
Trójtlenek siarki SO3	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia temperatura krytyczna gęstość ciepło topnienia ciepło parowania ciepło właściwe rozpuszczalność	[u] [^0C] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [J/g] [J/g] [J/kg·K] [g/100g H2O]	bezbarwna bezwonny odmiany  i  -ciało stałe, odm. γ -ciecz 80,06  62,2,  32,5 γ 16,8 γ 43,3 218,3  1,97 γ 1,92  0,319  0,129 γ0,025  γ 552,5 0,633 (25^0C) gwałtown. egzoterm. reakcja z wytworzeniam H2SO4
Dwutlenek azotu NO2	barwa zapach stan skupienia temperatura topnienia temperatura wrzenia temperatura krytyczna gęstość gęstość w stanie skroplonym gęstość par względem powietrza ciśnienie krytyczne	[^0C] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [g/cm^3] bezwymiar, [MPa]	ciemnobrunatna ostry, duszący gaz (20^0C) -9,3 21,2 158 3,3 10^-3 (21,2^0C) 1,45 (20^0C) 1,58 10
1	2	3	4
Dwutlenek azotu cd.	ciepło właściwe ciepło topnienia ciepło parowania	[J/kg·K] [J/g] [J/g]	0,83 (25^0C) 159,35 414,5
Brom Br2	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia temperatura krytyczna gęstość ciśnienie krytyczne ciepło topnienia ciepło parowania rozpuszczalność	[u] [^0C] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [MPa] [J/g] [J/g] [g/100g H2O]	czerwonobrunatna ostry, duszący ciecz (20^0C) 159,83 -7,3 58,7 311 3,12 (20^0C) 10,2 66,15 187,57 4,2 (10^0C)
Chloran sodowy NaClO3	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia gęstość ciepło właściwe ciepło topnienia rozpuszczalność	[u] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [J/kg·K] [J/g] [g/100g H2O]	bezbarwna prakt. bez zapachu ciało stałe (kryształy lub proszek) 106,44 248-261 rozkłada się 2,487 (25^0C) 0,92 (25^0C) 213,3 101 (20^0C)
Nadtlenek wodoru H2O2	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia gęstość gęstość par względem powietrza temperatura krytyczna ciepło właściwe ciepło topnienia rozpuszczalność	[u] [^0C] [^0C] [g/cm^3] bezwymiar, [^0C] [J/kg·K] [J/g] [g/100g H2O]	bezbarwna bezwonny ciecz (20^0C) 34,02 -40,3 (r-r 70%) 125 (r-r 70%) 1,45 0,89 457 2,629 (25^0C) 368 w H2O nieogr.
1	2	3	4
Nadtltnek benzoilu (C6H5CO)2O2	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura topnienia temperatura wrzenia temperatura początku rozkładu temp. egzoterm. rozkł gęstość ciepło spalania zawartość aktywnego tlenu rozpuszczalność	[u] [^0C] [^0C] [^0C] [^0C] [g/cm^3] [kJ/kg] [%] [g/100g H2O]	biała bez zapachu ciało stałe 242,24 104 wybuch w temp. ok 113 55 70 (czysty nadtlenek) 1,15 (20^0C) 26820 6,3 bardzo słabo rozp.
Wodoronadtle-nek kumenu C6H5(CH3)CO-OH	barwa zapach stan skupienia masa cząsteczkowa temperatura wrzenia temperatura rozkładu Zawartość aktywnego tlenu Współczynnik załamania światła Gęstość Gęstość par względem powietrza Rozpuszczalność	[u] [^0C] [^0C] [%] [g/cm^3] bezwymiar,	bezb. lub bladożółty przypomina ozon ciecz (20^0C) 152,2 53 (0,1 mm Hg) 60 (0,2 mm Hg) wybuch w temp. 170 74 1,5 1,5242 (20^0C) 1,06189 (20^0C) 5,26 w wodzie 1,5%

5.1.Właściwości pożarowo - wybuchowe.

Azotyn sodowy NaNO₂ - Łatwo eksploduje w mieszaninach z solami amonowymi, amidkiem sodowym, amoniakiem, mocznikiem, octanem sodu, litem.

Azotan sodowy NaNO₃

Azotan sodu jest związkiem niepalnym. Zagrożenia pożarowe i wybuchowe powstaje w wyniku jego reakcji z substancjami chemicznymi lub na skutek oddziaływania na materiały łatwo zapalne. Gorący azotan sodu może spowodować samozapalenie się papieru, słomy, drewna, smarów, a w kontakcie z łatwo utleniającymi się substancjami może spowodować ich zapalenie lub wybuch. Zmieszany z materiałami organicznymi zapala się przy tarciu. Ubrania robocze, rękawice, ręczniki przesycone azotanem sodu łatwo zapalają się nawet od najmniejszych źródeł ognia.

Azotan amonowy NH₄NO₃

Azotan amonowy jest niepalny, jednak podtrzymuje palenie. Po ogrzaniu i przy utrudnionej wymianie ciepła z otoczeniem może przebiegać rozkład połączony z wydzieleniem energii cieplnej. Rozkład większych ilości może zakończyć się wybuchem, a gdy zachodzi on w przestrzeniach zamkniętych, istnieje duże prawdopodobieństwo, że magazynowany związek wybuchnie.Wybuch może nastąpić także po pobudzeniu azotanu amonowego czynnikiem wybuchowym, np. spłonką, detonatorem. Jedynym skutecznym sposobem przerwania rozkładu lub pożaru jest użycie dużej ilości wody, która spełnia rolę czynnika chłodzącego i rozpuszczającego. Używanie innych środków jest mało skuteczne. Substancje palne zmieszane z azotanem amonowym palą się nawet bez dostępu powietrza.

Brom Br₂

Brom jest cieczą niepalną. Zarówno ciecz jak i pary bromu reagują spontanicznie już w pokojowej temperaturze z wieloma substancjami o właściwościach redukujących. Brom jest silnym utleniaczem. W zetknięciu z amoniakiem, acetylenem, terpentyną, metalami sproszkowanymi wybucha. Łączy się bezpośrednio z siarką, fosforem, arsenem wydzielając duże ilości ciepła.. Metale alkaliczne w atmosferze bromu spalają się lub wybuchają. Kontakcie z materiałami palnymi takimi jak drewno, bawełna, słoma, może powodować ich  zapalenie się. Brom działa silnie korodująco na większość metali, atakuje nawet złoto.

Chloran sodowy NaClO₃

Roztwory chloranu sodowego są niepalne, mimo to w dużych stężeniach stwarzają zagrożenie pożarowe i wybuchowe. Szybko ogrzewane rozkładają się i wybuchają, zwłaszcza gdy są zmieszane z substancjami organicznymi. Także w kontakcie ze stężonymi kwasami chloran sodowy może ulegać wybuchowemu rozkładowi. W kontakcie z solami amonowymi tworzy podatny na samozapalenie i łatwo wybuchający chloran amonowy. Materiały łatwopalne pochodzenia naturalnego, jak ubrania, skóra, drewno, papier, nasycone chloranem łatwo ulegają zapaleniu.

Dwuchromian sodowy Na₂Cr₂O₇

Dwuchromian sodu jest związkiem niepalnym, jednak stważa duże zagrożenie pożarowe i wybuchowe. Ogrzany do temperatury 400⁰C rozkłada się z wydzieleniem tlenu a przy temperaturze 535⁰C eksploduje. Może powodować zapalenie się materiałów organicznych i rozpuszczalników, np. acetonu, alkoholu etylowego, eteru etylowego, cukru, skrobi, żelatyny, węgla, siarki, olei roślinnych, fosforu.Wymienione substancje przy zanieczyszczeniu ich dwuchromianem sodu mogą nawet wybuchnąć.Wybuchowe są także reakcje dwuchromianu sodu z hydrazyną, hydroksyloaminą i bezwodnikiem octowym.

Dwutlenek azotu NO₂

Dwutlenek azotu jest gazem niepalnym, nie tworzy mieszanin wybuchowych z powietrzem. Wybucha po zmieszaniu z wodorem i amoniakiem przy czym wybuch w mieszaninie z amoniakiem może być zainicjowany już w temperaturze -80⁰C. Podstawowym niebezpieczeństwem stwarzanym przez dwutlenek azotu są jego właściwości utleniające i duża łatwość inicjowania reakcji chemicznych. Stwarza on zagrożenie pożarowo-wybuchowe w reakcjach z nienasyconymi węglowodorami, w wyniku których powstają związki nitrowe o właściwościach wybuchowych.

Nadmanganian potasowy KMnO₄

Nadmanganian potasu jest związkiem niepalnym ale może powodować spontanicze zapalenie stykając się z substancjami organicznymi, a także gliceryną, alkoholem etylowym lub płynami przeciwmroźnymi. Z kwasem solnym, octowym lub siarką może reagować wybuchowo. Ciekawostką jest, że zmieszany z solami amonowymi tworzy mieszaniny wybuchowe, których opóźniony wybuch następuje po około siedmiu godzinach.

Nadmanganian potasu w małych stężeniach jest stosowany jako odkażalnik.

Nadtlenek wodoru H₂O₂

Nadtlenek wodoru jest silnym utleniaczem. Tylko w obecności silniejszych utleniaczy wykazuje właściwości redukujące. W zetknięciu z materiałami palnymi może wywołać pożar. Rozkład nadtlenku wodoru przebiega z wydzieleniem dużych ilości ciepła mogących być przyczyną pożaru. Rozkład w szczelnie zamkniętych pojemnikach może spowodować wybuch w wyniku zrostu ciśnienia. Nadtlenek wodoru w dużych stężeniach stanowi duże zagrożenie wybuchem jeśli jest ogrzany, narażony na działanie bodźców mechanicznych oraz katalizatorów rozkładu. Katalizatorami rozkładu mogą być sproszkowane metale (Fe, Cu, Cr, Pt, Ag) i ich sole, węgiel drzewny, kurz z powietrza, krzemiany, środki redukujące, substancje organiczne, nadmanganian potasu, dwutlenek manganu czy też szorstkie powierzchnie. Chociaż nadtlenek wodoru z wymienionymi substancjami nie wybucha w momencie zetknięcia się to stanowią one układy o charakterze materiałów wybuchowych eksplodujących pod wpływem uderzenia, ognia i innych bodźców. Szybkość detonacji wodnych roztworów nadtlenku wodoru o stężeniu 96-100% wagowych wynosi 6500m/s co jest wartością dość dużą. Wybuchowemu rozkładowi mogą ulegać także pary nadtlenku. Produktami rozkładu są tlen i woda.

Podchloryn sodowy (roztwory wodne) NaOCl

Czysty podchloryn sodowy łatwo ulega rozkładowi wydzielając, w zależności od temperatury tlen, chlor lub dwutlenek chloru. Z wodorem, metalami i wieloma innymi substancjami reaguje wybuchowo.

Roztwory wodne podchlorynu sodu są niepalne, mimo to ze względu na swoje właściwości utleniające podchloryn sodu stwarza duże zagrożenie pożarowe.W wyniku reakcji z kwasami wydziela się wolny chlor i chlorek sodu. W zasięgu działania wydzielonego chloru zniszczeniu ulega wszelkie życie organiczne.

Tlen O₂

Gaz niepalny, bezbarwny, bezwonny. Podtrzymuje palenie, w jego atmosferze temperatura zapłonu substancji palnych ulega obniżeniu przez co zwiększa się zagrożenie pożarowe. Kontakt ciekłego tlenu z wieloma materiałami organicznymi stwarza zagrożenie wybuchowe. Trudno palne i niepalne substancje w atmosferze tlenu stają sie palne. Duże stężenia tlenu powoduje rozszerzenie zakresu zapalenia par, zwiększenie szybkości wypalania i całkowite spalenie. Tlen tworzy związki praktycznie z wszystkimi pierwiastkami oprócz metali szlachetnych, energicznie utlenia liczne związki organiczne. Bardzo aktywny jest w postaci sprężonej. W jego atmosferze zapaleniu ulegają oleje i smary. Ciekły tlen gwałtownie reaguje po zmieszaniu go z acetonem, paraformaldehydem, z chlorowcopochodnymi, węglowodorami innymi gazami ciekłymi, sproszkowanymi metalami, a nawet asfaltem, co powoduje zagrożenie w przypadku awarii cysterny na asfaltowej drodze. W tej postaci tlen jest stosowany do produkcji materiałów wybuchowych zwanych oksylikwitami, które charakteryzują się bardzo dużą energią wybuchu.

Trójtlenek siarki SO₃

Trójtlenek siarki jest substancją niepalną. Wykazuję właściwości silnie utleniające. W kontakcie z materiałami palnymi takimi jak słoma, drewno, bawełna, stwarza duże zagrożenie pożarowe. Z wodą trójtlenek siarki reaguje gwałtownie i silnie egzotermicznie (czasami wybuchowo), a w wyniku tej reakcji powstaje kwas siarkowy. Trójtlenek siarki gwałtownie reaguje także z kwasem nadchlorowym, fosforem, czterofluoroetylenem, tlenkami metali. Związek działa korodująco na większość metali, powstaje wtedy wodór, mogący wybuchnąć.

Kwas azotowy HNO₃

Kwas azotowy jest niepalną cieczą a jego pary nie tworzą mieszanin wybuchowych z powietrzem. Ma właściwości silnie utleniające. W kontakcie z substancjami pochodzenia organicznego typu papier, drewno, materiały włókniste, trociny, może spowodować ich zapalenie. Zagrożenie powstaje w wyniku reakcji kwasu z metalami, w krórej powstaje wodór. reakcje kwasu o stężeniu powyżej 70% ze sproszkowanymi metalami czy substancjami organicznymi może przebiegać wybuchowo.

Kwas siarkowy H₂SO₄

Kwas siarkowy jest niepalny. W wysokich stężeniach wykazuje silne właściwości utleniające oraz powoduje zwęglenie produktów organicznych. Z wodą reaguje energicznie z wydzieleniem dużych ilości ciepła. W reakcjach z metalami powoduje wydzielenie wodoru, który tworzy mieszaniny wybuchowe z powietrzem. W przypadku pożaru i podwyższonej temperatury wydzielają się dymy trójtlenku siarki.

Kwas nadchlorowy HClO₄

Kwas nadchlorowy i jego roztwory są niepalne. Roztwory kwasu o stężeniu powyżej 72% są nietrwałe i ulegają wybuchowemu rozkładowi. Bezwodny kwas jest nietrwały w temperaturze pokojowej i rozkładfa się z gwałtownym wybuchem. W reakcji kwasu z metalami powstaje wodór, który tworzy kolejne zagrożenie wybuchowe. W reakcji tej powstają także nadchlorany, które w czystaj postaci są materiałami wybuchowymi. Zetknięcie roztworów lub bezwodnego kwasu z materiałami organicznymi ( trociny, drewno, szmaty, tłuszcze, smary)grozi zapaleniem lub samozapaleniem a nawet wybuchem przy kontakcie z płomieniem, na skutek uderzenia lub tarcia. Niebezpieczny jest kontakt kwasu nadchlorowego z substancjami odwadniającymi (kwas siarkowy, bezwodnik octowy, pięciotlenek fosforu), tworzy się wtedy bezwodny kwas nadchlorowy, który może ulec wybuchowi

Nadtlenek benzoilu (C₆H₅CO)₂O₂

Czysty nadtlenek benzoilu jest łatwo palnym i wybuchowym ciałem stałym, bardzo łatwo ulegającym zapaleniu nawet od niskoenergetycznych bodźców, przy czym spalanie przebiega z dużą prędkością i przechodzi w wybuch. Jego palne właściwości można zminimalizować przez zmieszanie z wodą czy pastami z plastyfikatorami.

W związku z obecnością w cząsteczce ugrupowania nadtlenowego, nadtlenek benzoilu jest substancją wysoce niestabilną. Ulega gwałtownemu egzotermicznemu rozkładowi pod wpływem podwyższonej temperatury, światła, bodźców mechanicznych a także pod wpływem niektórych związków chemicznych m.in żelaza, manganu, wanadu, kobaltu, glinu i ich soli, związków organicznych o właściwościach redukujących, silnych kwasów i zasad. W kontakcie z substancjami palnymi może doprowadzić do ich samozapalenia. Nadtlenek benzoilu rozkłada się już w pokojowych temperaturach co może być przyczyną rozerwania szczelnie zamkniętych zbiorników, w których jest przechowywany. Jako flegmatyzatory nadtlenku benzoilu stosuje się estry kwasu ftalowego, oleje parafinowe, węglowodory aromatyczne, ketony, fosforan wapnia, chlorek sodu, ziemię okrzemkową, wodę. W postaci mieszanin z tymi substancjami odznacza się większą stabilnością, niższą palnością i większą odpornością na bodźce mechaniczne.

Wodoronadtlenek kumenu

Wodoronadtlenek kumenu jest zaliczany do 4 klasy zagrożenia pożarowego nadtlenków organicznych. Jest substancją palną ale nie stwarza wyraźniejszego zagrożenia wybuchowego. Pali się wolno i łagodnie, a produktami jego rozkładu są aceton i fenol. Z powietrzem tworzy mieszaniny wybuchowe w nieokreślonych granicach. Niebezpieczeństwo powstaje dopiero po zanieczyszczeniu go nawet śladowymi ilościami kwasów, substancji redukujących oraz miedzi, ołowiu i innych soli. Rozkład może przebiegać wtedy wybuchowo. Wodoronadtlenek kumenu nie jest wrażliwy na wstrząsy mechaniczne.

Azotyn sodu NaNO₂

Azotyn sodu jest związkiem bardzo toksycznym. Najczęściej spotykane zatrucia to omyłkowe użycie go zamiast soli kuchennej. Jego toksyczne działanie objawia się rozszerzeniem naczyń krwionośnych (przede wszystkim głowy, szyi i górnej części tułowia) oraz częściowym porażeniem ośrodka naczyniowo-ruchowego. Azotyn sodu działa methemoglobinotwórczo przy czym nie powoduje trwałych uszkodzeń struktury białkowej krwinek czerwonych. Przy zatruciu obserwuje się spadek ciśnienia tętniczego krwi, zaczerwienienie skóry twarzy, szyi, bóle i zawroty głowy, bóle brzucha, duszności sinicę, zaburzenia wzroku. Niekiedy u zatrutych może występować silne pobudzenie psychiczne.

Doraźna pomoc zatrutemu polega na:

- usunięciu poszkodowanego z atmosfery skażonej,

- zapewnieniu spokoju i dopływu świeżego powietrza,

- przy zatruciu doustnym, jeżeli poszkodowany jest przytomny, podać do wypicia wodę oraz prowokować wymioty,

- skażenia oczu i skóry przemyć bieżącą wodą.

Azotan sodu NaNO₃

Azotan sodu działa drażniąco na skórę i błony śluzowe. U robotników mających ciągły kontakt z saletrą, obserwowano powstawanie na dłoniach i podeszwach miejscowych zgrubień skóry, dochodzących do 13 mm grubości, bolesnych przy ucisku. W niektórych przypadkach zgrubienia te przekształciły się w nowotwory złośliwe nawet po 12-15 latach. Azotan sodu drażniąc śluzówkę przewodu pokarmowego wywołuje wymioty i biegunkę. Po pewnym czasie zostaje w organizmie zredukowany do azotynu, który wywołuje methemoglobinemię. Azotany wprowadzone do organizmu z wodą pitną w ilości 50-100 mg/dm³ powodują gwałtowny wzrost methemoglobiny we krwi. Azotany wprowadzane systematycznie do organizmu człowieka stają się przyczyną chorób krążenia oraz chorób nowotworowych.

Doraźna pomoc dla osób zatrutych polega na:

- usunięciu poszkodowanego z atmosfery skażonej,

- zapewnieniu dostępu świeżego powietrza,

- przy skażeniu skóry obfitym spłukaniu powierzchni skażonej letnią wodą bieżącą z mydłem,

- przy zatruciu doustnym podaniu do picia wody, mleka, węgla aktywowanego i następnym wywołaniu wymiotów,

- wezwaniu lekarza i Pogotowia Ratunkowego.

Azotan amonu NH₄NO₃ -

Azotan amonu nie niesie dużego niebezpieczeństwa zatruć przez skórę i drogi oddechowe. Na skórę działa drażniąco oraz powoduje alergię. Wywołuje swędzenie i zaczerwienienie wokół torebek włosowych. Połknięty drażni błony śluzowe przewodu pokarmowego, wywołuje wymioty i biegunki. Powoduje powstanie w ustroju methemoglobiny.

Objawami zatrucia są silne bóle brzucha, zawroty głowy, sinica, duszności, spadek ciśnienia tętniczego krwi i zapaść występujące po około 15-30minutach.

W wymocinach, stolcu i moczu może pojawić się krew. Szczególnie wrażliwe na zatrucia są dzieci.

Osobom zatrutym pomóc można przez:

- spowodowanie wymiotów przez podrażnienie palcem tylnej ściany gardła lub podanie do wypicia szklanki ciepłego roztworu soli kuchennej,

- przy zagrażający omdleniu ułożyć chorego poziomo z nieco uniesionymi ku górze kończynami,

- wezwać lekarza.

Brom Br₂

Brom działa drażniąco i żrąco na skórę i błony śluzowe. Odkłada się w tkankach w postaci bromków, do organizmu może być wchłonięty przez skórę, drogi oddechowe i przewód pokarmowy. Ekspozycja na niskie stężenia powoduje kaszel, obfitą śluzową wydzielinę, bóle i zawroty głowy, krwawienia z nosa. Czasem może wywoływać biegunkę, i trudności w oddychaniu. Wdychanie dużych ilości bromu powoduje żrące działanie na błony śluzowe noso-gardzieli i górnych dróg oddechowych. Śluzówka języka i policzka przybiera odcień brązowy, występuje obrzęk i skurcz głośni oraz spastyczne zapalenie oskrzeli. Duże stężenia tej substancji mogą powodować śmiertelne, chemiczne zapalenia płuc w wyniku ostrego obrzęku i niewydolności mięśnia sercowego.

Pomoc na miejscu wypadku sprowadza się do:

- usunięcia poszkodowanego ze skażonej strefy,

- zdjęcia skażonej odzieży,

- zapewnienia dopływu świeżego powietrza,

- zapewnienia spokoju i bezruchu,

- utrzymywania drożności dróg oddechowych (głowę leżącego skręcić nieco w lewo, usunąć śluz z jamy ustnej, usunąć protezy, sprawdzać, czy nie zapada się język),

- zapewnieniu zatrutemu ciepłego okrycia,

- w zatruciu doustnym osobie przytomnej podania do wypicia 2-4 szklanek wody i prowokowania wymiotów, zabieg ten należy powtarzać,

- zmywania skóry dużą ilością bieżącej wody przez około 15 minut,- płukania oczu przy odwiniętych powiekach dużą ilością bieżącej wody przez 15 minut,

- wezwania lekarza i Pogotowia Ratunkowego.

Dwuchromian sodu Na₂Cr₂O₇ -

Biologiczna rola chromu w organizmie nie jest znana. Jest on zaliczony do mikroelementów ale tylko na podstawie obecności w tkankach. Chrom w związkach, w których występuje jako 6-wartościowy jest pierwiastkiem bardzo toksycznym.

Dwuchromian sodu działa silnie drażniąco na skórę i błony śluzowe, zarówno w postaci pyłu, jak i roztworu. Do organizmu może dostawać się w postaci mgieł lub par głównie przez układ oddechowy. Po wniknięciu uszkadza nerki, wątrobę, układ żołądkowo-jelitowy i sercowo-naczyniowy. Zgon zatrutego może nastąpić w 1-2 doby z powodu wstrząsu lub około 10-tej doby z powodu ostrej niewydolności nerek.

Na skórze palców rąk, a następnie dłoni i przedramion, na błonie śluzowej nosa pył, pary i dymy powodują powstawanie wykwitów rumieniowych, wyprysków i owrzodzeń. Zmiany te na błonie śluzowej nosa mogą wywołać przebicie przegrody nosowej. Równocześnie występuje ropny nieżyt nosa i zapalenie bocznych zatok nosa. Zmiany na skórze i błonach śluzowych goją się ciężko, a po owrzodzeniach powstają trwałe blizny.

Dwuchromian sodu łatwo i szybko wywołuje uczulenie - tzw. "egzemę chromową". Osoby nią dotknięte nawet przy bardzo niskim stężeniu narażone są na powstanie bolesnych i swędzących wyprysków, obrzęków, utrudnionego oddychania, kaszlu, gorączki oraz objawów dychawicy oskrzelowej z silnymi atakami duszności. Szczególni podatne na uczulenie są kobiety.

Długotrwała ekspozycja na pyły dwuchromianu sodu wywołuje marskość płuc, zmiany mięśnia sercowego, owrzodzenia dwunastnicy, zapalenia żołądka, pojawienie się białka w moczu. Zarejestrowano również częste zmiany nowotworowe płuc, przewodu pokarmowego i kości. Zachorowania mogą występować w czasie pracy i po upływie wielu lat po jej przerwaniu.

Doraźna pomoc dla osób zatrutych:

- usunąć poszkodowanego ze skażonej strefy,

- zapewnić dopływ świeżego powietrza,

- podać do wypicia białko jaja kurzego,

- wezwać lekarza i Pogotowie Ratunkowe.

Nadmanganian potasu KMnO₄

W kontakcie ze skórą i błonami śluzowymi działa żrąco, powoduje martwicę, krwotoki i nadżerki tkanek, które były z nim w bezpośrednim kontakcie. Powoduje zmiany zwyrodnieniowe w wątrobie i nerkach. Typowymi objawami zatrucia są nadżerki. Zażycie stężonego roztworu lub kryształków nadmanganianu powoduje ostre zatrucie, którego objawami są: brązowe zabarwienie śluzówki jamy ustnej i gardła, kaszel, obrzęk głośni, języka i warg, martwica błon śluzowych, zwolnienie tętna oraz wstrząs. Działanie żrące powoduje silne piekące bóle, nudności, wymioty, krwotoki oraz owrzodzenia. Zatrucie może być śmiertelne.

Pomoc zatrutym polega na:

- usunięciu poszkodowanego z zagrożonego środowiska,

- zdjęciu odzieży, spłukaniu miejsc skażonych obficie bieżącą wodą i nałożyć jałowy opatrunek,

- przy zatruciu doustnym - podaniu mleka, białka jaj kurzych oraz płukaniu żołądka,

- przy skażeniu oczu - natychmiastowym wypłukaniu oczu przez około 10-15 minut przy odwiniętych powiekach i zapewnieniu specjalistycznej konsultacji

- wezwaniu lekarza i Pogotowia Ratunkowego.

Tlen O₂

Mimo, że tlen jest drugim co do ilości składnikiem powietrza, to jego nadmiar w długim czasie jest szkodliwy. Także niedobór tlenu w powietrzu wdychanym przez człowieka jest szkodliwy. Wdychanie tlenu pod ciśnieniem powoduje zapalenie płuc, niedodmę płuc, ubytki w polu widzenia i utratę przytomności a nawet drgawki. Wysiłek fizyczny przyspiesza rozwój objawów. Niedobór tlenu w powietrzu powoduje u człowieka ograniczenie zdolności do pracy fizycznej i umysłowej, stopniowy zanik świadomości, apatię i śpiączkę. Niedobór powoduje niedotlenienie krwi i tkanek, szczególnie ośrodkowego układu nerwowego. Tlen wywołuje uszkodzenia oczu. Kontakt ciekłego tlenu ze skórą wywołuje bardzo silne odmrożenia.

Poszkodowanemu można pomóc przez:

- usunięcie z obszaru zagrożenia,

- zapewnienie bezwzględnego spokoju,

- zapewnienie ciepłego okrycia,

- wezwanie lekarza i Pogotowia Ratunkowego.

Uwaga - nie podawać płynów!

Trójtlenek siarki SO₃

Trójtlenek siarki wchłania się do ustroju przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy i skórę. Wykazuje działanie silnie żrące. Jego pary działają na błony śluzowe dróg oddechowych i oczu, wywołując ostre stany zapalne, może dojść perforacji. Objawami zatrucia inhalacyjnego jest katar, utrudnione oddychanie, pieczenie i zaczerwienienie spojówek. Przy wysokich stężeniach może dojść do wymiotów, stanów zapalnych płuc i oskrzeli a nawet utraty przytomności i uszkodzenia tkanki płuc. Bezpośrednio po spożyciu trójtlenku siarki pojawiają się bóle w jamie ustnej, gardle, przełyku, żołądku, kaszel, wymioty, przyspieszenie tętna, później spadek ciśnienia krwi, osłabienie czynności serca i zapaść. Na skórę trójtlenek siarki działa silnie żrąco, wnika w tkankę podskórną i powoduje głęboką martwicę.

Pomoc doraźna dla osób zatrutych:

- usunąć poszkodowanego ze skażonej strefy,

- zapewnić dostęp świeżego powietrza i całkowity spokój,

- zdjąć skażoną odzież,

- zetrzeć ze skóry trójtlenek siarki za pomocą czystych szmat,

- skażoną skórę zmywać przez około 15 minut dużą ilością bieżącej wody,

- oczy płukać dużą ilością letniej, bieżącej wody przez około 15 minut,

- w przypadku depresji oddechowej podawać tlen do oddychania,

- przy zatruciu inhalacyjnym stosować inhalację z roztworu sody oczyszczanej a doustnie podawać wodę lub mleko,

- przy zatruciu doustnym podawać przede wszystkim dużą ilość wody, a jeżeli to możliwe mleko z dodatkiem surowego białka jaj,

- nie wywoływać wymiotów i nie podawać środków neutralizujących,

- wezwać lekarza i Pogotowie Ratunkowe.

Nie zakraplać do oczu żadnych środków neutralizujących!

Kwas azotowy HNO₃

Kwas azotowy jest substancją toksyczną. Wykazuje niszczące działanie na żywą tkankę. W zetknięciu ze skórą powoduje silne oparzenia a spożyty doustnie powoduje zniszczenie ścian przewodu pokarmowego. Objawami ostrego zatrucia są:

- przy zatruciu doustnym - natychmiastowe silne bóle w jamie ustnej, gardle przełyku i żołądku, krwawe wymioty lub wymioty brunatną treścią, wstrząs, uszkodzenia przełyku, ścian żołądka i tętnic,

- przy zatruciu inhalacyjnym

pierwsza faza - kaszel, pieczenie w gardle, uczucie duszenia się,

druga faza - brak objawów przez kilka godzin,

trzecia faza - zaburzenia oddychania, obrzęk płuc.

Przy lżejszych zatruciach objawami są bóle i zawroty głowy, szum w uszach, senność. Może nastąpić podwyższenie temperatury ciała, zmiany morfologiczne krwi czy też zmniejszenie ilości wydzielanego moczu.

Pierwsza pomoc osobie zatrutej to:

- usunięcie poszkodowanego ze skażonego środowiska,

- zdjęcie skażonej odzieży,

- zapewnienie dostępu świeżego powietrza,

- utrzymywanie drożności dróg oddechowych,

- zapewnienie ciepłego okrycia (kończyny obłożyć termoforami owiniętymi w ręczniki),

- zapewnienie spokoju i bezruchu,

- natychmiastowe podanie osobie przytomnej 1-2 szklanek wody lub jednej szklanki mleka z rozbitymi 3-4 jajami kurzymi (przy zatruciu przez przewód pokarmowy),

- płukanie oczu przy odwiniętych powiekach dużą ilością bieżącej wody przez około 15 minut,

- zmywanie skóry przez około 15 minut dużą ilością bieżącej wody,

- wezwanie lekarza i Pogotowia Ratunkowego.

Wodoronadtlenek kumenu

Na organizm człowieka wodoronadtlenek kumenu działa silnie drażniąco, szczególnie na skórę, błony śluzowe dróg oddechowych oraz oczu.

W zatruciu inhalacyjnym występuje silne podrażnienia gardła i kaszel. Ciecz wywołuje zgrubienia skóry, łuszczenie się oraz stany zapalne. Częsty kontakt z substancją może być przyczyną uczulenia. W przypadku dostania się wodoronadtlenku kumenu do oka następuje zapalenie spojówek oraz uszkodzenie rogówki. W organizmie związek odkłada się w wątrobie i śledzionie w postaci kompleksów ze związkami zawierającymi grupę SH.

Doraźna pomoc osobom zatrutym polega na:

- usunięciu poszkodowanego ze skażonej strefy, co przy niewielkim zagrożeniu może okazać się skuteczne,

- zapewnieniu dopływu świeżego powietrza,

- zapewnieniu drożności dróg oddechowych,

- w depresji oddechowej stosować sztuczne oddychanie tlenem,

- przy zatruciu doustnym podaniu osobie przytomnej do picia białka jaja kurzego,

- przy skażeniu oczu płukaniu przy odwiniętych powiekach co najmniej przez 15 minut czystą, bieżącą wodą i zapewnieniu specjalistycznej konsultacji,

- wezwaniu lekarza i Pogotowia Ratunkowego.

Nadtlenek benzoilu (C₆H₅CO)₂O₂ -

Nadtlenek benzoilu działa drażniąco na skórę, błony śluzowe dróg oddechowych i oczu. Objawami zatrucia inhalacyjnego jest ból głowy, podrażnienie gardła oraz stan podobny do upojenia alkoholowego. Na skórze powoduje powstanie stanów zapalnych a nawet nadżerek. Skażenie oka wywołuje ciężkie stany zapalne, połączone zazwyczaj z ciężkim uszkodzeniem rogówki a nawet przedziurawieniem lub zniszczeniem całej gałki ocznej.

Osobie zatrutej można pomóc przez:

- usunięcie z atmosfery skażonej,

- zapewnienie dostępu świeżego powietrza,

- chronienie zatrutego przed utratą ciepła,

- zapewnienie drożności dróg oddechowych (kontrolować czy nie zapada się język, usunąć protezy zębowe, usunąć resztki pokarmu i śluzu z jamy ustnej, głowę leżącego skręcić nieco w lewo),

- w zatruciu doustnym usunięcie substancji na drodze wymiotów (prowokować wymioty po podaniu szklanki wody),

- usunięcie skażonej odzieży,

- przemycie bieżącą wodą skażonej skóry,

- przemywanie przez około 15 min. przy odwiniętych powiekach bieżącą wodą a następnie roztworem soli fizjologicznej lub wodą destylowaną; nałożyć jałowy opatrunek,

- wezwać lekarza i Pogotowie ratunkowe.

Podchloryn sodowy (roztwory wodne) NaOCl

Spożycie podchlorynu sodu powoduje silne podrażnienia i nadżerki śluzówek jamy ustnej oraz przewodu pokarmowego połączone z bólem i wymiotami.. Wdychanie par podchlorynu może doprowadzić do obrzęku płuc.

Pierwsza pomoc dla osób zatrutych:

- usunąć poszkodowanego z zagrożonego środowiska,

- zdjąć skażoną odzież,

- zapewnić spokój i dopływ świeżego powietrza,

- zmyć skórę obfitą ilością wody, w przypadku oparzeń nałożyć jałowy opatrunek,

- nie stosować płynów neutralizujących,

- zabezpieczyć chorego przed utratą ciepła,

- przy zatruciu doustnym podać do wypicia białka jaj kurzych. Można podać mleko magnezjowe i zawiesinę wodorotlenku glinowego (2 łyżki stołowe na 1 litr wody),

- nie stosować kwaśnych odtrutek,

- oczy płukać dużą ilością wody przy odwiniętych powiekach,

- wezwać lekarza i Pogotowie Ratunkowe.

7. Literatura.

1. P. Borowski "Ochrona przeciwpożarowa magazynów" Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 1975.

2. "Niebezpieczne materiały chemiczne. Charakterystyka, zagrożenie, ratownictwa" Praca zbiorowa Ministerstwo Przemysłu Chemicznego i Lekkiego.

3. M. Ryng "Bezpieczeństwo techniczne w przemyśle chemicznym" Wydawnictwo Techniczno-Naukowe Warszawa 1980.

4. Ostrowski "Ochrona przeciwpożarowa przy magazynowaniu chemikaliów"

5. Bierieżkowski "Magazynowanie i transport produktów chemicznych"

6. M. Korzun "1000 słów o materiałach wybuchowych i wybuchu" Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1986.

7. "Transport drogowy materiałów niebezpiecznych" Wydawnictwo komunikacji i łączności Warszawa 1968.

8. "Encyklopedia powszechna PWN tom IV" Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1987.

9. R. Bąkowski "Leksykon magazynowania" Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 1982.

10. A. Rogowski, M. Wójcik "Chemia dla klasy I technikum i liceum zawodowego"

str. 28

---