KROK CZWARTY
„Zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek moralny”
Krok czwarty jest wielką przygoda na drodze samopoznania. Przerobienie tego Kroku wymaga szczerego i dokładnego przyjrzenia się sobie. Możliwe że na samą myśl o tym, ogarnia cię lęk; czują go prawie wszyscy, którzy postanowili zdobyć się na najwyższą uczciwość wobec siebie. Niezależnie od tego, jak się czujesz, przez samą decyzję, że uczciwie patrzysz na siebie i zrobisz „rachunek sumienia”, już wykazujesz ogromną odwagę. Pomoże ci to odzyskać zdrowie. Pamiętaj, im więcej wysiłku włożysz w ten proces, tym więcej zyskasz.
Krok czwarty mówi o obrachunku moralnym. Obrachunek moralny człowieka niewiele się różni od spisu towarów podczas remanentu. W sklepie spisuje się wszystkie towary, jakie się w nim znajdują. Ty masz zrobić spis tego, co zdarzyło się w twoim życiu. Postaraj się dokładnie dowiedzieć, co ci pozostało z tego, co przeżyłeś. Przyjrzyj się zwłaszcza, zgodnie z tym przewodnikiem, swoim poglądom i zachowaniom, które są z nimi sprzeczne oraz zachowaniom, które są z nimi zgodne. Spróbuj zobaczyć, jakie naprawdę było twoje życie w zestawieniu z tym, w co wierzysz.
Krok Czwarty mówi o obrachunku, który jest gruntowny i odważny. To, czy potrafisz być gruntowny i odważny zależy od tego, jak przerobiłeś Krok Trzeci. Fundamentem Czwartego Kroku jest Krok Trzeci i poprzednie Kroki. W Trzecim Kroku postanowiłeś powierzyć swoją wolę i swoje życie opiece Boga, jakkolwiek Go pojmujesz. W pracy nad Czwartym Krokiem masz zbadać ogrom swego życia, swojej całej przeszłości. Już zaczynając tę pracę musisz wiedzieć, że wkrótce poczujesz się wolny wyznając wszystko i ufając, że Bóg towarzyszy ci przez cały czas. Możliwe że zadajesz sobie teraz pytanie: Czy naprawdę już się zdecydowałem odważnie spojrzeć na swą przeszłość i uwolnić od niej mówiąc o wszystkim drugiemu człowiekowi ? Tę trudną decyzję musisz podjąć teraz, zanim poważnie zabierzesz się do gruntownego i odważnego obrachunku moralnego.
Gruntowny i odważny obrachunek moralny polega na spisaniu takich rzeczy o sobie, do których wolałbyś się nie przyznawać, a tym bardziej komukolwiek o nich powiedzieć. Musisz je wszystkie opisać i wyznać komuś po to, by wyzwolić się od ich złej mocy. Jeżeli nie zechcesz spojrzeć prawdzie w oczy, jeżeli strach lub pycha przeszkodzą ci przyznać się do czynów sprzecznych z tym, w co wierzysz, a które działają na twoją własną szkodę, czyny te będą miały nad tobą władzę. Ograniczą twą wolność, utrudnią uczciwość i pogodzenie się ze sobą. Bądź gruntowny i odważny przeprowadzając ten obrachunek moralny, a pomoże ci to osiągnąć prawdziwe poczucie wolności.
W Kroku Czwartym występuje słowo moralny. Możliwe, że nasuwa ci ono skojarzenie z religią i przypomina o tym, iż nie udało ci się żyć zgodnie z czyimiś oczekiwaniami lub że nie jesteś taki, jaki powinieneś być. Możliwe, że słowo to kryje dla ciebie osąd. Program Dwunastu Kroków nie ma na celu kary ani osądzania nikogo. Jest to duchowy program powrotu do zdrowia. Zauważ, że Krok Trzeci mówi o powierzeniu woli i życia opiece Boga, jakkolwiek Go pojmujemy. Krok Czwarty odczytaj w tym samym duchu, w duchu miłości i akceptacji.
Słowo moralny, prawidłowo odczytane, dotyczy zachowań. Przewodnik niniejszy pomoże ci opisać konkretne przykłady twoich zachowań. Masz się przede wszystkim przyjrzeć, czy były one sprzeczne, czy zgodne z tym, w co wierzysz. Wszystkie pytania zostały podzielone na trzy grupy: 1) Poglądy; 2) Zachowania niezgodne z poglądami; 3) Zachowania zgodne z poglądami. Widzisz, że dwie z trzech grup dotyczą zachowań. Pierwsza natomiast nawiązuje do Kroku Trzeciego i pozwoli ci zbadać twoje poglądy, przekonania i to, co uważasz za swoje osobiste wartości.
Przewodnik ten dotyczy głównie tego, w co osobiście wierzysz i dzięki temu nie będziesz musiał oceniać siebie ani patrzeć na swoje życie w kategoriach dobry - zły. W grupie zwanej „Poglądy” napisz o twoich poglądach w dniu dzisiejszym. Odpowiadając na poszczególne pytania możesz je jednak porównywać z tymi poglądami jakie miałeś w zaawansowanej fazie twojej choroby.
Ważne jest również to, abyś podawał konkretne przykłady swoich zachowań. Jeżeli o czymś opowiadasz, ma to być opis prawdziwego zdarzenia z twego życia. Na przykład w części pod nazwą „Egocentryzm”, w grupie „Zachowań niezgodnych z poglądami” opiszesz konkretne zdarzenie, kiedy zachowałeś się w sposób egocentryczny czyli taki, że w centrum twego zainteresowania znalazłeś się ty sam lub alkohol.
Masz być konkretny, to znaczy masz podawać wszystkie imiona osób uczestniczących wraz z tobą w danej sytuacji (KTO). Masz także, najdokładniej jak potrafisz podać daty (KIEDY) i miejsce (GDZIE) opisywanych faktów. I wreszcie, masz również dokładnie opisać swój postępek mówiąc, co zrobiłeś (CO).
Słowem, konkretny przykład składa się z czterech informacji: KTO, KIEDY, GDZIE i CO.
Opis konkretnego przykładu egocentryzmu mógłby wyglądać następująco:
W październiku zeszłego roku mojemu bratu, Janowi Kowalskiemu, popsuł się samochód właśnie wtedy, gdy miał jechać do pracy. Ja wybierałem się po Staszka Nowaka, z którym mieliśmy jechać na przyjęcie do naszego kumpla Michała Kwiatkowskiego. Brat zapytał, czy nie mógłbym go podwieźć. Odpowiedziałem, że powinien był sprawdzić wcześniej, czy samochód jest na chodzie i pojechałem sam po Staszka. Myślałem tylko o sobie.
Mniej pożyteczne są przykłady, które zawierają uogólnienia. Przykładem uogólnienia mógłby być opis:
W zeszłym roku mój brat Jan Kowalski wielokrotnie zwracał się do mnie w różnych sprawach, ale nigdy mu nie pomogłem. Byłem egocentryczny.
Opis ten zawiera uogólnienie, ponieważ mówi raczej o sposobie postępowania niż o konkretnym zdarzeniu w konkretnym dniu i miejscu. Przykład taki nie przybliży cię do rzeczywistości ponieważ nie jest jasny. W pracy nad obrachunkiem moralnym najbardziej istotne jest przybliżenie się do rzeczywistości po to, by przełamać zakłamania na temat własnego postępowania. Ktoś mógłby na przykład bez większego zastanowienia powiedzieć: „Ach wiesz, bywam czasami egocentrykiem”. Gdy jednak poprosimy o konkretne przykłady, nie będzie umiał ich podać. Innymi słowy, tak naprawdę to wcale nie widzi swojego egocentryzmu ani tego, jaki ta cecha ma wpływ na jego życie. Nie ma kontaktu z rzeczywistością.
Bądź konkretny ! Tylko to pomoże ci naprawdę zobaczyć twoje postępowanie.
Pracując nad obrachunkiem moralnym, będziesz podawał przykłady w przeznaczonych na to pustych miejscach. Podobnie jak konkretność przykładów, również własnoręczne pisanie o nich odgrywa w tym procesie ogromną rolę. Prawdę mówiąc, sam fakt opisywania zdarzeń z twego życia, jest już bardzo ważny. Gdy na własne oczy zobaczysz opisy pewnych zdarzeń i powiesz do siebie: „Tak, faktycznie to zrobiłem”, zrobi to na tobie duże wrażenie. Dowiesz się o sobie wiele rzeczy. Dostrzegając je wyraźniej, a następnie głośno się do nich przyznając w Piątym Kroku, zaczniesz akceptować siebie w pełniejszy sposób.
Powtórzmy, Krok Czwarty jest wielką przygodą na drodze do samopoznania. Może cię czasami coś zaboleć, ale wstąpiłeś na drogę do odzyskania zdrowia i po zrobieniu tego obrachunku moralnego, czeka cię wiele radosnych przeżyć. Bądź uczciwy i szczery. Oddaj się bez reszty pracy nad gruntownym i odważnym obrachunkiem moralnym.
UCZCIWOŚĆ
Poglądy:
Jakie są twoje aktualne poglądy na temat uczciwości od kiedy zacząłeś przerabiać Program AA ? Dlaczego uczciwość jest taka ważna ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Nieuczciwość objawia się w różny sposób. Obejmuje takie rzeczy, jak ukrywanie prawdy, szukanie wykrętów, nieuczciwe myślenie (racjonalizacja, uzasadnianie), mówienie pół-prawdy, udawanie kogoś innego, kłamstwo, pomniejszanie, nadskakiwanie ludziom, oszukiwanie, niedotrzymywanie obietnic. Podaj przykłady co najmniej trzech wspomnianych form nieuczciwości.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykład zachowania, w którym byłeś uczciwy.
WYKONYWANIE PRACY
Poglądy:
Jakie jest twoje zdanie na temat terminowości wykonywania zaplanowanej pracy ? Jak się czujesz odkładając coś na potem ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady odkładania pracy na potem.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady wykonania pracy w terminie.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
Poglądy:
Sformułuj swój pogląd na temat znaczenia osobistej odpowiedzialności człowieka. Co to znaczy być nieodpowiedzialnym ? Jaki jest związek między obwinianiem a nieodpowiedzialnym zachowaniem ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykład zachowania niezgodnego z twoimi poglądami wyrażającymi potrzebę bycia odpowiedzialnym; opisz sytuację w której zachowałeś się nieodpowiedzialnie.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykład twego zachowania, które było zgodne z poglądami na temat osobistej odpowiedzialności.
PORÓWNYWANIE
Poglądy:
Co sądzisz o porównywaniu siebie do innych ludzi ? Co się wtedy staje z twoim zadowoleniem z siebie ? W jaki sposób porównywanie wywołuje zawiść i zazdrość ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których porównywanie doprowadziło cię do uczucia zawiści i zazdrości.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których umiałeś odczuwać zadowolenie dzięki temu, że nie porównywałeś siebie z innymi, nie doprowadzając w ten sposób do uczucia zawiści i zazdrości.
EGOCENTRYZM
Poglądy:
Jaki wpływ ma na ciebie przesadne zainteresowanie sobą (samolubstwo) oraz alkoholem ? Napisz, co sądzisz o ważności znalezienia jakiegoś innego „centrum uwagi” w twoim życiu. Czym jest to „centrum uwagi” obecnie ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których twój przesadny egocentryzm lub zainteresowania alkoholem kogoś skrzywdziły.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których dzięki twemu nowemu „centrum uwagi” udało ci się nikogo nie skrzywdzić.
KONTROLA
Poglądy:
Dlaczego nie należy usiłować kontrolować innych ludzi ? Jakie uczucia rodzą próby narzucenia komuś kontroli ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których próbowałeś kogoś kontrolować tak, że było to szkodliwe dla ciebie i tej osoby.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których sobie „odpuściłeś” i zaniechałeś kontroli.
ZŁOŚĆ
Poglądy:
Podaj swoją opinię na temat wyrażania złości i wyjaśnij jakie jest twoim zdaniem źródło uraz lub niechęci do kogoś. O co masz największe urazy ? Powiedz, jak mógłbyś sobie poradzić ze swymi urazami ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady sytuacji, kiedy sposób wyrażania złości był niezgodny z twoimi obecnymi poglądami na ten temat. Przykładami mogą być sytuacje, w których rozładowałeś złość w sposób destrukcyjny lub też urazy, jakich nabrałeś do jakiejś osoby za jej postępowanie.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady poradzenia sobie ze swoją złością w sposób zgodny z aktualnymi poglądami.
STOSUNEK DO SIEBIE W RELACJI DO INNYCH
Poglądy:
Opisz jaki jesteś, jeżeli chodzi o użalanie się nad sobą i poczucie wdzięczności. Czy czujesz się czasami jak ofiara pogrążona w litości nad sobą ? Czy też przyjmujesz postawę pełną wdzięczności ? Dlaczego poczucie wdzięczności jest takie dobre i wskazane ? Do kogo czujesz wdzięczność ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady sytuacji, w których poddałeś się litości nad sobą.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady sytuacji, w których przeżywałeś szczerą wdzięczność i postępowałeś w imię tej wdzięczności.
SZACUNEK DO SIEBIE
Poglądy:
Napisz swoje zdanie na temat tego, jak zyskać szacunek do siebie samego bez fałszywego wywyższania się nad innych ludzi. Dlaczego szacunek do siebie odgrywa tak wielką rolę ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady prób zyskania szacunku do siebie przez wywyższanie się nad innych (mania wielkości, fałszywa duma).
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady zyskiwania szacunku dla siebie przez postępowanie zgodne z tym, jak uważasz że powinieneś.
AKCEPTACJA NIEDOSKONAŁOŚCI
Poglądy:
Czy potrafisz zaakceptować niedoskonałość w sobie i innych, czy też starasz się każdego „naprawiać” za pomocą swego krytycyzmu ? Co sądzisz o potrzebie akceptacji niedoskonałości ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których dążyłeś do perfekcjonizmu i byłeś krytyczny wobec siebie i innych.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, kiedy byłeś tolerancyjny wobec siebie i innych i umiałeś zaakceptować niedoskonałość.
STOSUNEK DO SIEBIE
Poglądy:
Jaki stosunek do siebie miałeś w przeszłości ? Czy jest w tobie coś, czego nie możesz zaakceptować i co prowadzi do nienawiści do siebie samego ? Może jest to coś, czego nie akceptujesz w swoim wyglądzie lub w tym, jaki jesteś; może jakiś defekt, albo nawet coś, co kiedyś zrobiłeś lub ci się przytrafiło, za co siebie nie lubisz. Dlaczego jest tak ważne, by siebie lubić i akceptować ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady sytuacji, w których nienawidziłeś siebie.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady sytuacji, w których byłeś z siebie zadowolony i akceptowałeś siebie takim jakim jesteś.
SPRAWY PŁCI I SEKSU
Poglądy:
Jakie znaczenie ma płeć i seks w twoim życiu ? Wyjaśnij, co sądzisz o roli jaką płeć i seks odgrywają w stosunkach z innymi ludźmi.
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady z przeszłości takich zachowań związanych z płcią i seksem, które były niezgodne z twoimi obecnymi poglądami.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady sytuacji, w których twoje zachowania związane z płcią i seksem były zgodne z twoimi obecnymi poglądami.
UWOLNIENIE SIĘ OD POCZUCIA WINY
Poglądy:
Poczucie winy pochodzi z popełnienia czynu, który jest niezgodny z wartościami i poglądami. Możliwe, że czujesz się winny, bo kradłeś, kłamałeś, oszukiwałeś, skrzywdziłeś kogoś, zniszczyłeś coś, byłeś niewierny itp. Co wiesz na temat radzenia sobie z poczuciem winy ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, za które czujesz się winny, zwłaszcza w sytuacji, o których nigdy nie rozmawiałeś, a które wciąż powodują poczucie winy.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady wskazujące na to, ze odczułeś ulgę gdy powiedziałeś komuś o tym, co wzbudziło w tobie poczucie winy.
WIARA I ODWAGA
Poglądy:
Napisz swoją definicję wiary i odwagi. Jakie miejsce zajmują obecnie w twoim życiu wiara i odwaga ? Dlaczego mają one dla ciebie tak duże znaczenie ? Czy obecnie podejmujesz swoje decyzje kierując się wiarą i odwagą ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady sytuacji, kiedy kierował tobą strach.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których kierowałeś się wiarą i odwagą.
PROCES ODŻAŁOWYWANIA
Poglądy:
Jakie ciężkie straty lub krzywdy (śmierć, rozwód, zerwanie itp.) przeżyłeś w swoim życiu ? Jak się czujesz obecnie w związku z każdą z tych strat ? Czy potrafiłeś się z tymi stratami pogodzić, czy też żal z ich powodu nadal odbiera ci spokój i pogodę ducha ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których starałeś się uniknąć konfrontacji z doznaną stratą lub krzywdą.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których pozwoliłeś sobie na odżałowanie doznanej straty.
TROSKA O INNYCH
Poglądy:
Dlaczego troska o innych jest taka ważna ? Co to znaczy troszczyć się o kogoś ? Co to znaczy, że ci na kimś zależy ?
Zachowania niezgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których okazałeś obojętność i brak troski o drugiego człowieka.
Zachowania zgodne z poglądami:
Podaj przykłady zachowań, w których wykazałeś troskę o kogoś.
(ALW 1998-10-11)
10
1
Instytut Psychiatrii i Neurologii Do użytku wewnętrznego
Warszawa