22 lutego

Natura vs. kultura
Naturalizm - kultura jest przedłużeniem natury; odróżnia człowieka od zwierzęcia. Poszukiwanie połączeń pomiędzy przyrodą a człowiekiem

Antynaturalizm - ujęcie przedmiotowe, ontologiczne; kultura jest zasadniczo odmienna od świata przyrody; tzw. kulturalizm

Rzeczywistość ponad …………… (Weber)

Antropografia - środowisko wpływa na kulturę w danej szerokości geograficznej.

Wiele obyczajów jest dziś wykonywanych odruchowo; do całości społeczeństwa doszły poprzez burżuazję francuską, która przejmowała „Dobre wychowanie” od arystokracji.
*kindersztuba - dobre wychowanie

W wieku XIX w Polsce wydano ok. 300 do 500 prac poświęconych dobrym obyczajom; wtedy był na to popyt podobnie jak dziś na kulturę przedsiębiorczości, biznesu, etc.

Trzy poziomy zderzenia kultur:
- domowe; zachowanie jednostki wynikające z wychowania
- grupowe; zderzenia w społeczeństwie
- rozmowy o pracę; czy dana osoba pasuje kulturowo do miejsca, w którym chce pracować

Tożsamośc zbiorowa - jeśli człowiek zaakceptuje jedną tożsamość zbiorową, to uzyska pomoc od tej wspólnoty, z którą się utożsamia.
Tożsamość pastiszowa -
Tożsamośc minimalistyczna - minimalizm przedmiotowy jako odpowiedź na kulturę konsumpcyjną.

26 lutego - 5 marca

HASŁA:
jednostka
osoba
podmiot
aktor
„pusty” podmiot

NAZWISKA:
- M. Wieviorka
- A. Touriene
- M. Foucault

Jakiego typu podmiotem jestem?
Kiedy myślę o sobie jako o podmiocie?
Kiedy zdajemy sobie sprawę z tego, że jesteśmy osobą?
Jakim jestem aktorem społecznym?
Jak odgrywam swoją rolę?
Kim jestem?

Kategoria podmiotu

Podmiot zastępowany zaimkiem „ja”. W naszym języku jest miejsce na przedmiot myśli (przeznaczone miejsce na podmiot). Ujęcie podmiotowe to ujęcie tzw. ludzkie. Do zwierząt zwracamy się jak do podmiotów, jednak nie jest to relacja zwrotna, gdyż brak ludzkiej odpowiedzi. To, co ludzkie, odnajdujemy w obrębie świata, który wykształciliśmy, to nasze otoczenie. Granica w obrębie innej religii między światem podmiotowym i przedmiotowym nie musi być stała (np. buddyzm). Każda jednostka może być podmiotem, ma potencjalną zdolność do zbudowania podmiotowości, do stania się podmiotem. Musimy ją zbudować w trakcie naszego życia. Podmiot to głos pojedynczy. Podmiot to jednostka, głos jednostki. Czasem jest to „my” np. podmiotowość mniejszości etnicznych, ale nigdy „oni”.

Dwie cechy podmiotowości:
- świadomość (siebie jako podmiotu; „ja” nie jest okazjonalne)
- refleksyjność (autorefleksyjnośc, uczynienie siebie przedmiotem rozważań, badań)

Koniec XX wieku - mówią nami nasze języki
Ograniczenie podmiotu autorskiego (R. Barth, M. Foucault)

P. Bourdieau - „przemoc symboliczna” - kody mówią za nas, nie dają możliwości konstruowania siebie, możemy tylko reprodukować symbole. Tzw. fragmentacja podmiotu - z repertuaru środków podmioty wybierają to, co im pasuje. Jesteśmy dla siebie nieprzejrzyści, ponieważ nie jesteśmy w stanie zrekonstruować kodów w całości. Naszą tożsamość budują również inni, nie robimy tego sami.

R.Sennet, Upadek człowieka publicznego, (zanikanie granic między sferą publiczną a prywatną)

„Czyż oni wszyscy nie są ludźmi, którzy mają te same właściwości i uzdolnienia oraz jednakie zainteresowania w osiągnięciu szczęścia?”

Do lat '60 XX w. - ograniczenie podmiotu na rzecz struktur społeczno-organizacyjnych. Struktury decydują o organizacji życia jednostki, np. w formie języka wypowiedzi w danych sytuacjach. Najważniejszą strukturą jest język. Czy to ja decyduję o tym, co wypowiadam, czy też mówię to, na co pozwala mi język? Jako wolny podmiot możemy stwierdzić, że czasem mówimy nie to, co mieliśmy na myśli, nawet w ojczystym języki. W trakcie jakiegoś problemu, napięcia, to nie jednostka decyduje, lecz zależności, struktura. Jest to jej dominacja nad jednostką. Osłabienie roli podmiotu w życiu (tej podmiotowości, autorefleksyjności) to sposób na przekonanie siebie, że nie my tworzymy język, a tylko się nim potrafimy posłużyć.

A.Touriene prekursorem odrodzenia podmiotu poprzez opozycję pomiędzy podmiotem a tym, co sugeruje mu społeczeństwo. Podmiotowość to problem społeczny.
Odróżnienie podmiotu od aktora - socjologia, aktor społeczny. Aktor to podmiot działający (od uświadomienia do działania). Kiedy dochodzi do konfliktu między społeczeństwem organizującym życie jednostce, a nią samą - aktorem działającym, wychodzi ona ze struktur, by pokazać swoją podmiotowość (hippisi, młodzież). Tworzy się tzw. konflikt społeczny: sytuacja, w której społeczeństwo ogranicza życie podmiotu, również aktorów i ich możliwości sposobu wykonania roli.

Bycie podmiotem jest wrodzoną cechą człowieka?
Czy zatracamy tą cechę w strukturach?
Czy rodzimy się jako podmioty i później przez socjalizację nasza podmiotowość jest marginalizowana?
Czy może w ciągu życia celem jest zbudowanie naszej podmiotowości?
=
Czy podmiotowość jest dana czy zadana??

Podmiotowość = tożsamość;
czy jesteśmy sobą, czy stajemy się sobą w niekończącym się procesie?

W budowaniu siebie ważne są dwa czynniki:
- wolność
- doświadczenie

Budowanie swojej tożsamości kulturowej jest możliwe tylko w warunkach wolności (w obrębie możliwości podmiotu; to się cały czas zmienia, przykładem może być emancypacja kobiet; to warunki historyczne, nigdy uniwersalne) oraz doświadczenia przeżytego. Decyzje na temat budowania siebie podjęte na podstawie doświadczenia; im go więcej, tym lepiej możemy wybrać, zdecydować. Nowe doświadczenia zależą od wolności.

Kategoria pustego podmiotu (A. Touriene)

Na skutek warunków życia nie jest możliwe budowanie tożsamości. Każdy chciałby zbudować siebie, lecz możliwość tą zabiera nam np. presja ekonomii, walka o przeżycie.

Warunki pustego podmiotu: kultura masowa czy konsumpcja - to przestrzeń wolnych doświadczeń, która zagospodarowuje nasze tożsamości, które teraz wystarczy kupić; nie ma miejsc na jej budowanie, ponieważ wszystko jest już gotowe. Brak decyzji o sobie. To jest wyzwanie dla jednostek, trudności nas hartują.

Problematyka podmiotu, jednostki, aktora społecznego stanęła na I miejscu studiów społecznych. Był to drugi moment zaznaczenia podmiotu. W ramach analizy odchodzenia młodych ludzi od tożsamości przypisanych (np. przez urodzenie w danej rodzinie, w danym społeczeństwie, danej grupie etnicznej, czy religii) do tożsamości konstruowanych, wykazano kilka sposób:

- związek ciała z tożsamością; zainteresowanie ciałem we wszelkich dziedzinach
podmiot jest bezcielesny, to konstrukcja myślowa.
Jednak realizuje się w aspektach:
1) ciało, które staje się kwestią rynku, nie należy do nas, „utowarowienie” ciała
2) ciało cierpiące, powiązane ze zmęczeniem, ciało niedoskonałe, chore;
takie ciało powiązane jest z podmiotem, przez filozofów nazywane zmęczeniem sobą;
np. depresja, histeria - związek między ciałem o podmiotem
3) podmiot ucieleśniony; uwikłanie w płeć, nierozerwalność świata kobiet i mężczyzn
4) ciało pracujące; powiązania ciała z pracą tworząc dowartościowanie ciała, praca staje się
przymuszonym luksusem, ale też nadaje mu szlif

- kategoria podmiotu autonomicznego
to autor i aktor swoich działań; fundament; z jego wolności i doświadczeń wywodzą się działania
1) jako podmiot przeciwstawiający się logice systemu (np. religijnemu czy politycznemu)
2) jako podmiot wymykający się systemom, bez starcia
+ 3) podmiotowość pozytywna - podmiot twórczy, kreatywny (decyduje i odpowiadam za decyzje)

M. Foucault
Obowiązek podmiotu: troska o siebie, tworzenie siebie. Nie chodzi o rozwój kreatywności, ale o dobroć dla siebie. Prócz rozwoju, ważna jest odpowiedzialność.

Z. Bauman .
W tej wolności mamy szukać odpowiedzialności za swoje działania. Tzw. sztuka samego siebie. Ludzie zazwyczaj gotowi są zrezygnować z części wolności, aby pozbyć się odpowiedzialności, której się boją. Nie wiemy jak mamy troszczyć się o siebie, chcielibyśmy żeby inni troszczyli się o nas.

Pojawia się pojęcia indywidualizacji w nowej formie: .
- jako egzaltacja indywidualnej osobowości - absolutna wartość siebie; obecna we współczesnym życiu, dotyka chyba każdego; niewinna obserwacja wzajemnych emocji, doświadczeń
- waloryzacja życia prywatnego w opozycji do publicznego - koncentrujemy się na uczestnictwie w życiu prywatnym - posiadaniu, pozycji, statusie, konsumpcji; np. młodzi nie biorą udziału w głosowaniu publicznym; emigracja wewnętrzna, ucieczka od problemów np. politycznych ku rodzinnym.

Uważanie siebie za zarówno przedmiot poznania (autopoznanie, autorefleksja), jak i intensywny stosunek do samego siebie (autyzm społeczny). Ja jestem warty poznania siebie. Polega na pozostaniu w swoim świecie.

12 marca

HASŁA:
tłum
motłoch
ochlos
smart mob
flash mob

NAZWISKA:
E. Poe
F. Eugels
H. Rheingold
G. le Bon
E. Canetti
Itall

Ilustracja - Grupa Twożywo, mural, hasło „to tłum”, 2006r.
tłum jest obecny w symbolach, jak i dominujący (litera T), tłum jest uszeregowany, zorganizowany, uporządkowany; linie pokazują nieskończoność, ciągłość; w tłumie możemy uratować płeć, rasę; z tłumu można się wyróżnić, ale za cenę deformacji.
Grupa - 2-osobowy zespół, najpierw forma galeryjna, później mural; ikonografia miejska

Typy tłumu na podstawie pracy Herberta Blumera:
- przypadkowy - luźne związki między jednostkami, gromadzenie się wokół jednego zdarzenia, może pojawić się w każdym momencie, ale na bardzo krótko
- konwencjonalny (publiczność) - zebrany w jakimś celu, choć każda jednostka realizuje ten cel inaczej, ma swój odrębny cel.
- ekspresyjny - zebranie, by dać wyraz emocjom; np. z okazji powitania wiosny czy na placach, by się bawić (strefa kibica, sylwester miejski)
- aktywny - zadaniem jest protest, zniszczenie, destrukcja; np. bunt w Anglii
+ piąta kategoria
- protestujący - celem nie jest destrukcja, ale może być do tego doprowadzić; na ogół wyrażanie myśli, realizacja pozytywnego działania

Stosunek do tłumu był początkowo zdecydowanie niechętny (słowo motłoch pochodzi od staropolskiego mietlica, czyli chwast; a więc tłum jako chwasty powodujące ubytki w zbiorach). Społeczeństwo miało zminimalizować motłoch, to jego zadanie, a wręcz usunięcie tłumu ze społeczeństwa.

Ochlos - pojęcie wywodzi się z Grecji, podobnie jak motłoch; ochlokracja - rządy motłochu, w Polsce raczej nie było takiej formy rządów, jedynie sejmiki szlacheckie mogły się z tym równać.

Crowd - pierwsze określenie tłumu w literaturze
E. Poe „Człowiek tłumu” I połowa XIX w.
Analiza jednostki względem tłumu. Praca o sytuacji w Londynie, olbrzymim, dynamicznym mieście. Motto: „Jakież to wielkie nieszczęście być samotnym.” Bohater nie potrafi być samotny. Samotność w XIX-wiecznym Londynie jest inna niż ta współczesna.

Czy potrafimy być sam na sam ze sobą?
Czy swoją tożsamość jesteśmy w stanie ustalać, uzgadniać ze sobą, czy potrzebujemy do tego drugiej osoby, czy właśnie tłumu?

Tłum jest narcystyczny i obojętny. Nasze funkcjonowanie w nim ukształtowało się najpełniej w XIX w. F. Eugels - „Położenie klasy robotniczej w Anglii”; życie w miejskiej metropolii.

Współczesny tłum to nie tylko indywidualizacja, ale również narcyzm; nie jest to już do końca obojętność. To ciągłe podkreślanie swojej obecności. Pytanie o informacje na ulicy to jeden z czynników kulturowych; XIX wiek to zdeterminował. Wiele dzisiejszych zachowań pojawiło się właśnie wtedy.

Wielkie miasta na kontynencie:
- tłum rewolucyjny (Francja)
- rodzi odrazę, niechęć jednostki do tłumu
- śmiertelne niebezpieczeństwo dla jednostki
- pojawia się nowy wzór osobowy/postać potrafiąca kierować tłumem poprzez swoje wypowiedzi

Wielkie miasta w Anglii:
- tłum przemysłowych miast (Liverpool, Birmingham, Manchester, Londyn)
- nie są to rewolucjoniści, ale klasa robotnicza, ludzie pracujący
- tłum jest zjawiskiem dynamicznym, to podstawowy ruch tłum - dynamika
- pojawia się syrena nawołująca do pracy zamiast kulturowego dzwonu
- nacisk na różnorodność tłumu; pierwsze opisy tłumu skupiają się na różnorodności wielu składników formujących tłum
- szereg ekscentrycznych postaci, wiele odmiennych jednostek
- tłum to mroczne sytuacje, wypadki, przestępstwa, tajemnice, zbrodnie - zjawisko złożone
- kontrast tłumu z brzydotą miasta; jest ciekawy na tle monotonii architektury, estetycznie interesujący
- wytwarza się nowa kultura East-Endu, robotników; kultura tłumu łącznie z jego językiem z pochodzenia proletariatu; tłum rodzi się w Anglii jako niezwykle interesujące zjawisko mające swoją kulturą, z czasem język. To przyczyniło się do rozwoju kultury wysokiej, tłum był tematem sztuki wysokiej
- tłum wewnątrz społeczeństwa, należy do niego i, przeciwnie do Francji, należy zabiegać o niego, współpracować z nim, jest jakby uzupełnieniem społeczeństwa; tak rodzi się ideologia tłumu, socjalizm.

Gustave le Bon - 1895r. „Psychologia tłumu”
- ścieżka rewolucji francuskiej
- nazywa wiek XIX „erą tłumów”; bohater w tym wieku to bohater zbiorowy (w Polsce wtedy panował romantyzm i pozytywizm, nadal bohater jednostkowy)
- Czynniki wpływające na rozwój:
1) upadek dogmatu religijnego, najszybszy rozwój nauki (II połowa XIXw.), zastąpienie religii nauką, teoria ewolucji Darwina
2) zmiany społeczne - upadek monarchii jako skutek rewolucji przemysłowej i francuskiej, narodziny konstytucji, społeczeństwa miejskie, przemysłowe (w Polsce - chłopi)
3) zmiany polityczne - strach przed ruchami rewolucyjnymi; tłum coraz potężniejszy mający większe znaczenie, trzeba się z nim liczyć

Główną cechą tłumu wg le Bona to ograniczone rozumowanie, to bezrozumna siła; w wieku XIX, gdy człowiek zaczyna dostrzegać samego siebie, tak tłum okazuje się być bezrozumnym organizmem, posiada zdolność do działania, ale bardziej niszczenia niż kreowania. Sama jednostka jest refleksyjna i kreatywna; tłum niszczy. Le Bon opisał ducha tłumu, jego charakterystykę:

- jednostka zanika w tłumie, traci poczucie własnej odrębności
- w tłumie powstaje tzw. zbiorowa dusza, więc jest zjawiskiem psychologicznym; wytwarza trzecią jakośc - bohater zbiorowy
- posiada środki, by ograniczac naszą samodzielnośc intelektualną i działania
- różni się od jednostki tym, że są to różne byty (ontologicznie)

Typologia tłumu wg le Bona:
tłum heterogeniczny - różnorodny; może byc bezimienny; np. ludzie na ulicy, gapie
lub imienny, np. ława przysięgłych
tłum homogeniczny - np. wyznawcy jednej religii, klasy społeczne, kasty

Jednostka używa tłumu do realizacji własnych celów. Tłumy są nietolerancyjne, konserwatywne; działają na nie proste sformułowania, obrazy, kody dla nich zrozumiałe. Obraz pociąga tłumy do działania. Drugim sposobem działania na tłum to słowa - odpowiednie ich dobranie i skandowanie; wychodząc do tłumu musimy mieć hasła.

W wieku XX (lata `30-'40) powstał inny tłum; opozycja pomiędzy jednostką a tłumem została mocno zaznaczona. E. Canetti przeprowadził jedną z najciekawszych analiz tłumów faszystowskich. Ten tłum jest winny już w momencie gromadzenia się, jest realnym zagrożeniem. Kiedy tłum XIX

ideologię, dusza faszystowska, skażona. Socjologowie XX wieku bali się tłumu. Canetti zwraca uwagę na to, iż każdy z nas jest człowiekiem tłumu. Przeniesienie duszy tłumu na jednostkę; każdy z nas potrafi odnaleźć się w tłumie, wie jak się zachować (psychologia behawioralna tym się zajmowała).

Przełom XX i XXI wieku - zmiana

Rheingold: tłum może być inteligentny, politycznie ważny, zwołany z jakichś powodów.

„Smart mob” - środek osiągania politycznych sukcesów, zwołany w celu wywołania nacisku.
„Flash mob” - akcje artystyczne (na początku), bez żadnego konkretnego celu politycznego, chodzi o wywoływanie emocji na dane zdarzenie, zabawa. Moby stają się przyjazne, kreatywne.

*Książka „The I in we” - Axel Honneth

[19 marca

HASŁA:
utożsamienie
przywłaszczenie
déturnement (przechwycenie)
tożsamośc
uznanie/rozpoznanie
culture jamming
subvertising („odwracanie reklam”)
coolhunter
trendwatchers

NAZWISKA:
A. Honneth
E. Huosert
M. Blanchot
J. Derrida (jednojęzyczność innego)
E. Levinos
G. Dobord

Wprowadzenie
4 strategie stosowane wymiennie w kontekście tożsamości kulturowej: utożsamienie, przywłaszczenie, przechwycenie i tożsamośc (?). Dzisiejsze otoczenie jest wykreowane, sztuczne.

Co jest rzeczywiste, a co nie jest? Głównym problemem jednostek nie jest „kim jestem?”, lecz „czy ja żyję?” tzn. czy jestem rzeczywisty, czy potrafię oddzielic to, gdzie jestem wykreowany od tego, co jest moją autentyczną częścią. W XX wieku ze sztuki (literatury Szekspira) pojawia się problem w jednostce.
Stewart Hall - „Who needs identity?” (1966) - kto potrzebuje tożsamości w świecie sztucznych obrazów?
Wcześniej ograniczenie Kartezjusza (rozum); w XX wieku na powrót myśl połączona z ciałem w jedno; ucieleśnienie, jesteśmy autorefleksyjni. Myślący podmiot z ciałem jako nośnikiem; pojawia się problem istnienia rzeczywistego. Kartezjusz mówi, że empiryzm prowadzi do fałszywych wniosków, mamy tylko myślec. Jednak problem pojawił się gdy doświadczenie empiryczne miało być tak samo ważne jak myśli.

Co jest podmiotem „ja”, a co moim wizerunkiem, obrazem?
Czy istnieje jakieś „ja”, które łączy wszystkie obrazy wytworzone?

Esencjalistyczne koncepcje podmiotu - każdy ma w sobie esencjalne „ja”, które pozwala nam rozpoznowac siebie w lustrze na przestrzeni lat. „Ja esencjalne” może także dotyczyc tożsamości zbiorowej. Na przełomie XX i XXI wieku esencjalne tożsamości zostały zachwiane. Interesujące jest dziś zmiana, a nie „esencja ja”.

Dodatkowo, następuje przesunięcie pytań ku sferze polityki; uświadomienie sobie, że jakiekolwiek tożsamości wybrane przez nas są obciążone światem o charakterze politycznym, decydującym o pewnych rzeczach związanych z nami.

19 marca - uzupełnienie tematu strategii tożsamości

Tożsamośc europejska

Czy muzułmanim może być Europejczykiem?
Europejczycy posiadają zdolnośc do pytania, reinterpretowania, kwestionowania.
Tożsmośc europejska jako podstawy 4 strategii: - utożsamienia
- przywłaszczenia
- przechwycenia
- tożsamościowe

Niegdyś zbiorowośc, do której należałeś, reprezentowała twoją tożsamośc. Europejczycy narzucili światu myślenie w kategoriach tożsmaści. Wytworzyliśmy aspekt życia pozwalający konceptualizowac pojęcia tożsamości i w jaki sposób to robic.

Retoryka tożsamości - sposoby mówienia o tożsamości, sposób mówienia o sobie, każdy z nas jest użytkownikiem i współtwórcą retoryki, przez którą stara się opowiedzieć o sobie. Nie jest to język polski, jest on wymyślony. Wykorzystanie wspólnych środów, by opowiedziec o sobie i poznac siebie, aby być rozpoznawalnym.

Strategie tożsamościowe - zawierają językowe sposoby opowieści o mnie + cały nasz wygląd, nasze działania, również miejsca, w których przebywamy; mechanizm całościowy, szerszy. To coś złożonego, co dopiero próbujemy uporządkowac.

Europa jest wielojęzyczna, wielośc retoryk jest dla nas szansą, a nie karą (to nie Europejska Wieża Babel). Tożsamośc europejska jest samo wystarczalna? jest jak supermarket tożsamości. Neurotyczna pretensja do uniwersalności - rozszerzamy zasięg naszej kultury, jednocześnie broniąc tego, co „nasze” jako właśnie uniwersalne.

Dwa źródła tożsamości europejskiej:

- Europa to Grecja (nie kultura grecka!), tradycja pogańska, powiązania człowieka z ziemią, od której dostawał tożsamośc, rodowód myślenia o zakorzenieniu jest pogański - Heideger, Huserl

- tradycja judaistyczna - wywodzi się ze świętej księgi Biblii; to tożsamośc nomadyczna - nie uzyskujemy tożsamości od miejsca, z którego pochodzimy; punktem stałym jest wciąż zmieniający się język, słowo (Blanchot); dzięki językowi, w którym mówimy, poczucie tożsamości jest w nas, w naszym umyśle jest uczucie autentyczności. Naszą tożsamośc możemy przenosic z jednego języka na inny, np. gdy długo mieszkamy za granicą i zaczynamy myślec w tamtejszym języku.

Strategie w Europie:

Utożsamienie

Strategia, gdzie uznanie i rozpoznanie odgrywają kluczową rolę. Zakłada możliwośc zakorzenienia się w jakiejś zbiorowości, odnalezienia tożsamości zbiorowej, przynależnośc do niej, do której wcześniej nie należeliśmy. Jest to proces długotrwały, nie może to być np. tylko gest. Utożsamiamy się z jakąś grupą za pomocą wyboru lub przymusu (np. migracje ekonomiczne). U podstaw strategii utożsamienia znajduje się walka o uznanie jednostki za członka danej grupy. Grupa ustanawia tożsamośc, której jeszcze nie mamy. Dopóki do grupy nie należymy, nie wiemy jaką tożsamośc ona oferuje. Potrzebny nam jest ktoś z grupy - świadek - który oficjalnie uzna nas za członka. Dokonuje się wtedy podwójny akt uznania i rozpoznania, rzadko jednak jako akt jednorazowy. Przykładem jest kobieta biorąca ślub - musi wyrzec się swej tożsamości, przejąc nazwisko męża, jednak wciąż będzie traktowana jako „obca” w nowej rodzinie. Aktem jednorazowym możemy nazwac chrzest. Utożsamienie to proces wieloetapowy, pojawia się często z życiu. To coś na kształt śmierci kulturowej - poprzez przeutożsamienie się wyrzekamy się jednego elementu swojej tożsamości na rzecz innego.

Przywłaszczenie

Skraca proces utożsamienia (uznania i rozpoznania), choc odrzuca, eliminuje pozycję świadka. Podmiot przywłaszcza sobie cudzą tożsamośc bez zbędnych reguł, nie bacząc na to, czy zostanie przez grupę uznany, czy nie. Jest to strategia popularna; można przejąc tożsamośc na własnośc poprzez przechwycenie cech kultury. Przywłaszczenie jest strukturą przemocy.

Każda kultura jest z natury kolonialna, ma skłonności do panowania, zawłaszczania innych i zmusza do budowania tożsamości wokół niej samej. Zawłaszczanie językowe czy obrazowe.

E. Levinas - relacja między ludźmi nie powinna być kolonizacją tożsamości. Wprowadza zasadę gościnności: przyjaźni dla danej kultury; otwieramy u siebie miejsca dla tej nowej, innej, jako gościa.

Przechwycenie - déturnement

G. Debord „Społeczeństwo spektaklu”

Przejmowanie fragmentów cudzej kultury, grupy i użytkowanie ich w nowym kontekście jako własnych, tworząc swoją tożsamośc (wbudowujemy je we własną).

Przechwycenie pomniejsze - obraz przechwycony jest neutralny i używamy go w neutralnym kontekście, np. zapożyczenie z obcej mody popularnego koloru w danym czasie.
Przechwycenie zwodnicze - przechwytuje się element znaczący, wazny i przenosi się go do własnego dzieła jako coś definiującego, np. Mona Lisa z wąsami Duchampa czy architektura polska (nowe domy, detale wprowadzone z innych kultur)

Odwrotnością przechwycenia jest coolhunter i trendwatchers (obserwowanie mody ulicznej)

Tożsamości zbiorowe:
- europejskie (więcej niż tylko miejsca, religii, historii, etc.)
- narodowe
- etniczne
- religijne
- przynależnośc do rodów
- społeczna (np. studenci)
- zawodowe
- związane z płcią
- wiekowe
- pokoleniowe
- polityczne
- zamieszkania

Przez definicję enumeratywną (wymiana cech) możemy ustalic tożsamośc. Naszą tożsamośc znajdujemy u zbiegu wielu tożsamości. Czy tego chcemy, czy nie, to wszyscy należymy do zbiorowości. Na przełomie XX i XXI w. tożsamości zbiorowe odgrywają coraz mniejszą rolę. Obecnie odradzają się wcześniej zapomniane tożsamości narodowe, w kręgu migracji e Europie nabywają większego znaczenia. Następuje odrodzenie takich pojęc jak patriotyzm i nacjonalizm.

26 marca

HASŁA:
- samowiedza
- roszczenie
- „definicja” siebie
- tożsamośc konstruowana
- polityka tożsamości
- rola społeczna
- status społeczny
- pozycja społeczna
NAZWISKA:
- M. Castells
- R. Sennett
- R. Linton
- P. Berger
- G. H. Mead
- G. Moreno
- M. Shariff

Tożsamosc nie jest rolą społeczną. Ona nadaje sens rolom społecznym.
Samowiedza - zdolnośc do rozpoznawania siebie np. swojego głosu na nagraniu. Nie jest nam dana z urodzenia, lecz mozolnie wbudowana.

Roszcznie - różne tożsamości zbiorowe roszczą sobie prawa do nas (np. po urodzeniu dziewczynki, świat kobiet rości sobie prawa do nauczenia jej kobiecości, ubierają ja na różowo). Grupa chce jednostkę przywłaszczyc.

Definicja siebie - przepracowujemy siebie na różnych etapach życia, zachwalamy siebie inaczej, inne cechy są ważne z biegiem czasu.

Tożsamości konstruowane:

- tożsamości legitymizujące (uprawomocnienie) - nadawanie przez grupy o charakterze instytucjonalnym. Legitymizowac mogą instytucje dominujące w pewnym obrębie. Uzasadnieniem legitymizacji jest np. racjonalnośc

- tożsamości oporu - wybudowane przez wspólnoty wykluczone z tożsamości legitymizujących; członkowie czują się odrzuceni, np. Rozbrat to przykład tożsamości oporu, członkowstwo w takie grupie nie daje „legitymacji” czy przywilejów.

- tożsamości projektu - moment, gdy mamy do wyboru wiele tożsamości kulturowych zbiorowych. Tendencja do wyboru z tożsamości zbiorowej tego, co nam odpowiada. Tożsamości zbiorowe nie mogą sobie wtedy Rościc naszej całościowej przynależności. Tożsamości projektu czasem przekształcają się w tożsamośc oporu (np. kobiety emancypowały się stopniowo zaczynając od tożsamości projektu, później przerodziło się to w ruch emancypacyjny przeciw patriarchatowi).

Rola społeczna - pojęcie socjologiczne wprowadzone z I połowie XX wieku, twórcą był R. Linton. Jest to dynamiczny układ pozycji lub statusu społecznego jednostki.

Pozycja społeczna - układ norm i wartości grupowych, którym towarzyszą oczekiwania członków grupy, dotyczące wypełniania tych norm i wartości przez jednostkę. Te normy i wartości są akceptowane przez społeczeństwo i jeśli ja chcę mieć dobrą pozycję społeczną, muszę je spełniac.

Status społeczny - zespół charakterystyk aktora zajmującego daną pozycję - jak postępowac jako przedstawiciel pozycji społecznej.

Rola - dynamika - zmiana statusu i pozycji, przekroczenie z jednej roli do drugiej.
Role są warunkowane przez pewne czynniki.

• Normy, które mówią jak się zachowac, by osiągnąc pozycję społeczną.

• Linia działania podejmowana przez jednostkę w danym kontekście społecznym

• Uczucia i postawy odnoszą się do linii działania

• Koncepcja samego siebie, autorefleksja

• Sytuacja wyłaniająca się przy interakcji z innymi ludźmi

G. Moreno - rola jako rodzaj taktyki kulturowej; wchodząc w nowe role nabywamy nowych kompetencji kulturowych, to sposób nabywania kultury.

Schariff - jak odnosic się do wartości. Rola ma charakter normatywny; u podstaw roli stoją przekonania kulturowe.

Manipulowanie rolą - gdy w roli, jaką spełniamy następuje wewnętrzny rozłam - izolowanie osobowości od scenariusza społecznego. Gdy osobowośc nie pozwala mi się włączyc w życie społeczne lub gdy osobowośc jednostki jest zbyt zachłanna.

Manipulacja - selektywne internowanie roli; przyznajemy się do roli, gdy tak jest nam wygodniej. Następuje też gdy granie roli rozumiane jest wyłącznie jako wyraz osobowości (rola obejmuje zbyt dużo naszego życia, jest zbyt szeroka).

Mechanizmy społeczne scalania roli z jednostką zapobiegac mają manipulowanie, np. odseparowanie jednostek silnych osobowościowo na margines -> ostracyzm.

„Każdy chłopiec, dopóki czegoś nie zniszczy, czuje się nieszczęśliwy.”

9 kwietnia

HASŁA:
- naród państwowy
- naród kulturowy
- ekskluzja

- inkluzja
- Obcy
- diaspora
- kosmopolici / miejscowi
- kultura narodowa
- kultura transnarodowa
- nisza

NAZWISKA:
- D. Hume
- J.G. Herder
- W. Wundt
- A Appadurrai
- J. Pictorse
- U. Hannerz

Tożsamośc narodowa i Obcy - plakat grupy Twożywo; gra językowa; hybryda kolorystyczna, postaci, językowa, zachowania/ubioru; sytuacja obcego, który jest nastawiony na interakcje w nowej kulturze i ma kłopoty z nimi. To my jesteśmy obcy w nowej kulturze, próbujemy się do niej dopasowac, nie wyróżniac, ale to, co zostaje w głowie nie zmienia się. Zewnętrznośc jest łatwiejsza do ujarzmienia niż wewnętrznośc.

M. Castells

Odróżnia naród państwowy i kulturowy:
n. państwowy - porządek publiczny, w którym się znajdujemy; organizacja państwowa, poczucie opieki państwa nade mną jako członka narodu
n. kulturowy - wspólnota, która odróżnia siebie przez wspólną kulturę popularną, wspólne formy religii, obyczaje, tradycje, język.

Polacy to raczej naród kulturowy. Nasz model tożsamości kulturowej oparty jest na języku i religii.
Naród musi mieć swoje ujednolicone państwo; jest on potrzebny do zbudowania naszej tożsamości.

David Hume „O charakterze narodowym” - praca inicjująca ideę charakteru narodowego
J.G. Herder - naród historycznie zbudowana całośc; skupiał się na narodowości kulturowej, tym, co naród wytworzył.
Wilhelm Wundt - psychologia ludu; w XIX w. lud to naród w dyskursie filozoficznym, a więc psychologia narodu.

Początki XX wieku - różnica, perspektywa europejska i amerykańska:
Europa - naród kulturowy, czyli duch narodu, psychologia narodu; badania w literaturze, koncepcjach filozoficznych, głównie w sztuce wysokiej, raczej dzieła pisane.
USA - osobowośc narodowa wg etnografów; osobowośc w terenie, gdzie naród mieszkał; powstaje etnopsychologia, czyli dziedzina, która rozwinęła się w tym czasie w USA; podstawą narodowej osobowości stała się kultura popularna; wypieranie kultury wysokiej przez popularną przez globalizację, westernizację, amerykanizację

Elementy kultury można poddac:
Ekskluzji - wykluczeniu z własnej
Inkluzji - włączeniu do własnej

Rozgrywa się we wszystkich tożsamościach narodowych; żadna kultura nie jest tylko inkluzyjna lub tylko ekskluzywna.
Narodowośc kulturowa działa i funkcjonuje dla władzy, łatwiej się zarządza jednolitą narodowością kulturową; każda narodowośc ma swoich Obcych; w Polsce to np. Żydzi, Romowie i są oni obecni fizycznie. Obcy nieobecni lub słabo obecni to muzułmanie, mniejszości etniczne. Wytwarza się iluzja wspólnotowości, zależnie od tego, po której stronie stanęliśmy.

Innym czynnikiem tworzenia tożsamości narodowej to historia wspólna, zawłaszczenie historii. Można sprawowac władzę fetyszyzując język, wykluczenie innych narodowości przez język - poziom, inny dialekt lub zupełnie inny system językowy. Pewna władza kulturowa przez kryterium językowe.

Obywatelstwo kulturowe - zagwarantowanie dostępu do kultury narodowej ludziom, którzy mają określone przekonania.

Rasizm kulturowy - pojawił się po antropologii, nasilenie w II połowie XIX w., dzieli się ludzi na różne kultury, ich typy.

Prawo kulturowe - do wyboru kultury, wykorzystania jej, do praktyk kulturowych.

Obcy - pojęcie powszechne w socjologii, w antropologii to jest Inny; dziś politologiczno-socjologiczne i chodzi głównie o narody. W XX w. słabnie coraz bardziej idea narodu w konstruowaniu tożsamości. Od 11 września 2001r. w USA i na całym świecie zmieniła się retoryka narodowa. XXI wiek przywrócił, cofnął świat do połowy XX wieku, odżyła retoryka państwa narodowego.

Przebudzenie komponentów narodowych:
- koniecznośc wojen, konkurencji, sport dziś przejął te emocje i siłę narodu
- w ramach polityk państwowych pojawił się protekcjonalizm narodowy, broni się członków swojego narodu
- pojawienie się diaspor narodowych ze względu na migracje (skutek uboczny); wielkie grupy narodowe mieszkają poza swoją ojczyzną, choc podtrzymują świadomośc narodową (tak powstają np. sklepy z polską żywnością za granicą).

W diasporze żyje ogromna ilośc ludzi aktualnie. Pierwszą diasporą byli Żydzi. Każda diaspora kreuje niszę kulturalną; im więcej diaspora wychodzi z niszy, tym bardziej staje się tożsama z kulturą, w której mieszka. Jednocześnie, im bardziej jest samowystarczalna, tym jest większą niszą.

Książka „Powiązania transnarodowe” U. Hannerza
kosmopolici vs. miejscowi - dwie tożsamości wobec narodów i kultur

Kosmopolici:
- pojęcie znane ze starożytnego polis
- stan umysłu, możliwości
- są to dziś pracownicy korporacji międzynarodowych
- ktoś, kto przestaje utożsamiac się z konkretnym miejscem
- międzynarodowi specjaliści np. profesorowie wyjeżdżający na wykłady za granicę
- „bezpaństwowy”; ludzie, którzy utracili swoją przynależnośc, obywatelstwo
- praktyka życiowa -> dobrowolna lub kosmopolityzm wymuszony

Miejscowi, tzw. lokalsi:
- również stan umysłu
- przynależnośc do miejsca, to nasza decyzja
- upośledzenie kulturowe
- brak możliwości podróżowania

16 kwietnia

HASŁA:
- kultura terytorialna

- kultura trans lokalna
- kultura transnarodowa
- wielokulturowośc
- transkulturowośc
- bricolage (technika budowania tożsamości)
- bricoleur

NAZWISKA:
J. Pieterse
Anthony Smith
Will Kymlicka
W. Welsh
C. Lévi-Strauss

J. Pieterse - co się dzieje z kulturami w dzisiejszym świecie?
- co się dzieje z kulturą w momencie globalizacji?

W kulturze globalnej należy wyróżnic 3 kultury (hasła); niekoniecznie my wybieramy własną kulturę. W budowaniu tożsamości działa wiele czynników, również zewnętrznych, np. płec, urodzenie, miejsce, kraj, inteligencja, etc. Wszystkie elementy są do naszej dyspozycji, by zbudowac naszą tożsamośc, jednak wybór zależy od wyżej wymienionych czynników, a więc to im podlegamy, czujemy, że nie możemy przyjąc wszystkiego do swojej tożsamości.

Kultura translokalna vs. kultura transterytorialna wg J. Pieters'a:

K. translokalna
- posługuje się terminem identyfikacji, to np. symbole (PIN, NIP), baza danych, system
- termin „nowej etniczności”, nie terytorium, tylko skonstruowana kultura, etnicznośc
- dominują języki mieszane, umiejętnośc posługiwania się wieloma językami, tworzą pigeony
- coraz większe otwarcie na innych, to jest w nich wpisane, różnie się otwieramy na różnych ludzi
- nieustanna transmisja, cyrkulacja informacji, wybieranie cząstek kultury w danym momencie
- nacisk na dyfuzję, rozproszenie cech pewnej kultury i przejmowanie ich przez inne
- punkt odniesienia to siec kontaktów, Internet, znajomi, zainteresowania, akcje, ruchy społeczne
- proces przekraczania granic, przedmiot obserwacji kultur, abstrahowanie, przechodzenie granic
trangranicznośc, pogranicza są płodne, a więc i kulturowo eksploatowane, kultura wytworzona
ta granica to nie tylko ta fizyczna, ale i kultura marzeń, k. idealna
- pojawiają się diaspory kulturowe, to właśnie jest źródło dla k. trans lokalnej; np. Ukraińcy w Polsce, Wietnamczycy w Warszawie.
- termin autoscape: krajobraz kulturowy, skutek oglądania tego, co się dzieje za oknem samochodu/samolotu(planescape)/pociągu (trainscape); źródłem jest właśnie krajobraz kulturowy zza szyby

Wielokulturowośc - termin ukłuł Kymlicka
umiejętnośc długotrwałego życia wielu różnych diaspor kulturowych zakorzenionych w różnych społeczeństwach; np. Kanada. Łączy wiele cech kultury dawnej, tradycyjnej; od zawsze istniały tak skonstruowane miasta.

K. transterytorialna
- kładzie nacisk na tożsamośc, domaga się decyzji o tożsamości jednostki; silne zaznaczenie pomiędzy „my” a „oni”; deklaracja tożsamościowa np. kultura narodowa
- etnicznośc jest bardzo istotna, np. Śląsk, Katalonia
- nacisk na wspólnotę językową; język jest spoiwem terytorialnym; „po naszemu”; język określa nas trwale i buduje się długo
- kultura partykularna broniąca swoich interesów, swojego wnętrza; zamknięcie się na innych
- autentycznośc, źródło tożsamości jest autentyczne, „my” jesteśmy u źródła
- organicznośc, jej cechy są nam wrodzone, ściśle związane z nami, niemal biologiczne
- oparcie znajduje we wspólnocie; kontrola, ograniczenie; jednostka decyduje, działa wobec wspólnoty, wspólnota to jest punkt odniesienia
- miejsce, region, krajobraz - to jest przedmiotem tej kultury, zainteresowanie regionem
- zamieszkiwana przez społeczeństwo

Kultura transnarodowa
- twórca koncepcji - A. Smith
- powstaje po przejściu abstrahowania różnic kulturowych
- świat nie jest uwarunkowany narodami; korzenie działań są niepotrzebne
- kultura eklektyczna - odsyła do różnych źródeł, np. muzyka
- jest sztuczna, nie wyrasta z żadnego społeczeństwa, nie ma korzeni, źródeł autentyczności
- jest obojętna na czas i miejsce (czas przepływów - Castells), gdziekolwiek i kiedykolwiek
- brak związków emocjonalnych z tym, co uznajemy za własne, nie czujemy się zobowiązani do tej kultury, miejsca, etc.
- wartości nie mają charakteru lokalnego, nie są wartościami uniwersalnymi, choc są zrozumiałe wcześniej
- wartościowanie tej kultury - płytka, homogeniczna, bardziej dekoracyjna; posiada cechy kultury popularnej, która jest swego rodzaju matecznikiem kultury transnarodowej

Transkulturowośc - nowe ujęcie, domaga się budowania produktów, które nie respektują wspólnoty języka, tradycji, miejsca, aby było dobrem wszystkich ludzi; trans kultura dla wszystkich, nawet jeśli są nisze kompetencyjne; na razie jest to tylko projekt.

C. Lévi-Strauss - twórca bricolage; bricoleur (majsterkowicz) charakteryzuje swój warsztat jako antropologa; skrzynka z narzędziami bez żadnego porządku; wyciąganie narzędzi i sprawdzanie, które będzie dobre do osiągnięcia postawionego sobie celu. Bricolage to użycie oraz efekt użycia wielu narzędzi, by uzyskac jeden rezultat. Budowanie wizerunku to też jest strategia tożsamości. Wiele tożsamości to efekt właśnie bricolage'u, na zasadzie prób i błędów, spontaniczne, nieświadome. Jednym z narzędzi budowania tożsamości poprzez bricolage to narracja (opowiadanie o sobie) lub kłamstwo.

---