UBEZPIECZENIA - Wykład nr 1

Temat: Podstawy prawne działalności ubezpieczeniowej w Polsce organizacja rynku ubezpieczeniowego.

1. PODSTAWY PRAWNE

1.1. PRAWO UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH

Zespół przepisów prawnych normujących stosunki związane z istnieniem i funkcjonowaniem ubezpieczeń gospodarczych, a w szczególności regulujących:

• Organizację systemu ubezpieczeń,

• Prowadzenie działalności ubezpieczeniowej,

• Warunki i zasady ochrony ubezpieczeniowej,

• Umowę ubezpieczenia.

1. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. 2003 nr 124 poz. 1151).

2. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. 2003 nr 124 poz. 1152).

3. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz.U. 2003 nr 124 poz. 1154).

4. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego (Dz.U. 2005 nr 83 poz.719).

5. Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U. 2006 nr 157 poz. 1119).

6. Ustawa z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych, ustawy - Prawo bankowe oraz ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U. 2008 nr 231 poz. 1546).

7. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93).

8. Ustawa z dnia 18 września 2001 r. Kodeks morski (Dz.U. 2001 nr 138 poz. 1545).

9. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych (Dz.U. 2001 nr 59 poz. 609 - obw. MF).

10. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń (Dz.U. 2007 nr 248 poz.1846).

2. FORMY ORGANIZACYJNO - PRAWNE DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ

2.1. DZIAŁALNOŚĆ UBEZPIECZENIOWA

Jest działalnością gospodarczą prowadzoną przez zakłady ubezpieczeń, której istotą jest zawieranie i wykonywanie umów ubezpieczenia na własny rachunek i we własnym imieniu.

Ustawa o działalności ubezpieczeniowej stanowi, że działalność ubezpieczeniowa to działalność w zakresie ubezpieczeń majątkowych i osobowych. Może być prowadzona, jako:

• Działalność ubezpieczeniowa bezpośrednia,

• Działalność ubezpieczeniowa pośrednia.

Pierwsza z nich obejmuje zawieranie umów ubezpieczenia, a druga polega na zawieraniu umów między zakładem ubezpieczeń a zakładem reasekuracyjnym.

Podstawowym warunkiem rozpoczęcia działalności ubezpieczeniowej jest uzyskanie zezwolenia, które jest wydawane na wniosek zainteresowanego przez organ nadzoru (art. 92 ust.1).

Wniosek o wydanie zezwolenia zgodnie z art.. 92 musi zawierać:

1. Określenie nazwy lub firmy, siedziby i adresu, zasięgu terytorialnego i rzeczowego zakresu działalności krajowego zakładu ubezpieczeń,

2. Określenie wysokości kapitału zakładowego,

3. Wskazanie założycieli krajowego zakładu ubezpieczeń,

4. Wskazanie formy prawnej, w jakiej ma być wykonywana działalność,

5. Określenie wysokości funduszu organizacyjnego przeznaczonego na utworzenie administracji krajowego zakładu ubezpieczeń i zorganizowanie sieci przedstawicielstw; wymóg ten nie dotyczy przypadku, gdy akwizycja na rzecz zakładu ubezpieczeń, będzie prowadzona przez struktury własne założycieli zakładu ubezpieczeń,

6. Wskazanie imion i nazwisk osób przewidzianych na członków zarządu i rady nadzorczej,

7. Wskazanie imienia i nazwiska aktuariusza, osoby, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz doradcy inwestycyjnego w przypadku, gdy obowiązek zatrudnienia tej osoby wynika z ustawy.

Do wniosku dołącza się szereg załączników, między innymi:

1. Projekt statutu krajowego zakładu ubezpieczeń,

2. Projekty ogólnych warunków ubezpieczenia ryzyk, w zakresie, których ma być wydane zezwolenie,

3. Plan działalności, obejmujący okres pierwszych trzech lat obrotowych działalności,

4. Wymagane dokumenty finansowe,

5. Wymagane inne dokumenty przewidziane przez prawo.

Ustawa określa również, że działalność ubezpieczeniowa może być prowadzona wyłącznie w formie:

• Spółki akcyjnej,

• Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych,

oraz oddzielnie w zakresie:

• Ubezpieczeń na życie (dział I),

• Ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych (dział II).

2.2. SPÓŁKA AKCYJNA

Działalność zakładu ubezpieczeń mającego formę spółki akcyjnej regulują w pierwszej kolejności przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej, natomiast w pozostałym zakresie przepisy kodeksu handlowego.

W odróżnieniu od regulacji zawartych w kodeksie handlowym, zakład ubezpieczeń funkcjonujący w formie spółki akcyjnej, podlega dodatkowym specyficznym regulacjom. Są to w szczególności:

• Wymagania stawiane założycielom spółki (np. wymóg niekaralności, posiadania środków własnych wolnych od obciążeń na pokrycie kapitału akcyjnego i funduszu założycielskiego, dawanie rękojmi),

• W przypadku spółki ubezpieczeniowej kapitał akcyjny musi być wielokrotnie wyższy niż kapitał w innych spółkach akcyjnych,

• Wymagania dotyczące składu zarządu, (co najmniej dwie osoby, które posiadają wykształcenie oraz doświadczenie niezbędne do zarządzania zakładem ubezpieczeń).

Celem działania towarzystw ubezpieczeniowych w formie spółki akcyjnej jest zysk, działalność ubezpieczeniowych spółek akcyjnych powinna być rentowna.

2.3. TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ WZAJEMNYCH

Zakład ubezpieczeń, który ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności, jest towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych. Oprócz ustawy o działalności ubezpieczeniowej, podstawą prawną funkcjonowania tego typu towarzystw stanowią poszczególne przepisy kodeksu handlowego.

Taka forma prawna jest szczególnie przydatna w przypadku obejmowania ubezpieczeniami tylko określonych grup zawodowych, stowarzyszeń bądź organizowania zakładów ubezpieczeń o lokalnym zasięgu działania.

Wymagania kapitałowe stawiane towarzystwu ubezpieczeń wzajemnych są niższe o 25 % w stosunku do wymagań stawianych ubezpieczeniowym spółkom akcyjnym.

Zaletą towarzystw ubezpieczeń wzajemnych jest względnie niska cena produktów ubezpieczeniowych, wynikająca z braku aspektu komercyjnego oraz wyłudzeń odszkodowań, wpływających na wzrost kosztów działalności komercyjnych zakładów ubezpieczeń.

Celem działania towarzystw ubezpieczeń wzajemnych nie jest zysk, lecz ubezpieczanie swoich członków na zasadzie wzajemności.

3. POŚREDNICTWO UBEZPIECZENIOWE

Pośrednik ubezpieczeniowy wykonuje:

1. Czynności w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń, zwane „czynnościami agencyjnymi„, polegające na:

• Pozyskiwaniu klientów,

• Wykonywaniu czynności przygotowawczych zmierzających do zawierania umów ubezpieczenia,

• Zawieraniu umów ubezpieczenia oraz uczestniczeniu w administrowaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia, także w sprawach o odszkodowanie,

• Jak również na organizowaniu i nadzorowaniu czynności agencyjnych (działalność agencyjna).

1. Czynności w imieniu lub na rzecz podmiotu szukającego ochrony ubezpieczeniowej, zwane „czynnościami brokerskimi„, polegające na:

• Zawieraniu lub doprowadzaniu do zawarcia umów ubezpieczenia,

• Wykonywaniu czynności przygotowawczych do zawarcia umów ubezpieczenia,

• Uczestniczeniu w zarządzaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia również w sprawach o odszkodowanie (działalność brokerska).

Zagadnienia prawne dotyczące zasad funkcjonowania pośredników ubezpieczeniowych regulują przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz normy prawa cywilnego.

Pośrednictwem ubezpieczeniowym zajmują się agenci ubezpieczeniowi, brokerzy ubezpieczeniowi, a w zakresie reasekuracji - brokerzy reasekuracyjni.

3.1. AGENT UBEZPIECZENIOWY

Agentem ubezpieczeniowym jest przedsiębiorca wykonujący działalność agencyjną na podstawie umowy agencyjnej zawartej z zakładem ubezpieczeń i wpisany do rejestru agentów ubezpieczeniowych. Działalność agencyjna powinna być wykonywana z zachowaniem staranności określonej w art. 355 § 2 Kodeksu cywilnego oraz dobrych obyczajów.

Czynności agencyjne mogą być wykonywane wyłącznie przez osobę fizyczną, która spełnia łącznie następujące warunki:

1. Posiada pełną zdolność do czynności prawnych,

2. Nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo:

1. Przeciwko życiu i zdrowiu,

2. Przeciwko wymiarowi sprawiedliwości,

3. Przeciwko ochronie informacji,

4. Przeciwko wiarygodności dokumentów,

5. Przeciwko mieniu,

6. Przeciwko obrotowi gospodarczemu,

7. Przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,

8. Skarbowe.

3. Daje rękojmię należytego wykonania czynności agencyjnych,

4. Posiada, co najmniej średnie wykształcenie,

5. Odbyła szkolenie prowadzone przez zakład ubezpieczeń zakończone zdanym egzaminem.

W przypadku wykonywania czynności agencyjnych na rzecz więcej niż jednego towarzystwa ubezpieczeń w danym dziale ubezpieczeń, agent ubezpieczeniowy z tytułu wykonywanej działalności agencyjnej, podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej.

3.2. BROKER UBEZPIECZENIOWY

Brokerem ubezpieczeniowym jest osoba fizyczna albo prawna posiadająca, wydane przez organ nadzoru, zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej i wpisana do rejestru brokerów ubezpieczeniowych. Broker ubezpieczeniowy z tytułu wykonywanej działalności brokerskiej podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej.

Broker ubezpieczeniowy nie może:

1. Wykonywać działalności agencyjnej ani wykonywać czynności agencyjnych,

2. Pozostawać w żadnym stałym stosunku umownym z zakładem ubezpieczeń,

3. Być członkiem organów nadzorczych lub zarządzających zakładu ubezpieczeń,

4. Posiadać akcji zakładu ubezpieczeń, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do publicznego obrotu.

Zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie ubezpieczeń albo w zakresie reasekuracji wydaje organ nadzoru w drodze decyzji. Zezwolenie wydaje się na wniosek:

1. Osoby fizycznej, która:

1. Ma pełną zdolność do czynności prawnych,

2. Nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo:

• Przeciwko życiu i zdrowiu,

• Przeciwko wymiarowi sprawiedliwości,

• Przeciwko ochronie informacji,

• Przeciwko wiarygodności dokumentów,

• Przeciwko mieniu,

• Przeciwko obrotowi gospodarczemu,

• Przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,

• Skarbowe.

3. Daje rękojmię należytego wykonywania działalności brokerskiej,

4. Posiada, co najmniej średnie wykształcenie,

5. Zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych,

6. Posiada, co najmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe w zakresie ubezpieczeń zdobyte w okresie 5 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o uzyskanie zezwolenia na wykonywanie działalności brokerskiej,

7. Zawarła umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania działalności brokerskiej.

1. Osoby prawnej:

1. Której wszyscy członkowie zarządu spełniają warunki, o których mowa w pkt 1 a-d, przy czym co najmniej połowa z nich dodatkowo spełnia warunki określone w pkt e i f,

2. Spełnia warunek określony w pkt g.

UBEZPIECZENIA - Wykład nr 2

Temat: Nadzór ubezpieczeniowy instytucje ochrony ubezpieczeniowej.

NADZÓR UBEZPIECZENIOWY

Komisja Nadzoru Finansowego

Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym oraz nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego.

Do zadań Komisji należy ponadto:

1. Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego;

2. Podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności;

3. Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego;

4. Udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym;

5. Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty;

6. Wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.

Nadzór nad sektorem bankowym oraz nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego sprawowany jest przez Komisję Nadzoru Finansowego od 1 stycznia 2008 roku.

Nadzór nad działalnością KNF sprawuje Prezes RM. Działalność KNF finansowana jest przez kontrolowane podmioty.

INSTYTUCJE OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ

1. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny jest instytucją powołaną w 1990 r., aktualny zakres jego zadań określony został ustawą z dnia 22 maja 2003 r.

Do zadań Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego należy:

1. Zaspokajanie roszczeń z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych i rolników posiadających gospodarstwa rolne za szkody powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

1. Na osobie, gdy szkoda została wyrządzona w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości;

2. W mieniu, w przypadku szkody, w której równocześnie u któregokolwiek uczestnika zdarzenia nastąpiła śmierć, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, trwający dłużej niż 14 dni, a szkoda została wyrządzona w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości. W przypadku szkody w pojeździe mechanicznym świadczenie Funduszu podlega zmniejszeniu o kwotę stanowiącą równowartość 300 euro,

3. W mieniu i na osobie, gdy:

1. Posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,

2. Rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym wyrządzili szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia, a rolnik nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC rolników.

2. Fundusz zaspakaja także roszczenia osób uprawnionych w przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń.

1. Z obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, OC rolników i ubezpieczeń budynków rolniczych, Fundusz wypłaca 100 % należnych odszkodowań i świadczeń,

2. Z tytułu innych umów wynikających z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia oraz ubezpieczeń na życie, w wysokości 50 % wierzytelności, nie więcej jednak niż kwotę stanowiącą równowartość 30.000,00 EURO.

3. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny może udzielać zwrotnej pomocy finansowej zakładowi ubezpieczeń przejmującemu portfel ubezpieczeń obowiązkowych, (tj. ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i ubezpieczeń OC rolników),

4. Od 1 maja 2004 r. Fundusz pełni funkcję ośrodka informacji i w tym zakresie do jego zadań należy prowadzenie rejestru umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i umów ubezpieczenia AC pojazdów mechanicznych, a także gromadzenie danych zawierających informacje dotyczące uczestników zdarzenia powodującego odpowiedzialność zakładu z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia AC pojazdów mechanicznych.

5. U F G jest organem uprawnionym do kontroli spełnienia obowiązku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników.

Na podmioty niedopełniające ustawowego obowiązku ubezpieczenia Fundusz nakłada i egzekwuje opłaty przewidziane w art. 88 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym.

Środki na działanie UFG, w szczególności przeznaczone na zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych do otrzymania odszkodowania lub świadczenia, pochodzą z:

• Wpłat zakładów ubezpieczeń, prowadzących działalność w zakresie ubezpieczeń objętych gwarancją UFG,

• Dochodów z lokat środków UFG,

• Wpływów z kar nałożonych na osoby, które nie dopełniły obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego,

• Z regresów,

• Wpłat towarzystw ubezpieczeń na życie, w przypadku ogłoszenia upadłości jednego z ubezpieczycieli życiowych.

2. RZECZNIK UBEZPIECZONYCH

Rzecznik Ubezpieczonych reprezentuje interesy ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia oraz członków funduszy emerytalnych i uczestników pracowniczych programów emerytalnych. Z głosem doradczym uczestniczy w posiedzeniach Komisji Nadzoru Finansowego. Do jego zadań należy:

• Reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia,

• Reprezentowanie i ochrona interesów członków otwartych funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych,

• Opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych,

• Informowanie organu nadzoru o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działalności zakładów ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych,

• Inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno-informacyjnej w zakresie ubezpieczeń, działalności funduszy emerytalnych oraz funkcjonowania pracowniczych programów emerytalnych.

Działalność Rzecznika jest finansowana przez towarzystwa ubezpieczeniowe i powszechne towarzystwa emerytalne.

3. Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

PBUK to organizacja skupiająca zakłady ubezpieczeń, które na terytorium Polski prowadzą obowiązkowe ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, popularnie zwane OC komunikacyjnym.

Przedmiotem działalności PBUK jest m.in.:

• Wystawianie dokumentów ubezpieczeniowych (certyfikatów Zielonych Kart) ważnych w innych krajach Systemu Zielonej Karty,

• Zawieranie z Biurami Narodowymi innych państw Systemu umów o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych,

• Organizowanie likwidacji lub bezpośrednia likwidacja szkód spowodowanych na terytorium RP przez posiadaczy pojazdów mechanicznych zarejestrowanych za granicą posiadających ważne dokumenty ubezpieczeniowe (Zielone Karty) wystawione przez zagraniczne Biura Narodowe,

• Organizowanie likwidacji lub bezpośrednia likwidacja szkód spowodowanych na terytorium RP przez posiadaczy pojazdów mechanicznych zarejestrowanych w państwach, których Biura Narodowe są sygnatariuszami Porozumienia Wielostronnego (tj. krajach EOG, Andorze, Chorwacji i Szwajcarii),

• Określanie zasad i trybu dystrybucji dokumentów ubezpieczeń granicznych , a w szczególności ustalanie wzorów tych dokumentów oraz ich ewidencjonowanie.

Ponadto PBUK pełni rolę:

• Organu odszkodowawczego,

• Ośrodka informacji,

• Centrum redystrybucji informacji o wypadkach z ofiarami w ludziach.

Zgodnie z przepisami ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK przynależność tych zakładów do Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych jest obowiązkowa i rozpoczyna się z dniem uzyskania od organu nadzoru zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej.

Koszty Biura są pokrywane ze składek członków Biura.

4. Polska Izba Ubezpieczeń.

Polska Izba Ubezpieczeń jest organizacją ubezpieczeniowego samorządu gospodarczego. Przynależność zakładów ubezpieczeń do Izby jest obowiązkowa i powstaje z chwilą podjęcia przez zakład działalności ubezpieczeniowej.

Do zadań Izby należy m.in.:

• Reprezentowanie zakładów ubezpieczeń wobec organów władzy i administracji państwowej oraz podejmowanie działań w celu ochrony ich interesów,

• Wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych dotyczących działalności ubezpieczeniowej oraz współdziałanie na wniosek właściwych podmiotów przy ich opracowywaniu,

• Współdziałanie z organizacjami i stowarzyszeniami krajowymi i zagranicznymi w zakresie ubezpieczeń,

• Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między członkami Izby.

Majątek Izby powstaje ze składek członkowskich, dotacji, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z majątku Izby oraz dochodów z działalności gospodarczej, o której mowa w art. 222.

UBEZPIECZENIA - Wykład nr 1

Temat: systematyka i klasyfikacja ubezpieczeń gospodarczych.

1. Wprowadzenie.

Klasyfikacja ubezpieczeń oznacza systematyczny ich podział dokonany z wykorzystaniem różnorodnych kryteriów. Kryteriami powinny być takie ich cechy ze względu, na które możemy dokonać podziału ubezpieczeń na działy, grupy, podgrupy, rodzaje itp.

Systematyka i klasyfikacja ubezpieczeń ma bardzo ważne znaczenie zarówno dla teorii jak i praktyki ubezpieczeniowej.

2. Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze, jako podstawowy podział ubezpieczeń.

Podstawowym podziałem ubezpieczeń jest podział:

• Ubezpieczenia społeczne.

• Ubezpieczenia gospodarcze

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że ubezpieczenia społeczne zaliczane są do sfery polityki socjanej państwa, natomiast ubezpieczenia gospodarcze zaliczane są do sfery polityki.

Reforma systemu ubezpieczeń społecznych z 1999 roku doprowadziła do zespolenia obu systemów w zakresie II (obowiązkowego) i III (dobrowolnego) filaru zreformowanego systemu zabezpieczenia emerytalnego oraz ubezpieczenia na życie.

1. Kryteria podziału mogą być także:

1. Geneza

2. Regulacje prawne

3. Instytucje oferujące ubezpieczenia

4. Oferowanie ubezpieczenia ze względu na przedmiot objęty ochroną ubezpieczeniową

5. Sposób nawiązania stosunku ubezpieczeniowego

6. Sposób i formę wywiązania się instytucji ubezpieczeniowych z podjętych zobowiązań

7. Ustalania wysokości i składek i świadczeń ubezpieczeniowych

8. Źródłami finansowania

9. Odpowiedzialność za zobowiązania itd.;

3. Podział ubezpieczeń w zakresie ubezpieczeń gospodarczych.

Ubezpieczenia gospodarcze z kolei można podzielić stosując różne kryteria, z których cztery podstawowe są następujące:

1. Przedmiot ubezpieczenia

2. Rodzaje zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową

3. Występowania swobody lub jej braku w nawiązaniu prawnego stosunku ubezpieczeniowego

4. Ustawowego podziału ubezpieczeń.

Wszystkie powyższe kryteria często nawzajem się krzyżują.

3. Ubezpieczenia osobowe i majątkowe.

Według kryterium przedmiotu ubezpieczenia - ubezpieczenia gospodarcze można podzielić na ubezpieczenia osobowego i majątkowe.

Przedmiotem ubezpieczenia osobowego są takie dobra osobiste jak życie i zdolność do pracy człowieka.

Przedmiotem ubezpieczenia majątkowego mogą być różne dobra i wartości majątkowe.

Oba działy można z kolei podzielić według tego samego kryterium oraz dalszych kryteriów na wiele grup. I tak ubezpieczenia na życie można podzielić na ubezpieczenia życiowe i wypadkowe. Te ostatnie ze względu na rodzaj zdarzeń losowych można podzielić na ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i ubezpieczenia chorobowe. Natomiast ubezpieczenia majątkowe według tego samego kryterium można podzielić na ubezpieczenia rzeczowe i ubezpieczenia majątkowe sensu stricte. Ubezpieczenia rzeczowe są ubezpieczeniami majątkowymi w postaci rzeczy/mienia zaś ubezpieczenia majątkowe sensu stricte dotyczą wartości majątkowych ubezpieczonego.

Mogą mieć one postać wierzytelności wartości, których uzyskania oczekuje ubezpieczony oraz wartości, które mogą pomniejszyć majątek osobowy objętej ochroną ubezpieczeniową. Ubezpieczeniami sensu stricto są szczególności ubezpieczenia, OC i różnych ryzyk finansowych.

Podział ubezpieczeń ze względu na rodzaj zdarzenia losowego.

Kryterium podziału ubezpieczeń ze względu na wiele działów, grup, podgrup i rodzajów ubezpieczeń. W literaturze przedmiotu oraz w praktyce powyższe kryterium pokrywa się z podziałem ubezpieczeń według rodzaju ryzyka objętego ubezpieczeniem. W oparciu o to kryterium ubezpieczenia gospodarczego można podzielić na bardzo wiele rodzajów ubezpieczeń, tyle ile występuje ubezpieczanych ryzyk. Odrębne rodzaje ubezpieczeń będą stanowiły ubezpieczenia np.: ogniowe, gradowe itp.

Te z kolei można w dalszej kolejności dzielić ze względu na różne kryteria pomocnicze np. ze względów podmiotowych ubezpieczenie OC można podzielić na OC lekarzy, adwokatów. Można grupować w większe grupy a nawet działy. I tak według kryterium mieszanego to jest rodzaju zdarzenia losowego i przedmiotowego można podzielić ubezpieczenia na takie działy i grupy ubezpieczenia jak: ubezpieczenia transportowe, mieszkaniowe, turystyczne, finansowe.

Według kryterium występowania swobody lub jej braku w nawiązaniu prawnego stosunku ubezpieczenia gospodarczego dzielą się na: obowiązkowe i dobrowolne.

W obu przypadkach warunkiem koniecznym do powstania prawnego stosunku ubezpieczenia jest zawarcie umowy ubezpieczenia, z tym, że w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych odpowiednie przepisy prawne nakładają na wskazane produkty obowiązek (przymus) zawarcia takiej umowy.

Natomiast do ubezpieczeń dobrowolnych pełne zastosowanie ma zasada swobody umów tzn. stron umowy same decydują czy zawrzeć umowę, z kim ją zawrzeć i w jakim zakładzie, formie itp.

Ustawowy podział ubezpieczeń.

Ustawowy podział ubezpieczeń dokonany jest według kryterium mieszanego to jest według rodzaju zdarzeń losowych objętych ubezpieczeniem oraz przedmiotu ubezpieczenia.

Specyficzną cechą tego podziału jest podział generalny ubezpieczeń wg kryterium przedmiotowego na dwa działy:

1. Dział I: obejmujący tylko ubezpieczenie na życie

2. Dział II: pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe

W ramach działu I wyodrębnia się pięć następnych grup:

1. Ubezpieczenia za życie.

2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci.

3. Ubezpieczenia na życie związane z funduszem kapitałowym.

4. Ubezpieczenia rentowe.

5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem wyżej wymienionych ubezpieczeń

W ramach działu II wyodrębnia się 18 grup ubezpieczeń (według kryterium rodzaju ryzyk objętych ubezpieczeniem) w ramach, których mieszczą się różne rodzaje ubezpieczeń wypadkowych i chorobowych jak i wszystkie ubezpieczenia majątkowe to jest rzeczowe i sensu stricto majątkowe (OC, ryzyka finansowego).

4. Inne kryteria podziału ubezpieczeń:

Inne również kryteria podziału takie jak:

1. Ze względu na tradycję, odrębność zasad ubezpieczenia oraz źródła prawne:

• Ubezpieczenia morskie i lądowe

2. Ze względu na podmiot zawierający ubezpieczenia:

• Ubezpieczenia podmiotów gospodarczych i ludności.

3. Ze względu na zakres terytorialny i charakter ryzyka:

• Ubezpieczenia w obrocie krajowym i zagranicznym.

4. Ze względu na formę własności zakładu ubezpieczeń:

• Ubezpieczenia prawne i prywatne

5. Ze względu na liczbę podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową.

6. Ze względu na formę organizacyjno-prawną oraz cel zakładu ubezpieczeń oferującego ubezpieczenia:

• Ubezpieczenia komercyjne i wzajemne.

1

---