INSTYTUCJE I PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ
PYTANIE 1 RADA EUROPEJSKA
Miejsce szczytu: Bruksela
Skład: w skład wchodzą szefowie państw lub rządów Państw Członkowskich, jej przewodniczący i przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.
Ponadto, jeżeli wymaga tego porządek obrad, członkowie Rady Europejskiej mogą podjąć decyzję, aby każdemu z nich towarzyszył minister, a w przypadku przewodniczącego Komisji - członek Komisji.
Systemy konstytucyjne i praktyka państw członkowskich decydują, czy dane państwo jest reprezentowane przez premiera (kanclerza), czy prezydenta.
Radzie Europejskiej przewodzi
przewodniczący, wybierany większością kwalifikowaną przez Radę europejską na okres 2,5 roku (mandat może być odnowiony tylko raz).
Kompetencje przewodniczącego Rady Europejskiej obejmują:
Przewodniczenie Radzie Europejskiej i prowadzenie jej prac, zapewnienie przygotowania i ciągłości jej prac, przedstawianie sprawozdań z każdego posiedzenia Rady Europejskiej Parlamentowi Europejskiemu, reprezentowanie Unii na zewnątrz w sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa, zwoływanie konwentu.
Odwołanie: na takich samych zasadach co powoływanie.
Organizacja pracy:
Zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej Rada Europejska zbiera się 2 razy w ciągu półrocza (4 razy w roku - każde posiedzenie zwyczajne trwa maksymalnie 2 dni, chyba, ze postanowiono inaczej), ale przewodniczący może zwołać posiedzenie nadzwyczajne.
Wspomaganie przez: Sekretariat Generalny Rady.
Rada Europejska podejmuje decyzję w drodze konsensusu, (o ile traktaty nie stanowią inaczej).
FUNKCJĘ:
1. jest najwyższą instytucją polityczną UE, decydującą o kierunkach jej rozwoju i aktualnej strategii działania.
2. kontrolna (może kierować skargo do TS UE o stwierdzenie nieważności aktów prawa wspólnotowego, skargi na bezczynność organów)
3.kreacyjna (powołuje swego przewodniczącego, mianuje Komisję)
4. prawodawcza (wydawanie aktów prawotwórczych, zmiana traktatów założycielskich, wzywanie Komisji Europejskiej do określonych działań).
2 PARLAMENT EUROPEJSKI
»»»Jest jednoizbowym organem parlamentarnym, na którym spoczywa główny ciężar zapewnienia legitymacji demokratycznej UE. Jest to organ przedstawicielski (reprezentuje obywateli UE), kadencyjny i sytuowany jako organ ponadnarodowy.
Siedziba: Strasburg (w trakcie rocznej sesji odbywa się tu 12 posiedzeń plenarnych, w tym posiedzenie budżetowe).
Dodatkowe posiedzenia: Bruksela
Sekretariat Generalny Parlamentu Europejskiego: Luksemburg
Kadencja trwa 5 lat.
Skład i status członków:
liczba członków PE jest zmienna i zależy od liczby państw członkowskich. Liczba ta nie może przekroczyć 751 osób (750 deputowanych + przewodniczący PE).
Wybory do PE muszą być: bezpośrednie, powszechne, proporcjonalne, tajne i wolne.
Status członka: obowiązuje tzw. europejski charakter mandatu, tzn., że poseł nie reprezentuje swojego państwa czy regionu, ale obywateli UE. Jest niezależny i nie może przyjmować instrukcji od władz jakiegokolwiek państwa, czy innych instytucji UE. Obowiązuje zasada incompatibilitas.
Struktura wewnętrzna.
Organy funkcjonujące w PE można podzielić na:
organy polityczne (przewodniczący, prezydium, konferencja przewodniczących, kolegium kwestorów, komisje, konferencja przewodniczących Komisji, delegacje, konferencja przewodniczących delegacji, grupy polityczne)
organ administracyjny (Sekretariat Generalny)
FUNKCJĘ:
budżetowa - uchwala razem z radą, wieloletnie ramy finansowe UE oraz roczny budżet UE
konsultacyjna - wymagana zgoda przy zawieraniu przez Radę Europejską wiążących UE umów międzynarodowych
kontrolna - sprawuje kontrolę polityczną nad Komisją Europejską. Ma prawo: petycji, komisje śledcze, pytania kreacyjna - powołuje RPO, zatwierdza nominację przewodniczącego Komisji Europejskiej, mianuje członków Trybunału Obrachunkowego, mianuje prezesa, wiceprezesa i pozostałych członków Europejskiego Banku Centralnego (EBC)
międzynarodowe - parlament uczestniczy w zawieraniu umów międzynarodowych przez Unię z państwami trzecimi oraz umów akcesyjnych.
pisemne i ustne, możliwość zgłaszania wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej
prawodawcza - z Radą stanowienie prawa wtórnego/pochodnego
PYTANIE 3 RADA (UNII EUROPEJSKIEJ)
Charakter organu:
Rada UE jest organem międzyrządowym, reprezentującym przede wszystkim interesy państw członkowskich UE. Jej członkowie są związani instrukcjami swoich rządów.
Miejsce obrad: Bruksela, Luksemburg (w miesiącach: kwiecień, czerwiec, październik 4,6,10)
Liczba posiedzeń: jest różna i zależy od przedmiotu obrad.
Skład:
W skład Rady wchodzą przedstawiciele państw członkowskich (po jednym z każdego państwa), szczebla ministerialnego, upoważnieni do zaciągania zobowiązań w imieniu swoich rządów. Na czele Rady stoi przewodniczący, który z wyjątkiem Rady ds. zagranicznych, jest przedstawicielem państwa sprawującego prezydencję.
Zgodnie z decyzją Rady Europejskiej prezydencję Rady sprawują uprzednio ustalone 3 grupy państw członkowskich przez okres 18 miesięcy. Każdy członek grupy kolejno przez okres 6 miesięcy sprawuję prezydencję.
Nie ma jednego składu rady. W zależności od tematyki obrad wyróżnia się składy Rady do spraw:
Ogólnych
Zagranicznych
Gospodarczych i finansowych
Wymiaru sprawiedliwości i wewnętrznych
Zatrudnienia, polityki społecznej, zdrowia i ochrony konsumentów
Konkurencyjności
Transportu, telekomunikacji i energii
Rolnictwa i rybołówstwa
Środowiska naturalnego
Edukacji, młodzieży i kultury
Trzy warianty głosowania w Radzie:
zwykła większość - przy 27państwach jest to 14państw.
większość kwalifikowana
jednomyślność (nie może być głosu sprzeciwu. Wstrzymanie się członków nie stanowi przeszkody w przyjęciu uchwały).
Rada głosuje z inicjatywy swojego przewodniczącego. Dla ważności głosowania w radzie wymagana jest obecność większości członków Rady uprawnionych do głosowania.
FUNKCJE:
prawodawcze ( stanowienie prawa pochodnego UE, pośrednie prawo inicjatywy legislacyjnej, w ograniczonym zakresie prawo do modyfikowania niektórych przepisów prawa pierwotnego).
kreacyjna (ma prawo tworzenia niektórych organów i urzędów UE: powołała do życia Sąd I Instancji - obecnie zwany sądem, utworzyła kilkanaście agencji i urzędów, ma prawo określania liczny członków niektórych instytucji i organów, zatwierdza regulaminy TS, Sądu, Trybunału Obrachunkowego, uchwala regulamin pracowniczy urzędników UE i ustala uposażenie).
kontrolne (zakres przestrzegania w państwach członkowskich zasad wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka, działa w dziedzinie polityki gospodarczej i pomocy publicznej).
międzynarodowe (uprawnienia zawierania w imieniu UE umów międzynarodowych)
PYTANIE 4 KOMISJA EUROPEJSKA
Charakter organu: Komisja Europejska jest kolektywnym organem łączącym funkcje wykonawcze i legislacyjne. Jest to organ kadencyjny i ponadnarodowy.
Skład: Kadencja wynosi 5 lat. W skład KE wchodzi 27 członków, tj. po jednym obywatelu każdego państwa UE (skład en obejmuje przewodniczącego KE i Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. ZiPB, który jest jednym z wiceprzewodniczących KE).
Status przewodniczącego
Przewodniczący Komisji Europejskiej:
określa wytyczne, w ramach których Komisja wykonuje swoje zadania
decyduje o wewnętrznej organizacji Komisji tak, aby zapewnić spójność, skuteczność i kolegialność jej działania
mianuje wiceprzewodniczących spośród członków Komisji
może żądać rezygnacji członków Komisji
ustala zakres obowiązków Komisji i rozdziela je pomiędzy członków KE
przewodniczy pracom KE i kieruje jej pracami
Status członka KE: Członkowie KE (KOMISARZE), powoływani na 5 lat z możliwością ponownego wyboru, są w pełni niezależni w wykonywaniu swoich funkcji, które sprawują w ogólnym interesie UE.
Struktura wewnętrzna:
Na strukturę składają się dyrekcje generalne (dyrektorzy generalni), dzielące się na dyrekcje, a te na referaty (wydziały). Obok dyrekcji generalnych w strukturze KE funkcjonują Służby.
KOMPETENCJE:
Komisja wspiera ogólny interes UE.
kompetencje kontrolne: czuwa nad stosowaniem TUE, nadzoruje stosowanie prawa Unii pod kontroląTSUE (Komisja jako "strażniczka traktatów")
kompetencje w zakresie stanowienia prawa unijnego: inicjatywa prawodawcza w zakresie stanowienia aktów prawodawczych Unii, może sama uchwalać akty
kompetencje w sferze budżetowej: przygotowuje i wykonuje budżet UE oraz zarządza programami
kompetencje koordynacyjne, wykonawcze i zarządzające: publikuje ogólne sprawozdanie z działalności Unii
kompetencje w sferze zewnętrznej: reprezentuje Unię na zewnątrz
PYTANIE 5 TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI, SĄD I INSTANCJI ORAZ IZBY SĄDOWE
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
Charakter organu: jest to stały organ sądowy, cechujący się kolegialnością i niezależnością. Organ ponadnarodowy. TSUE łączy w sobie cechy sądu konstytucyjnego, administracyjnego, cywilnego oraz pracy.
Traktat stanowi, że TS czuwa nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów.
Siedziba: Luksemburg
Struktura organów: Trybunał Sprawiedliwości » Sąd » sądy wyspecjalizowane.
Skład: w skład TSUE wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego UE. Obok 27 sędziów, TS jest wspomagany przez 8 Rzeczników Generalnych (adwokaci generalni). 5 największych państw (Niemcy, Francja, Włochy, Zjednoczone Królestwo, Hiszpania) mają stałych rzeczników generalnych, a pozostałych 3 obsadzanych jest w systemie rotacji z pozostałych państw.
Sposób wybierania: sędziowie i rzecznicy generalni musza: mieć niekwestionowaną niezależność, kwalifikacje do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych lub są prawnikami o uznanej kompetencji.
Okres kadencji to 6 lat i jest on odnawialny. Co 3 lata następuje częściowe odnowienie składu sędziowskiego i składu rzeczników generalnych. Sędziowie wybierają spośród siebie na okres 3 lat z możliwością ponownego wyboru, Prezesa Trybunału.
Rzecznicy Generalni: ich zadaniem jest publiczne przedstawienie, przy zachowaniu bezstronności i niezależności, uzasadnionych opinii na temat spraw rozpatrywanych przez TSUE.
Status członka Trybunału: sędziowie i rzecznicy są w pełni nienawistni i niezależni. Sędziowie mają immunitet.
Struktura wewnętrzna: Na czele Trybunału stoi Prezes (3 lata kadencji).
KOMPETENCJE:
Trybunał jest właściwy:
1. w sprawach skarg przeciwko państwom członkowskim za naruszenie prawa UE wnoszonych przez Komisję, inne państwa członkowskie oraz Radę Dyrektorów EBI (Europejski Bank Inwestycyjny).
2. w sporach dotyczących wykonywania przez krajowe banki centralne zobowiązań wynikających z Traktatów
3. w zakresie pytań prejudycjalnych wnoszonych przez sądy krajowe państw członkowskich
4. w sprawach o wydanie opinii o zgodności projektowanej umowy międzynarodowej
5. w sprawie skargi instytucji na nieważność aktów
6. w sporach między państwami członkowskimi, jeśli spory te są mu przedkładane na mocy kompromisu
TS jest sądem odwoławczym.
7. w innych sprawach przewidzianych w traktatach.
Tryb działania:
Obrady odbywają się w trybie ciągłym. Od sędziów, rzeczników i sekretarza wymaga się, aby mieszkali tam, gdzie znajduje się siedziba Trybunału.
Obrady są ważne, jeżeli uczestniczy w nich nieparzysta liczba członków. W razie skargi używa się języka tego państwa, jeśli chodzi o obrady to język powoda, a ogólnie stosuje się język francuski.
SĄD (I instancji):
W skład Sądu wchodzi co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego. Mandat sędziowski trwa 6 lat i odnawialny. Sędziowie wybierają spośród siebie Prezesa (na 3 lata). |
Mianują sekretarza (kadencja: 6 lat)
Sędziowie pełnią swoje funkcje przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności.
W przeciwieństwie do Trybunału Sprawiedliwości w Sądzie nie ma stałych rzeczników generalnych. Rolę tę może w wyjątkowych przypadkach pełnić jeden z sędziów.
Sąd orzeka w izbach złożonych z 5 lub 3 sędziów, a w niektórych przypadkach w składzie 1 sędziego. Może on również orzekać w składzie wielkiej izby (trzynastu sędziów) albo w pełnym składzie, jeżeli uzasadnia to stopień zawiłości prawnej lub waga sprawy.
Sąd ma do swojej dyspozycji własny sekretariat, lecz jego obsługę administracyjną i lingwistyczną zapewniają służby Trybunału Sprawiedliwości.
KOMPETENCJE/WŁAŚCIWOŚĆ:
Sąd jest właściwy do rozpoznawania:
1. skarg wniesionych przez podmioty indywidualne, z wyjątkiem skarg pracowniczych, które nalezą do innego sądu
2. skarg wnoszonych przez państwa członkowskie na nieważność aktów instytucji
3. skarg odszkodowawczych przeciwko UE
4. w sprawach postępowań na mocy klauzuli arbitrażowej
5. skarg wniesionych przez państwa członkowskie przeciwko Komisji;
6. skarg wniesionych przez państwa członkowskie przeciwko Radzie;
7. skarg dotyczących umów zawartych przez UE
8. skarg bezpośrednich wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne przeciwko aktom instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej, jak również aktów regulacyjnych, czy przeciwko zaniechaniu działania prze te instytucje, organy i jednostki organizacyjne;
Od orzeczeń Sądu wydanych w I instancji przysługuje prawo odwołania się do TS w terminie 2 miesięcy.
PYTANIE 6 TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
Jest to kolegialny organ kontroli skarbowej. Można go przyrównać do NIKu w Polsce. Organ ponadnarodowy, kadencyjny.
Siedziba: Luksemburg
Skład: 1 obywatel z każdego państwa członkowskiego. Kandydat, który: w swoim kraju wchodzi lub wchodził w skład organów kontroli zewnętrznej lub ma szczególne kwalifikacje, musi być niezależny. Mianowani na 6 lat, mandat jest odnawialny.
KOMPETENCJE:
- sprawuje kontrole rachunków (dochody i wydatki UE). Kryteriami kontroli są: legalność i prawidłowość dochodów i wydatków.
- sporządza sprawozdanie po zakończeniu roku budżetowego
- może tworzyć sprawozdania specjalne i wydawać opinię.
PYTANIE 7 KOMITET EKONOMICZNO - SPOŁECZNY (KES)
Charakter organu: Organ kadencyjny, pomocniczy o charakterze doradczym Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. Konsultacja Komitet może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny.
Siedziba: Bruksela
Skład: W skład KES wchodzą przedstawiciele organizacji pracodawców, pracowników oraz inni przedstawiciele podmiotów reprezentujących społeczeństwo obywatelskie, w szczególności z dziedzin społeczno - ekonomicznej, obywatelskiej, zawodowej i kultury.
Liczba członków nie może przekroczyć 350. Miejsca są dzielone pomiędzy państwa członkowskie w stosunku odpowiadającym licznie ludności danego państwa.
Członkowie Komitetu są mianowani na okres 5 lat. Mandat członków Komitetu jest odnawialny.
Komitet wybiera spośród swoich członków Przewodniczącego i Prezydium na okres 2,5 lat.
Członkowie KES dzielą się na trzy grupy:
I pracodawców
II pracowników
III grupa innych interesów
KOMPETENCJE:
- Komitet przedstawia swoją opinię Radzie, Komisji i Parlamentowi Europejskiemu albo na ich wniosek, albo z własnej inicjatywy
- zachęca społeczeństwo obywatelskie do większego angażowania się w kształtowanie polityki UE
- wzmacnia rolę społeczeństwa obywatelskiego w krajach nienależących do UE oraz pomaga tworzyć struktury doradcze
PYTANIE 8 KOMITET REGIONÓW
Charakter organu: organ kadencyjny o funkcjach doradczych, wspomagający PE, Radę i Komisję.
Siedziba: Bruksela.
Skład: przedstawiciele społeczności regionalnych i lokalnych, posiadający mandat wyborczy społeczności regionalnej lub lokalnej albo odpowiedzialni politycznie przed wybranym zgromadzeniem.
Mianowani na 5 lat (mandat odnawialny). Komitet wybiera spośród siebie Przewodniczącego i Prezydium na 2,5 roku.
KOMPETENCJE:
Organ doradczy zwłaszcza przy sprawach związanych ze współpracą trans graniczną
- wydaje opinie, raporty i rezolucje
- wydaje opinie w sprawach mających bezpośrednie znaczenie dla władz lokalnych i regionalnych (polityka regionalna, środowisko, edukacja i transport)
PYTANIE 9 EUROPEJSKI BANK CENTRALNY I EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH
Ma osobowość prawną (w każdym z państw członkowskich posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych o najszerszym zakresie w poszczególnych krajach). Może zwłaszcza nabywać i zbywać mienie ruchome oraz stawać przed sądem.
Kapitał EBC to 5 mld euro.
Siedziba: Frankfurt.
Organy decyzyjne: Rada Prezesów, Zarząd i Rada Ogólna.
EBC ma wyłączne prawo do upoważniania do emisji banknotów euro.
KOMPETENCJE:
- może otwierać rachunki bankowe instytucjom kredytowym, organom publicznym i innym uczestnikom rynku oraz akceptować aktywa
- może dokonywać operacji na rynkach finansowych w formie kupna i sprzedaży, udzielania i zaciągania pożyczek.
EBC i krajowe banki centralne mogą:
1.tanawiać stosunki z bankami centralnymi i instytucjami finansowymi innych krajów oraz w miarę potrzeby, z organizacjami międzynarodowymi
2.bywać i zbywać, za gotówkę i na kredyt, wszystkie rodzaje rezerwowych aktywów walutowych i metale szlachetne
3.zeprowadzać wszystkie typy operacji bankowych z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi
4.gan doradczo - konsultacyjny.
EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH:
Nie posiada osobowości prawnej i własnych struktur.
GŁÓWNY CEL: utrzymanie stabilności cen. Ponadto:
- definiowanie i urzeczywistnianie polityki pieniężnej Unii
- przeprowadzanie operacji walutowych
- utrzymywanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami walutowymi państw członkowskich
- popieranie należytego funkcjonowania systemów płatniczych
PYTANIE 10 WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DS. ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA
Organ Unii Europejskiej odpowiedzialny za prowadzenie Wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Wysoki przedstawiciel jest powoływany na pięcioletnią kadencję. Obecnie zadaniem tego organu, jest dowodzenie unijną dyplomacją. Działa on z upoważnienia Rady. Jest mianowany przez Radę Europejską, która wybiera go kwalifikowaną większością głosów, za zgodą przewodniczącego Komisji.
KOMPETENCJE:
1. jest reprezentantem Unii w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Wyraża jej stanowisko w organizacjach międzynarodowych i na konferencjach międzynarodowych
3. Prowadzi dialog polityczny ze stronami trzecimi
5. Zapewnia wykonanie decyzji przyjętych przez Radę Europejską i Radę Unii Europejskiej
6. Jest przewodniczącym Rady do Spraw Zagranicznych
7. Uczestniczy w pracach Rady Europejskiej
PYTANIE 11 POJĘCIE ŹRÓDŁA PRAWA UE
Acquis communautaire.
Pojęcie to tłumaczy się najczęściej, jako „dorobek wspólnotowy”. Na dorobek ten składa się całe dotychczasowe prawo UE, wraz z ukształtowanymi sposobami jego rozumienia i stosowania, polityki wspólnotowe, orzecznictwo sądowe, zwyczaje, a także wartości tkwiące u podstaw funkcjonowania UE.
PYTANIE 12 KLASYFIKACJA ŹRÓDEŁ PRAWA UE
Źródła prawa Unii:
prawo pierwotne (akty o charakterze konstytucyjnym, ogólne zasady prawa, Traktaty)
umowy międzynarodowe Unii
prawo wtórne:
akty ustawodawcze (decyzje, dyrektywy, rozporządzenia)
akty nieustawodawcze (decyzje, dyrektywy, rozporządzenia):
- akt delegowane
- akty wykonawcze
c) inne akty (np. deklaracje, opinie, programy działania, zalecenia)
4. akty wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
PYTANIE 13 PRAWO PIERWOTNE
Prawo pierwotne Unii zawarte jest przede wszystkim w traktatach założycielskich (Traktaty rzymskie, Traktat: z Maastricht, Amsterdamu, Nicei, Lizbony), w traktatach je zmieniających, traktatach o przystąpieniu, a także dołączonych do nich protokołach, aneksach itp.
Najważniejszymi obecnie źródłami prawa pierwotnego są TUE i TFUE.
Określa cele oraz główne zasady funkcjonowania Unii.
Prawo pierwotne Unii to:
Traktaty
akty Rady lub Rady Europejskiej o charakterze konstytucyjnym
ogólne zasady prawa
Prawo pierwotne:
oparte jest na wspólnej zgodzie państw członkowskich;
może być zmienione przez państwa członkowskie;
stanowi podstawę prawną działań instytucji Unii;
ma pierwszeństwo w stosunku do prawa wtórnego i prawa krajowego;
może określać prawa i obowiązki jednostek
interpretuje je TSUE, ale nie może kontrolować jego legalności
PYTANIE 14 PRAWO WTÓRNE (DAWNY I FILAR UE)
Prawo wtórne/pochodne tworzone jest przez instytucje Unii na podstawie prawa pierwotnego, tj. na podstawie kompetencji określonych dla instytucji w Traktatach.
Katalog aktów prawa wtórnego
PRAWO WTÓRNE OBEJMUJE:
- decyzje - są aktami regulującymi sytuacje indywidualne i konkretne. Odnoszą się do oznaczonego kręgu adresatów i wiążą w całości podmioty, do których są skierowane (mogą to być państwa członkowskie, jak również inne podmioty prawne). Decyzje określają także tryb i środki urzeczywistnienia zawartego w nich nakazu/zakazu.
- dyrektywy (adresowana do państw, wiąże w odniesieniu do rezultatu, pozostawia swobodę wyboru formy i środków). Skutki nie wykonania dyrektywy: odpowiedzialność odszkodowawcza państwa, skutkuje wniesieniem przeciwko temu państwu skargi o naruszenie przepisów Traktatu
- rozporządzenia (zasięg ogólny, wiąże w całości, jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach, adresatami rozporządzeń są nie tylko państwa i ich organy, ale też obywatele, państwa członkowskie nie są uprawnione do ogłaszania rozporządzeń we własnych publikatorach)
- zalecenia i opinie - nie mają moc wiążącej; tzn. nie są prawnie wiążące dla ich adresatów, ale mają znaczenie prawne
Hierarchia aktów wtórnego prawa UE
akty ustawodawcze - to rozporządzenia, dyrektywy lub decyzję, a więc wiążące akty prawne, określające istotne
elementy danej dziedziny przyjmowane w drodze procedury ustawodawczej na wniosek Komisji.
Akty prawne przyjmowane w drodze procedury ustawodawczej stanowią akty ustawodawcze.
W szczególnych przypadkach przewidzianych w Traktatach akty ustawodawcze mogą być przyjmowane z inicjatywy państw członkowskich lub Parlamentu Europejskiego, na zalecenie Europejskiego Banku Centralnego lub na wniosek trybunału Sprawiedliwości lub Europejskiego Banku Inwestycyjnego.
Akty ustawodawcze:
1 wymagają:
a) uzasadnienia
b) ogłoszenia a dzienniku Urzędowym UE
2. wchodzą w życie z dniem w nich określonych lub, w jego braku, dwudziestego dnia po ich publikacji
3. podlegają kontroli parlamentów narodowych co do zgodności z zasadą pomocniczości.
a) delegowane - to akt:
- Komisji wydany na podstawie kompetencji delegowanych przez Radę lub parlament Europejski.
- nieustawodawcze o zasięgu ogólnym
- uzupełniający lub zmieniający niektóre, inne niż istotne, elementy aktu ustawodawczego
wykonawcze - to akt, który:
- wydawany jest, gdy konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów Unii
- jest aktem Komisji lub Rady
- wymaga upoważnienia w akcie, który wykonuje
inne akty prawne
PYTANIE 16 PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE JAKO ŹRÓDŁO PRAWA UE
Prawo międzynarodowe ma własne źródła prawa, inne niż prawo krajowe.
Tradycyjnie należą do nich:
- umowa międzynarodowa, obecnie podstawowe źródło prawa międzynarodowego (największa liczba norm powstaje poprzez zawieranie umów międzynarodowych).
- zwyczaj międzynarodowy, tworzone poprzez jednolitą praktykę państw, które w podobnych sytuacjach zachowywały się podobnie (z czasem praktyka nabrała) charakteru prawnie wiążącego.
- wiążące, prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych.
PYTANIE 18 NIEWIĄŻĄCE AKTY PRAWA POCHODNEGO
Zalecenia i opinie
Art. 249 TWE → akty niewiążące prawnie dla adresatów,
• adresaci - inne organy wspólnotowe, PCz lub inne podmioty prawa,
• wyrażają stanowisko danego organu wspólnotowego w pewnej dziedzinie lub konkretnej sprawie,
• często stosowane w praktyce,
• ETS stwierdził że powinny być uwzględniane przez organy PCz przy wykładni prawa krajowego.
Opinie i zalecenia może wydawać każdy z organów unijnych.
PYTANIE 21 ZASADA PIERWSZEŃSTWA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
Zasada pierwszeństwa prawa unijnego - zasada, która nie występuje expressis verbis w traktatach lecz jest jedną z podstawowych zasad występujących w prawie wspólnotowym. Wynika głównie z orzecznictwa ETS. Mówi ona, że:
- prawo unijne ma pierwszeństwo przed prawem krajowym państw członkowskich, państwa mają obowiązek zapewnić skuteczność prawa unijnego.
- krajom członkowskim nie wolno wprowadzać przepisów prawa krajowego, które byłyby sprzeczne z prawem unijnym
- w razie sprzeczności przepisów prawa unijnego i krajowego, zastosowanie mają przepisy prawa unijnego
Orzeczenia ETS mówią, że zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego wynika z:
- wyjątkowości charakteru prawa unijnego, powierzenia kompetencji przez państwa członkowskie na rzecz UE, celów jakim ma ono służyć.
PYTANIE 22 ZASADA BEZPOŚREDNIEGO SKUTKU
Zasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego została ustanowiona przez Trybunał Sprawiedliwości. Trybunał oświadcza, że prawo unijne tworzy nie tylko obowiązki dla państw członkowskich, ale także prawa dla obywateli. W efekcie osoby otrzymują prawa i mogą bezpośrednio powoływać się na normy europejskie przed sądami krajowymi i wspólnotowymi. Nie ma nawet konieczności, żeby państwo członkowskie wprowadzało daną normę europejską do swojego wewnętrznego porządku prawnego. Bezpośredni skutek ma dwa aspekty: wertykalny i horyzontalny. Bezpośredni skutek wertykalny ma znaczenie dla stosunków między osobami a państwem. Oznacza to, że obywatele mogą powoływać się na normę europejską w stosunku do państwa. Bezpośredni skutek horyzontalny ma znaczenie dla stosunków między osobami indywidualnymi. Co oznacza, że osoba prywatna może przywołać normę unijną w sporze z inną osobą. W zależności od rodzaju aktu Trybunał Sprawiedliwości przyjął pełny bezpośredni skutek (tzn. bezpośredni skutek horyzontalny i wertykalny) bądź częściowy bezpośredni skutek (tylko skutek wertykalny).
»»» Norma jest bezpośrednio skuteczna, jeśli przyznaje jednostce prawa, które mogą być dochodzone przed sądem krajowym w stosunkach jednostka - państwo i/lub jednostka - jednostka.
Warunki jakie musza być spełnione to:
1. norma musi bezpośrednio obowiązywać tzn. musi być:
- jasna i precyzyjna
- bezwarunkowa
- zupełna/kompletna
PYTANIE 23 ZASADA SKUTKU POŚREDNIEGO
Prawo Unii może być stosowane pośrednio. Jego wykonanie może zapewnić interpretacja całego prawa krajowego zgodna z prawem Unii.
Obowiązek zgodnej wykładni:
1. dotyczy wszystkich krajowych przepisów prawnych
2. jest nieodłączną cechą systemu traktatowego
3. jest ograniczony przez ogólne zasady prawa
4. wymaga, by sądy krajowe czyniły wszystko, co leży w zakresie ich kompetencji
PYTANIE 24 ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI PAŃSTW CZŁONKOWSKICH ZA NARUSZENIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
Naruszenie najbardziej szkodliwe dla efektywności porządku prawnego UE.
Postępowanie na podstawie art. 258 TUE
Zgodnie z tym artykułem jeśli komisja Europejska uzna, ze Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy traktató, wydaje ona uzasadnioną opinię w przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu temu Państwu przedstawienia swych uwag. Jeśli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję Europejską, może wnieść sprawę do TSUE w Luksemburgu skargę przeciwko Państwu Członkowskiemu o naruszenie prawa wspólnotowego.
PYTANIE 28 POSTĘPOWANIE PRZECIWKO PAŃSTWU CZŁONKOWSKIEMU O NARUSZENIE ZOBOWIĄZANIA TRAKTATOWEGO
Skargę wnosi Komisja lub inne państwo członkowskie przeciwko państwu członkowskiemu, które nie wykonuje swoich zobowiązań wynikających z prawa Unii. Jeśli TS stwierdza, że zobowiązanie nie został wykonane, państwo członkowskie musi je niezwłocznie wypełnić.
Jeśli państwo się nie zastosuje do orzeczenia TS, Trybunał w kolejnym orzeczeniu może nałożyć na państwo ryczałt pieniężny lub kare pieniężną.
PYTANIE 29 SKARGA NA NIEWAŻNOŚĆ AKTU PRAWA POCHODNEGO
Celem skargi jest sprawdzenie legalności aktów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, które zmierzają do wywarcia skutków prawnych wobec osób trzecich.
Skarga może być oparta na zarzucie:
Braku kompetencji, naruszenia istotnego wymogu proceduralnego, naruszenia Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej ich stosowaniem, nadużycia władzy.
Ze skargą może wystąpić:
Komisja, państwo członkowskie, Parlament Europejski (podmioty uprzywilejowane), Rada
Europejski Bank Centralny, Komitet Regionów, Trybunał Obrachunkowy w celu zapewnienia ochrony ich prerogatyw
osoba fizyczna lub prawa przeciwko aktom, których jest adresatem lub które dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie oraz na akty regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i nie wymagają środków wykonawczych.
»»» Skargi wnosi się w terminie 2 miesięcy, stosowanie do przypadku, od daty publikacji aktu lub jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie.
Akt zostaje uznany za nieważny od chwili wydania.
W szczególnych przypadkach TS/Sąd może uznać skutki nieważnego aktu za pozostające w mocy.
PYTANIE 30 SKARGA NA BEZCZYNNOŚĆ INSTYTUCJI
Celem skargi do Trybunału Sprawiedliwości UE jest sprawdzenie legalności bezczynności instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii.
Orzeczenie stwierdza, czy zaniechanie działania było zgodne z prawem, tj., czy instytucja miała obowiązek podjęcia działania; skarga może być znoszona przez państwa członkowskie, instytucje oraz jednostki.
PYTANIE 31 SKARGA ODSZKODOWAWCZA
Skargę odszkodowawczą wnosi do sądu jednostka lub państwo członkowskie do Trybunału Sprawiedliwości.
Dotyczy ona szkód spowodowanych przez instytucję lub funkcjonariuszy Unii podczas wykonywania ich obowiązków.
W tym postępowaniu może być także kontrolowana legalność aktów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych UE, ponieważ skarga może dotyczyć zarzutu bezprawności aktu, który spowodował szkodę.
Unia podnosi odpowiedzialność odszkodowawcza za:
- bezprawne akty prawodawcze oraz innego typu działania lub zaniechania na tych samych zasadach jak państwo członkowskie.