PLANOWANIE I ORGANIZACJA PRACY NA KURSACH SZKOLENIOWYCH

Proces szkoleniowy należy organizować i realizować przestrzegając zasady:

świadomości celu u wszystkich uczestników kursu,

współdziałania uczestników i prowadzących szkolenie,

współodpowiedzialności uczestników i prowadzących zajęcia za wyniki pracy dydaktycznej.

Elementy organizacji pracy podczas szkolenia to:

starannie zaplanowana organizacja pracy,

właściwie zaprogramowane treści szkolenia,

właściwe wyposażenie w sprzęt i środki dydaktyczne,

dostarczenie uczestnikom szkolenia arkuszy ćwiczeń, podręczników itp.

Planowanie pracy dydaktyczno - wychowawczej na kursie szkoleniowym możemy rozpatrywać w trzech kategoriach:

Planowanie całego kursu (rola kierownika - organizatora kursu szkoleniowego).
Planowanie procesu dydaktyczno-wychowawczego

Planowanie poszczególnych zajęć

FORMY ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH

Forma nauczania obejmuje:

warunki zewnętrzne nauczania,

dobór słuchaczy i nauczycieli,

utworzenie grup szkoleniowych

współpracę grup i jednostek ze sobą podczas zajęć

miejsce pracy

czasu pracy dydaktycznej.

System oświaty dorosłych funkcjonuje jako:

- system szkolnych form kształcenia dorosłych,

- system pozaszkolnych form kształcenia i doskonalenia zawodowego lub ogólnego dorosłych, (np. szkolenia bhp)

Pozaszkolne formy kształcenia i doskonalenia to:

Kursy kwalifikacyjne (dają tytuł robotnika wykwalifikowanego, czeladnika, mistrza w rzemiośle),

Kursy przygotowujące do egzaminu dającego określone uprawnienia np.

palacza kotłowni c.o., operatora wózków widłowych.....

Kursy doskonalące, szkoleniowe mające na celu aktualizację i uzupełnienie wiedzy i umiejętności zawodowych.

Kursy cechuje zazwyczaj:

krótki czas trwania,

konkretnie sformułowane cele szkolenia (nastawione na zdobycie specjalistycznych umiejętności zawodowych),

mała liczba godzin na realizację postawionych celów szkolenia,

Kursy wymagają odpowiedniego doboru kompetentnych wykładowców oraz
odpowiedniego przygotowania materiałów szkoleniowych,

Kursy mogą być organizowane w różnych formach:

Kursy typu stacjonarnego organizowane na terenie danego zakładu pracy, w ośrodku szkoleniowym lub w oderwaniu od miejsca pracy i zamieszkania. Szczególne kursy organizowane poza firmą przynoszą bardzo dobre efekty. Pozwalają na taką organizację procesu dydaktyczno - wychowawczego, która umożliwia skoncentrowanie całego wysiłku intelektualnego na aktywnym uczestnictwie
w zajęciach.

Kursy typu zaocznego polegające w dużej mierze na samokształceniu słuchaczy i konsultacjach udzielanych przez wykładowców, kierujących procesem samokształcenia.

Wyniki nauczania na tego typu kursach zależą przede wszystkim od jakości materiałów dydaktycznych przygotowanych dla uczestników i odpowiednio prowadzonych konsultacji.

Kursy typu korespondencyjnego; cechuje je elastyczność programowa
i metodyczna, pozwalają uczestnikom na podejmowanie nauki w dowolnym czasie
i w dowolnym tempie.

Formy zajęć na kursach szkoleniowych

Zajęcia mogą być realizowane w następujących formach:

- tradycyjnych zajęć teoretycznych,

- seminaryjnej - seminarium jest to forma zajęć dydaktycznych, podczas których uczestnicy po wcześniejszym samodzielnym przygotowaniu danego zagadnienia, krótkim wprowadzeniu teoretycznym przez prowadzącego lub przygotowanym przez uczestników referacie uczestniczą w dyskusji, wymieniają wzajemne doświadczenia i poglądy

- warsztatów tematycznych (workshop),

- ćwiczeń praktycznych w laboratoriach i pracowniach,

- zajęć praktycznych na stanowiskach pracy w zakładach przemysłowych w działach szkoleniowych przedsiębiorstw.

Planowanie i projektowanie szkolenia (całego kursu)- zadania organizatora kształcenia

Programy kursów w zakresie bhp powinny być zgodne z założeniami określonymi w „ramowych programach szkolenia" zawartymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, (Dz. U. z dnia 18 sierpnia 2004 r. Nr 180. poz. 1860: zm.: Dz. U. 2005 r. Nr 116, poz 972).

Organizator kształcenia powinien zapewnić:

1. program nauczania

2. kadrę dydaktyczną posiadająca., kwalifikacje zawodowe odpowiednie do realizowanych programów szkolenia;

3. odpowiednie pomieszczenia wyposażone w sprzęt i pomoce dydaktyczne umożliwiające prawidłową realizację kształcenia, zapewniające bezpieczne i higieniczne warunki pracy i nauki;

4. prowadzenie dokumentacji i nadzoru wewnętrznego zapewniającego prawidłowość realizacji procesu dydaktyczno - wychowawczego oraz służącego podnoszeniu jakości prowadzonego kształcenia;

5. warunki organizacyjne i techniczne umożliwiające udział w kształceniu osób niepełnosprawnych

Program nauczania każdej formy kształcenia powinien zawierać:

1. nazwę formy kształcenia;

2. czas trwania i sposób jej organizacji;

3. wymagania wstępne dla uczestników;

4. cele kształcenia;

5. plan nauczania określający nazwę zajęć edukacyjnych oraz ich wymiar;

6. treści kształcenia w zakresie poszczególnych zajęć edukacyjnych;

7. wykaz literatury oraz niezbędnych środków i materiałów dydaktycznych;

8. sposób sprawdzania efektów kształcenia.

Organizator kształcenia prowadzi dokumentację przebiegu kształcenia dla każdej prowadzonej formy kształcenia. Dokumentację, tę stanowią:

1. program nauczania,

2. dziennik zajęć edukacyjnych, zawierający

listę obecności,

• wymiar godzin zajęć edukacyjnych,

• tematy zajęć edukacyjnych;

3. protokół z egzaminu, jeżeli taki został przeprowadzony;

4. rejestr wydanych zaświadczeń

Po zidentyfikowaniu potrzeb szkoleniowych i określeniu na tej podstawie celów ogólnych i pośrednich, opracowuje się program kursu, ustala jednostki programowe i ich podstawowe treści w postaci haseł programowych, oraz dokonuje podział godzin na poszczególne bloki - jednostki programowe.

Planowanie i projektowanie szkolenia polega przede wszystkim na :

• opracowaniu założeń programowo - organizacyjnych:

• celu kursu i zakresu tematycznego, zasad doboru uczestników,

• czasu trwania i sposób organizacji,

• sposób sprawdzania efektów nauczania. . opracowaniu
  planu szkolenia:

• ustaleniu przedmiotów nauczania,

- ustaleniu liczby godzin przewidzianych na realizację poszczególnych
przedmiotów.

. - opracowaniu programów nauczania poszczególnych przedmiotów wraz
z rozkładem materiału zawierających: cele szkolenia, treści, wskazówki
metodyczne, wykaz literatury, wykaz niezbędnych środków dydaktycznych.

Planowanie procesu dydaktycznego przez wykładowców kursu szkoleniowego

Planowanie działalności szkoleniowej jest niezbędnym elementem pracy wykładowcy.

Planowanie umożliwia:

właściwą realizację postawionych celów szkolenia,
przewiduje działania dydaktyczno - wychowawcze,
nie dopuszcza do przypadkowości.

Wykładowca kursu szkoleniowego planuje swoją pracę opracowując plan pracy dydaktyczno - wychowawczej na podstawie:

- informacji przekazanych przez organizatora szkolenia o uczestnikach
szkolenia:( wykształcenie, doświadczenia zawodowe, liczebności grupy szkoleniowej )

- informacji uzyskanych w wyniku identyfikacji potrzeb szkoleniowych ,

- charakterystyki zawodowej absolwenta kursu, zawierającej wykaz wiadomości
i umiejętności, które nabywa słuchacz w czasie trwania kursu.

- celów ogólnych i pośrednich kursu szkoleniowego,

- założeń programowo - organizacyjnych kursu,

- programu nauczania całego kursu
- programu nauczania wykładanego przedmiotu,

- planu nauczania na kursie - stanowi on podstawę wymiaru czasu trwania kursu z podziałem na
zajęcia teoretyczne i praktyczne (zwykle zawiera zestawienie przedmiotów nauczania, liczbę

godzin przewidzianą na realizację każdego przedmiotu, ewentualne wskazówki metodyczne),

- informacji o warunkach, w których będą się odbywać zajęcia na kursie, przede wszystkim
wyposażenie w sprzęt, urządzenia i środki dydaktyczne,

• treści zawartych w podręcznikach i skryptach, które poleci słuchaczom do wykorzystania.

Plan pracy dydaktyczno - wychowawczej powinien zawierać :

- rozkład materiału nauczania dla danego przedmiotu

- określenie sposobów przygotowania się do poszczególnych zajęć,

- terminy i tematykę konsultacji

- terminy, miejsce i cele wycieczek dydaktycznych, jeśli takie są przewidywane w realizacji programu nauczania z danego przedmiotu,

- liczbę, terminy i tematy ćwiczeń kontrolnych.

Istotnym elementem planowej pracy wykładowcy jest rozkład materiału, który zawiera:

-tematy jednostek metodycznych - liczbę godzin przeznaczonych na ich realizację,

-szczegółowe cele szkolenia

-zamierzone metody nauczania/ formy prowadzenia zajęć,

- środki dydaktyczne niezbędne do realizacji celów szkolenia
-wykaz literatury dla słuchacza i wykładowcy,

-zamierzone metody kontroli

Na podstawie rozkładu materiału wykładowca opracowuje:

• szczegółowe konspekty zajęć

• materiały szkoleniowe dla słuchaczy

- odpowiedni układ i treść zajęć

Planowanie poszczególnych zajęć

Lekcja to podstawowa forma organizacyjna procesu dydaktycznego.

Ze względu na higienę pracy umysłowej słuchaczy przyjmuje się 45 lub rzadziej 60- minutowy

czas trwania lekcji

Jednostka metodyczna to lekcja lub cykl lekcji poświęconych danemu tematowi i obejmujących wszystkie niezbędne ogniwa procesu nauczania.

PODSTAWOWE CZYNNOŚCI ORGANIZACYJNE

ZWIĄZANE Z ORGANIZACJĄ KURSU SZKOLENIOWEGO

- działania przed kursem szkoleniowym,

- działania w trakcie kursu szkoleniowego

- działania po kursie szkoleniowym.

Najważniejsze działania organizacyjne organizatora szkoleń przed kursem szkoleniowym

Przygotowania wstępne

1. Określenie celów szkolenia

2. Podstawowe ustalenia organizacyjne

określenie terminu szkolenia

określenie formy i kryteriów naboru kandydatów na kurs

wybór miejsca przeprowadzenia szkolenia.

Dobór współorganizatorów - ustalenie zasad współpracy

określenie kryteriów doboru wykładowców

określenie sposobu sprawdzania efektów

Planowanie i projektowanie pracy programowej

Opracowanie założeń programowo - organizacyjnych i planu szkolenia.

Opracowanie (lub zlecenie opracowania) programów poszczególnych przedmiotów.

Ustalenie sposobu przygotowania materiałów szkoleniowych.

Przygotowania i rozstrzygnięcia organizacyjne

Dobór wykładowców i spisanie umów z wykładowcami

Rezerwacja sali konferencyjnej , Sporządzenie listy niezbędnego wyposażenia .

Rezerwacja noclegów i wyżywienia

Kalkulacja kosztów.

Przygotowanie szczegółowego rozkładu zajęć na kursie

inne ustalenia dotyczące organizacji kursu.

Rozkład zajęć na kursie powinien być opracowany przez organizatora kursu

w porozumieniu z wykładowcami.

Opracowanie, powielenie materiałów szkoleniowych.

Zakup innych niezbędnych materiałów .

Przygotowanie materiałów i innego sprzętu niezbędnego do organizacji kursu

- Przygotowanie dziennika kursu, sprawdzianów efektów szkolenia, arkuszy oceny, zaświadczeń ukończenia kursu, listy uczestników

Zaplanowanie sposobu rozpoczęcia i zakończenia kursu

Najważniejsze działania organizacyjne organizatora szkoleń
w trakcie trwania kursu szkoleniowego

• Przyjęcie uczestników, zakwaterowanie, wręczenie szczegółowego rozkładu zajęć i innych informacji organizacyjnych.

• Zapewnienie możliwości powielania materiałów

• Nadzór nad funkcjonowaniem kursu i warunkami pobytu uczestników.

• Organizacja przerw.

• Rozdawanie niezbędnych materiałów w czasie trwania kursu.

• Prowadzenie dokumentacji szkolenia

• Nadzór/przeprowadzenie sprawdzenia efektów końcowych kursu oraz oceny końcowej kursu szkoleniowego.

• Zorganizowanie zakończenia kursu i wyjazdu uczestników

• Skompletowanie przywiezionego sprzętu i transport do jednostki macierzystej.

Najważniejsze działania organizacyjne organizatora szkoleń
po kursie szkoleniowym

- uzupełnienie i skompletowanie podstawowej dokumentacji,

- rozliczenia finansowe.

- ocena kursu i opracowanie ewentualnych wniosków.

OKREŚLANIE POTRZEB SZKOLENIOWYCH

POTRZEBY PRACODAWCÓW I PRACOBIORCÓW

Właściwe określenie potrzeb szkoleniowych oraz adekwatne do potrzeb określenie celów szkoleniowych stanowi w dużej mierze o skuteczności szkolenia.

Analiza potrzeb szkoleniowych ma na celu zidentyfikowanie oczekiwań odbiorców.

Określając potrzeby szkoleniowe w danym zakładzie pracy należy przeanalizować:

- oczekiwania pracodawców (z punktu widzenia organizacji i funkcjonowania całego przedsiębiorstwa i poszczególnych wydziałów produkcyjnych), a także

- potrzeby pojedynczych odbiorców (pracowników, grup uczestniczących w szkoleniu) związane z wykonywaną pracą na danym stanowisku pracy oraz z odpowiedzialnością związaną z usytuowaniem danego pracownika w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa.

Jeżeli potrzeby i cele zostały prawidłowo określone to uzyskamy wzrost zaangażowania uczestników.

oczekiwania pracodawców

.- posiadanie odpowiednio wyszkolonej

- stworzenie podstawy do odpowiedniej mobilności pracowników

• dostosowanie się do określonych przepisów

• zapewnienie pracownikom niezbędnego zasobu wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy.

oczekiwania pracowników

- uzupełnienie wiedzy i posiadanych umiejętności

- nabycie umiejętność wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i

innych, o umiejętność postępowania w sytuacjach nietypowych i awaryjnych, o umiejętność identyfikacji zagrożeń wypadkowych i chorób zawodowych oraz sposobów zapobiegania

- uzyskanie formalnego poświadczenia zdobytych na kursie umiejętności

(zaświadczenie o ukończeniu kursu szkoleniowego).

Potrzeby szkoleniowe pracowników mogą wynikać również z:

- potrzeby adaptacji do nowego stanowiska

- konieczności uzupełnienia wiadomości i umiejętności zawodowych, w tym umiejętności z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy,

- konieczności stałego szkolenia i doskonalenia zawodowego, w tym w zakresie bhp związanego z postępem naukowo - technicznym, zmianą technologii, zmianą obowiązujących przepisowi uregulowań prawnych.

TECHNIKI ZBIERANIA DANYCH

Do podstawowych technik zbierania danych niezbędnych do określenia potrzeb szkoleniowych, należą:

przegląd istniejących danych

kwestionariusze

wywiady

obserwacja - ocena realizacji określonych zadań w celu określenia słabych i mocnych stron pracownika, przeanalizowanie pewnych zdarzeń i zidentyfikowanie przyczyn

testy wstępne

analiza "luk" - relacja między stanem rzeczywistym danej jednostki (lub instytucji), a stanem pożądanym (wymaganym).

Jedną z najpopularniejszych technik zbierania danych jest wywiad.

Należy pamiętać, iż wywiad, aby był wiarygodny musi być przeprowadzony przez osobę neutralną (nie np. przez przełożonego), a ponadto:

• zbierane informacje powinny mieć charakter poufny - dotyczą często
spraw osobistych

. najlepiej, gdyby niektóre z pytań wymagały wyjaśnienia od przeprowa­dzającego wywiad,

• najlepiej, gdyby niektóre z odpowiedzi wymagały szerszego wyjaśnienia

od osoby udzielającej wywiadu

• podczas wywiadu pytający może zmienić kierunek zadawania pytań

• najlepiej gdy przeprowadza się wywiad z pojedynczą osobą lub niewielką grupą osób (bez zależności służbowych)

ANALIZA STANOWISKA PRACY

Analizę potrzeb szkoleniowych danego zakładu pracy przeprowadza się w kategoriach:

Wydziałów

Zawodów

Poszczególnych stanowisk pracy

Indywidualnych potrzeb poszczególnych pracowników, w tym nowo zatrudnianych

Problemy sugerujące potrzebę szkolenia pracowników:

niski standard wykonywanej pracy

niska wydajność

długi czas wykonywania zadań

duża ilość odpadów/marnotrawstwo materiałów

wysoki wskaźnik wypadkowości

wysoka fluktuacja kadr

wysoki wskaźnik absencji

częste opóźnienia w dostarczaniu produktów

częste skargi klientów

częste problemy z rekrutacją pracowników

wprowadzanie nowych technologii wymagających:

nowych metod pracy,

nowego wyposażenia, narzędzi maszyn

nowych procesów produkcyjnych

Problemy sugerujące potrzebę szkolenia pracowników skłaniają do przeprowadzenia analizy poszczególnych stanowisk pracy.

OKREŚLANIE CELÓW I TREŚCI SZKOLENIA

CELE DYDAKTYCZNE (KSZTAŁCENIA, SZKOLENIA)

Celem -wynikiem- szkolenia jest oczekiwana zmiana uczestników szkolenia.

Cele szkolenia są planowanymi, konkretnymi efektami procesu dydaktycznego, które należy osiągnąć.

Efekty procesu dydaktycznego odnoszą się do zmian w strukturze wiedzy, umiejętności, aspiracji, zainteresowań i postaw uczących się.

Ze względu na stopień konkretyzacji cele szkolenia dzielimy na:

Ogólne pośrednie szczegółowe operacyjne

Cele ogólne są długoterminowymi zadaniami wspólnymi dla wielu zawodów i specjalności.Są one swoistą uniwersalną projekcją przyszłości odwołującą się do całego cyklu szkoleniowego.

Cele pośrednie (średnioterminowe) powstają w wyniku uszczegółowienia celów ogólnych.

Cele tego rodzaju najczęściej przyjmują formę zbioru umiejętności charakterystycznych dla danego zawodu.

Cele szczegółowe

Cele szczegółowe (krótkoterminowe) to umiejętności wykonywania zadań elementarnych. Z celem szczegółowym związane są umiejętności specjalistyczne.

Właściwie sformułowane cele szkolenia stanowią podstawę doboru treści szkolenia.

TREŚCI KSZTAŁCENIA

Na treść kształcenia (szkolenia) składa się całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki oraz praktyki społecznej, przewidziany do opanowania przez uczniów (słuchaczy).Treści kształcenia powinny odpowiadać wymaganiom naukowym, zawodowym, społecznym i kulturowym.

CELE EDUKACJI W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA PRACY
W ZAKŁADACH PRACY

Niezbędnym elementem kwalifikacji zawodowych jest posiadanie wiedzy i umiejętności z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy.

Edukacja dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy powinna być integralnie związana z programami kształcenia i doskonalenia zawodowego realizowanymi zarówno w systemie szkolnym, jak i pozaszkolnym na wszystkich szczeblach kształcenia.

Cele szkolenia w zakresie bhp określa rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, które weszło w życie z dniem 2005.07.01 (Dz. U. z dnia 18 sierpnia 2004 r. Nr 180: poz. 1860: zm.: Dz. U. 2005 r. Nr 116,. poz. 372)..2004 r. Nr 180, poz. 1860: zm.: Dz. U. 2005 r. Nr 116, poz 972)

ANALIZA STANOWISKA PRACY

1. Podstawowe dane o stanowisku pracy:

Nazwa zawodu...................................................................................................

Nazwa stanowiska pracy....................................................................................

Dział....................................................................................................................

Przedsiębiorstwo.................................................................................................

Zakres pracy

Ił. Opis pracy na stanowisku:

• cel pracy (rezultat pracy)...........................................................................................................................

• główne zadania i czynności.....................................................................................................................

III. Środowisko pracy

• materialne środowisko pracy (charakterystyka fizyko- chemicznych warunków pracy, istniejące
zagrożenia i potencjalne skutki tych zagrożeń)

• społeczne środowisko pracy (zakres i rodzaje kontaktów z innymi ludźmi, forma pracy, ryzyko konfliktów)

• organizacyjne warunki pracy (czas pracy, usytuowanie w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa odpowiedzialność zaodpowiedzialność przed )

IV. Wymagania:

Psychofizyczne.

Medyczne

edukacyjne

V. Możliwości awansu

VI Szczegółowy opis zadań i czynności wykonywanych na stanowisku pracy:

nazwa zadania/czynności standardy wykonania użyte narzędzia,
sprzęt

Przykładowy konspekt zajęć

Nazwa kursu:

Kurs przeznaczony dla

Temat jednostki metodycznej:

Czas trwania zajęć

Cele szczegółowe zajęć:

Po zakończeniu zajęć słuchacz powinien umieć:

Literatura:

Ogniwo zajęć	Czynności nauczyciela, podstawowe treści, ćwiczenia	Czas	Metody/formy	Środki dydaktyczne	Metody oceny i kontroli

WYBRANE ZAGADNIENIA Z PEDAGOGIKI

Podstawowe pojęcia dydaktyczne.

Zasady kształcenia dorosłych

Zasady nauczania są to ogólne normy postępowania dydaktycznego,
których przestrzeganie:
- umożliwia realizację celów kształcenia, - pozwala nauczycielowi (wykła­dowcy) zaznajomić uczniów (słuchaczy) z podstawami usystematyzowanej wiedzy,
rozwijać zainteresowania, zdolności poznawcze i wdrażać do samokształcenia.

Zasady nauczania są pewnymi ogólnymi wskazówkami nauczyciela (wykładowcy) jak przygotować i prowadzić proces nauczania — dotyczą one wszystkich szczebli kształ­cenia.

Zasady nauczania muszą być dostosowane do poziomu wykształcenia, doświadczeń zawodowych uczestników, wieku słuchaczy, a także postawionych celów kształcenia.

W procesie dydaktycznym czynności nauczyciela (wykładowcy) powinny być ukie­runkowane na osiągnięcie zakładanych celów ogólnych i szczegółowych.

Organizacja przebiegu procesu nauczania

Na właściwą organizację przebiegu procesu nauczania mają wpływ następujące czynniki:

• jasno nakreślony cel główny szkolenia, kursu, zajęć, instruktażu,

• cele operacyjne szkolenia, zajęć, czyli jak należy postępować, aby osiągnąć założony cel główny,

• prawidłowo zaprojektowane treści kształcenia, wyznaczające co powinien wiedzieć i umieć uczący się,

• aktualny rozkład materiału nauczania,

• prowadzenie zajęć w dniach i godzinach odpowiednich dla większości słuchaczy,

• swoboda i dobrowolność udziału,

• aktywny udział uczestników szkolenia, kursu,

• właściwy dobór metod realizacji celów,

• prawidłowy dobór środków dydaktycznych,

• sprzyjający procesowi kształcenia klimat pracy — atmosfera,

• zalecana kontrola efektów nauczania, staranne zaplanowanie i realizacja przygotowań
  do przeprowadzenia egzaminu końcowego na szkoleniu, kursie.

Podstawowe fazy przebiegu nauczania:

• przygotowanie pracownika do wykonania określonej czynności,

• pokaz i objaśnienie sposobu wykonania danej czynności, z uwzględnieniem tych czynności, w których występuje zagrożenie,

• próbne wykonanie zadania przez szkolonego pracownika pod kontrolą prowadzącego instruktaż,

• samodzielna praca szkolonego w obecności instruktora,

• omówienie i ocena wyników przebiegu szkolenia.

Klasyfikacja zasad nauczania.

Zasady nauczania są to normy ogólne, określające jak należy wcielać w życie cele dydaktyczne.

W kształceniu ludzi dorosłych utrwaliła się następująca klasyfikacja zasad nauczania:

• zasada poglądowości, zasada przystępności,

• zasada systematyczności,

• zasada świadomego i aktywnego współuczestnictwa,

• zasada trwałości wiedzy,

• zasada łączenia teorii z praktyką,

• zasada wykorzystania doświadczeń osób dorosłych,

• zasada kształcenia umiejętności uczenia się,

• zasada indywidualizacji i zespołowości,

• zasada ustawiczności kształcenia,

• zasada wdrażania do samokształcenia.

Do najważniejszych wskazówek metodycznych dla wykładowców
(nauczycieli, osób przeprowadzających instruktaż stanowiskowy) należą:

• posługiwanie się językiem prostym, zrozumiałym dla szkolonych osób,
  szczególnie w przypadku kiedy wprowadzamy na zajęcia nowe definicje i pojęcia,
  należy je przedstawić poglądowo,

• należy rozpoczynać od treści, które są słuchaczom bardziej znane i stopniowo przechodzić do tego,
  co nowe i nieznane,

• stopniowo przechodzić od tego, co dla słuchaczy jest łatwiejsze, do tego co trudniejsze,

• podczas przekazywania kursantom nowej wiedzy należy odwoływać się do ich doświadczeń zawodowych,

• należy stopniowo zwiększać wymagania, stawianie na początku zbyt dużych wyma­gań (ponad możliwości słuchaczy) zniechęca do pracy; zbyt niskie wymagania demobilizują uczestników do pracy,

• nie należy przeciążać słuchaczy nadmiarem wiedzy, dobór treści powinien być uzależniony od celów szkolenia.

Podsumowując zasady nauczania należy pamiętać, że:

• punktem wyjścia do pracy dydaktycznej z osobami dorosłymi jest odpowiednie kiero­wanie ich działalnością poznawczą (patrz zasada poglądowości),

• w przebiegu procesu nauczania — uczenia się szczególną uwagę powinno zwrócić się
  na stopniowanie trudności zadań, indywidualizację treści oraz tempa uczenia się
  (zasa­da przystępności i indywidualizacji),

• realizacja założonych celów i zadań dydaktycznych powinna być oparta na aktywność­ ci słuchaczy (zasada świadomego i aktywnego udziału),

• proces nauczania — uczenia się stanowi ściśle powiązaną całość, stąd też musi prze­ biegać w sposób czynny, bez przerw (zasada systematyczności),

• przekazywana w toku nauczania — uczenia się wiedza musi być przez jednostkę trwa­le przyswojona i zapamiętana (zasada trwałości wiedzy),

• wiedza musi być utrwalona poprzez ćwiczenia i wykorzystana w praktyce (zasada wiązania teorii z praktyką),

• w działalności praktycznej wiedza zostaje poszerzona przez własne doświadczenia zdobyte i kontrolowane samodzielnie. Wiedza ta została wykorzystana w rozwiązaniu nowych zadań i nowych problemów zasada operatywności wiedzy).

Zrozumienie zasad czyli form oddziaływań dydaktycznych ułatwia osobom uczącym się i nauczającym rozumienie, przyswajanie i przekazywanie wiedzy.

Metody nauczania dorosłych

Metoda (methodos — z greckiego droga, sposób postępowania- nauczania ,
to syste­matyczny sposób pracy wykładowcy ze słuchaczami,
zmierzający do tego, aby uczestnicy szkolenia zdobyli nowe wiadomości, umiejętności i nawyki.

Metody nauczania to wypróbowany układ działań wykładowców i słuchaczy realizowa­nych świadomie
w celu spowodowania określonych zmian w osobowości słucha­czy.

Właściwy dobór metod nauczania wpływa decydująco na wynik szkolenia.

Instruktaż można prowadzić za pomocą różnych metod,
dobierając je zależnie od określonych celów tak, aby zapewnić jak największą efektywność nauczania.

Dobór metod nauczania w dużym stopniu ma wpływ na wyniki nauczania.

Metoda odpowiada nam na pytania:

Jak uczyć? Jak pracować? Jakie dobierać środki, aby osiągnąć w swojej działalności optymalne wyniki?

Metody oparte na słowie:

• wykład, opowiadanie, pogadanka, opis, dyskusja, praca z książką.

Metody oparte na obserwacji i pomiarze:

• pokaz, pomiar

Metody oparte na praktycznej działalności osób uczących się:

• laboratoryjna, zajęć praktycznych, instruktaż.

Metody aktywizujące:

• burza mózgów, sytuacyjna, inscenizacja, problemowa.

Metody spełniają następujące funkcje:

• służą zapoznaniu uczniów z nowym materiałem

• zapewniają utrwalenie zdobytej wiedzy

• umożliwiają kontrolę i ocenę stopnia opanowania wiedzy

Kryteria doboru metod dydaktycznych uzależnione są od kilku czynników,
z których najważniejszymi są:

• cel i zadania pracy dydaktyczno-wychowawczej

• treści nauczania, właściwie dobrane do wieku i poziomu intelektualnego słuchaczy

• organizacja procesu dydaktycznego

• środki dydaktyczne

Szkolenie, aby było efektywne, powinno zapewniać:

• możliwość maksymalnej aktywności uczestników w zajęciach,

• opanowanie umiejętności wykorzystania nabytej wiedzy
  do rozwiązywania praktycz­nych sytuacji i problemów występujących w zakładzie,

• możliwości wykorzystania własnych doświadczeń słuchacza
i połączenia praktyki z nabytą wiedzą teoretyczną.

Metody oparte na obserwacji i pomiarze.

Do metod opartych na obserwacji zaliczamy pokaz i pomiar.

Pomoce naukowe stoso­wane przy tych metodach można podzielić na dwie grupy:
pomoce trójwymiarowe - przed­mioty rzeczywiste, (najbardziej wartościowe ze względów dydaktycznych )

modele - to wzory przedmiotu niedostępnego uczącym się w wersji oryginalnej (np. model maszyny, fabryki itp.).
Modele pozwalają na poznanie przedmiotów w warunkach zbliżonych do naturalnych, np. model silnika spalinowego objaśniający zasadę jego działa­nia.
Dobry model powinien być rozbieralny, żeby ułatwić słuchaczom dokładne poznanie omawianych maszyn, zespołów, podzespołów i części.

pomoce dwuwymiarowe - obrazy (np. plansze przedstawiające np. rodzaje maszyn, ich sche­maty oraz wszelkie tabele, wykresy, schematy, filmy i przeźrocza)

Uczenie się tymi metodami będzie najbardziej efektywne w naturalnych warunkach.
O skuteczności tych metod decyduje wierne odtworzenie rzeczywistych zjawisk i pro­cesów przez model i właściwie wkomponowany w pokaz lub pomiar komentarz.
Ponadto w toku zajęć powinno się uwzględnić czas na bieżące stawianie pytań i udzielanie na nie odpowiedzi.

Pokaz

Pokaz — czyli demonstracja — zależy od wysuniętego celu oraz logicznego porządku przy podawaniu nowego materiału.

Zapewnia bezpośrednie spostrzeganie rzeczy, zjawisk lub procesów,

jest źródłem wiadomości uczących się
może służyć jako przykład potwier­dzający poglądowo to, co wyjaśnia osoba prowadząca zajęcia.

Pokaz jest metodą opartą na obserwacji i ma na celu zapoznanie słuchaczy z przedmiotem, zjawiskiem lub procesem będącym treścią tematu programowego.

Pokazowi towarzyszy często omówienie lub in­struktaż, który ukierunkowuje obserwacje,
pomaga w wiązaniu informacji z wcześniej­szymi doświadczeniami słuchaczy.

W pokazie możemy wyróżnić następujące etapy:

1. Prowadzący pokazuje daną czynność tak, aby słuchacze odbierali obraz tej czynności.

2. Analiza całej czynności wykonanej przez prowadzącego i podział jej na części.

3. Prowadzący zwraca uwagę na najtrudniejsze momenty w wykonaniu danej czynności.
   Wskazuje ruchy, które mają istotne znaczenie dla całej operacji.

4. Synteza poprzednich etapów i powtórzenie pokazu całej czynności.

5. Sprawdzenie wyników pokazu. Prowadzący poleca słuchaczom wykonać całą czyn­ność, zwracając uwagę na popełnione przez nich błędy i wskazuje sposób prawidłowe­ go wykonania danego fragmentu czynności.

Zakończenie pokazu następuje wtedy, gdy osoby uczące się wykonują całość poprawnie.

Do pokazu wykładowca powinien być starannie przygotowany, gdyż w przeciwnym razie może utracić autorytet u słuchaczy, a nawet niekiedy narazić się na śmieszność.

Wszystkie potrzebne przedmioty, modele i inne materiały powinny znajdować się na właściwym miejscu. Przed pokazem trzeba przemyśleć także takie szczegóły, jak chociażby prawidłowe ruchy rąk \podczas pokazu, odpowiednie przysłuchiwanie się pracy maszyn itp.

Przeprowadzając pokaz procesu pracy należy powtórzyć trudniejsze
czynności kilkakrotnie i jednocześnie, za pomocą objaśnień kierować kolejno
uwagę słuchaczy na:

• prawidłową postawę przy pracy,

• prawidłowe zakładanie narzędzi, odpowiednie nastawienia,

• prawidłowe uruchomienie maszyny i podjęcie właściwych czynności produkcyjnych,

• zatrzymanie maszyny i prawidłową wymianę narzędzi,

• regulowanie szybkości, siły i dokładności obróbki.

Prawidłowe zorganizowanie pokazu wymaga:

• zapewnienia słuchaczom dobrych warunków do obserwacji,

• odpowiedniego usytuowania demonstrowanego przedmiotu,

• odpowiedniego przygotowania słuchaczy do obserwowania pokazu,

• zapewnienia dobrego oświetlenia w czasie pokazu,

• skupienia uwagi słuchaczy na rzeczach istotnych dla tematu z punktu widzenia celu i przedmiotu pokazu.

Metody oparte na działalności praktycznej. Metody aktywne.

Z metod aktywnych najczęściej stosuje się metody:

• zajęć praktycznych, laboratoryjną, instruktaż.

Metody zająć praktycznych- obejmują całokształt sposobów pracy nauczyciela —
in­struktora i kształconych przez niego uczniów, tak aby zapewnnić skuteczne opanowanie wia­domości zawodowych, umiejętności i nawyków oraz rozwijanie myślenia technicznego.

Realizują zasadę wiązania teorii z praktyką.

Wyniki pracy osób uczących się zależą w znacznym stopniu od przedstawienia im wzoru czynności.

Instruktaż

Etapy instruktażu stanowiskowego:

1). Rozmowa wstępna instruktora z instruowanym pracownikiem.

2). Pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika.

W trakcie pokazu prowadzący musi stosować następujące zasady :

*posługiwać się poprawnym językiem technicznym,

*bardzo dobrze znać przepisy i zasady bhp dotyczące wykonywanej czynności,

* zabezpieczyć kompletną odzież ochronną i inne potrzebne środki ochrony,

*stosowane w pokazie narzędzia i urządzenia muszą być w bardzo dobrym stanie technicznym i zapewniać bezpieczeństwo,

*czas i tempo pokazu dostosować do możliwości uczestników (uwzględniając przerwy ).

3). Próbne wykonywanie procesu pracy pod kontrolą prowadzącego instruktaż. przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy.

4). Samodzielna praca instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora.

5). Sprawdzenie i ocena przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

Instruktaż stanowiskowy bhp musi zakończyć się sprawdzeniem wiadomości i umiejętności wykonywania pracy zgodnie z zasadami bhp i posiadania informacji o stanowisku pracy. Sprawdzian taki należy przeprowadzić w obecności: przedstawiciela służby bhp, społecznego inspektora pracy (przedstawiciela pracowników) lub doświadczonego pracownika o identycznym albo zbliżonym profilu.

Sprawdzianu umiejętności dokonuje się poprzez powierzenie zadania do wykonania.

Dodatkowo można zadać pytania dotyczące stanowiska pracy.

Podsumowanie instruktażu ogólnego i stanowiskowego

Instruktor podczas instruktaży powinien pamiętać o następujących zasadach:

A/. Każdego uczestnika szkolenia przyjmować i poznawać indywidualnie.

B/. Rozkładać pracę na elementy, stopniować trudności.

C/. Do nowej trudności przechodzić po wyeliminowaniu poprzedniej.

D/. Z początku zwracać uwagę na jakość pracy, nie liczyć się z czasem.

E/. Unikać długich wyjaśnień - konkretność.

F/. Od początku wyrabiać indywidualne nawyki i niezwłocznie korygować błędy.

G/. Stosować metody odprężające, uspokajające - nie stresować, nie demonstrować swojej wyższości.

Środki dydaktyczne

Środki dydaktyczne to przedmioty materialne, które dostarczają słuchaczom

określo­nych bodźców oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk,
ułatwiają im bezpośrednie i po­średnie poznawanie rzeczywistości,
dzięki czemu usprawniaj ą proces nauczania, a poprzez to wpływają korzystnie
na jego efekty końcowe.

Planowanie i kontrola wyników nauczania.

Aby kształcenie przyniosło oczekiwane skutki musi być właściwie zaplanowane.
Pla­nowanie to spełnia bardzo ważną rolę, gdyż:

chroni wykładowcę od przypad­kowości i chaotyczności działania,

pozwala mu ocenić, w jakim stopniu realizuje wyznaczone cele nauczania.

W planowaniu pracy dydaktycznej musimy brać pod uwagę takie czynniki, jak:

• identyfikacja potrzeb szkoleniowych,

• warunki w jakich będą się odbywać zajęcia,

• liczebność grupy,

• wykształcenie i doświadczenie zawodowe uczestników szkolenia,

• możliwość korzystania ze środków dydaktycznych.

Do poszczególnych zajęć prowadzący opracowuje konspekt- bardziej szczegółowy plan.

W planie (konspekcie) każdego szkolenia podaje się :

• główny cel zajęć, a w razie potrzeby cele dodatkowe,

• budowę zajęć (podział na części lub etapy pracy na zajęciach),

• treść (materiał nauczania),

• metody i sposoby pracy wykładowcy i słuchacza oraz pomoce naukowe do każdej części zajęć,

• formy organizacji pracy słuchaczy w każdej części zajęć (ogólna praca ze słuchaczami, praca w grupach, indywidualna praca każdego słuchacza).

Planując zajęcia trzeba przewidzieć ich podział na części, bu­dowę, zależnie od typu zajęć, dostosowanie do głównego zajęć. Nauczyciel powinien prowadzić zajęcia według nakreślonego planu. Im lepiej przygotowany jest nauczyciel, tym łatwiej może dokonać przymusowego odstępstwa od planu.

OCENA

Bez względu na to, jaką drogą przebiegało podawanie nowych wiadomości,
nie moż­na uważać tego procesu za zakończony, zanim nauczyciel nie przekona się,
że nowe wia­domości zostały właściwie przyjęte i zrozumiane.

pozwala:

uzyskać informacje o efektach pracy szkoleniowej,

porównać te informacje z założonymi standardami,

wnioskować o rzeczywistym przebiegu procesu szkolenia.

Przedmiotem oceny są :

wiadomości, umiejętności i nawyki, umiejętność samokształ­cenia,
poprawność logicznego myślenia, zdolność określania — przez dorosłych słuchaczy — praktycznej przydatności poznanych treści i umiejętności w pracy zawodo­wej.

Ocena powinna spełniać funkcje:
obiektywną mobilizującą jawną

Opracowali: mgr inż. L.Kędzia i mgr inż. W. Kłobukowski w oparciu o :

materiały wyd. Tarbonus .- A.S. Anioł- Metody prowadzenia instruktażu stanowiskowego

Filmy CIOP

Rozporządzenie MINISTRA GOSPODARKI I PRACY  z dnia 27 lipca 2004 r .w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860)

Materiały źródłowe „Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy”- moduł- Organizacja i metodyka szkolenia oraz popularyzacja bezpieczeństwa pracy.- materiały z CIOP

---