Pojęcie

Grupa społeczna-grupa ludzi, której członkowie współdziałają ze sobą w celu zaspokajania własnych potrzeb i osiągania celów.

Grupa rówieśnicza odnosi się w pierwszym rzędzie do grup dziecięcych i młodzieżowych.

Jest to organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną-wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo. Jest to ośrodek, w którym młody człowiek może znaleźć obronę przed uniwersalizmem dorosłego człowieka. Członków takiej grupy łączą zazwyczaj więzi pierwotne i bezpośrednie, najczęściej łączy ich także wspólnota miejsca zamieszkania.

Dana zbiorowość musi spełniać kilka kryteriów, by można ją było zaklasyfikować jako grupę społeczną:

-liczebność minimum trzech osobników;

-wspólnota dążeń i celów, które umacniają poczucie jedności wewnątrz grupy;

-istnienie struktury organizacyjnej;

-jedność w łonie członków grupy, która umożliwia jej identyfikację na tle innych zbiorowości;

-istnienie ośrodka-centrum grupy-wspólnej symboliki, zasad, wartości.

Grupy dzieci i młodzieży są zróżnicowane; tworzą się one na podłożu analogicznych potrzeb czy zainteresowań: zabawowych, sportowych, towarzyskich, estetycznych, intelektualnych, ideologicznych itd. Jedne i drugie mogą mieć charakter nieformalny albo formalny; mogą więc powstawać spontanicznie, bądź pod wpływem motywacji racjonalnej; mogą być w mniejszym albo większym stopniu zorganizowane, mniej albo bardziej przelotne bądź trwałe. Grupa rówieśnicza dziecięca powstaje w wyniku naturalnej potrzeby zabawy i kontaktu dzieci między sobą; w okresie dorastania społeczna orientacja młodego człowieka przesuwa się z rodziny na kręgi towarzyskie, które wywierają duży wpływ na orientację życiową młodych ludzi.

Przynależność do grupy rówieśniczej nie jest przymusowa, ani przypisana, chociaż niekiedy może nosić znamiona pewnego sformalizowania. Zazwyczaj młody człowiek ma pewne możliwości wyboru grupy, do której chce należeć, ponieważ na każdym terenie istnieje kilka rodzajów takich grup. Więź łącząca członków grupy to przyjaźń. Grupa młodzieżowa wytwarza swoją podkulturę, która sprowadza się najczęściej do cech powierzchownych, takich jak styl ubierania się czy zachowywania, albo też sposób mówienia (tzw. slang).

Organizacja.

Dwa rodzaje teorii konstrukcji grupy rówieśniczej są obecnie widoczne w naukach socjologicznych:

• Biorąc pod uwagę jedynie pewien rodzaj zależności wewnątrz-grupowych -związki uczuciowe, komunikacja społeczna;

• Definiujące kompozycję grupy na podstawie wnioskowania z ogółu procesów dziejących się w łonie grupy;

Skład grupy nie jest tym samym, co jej struktura. Pojęcie ,,składu'' obejmuje osoby wchodzące w skład grupy razem z ich indywidualnymi cechami, natomiast strukturą grupy nazywamy kategoryzację wszelkich czynników grupowych, a więc nie tylko członków, ale również wartości duchowych podzielanych przez nich oraz ról społecznych.

Każdy członek grypy jest umiejscowiony na określonym szczeblu na drabinie pozycji społecznych w jej strukturze. Ta lokalizacja ściśle wiąże się z pełnioną przez niego pozycją społeczną. Socjologia wyróżnia dwa rodzaje roli społecznej; normatywną i funkcjonalną. Szereg rozmaitych ról społecznych składa się na grupę rówieśniczą. Jest to np. rola ,,zwykłego członka'', rola lidera, rola ,,ofiary'' itp.

Grupa rówieśnicza jest efektem dążenia dzieci lub młodzieży w zbliżonym wieku i o podobnych potrzebach do stworzenia własnej społeczności mającej służyć zaspokojeniu tych potrzeb, poza nadzorem dorosłych lub przy akceptacji z ich strony.

Organizacja grup rówieśniczych jest bardzo prosta, charakteryzuje się małą liczebnością, która stwarza doskonałą płaszczyznę dla bez bezpośrednich, osobistych styczności ,,twarzą w twarz''. Mimo ubóstwa ról, pozycji dochodzi tu do szczególnie silnej identyfikacji z grupą. Grupa rówieśnicza wskazuje tendencje do kompromisu z generacją dorosłych, w szczególności z rodziną i szkołą. Osiągnięcie pewnego stopnia organizacji wymaga werbalnego jej określenia. Przykładem mogą być trwałe bandy przestępcze, które ograniczają się do ustnego zwerbalizowania swych form organizacyjnych.

W młodzieżowej grupie rówieśniczej przynależność nie jest ani przymusowa, ani przypisana, chociaż niekiedy może nosić znamiona pewnego sformalizowania.

Wzajemne oddziaływania członków grupy łączą ich za sobą, a ich regularność dowodzi nawiązania między nimi relacji społecznych. Te relacje(stosunki) społeczne mogą mieć rozmaity charakter. Podstawą do formowania się stosunków społecznych są wzajemne odniesienia członków grupy do swojej zbiorowości oraz do innych grup.

Struktura grupy rówieśniczej

Grupa rówieśnicza, szczególnie grupa rówieśnicza młodzieżowa tworzy określoną strukturę stosunków międzyosobniczych. Struktura grupy zawiera co najmniej trzy elementy tworzące istotę stosunków społecznych grupy:

Układ hierarchii wewnętrznej grupy

Układ decyzji i system kanałów komunikacyjnych

Układ i rodzaj więzi między członkami grupy.

Każdy z wymienionych elementów może występować w niezliczonej liczbie wariantów, tworząc w każdej sytuacji niepowtarzalną okazję wychowawczą. Są to grupy o wyodrębnionym liderze, lub o przywództwie mnogim, gdzie istnieją dwie lub więcej osób aspirujących do tej funkcji. Istnieją też sytuacje przywództwa okazjonalnego, czyli obejmowania roli lidera przez różnych członków grupy w zależności od typu zadań.

Ustalenie struktury socjometrycznej grupy dokonywane jest najczęściej za pomocą tzw. socjogramu. Jest to graficzne przedstawienie układu pozycji powiązanych ze sobą stosunkami lubienia lub nielubienia.,, Dzięki różnym testom socjometrycznym jesteśmy w stanie poznać „gwiazdy socjometryczne” czyli osoby najsilniej akceptowane i odgrywające znaczącą rolę w strukturze i zadanich grupy, osobników odrzuconych oraz izolowanych. Ten typ struktury jest najlepszym przykładem struktury nieformalnej . W socjometrii technika polega na tym , że członkom grupy zadaje się pytanie , lub pytania w zależności od tego co nas interesuje . W socjogramie poszczególnych członków grupy przedstawia się w postaci punktów w przestrzeni , natomiast wybory przez nich dokonywane ukazuje linia łącząca punkty . Jeżeli interesuje nas struktura grupy stosuje się socjogram hierarchiczny uwarunkowany liczbą wyborów skierowanych do poszczególnych osób analiza socjogramów doprowadza do wyróżnienia typowych elementów struktur socjometrycznych i różnych rodzajów tych struktur . Wyróżnia się :
1. Parę - kiedy dwie osoby wybierają się wzajemnie .
2. Łańcuch - gdy osoba A wybiera osobę B , a ta C itd.
3. Gwiazdę - w której jedna osoba z grupy otrzymuje bardzo dużo wyborów , ale sama ich nie odwzajemnia .
4. Sieć - wszyscy członkowie wybierają wszystkich .
5. Klikę - stanowi podgrupę wzajemnie wybierających się osób , które będą członkami większej grupy odrzucają pozostałych .

Funkcje grupy rówieśniczej

O charakterze makrospołecznym:

-egalitaryzacji (zrównania, ujednolicenia) struktury społecznej oraz pokonywania barier tworzonych przez stereotypy- młodzież odrzuca stereotypy funkcjonujące w umysłach swoich rodziców bądź dlatego, że są one nieracjonalne bądź też dlatego, że są przekazywane przez rodziców, wobec których młodych człowiek często pozostaje w opozycji. Kontakty społeczne, które byłyby nie do pomyślenia nawet w poprzednim pokoleniu, stają się obecnie codzienną praktyką. Młodzi ludzie stają się więc łącznikiem między kulturami różnych grup społecznych, czynnikiem, który sprzyja powstawaniu nowej jakościowo struktury społecznej.

-egalitaryzacji (zrównania, ujednolicenia) kultury oraz dystrybucji wartościowych wzorów kulturowych- robotnicze dziecko, spędzające swój czas wśród bardziej wyrobionej kulturowo młodzieży, przyswoić sobie może w ten sposób taką porcję kulturowych standardów, której nie byłaby mu w stanie dostarczyć szkoła

Naturalnie nie zawsze i nie każda grupa pełni wspomniane wyżej funkcję. Niekiedy bywa zupełnie inaczej, niekiedy grypa odznacza się znaczną sztywnością struktury, nie chce przyjmować i nie toleruje obcych. Dlatego wymienię tu funkcję:

-przekazywania do środowiska młodzieżowego i utrwalania w nim niektórych schematów nierówności społecznej- członkowie grupy zwracają szczególną uwagę na wartość i pochodzenie strojów, czas spędzają wspólnie w kawiarniach, gdzie wydają otrzymywane przez rodziców pieniądze. Miarą poziomu konsumpcji jest tu również turystyka, także zagraniczna wymagająca jak wiadomo dosyć znacznych nakładów finansowych. Tego rodzaju ideologia sukcesu materialnego i wysokiej konsumpcji jest zjawiskiem normalnym, zwłaszcza w dzisiejszej dobie, kiedy możliwość samodzielnego dysponowania pewną ilością środków finansowych jest na całym świecie w środowiskach młodzieżowych faktem uznanym za normalny.

Opisane powyżej funkcje mają charakter makrospołeczny. Oznacza to, że od tego jakie funkcje spełniają grupy rówieśnicze w danym środowisku zależą stany i procesy społeczne nie tylko poszczególnych grup, ale przede wszystkim całych środowisk. Albowiem przezwyciężenie klasowo-warstwowych barier społecznych powodować może otwartość i dostępność całego środowiska, zaś uznawanie tych barier sprzyjać będzie sztywności i izolacji w stosunkach społecznych w tym środowisku. Oprócz funkcji makrospołecznych wyróżnia się również funkcje mikrospołeczne:

O charakterze mikrospołecznym:

-proste-organizacja czasu wolnego, wspólne odwiedzanie instytucji kulturalnych, słuchania muzyki, chodzenie na zabawy to najczęstsze rodzaje aktywności. To, co jest w grupie atrakcyjne i co przyciąga jej członków, to wyraźny pierwiastek ludyczny czyli zabawowy: grupa dostarcza rozrywki i zapełnia czas między szkołą a domem

-złożone-które są zapleczem emocjonalnym i społecznym, uczą samodzielności, budują autonomiczną osobowość, kształtują hierarchię wartości

Istnieją też funkcje:

-dostarczyciela wrażeń, przygód i nowych doświadczeń-grupa zaspokaja potrzeby poznawcze, potrzebę nowych doświadczeń. Ułatwia poznanie wielu dziedzin nieznanego świata, których nie pokazuje ani szkoła, ani dom

-funkcja zaplecza emocjonalnego i społecznego-która sprzyja dostrzeganiu w ludziach tego, co piękne i wartościowe, skłania do kultywowania pozytywnie ocenianych wzorów.

Grupa rówieśnicza może stać się tym ciałem, do którego młody człowiek zwróci się ze swoimi problemami, środowiskiem, w którym będzie szukał potwierdzenia swoich wartości, aprobaty i poparcia.

-uczy ona również samodzielności-pomaga w poznaniu własnych wartości, pozwala na „sprawdzenie się”.

Działalność w grupie sprzyja również

-krystalizacji systemu wartości. Młodzi ludzie często oceniają się wzajemnie wszechstronnie i surowo, szybko uczą się dostrzegać cechy „społeczne”, czyli takie, które ułatwiają życie w grupie, i „aspołeczne”, które współżycie utrudniają.

Grupa rówieśnicza jest tym środowiskiem, w którym następuje faktyczna

-polaryzacja ról męskich i żeńskich, w których stosunki między płciami przybierają odpowiednie proporcje. Tutaj następuje pełne wzajemne poznanie, tworzą się podstawy pierwszych związków. Wspólne przebywanie, możliwość wykazania się sprzyjają tym procesom. Nierzadko grupa staję się terenem pierwszych dojrzałych emocjonalnie kontaktów bądź seksualnej inicjacji.

Grupa rówieśnicza zaspokaja niezwykle ważną u dziecka potrzebę przynależności i akceptacji. Jeśli dziecko nie doznaje poczucia akceptacji i przynależności we własnej rodzinie gwałtownie szuka go na zewnątrz, płacąc za nie konformizmem i uległością. Dochodzi wówczas do szczególnie silnej identyfikacji członka z jego grupą, która stanowi bardzo doniosły układ odniesienia dla jego uczestnika, niekiedy wręcz główny i jedyny. Sytuacja staje się groźniejsza jeśli młody człowiek trafia na grupę o nastawieniach aspołecznych. Wówczas konformizm i uległość wobec niej mogą owocować zachowaniami destrukcyjnymi, aspołecznymi.

Formalne i nieformalne grupy rówieśników

Nieformalne grupy rówieśników są zjawiskiem występującym we wszystkich podstawowych fazach uspołecznienia dzieci i młodzieży. Nie zaliczamy do grup nieformalnych skupiających młodzież, która wyłączyła się ze stosunku wychowawczego , przechodząc do zawodu. Grupy nieformalne skupiające jednostki w poszczególnych fazach rozwojowych różnią się miedzy sobą. Wszystkie wszakże wykazują szereg wspólnych cech. Wszystkie podobnie jak grupy nieformalne dorosłych, powstają w wyniku niezaspokojenia w warunkach życia sformalizowanego pewnych potrzeb czy zainteresowań. Kształtują się na swoistym podłożu niezaspokojenia potrzeb młodych pokoleń przechodzących proces uspołecznienia w warunkach ograniczeń i kontroli ze strony środowiska, w szczególności podstawowych instytucji wychowawczych. W tych warunkach powstanie grupy rówieśniczej są aktem zachodzących pod wpływem dążenia do uniknięcia kontroli wychowawczej bądź przeciwstawiania się jej celom. Aktualizując się w tych warunkach grupa i z tych pobudek grupa jest efektem dążenia dzieci lub młodzieży w zbliżonym wieku i o podobnych potrzebach do stworzenia własnej społeczności mającej służyć do zaspokojenia tych potrzeb poza nadzorem dorosłych lub przy akceptacji z ich strony. Wszystkie kształtujące się w ten sposób grupy wykazują szereg dalszych cech wspólnych. Po pierwsze mieszczą się w skali grup małych i mają przy tym w zasadzie charakter spontaniczny. Spontaniczność tych grup przeważnie przesądza o ich krótkotrwałości. Odznaczają się one tym samym niskim stopniem organizacji. Niewielkie jest w nich zróżnicowanie ról i pozycji społecznych. Wszyscy członkowie grupy, pomimo jej prostej organizacji oraz ubóstwa ról i pozycji, a właściwie dzięki nim, obserwują się i odnoszą się do siebie wzajemnie w swej pełnej osobowości w ramach układu pełnionych ról i zajmowanych w grupie pozycji. Na zasadzie charakterystyki ogólnej w socjologii rozróżnia się rówieśniczych: dziecięce grupy zabawy, młodzieżowe tzw. paczki, grupy dewiacyjne np. gangi, albo bandy.

Grupy zabawy- ą to grupy typowo dziecięce, umożliwiające zaspokajanie potrzeby zabawy z zespole, pojawiające się w trzecim - czwartym roku życia. W miarę gromadzenia doświadczeń związanych z zabawą, kształtują się grupy względnie stałe i trwałe. Z tego powodu grupy zabawy dzieci najmłodszych charakteryzuje się w socjologii jako najbardziej nieformalne i przelotne. Dopiero w miarę gromadzenia się doświadczeń związanych z zabawą kształtują się grupy względne stałe, trwałe. Z wiekiem dziecka powiększa się liczba uczestników grupy zabawowej. Najbardziej charakterystyczną cechą tych grup jest dokonywanie w zabawie podziału ról wg zainteresowań i kompetencji, z uwzględnieniem specyfiki ról chłopców i dziewcząt. Są to wiec typowe grupy uczenia się ról społecznych przez naśladownictwo i wyobraźnię.. Grupa ta nie ma norm własnych. Dopiero gdy grupa przechodzi od zabaw dowolnych do gier zaczyna się kierować z obiektywnymi regułami. Tym samym rozwija się wyższy poziom organizacji w zakresie podziału ról i pozycji. Są to grupy o charakterze najmniej konfliktowym w stosunku do dorosłych, choć dążące do samodzielności nie mniej jak inne. Grupy te nie mają jeszcze norm własnych, tworzą się w miejscach nie pozostających pod kontrolą dorosłych, co stanowi duże zagrożenie z powodu możliwości przerodzenia się takich grup w grupy dewiacyjne

Paczki- jest jedną z nieformalnych grup rówieśniczych, skupiającą dzieci i młodzież na zasadzie kontaktów społecznych. Spotyka się paczki dzieci 10 - 13 letnich i młodzieży dojrzewającej. Oczywiście różny jest zakres zainteresowań i różna treść ich działania. Do paczek, zwanych także klikami należy najczęściej do pięciu osób. Są to przeważnie uczniowie z wyższych klas gimnazjum, ze szkoły średniej lub wyższych. Łączy ich wyrównany poziom dojrzałości, podobieństwo postaw, poglądów ideologicznych. Najczęściej to młodzież z tej samej klasy, a jeżeli z innych klas, to przede wszystkim pod jakimś względem atrakcyjna. Ten rodzaj grup cechuje trwałość tym większa, im członkowie są starsi. Elementami wiążącymi uczestników paczki są wspólne zajęcia wycieczki, rozmowy o sprawach grupowych, krytyka rodziców i nauczycieli. Dzięki intymności wzajemnych stosunków przyjacielskich, paczki odznaczają się silną więzią między członkami, oraz wysokim stopniem solidarności. Paczka wytwarza własne normy i stosuje określone środki w celu skonsolidowania swoich członków. Przybiera określoną nazwę np.,, Czerwone diabły” ustala sekretne hasła, sygnały, szyfry, nadaje członkom pseudonimy, wprowadza określony ceremoniał przy przyjmowaniu nowych członków. Na ogół paczki nie są kontrolowane przez dorosłych i nie podlegają nadzorowi wychowawczemu. Niekiedy jednak ich działalność skierowana jest przeciw ogólnie obowiązującym normom i porządkowi społecznemu. Takie grupy tworzy najczęściej młodzież z rozbitych, zaniedbanych kulturalnie rodzin, młodzież odrzucona przez rodziców, pozostająca pod wpływem środowisk przestępczych. Zjawisko tworzenia paczek częściej występuje u chłopców niż u dziewcząt, paczki przeważnie skupiają młodzież tej samej płci. Niekiedy działalność tej grupy bywa sprzeczna z przyjętymi normami życia społecznego. Zdarza się, że paczka zajmuje się kradzieżami, grami hazardowymi, zaczepia i bije młodsze dzieci, niszczy mienie społeczne, tłucze lampy uliczne, obrzuca kamieniami pojazdy, pociągi, pali papierosy, pije alkohol czy narkotyzuje się. Grupy rówieśnicze, w tym paczki, mają swoje ośrodki skupienia, w którym podstawowym jest miejsce spotkań. Członkowie grup spotykają się zwykle w miejscach zakonspirowanych, opuszczone domy, składy, dziewczynki w mieszkaniu koleżanki, której rodzice przebywają poza domem. Najczęściej paczka powstaje wówczas, gdy kontakty dzieci są częste i trwałe. Paczka tworzy swoistą podkulturę, której reguły i normy bywają niekiedy sprzeczne z wzorami i normami uznawanymi przez dorosłych. W podkulturze tej ważnymi elementami może stać się np. agresywność, beztroska, zabawa, draka, wroga postawa wobec dorosłych. Najbardziej popularny członek grupy staje się zwykle przywódcą. Podstawę istnienia grup rówieśniczych stanowią cele, wspólne i zespołowe. W pierwszym wypadku są to cele indywidualne, lecz osiągane wspólnie np. grupowe wyjście do kina, gdyż każdy chce zobaczyć film. W przypadku celów zespołowych wymagana jest zespołowa działalność paczki np. budowa boiska.

Gangi, bandy- jest to zjawisko negatywne. Dotyczące głównie chłopców w podobnym przedziale wiekowym. Są to grupy młodzieżowe w wieku dojrzewania lub w wieku młodzieńczym. Zrzeszają osoby zaniedbane i odrzucone w złym środowisku domowym, nie akceptowane społecznie przez rówieśników w szkole. Szukają oni zaspokojenia swych potrzeb społecznych, głównie przynależności i uznania. Są podobne do paczek ale kładą większy nacisk na osiągnięcie swoich złych celów (przestępczość , agresywność). Wymagają większej solidarności od członków. Rola przywódcy nieformalnego jest silniejsza, posiada duży autorytet i wymaga bezwzględności, posłuszeństwa oraz uległości. Cechuje je wyższy stopień organizacji, z wyraźnie określonymi rolami, z dominującą rolą autokratycznego przywódcy. Rozwijają one i przechowują własną subkulturę, tradycje i morale, negują obowiązujące ogólnie wartości kulturowe i normy społeczne. Uczestnictwo młodych ludzi w tego typu grupach nieformalnych wynika z cech osobowości charakterystycznych dla wieku młodzieńczego, które mają podłoże biologiczne, ale są uwarunkowane czynnikami społecznymi i kulturowymi oraz błędami procesu wychowawczego. Pozostają one w stałym konflikcie z dorosłymi. Wykazują wrogi stosunek wobec innych grup rówieśniczych Z czasem wkracza na drogę przestępczą i tym samym stanowi dla rodziców i nauczycieli poważny problem wychowawczy. Należy więc pamiętać, iż młodzieżowe ruchy nie są czymś stałym lecz występują w określonym kontekście społecznym i ulegają zmianom wraz ze zmianami, które zachodzą w otoczeniu; ponadto inspirują się one wzajemnie, współ egzystują ze sobą lub się zwalczają.

Grupy formalne - nazywa się takie grupy, które są odgórnie i planowo organizowane, spełniają określone zadania i cele, maja stałą strukturę organizacyjną i są kontrolowane przez jednostki nadrzędne. Takimi grupami są klasy szkolne, organizacje młodzieżowe, organizacje samorządowe i inne. Grupy formalne mają znacznie szersze cele i zadania niż grupy nieformalne. Do grup formalnych należą również grupy wychowawcze organizowane celowo, kształcące określone cechy osobowości lub pożądane wartości społeczne. Będą to zespoły wychowawcze, drużyny harcerskie i temu podobne. Ważnym czynnikiem spajającym grupę jest jej atrakcyjność. Członkowie grupy łączą się ze sobą w spoisty zespół, jeżeli czują się w grupie dobrze, a grupa zaspakaja ich określone potrzeby społeczne. Pozycje w grupie powinny być wyrównane, gdyż duża rozpiętość pozycji może wywołać niezadowolenie członków grupy i spowodować jej rozwarstwienie. Drugim czynnikiem warunkującym spoistość grupy są obowiązujące w niej normy, przyjęte i przestrzegane przez wszystkich członków. Poważniejsze odchylenie od norm grupowych powoduje nie tylko osłabienie przynależności do grupy, ale również zachwianie równowagi psychicznej jednostki. Normy społeczne w grupie prowadza do kształtowania dyscypliny, formowanie świadomości moralnej, ułatwiają realizację zadań i wprowadzają ład i porządek do działalności grupy. Przestrzeganie ich prowadzi do zwartości grupy, jednomyślności w kwestiach ważnych dla grupy, zgodność w ustalaniu jej zadań i celów. Analizując działalność grup rówieśniczych można w przybliżeniu określić funkcje wychowawcze i są to:

wpływanie na przebieg procesów interpersonalnych, kształtowanie postaw aktywności, zaspokajanie potrzeb więzi z otoczeniem

zaspakajanie aspiracji w zakresie społecznej aprobaty i uznania przez członków grupy

współzawodnictwo rozwijające tendencje do rywalizacji

rozbudzenie zainteresowań oraz potrzeb kontaktów towarzyskich

zaspokojenie potrzeb emocjonalnych

wypełnienie wolnego czasu

Grupy rówieśnicze stanowią naturalną formę życia dzieci i młodzieży, wyrażają ich dążenia do działania i samodzielności. Powstają one w rezultacie spontanicznej aktywności zabawowej oraz samodzielnego rozwijania dążeń i celów.

Organizacje dziecięce i młodzieżowe.

W świetle socjologii wg H. Muszyńskiego jest to zbiór społeczny, ogół osób odznaczających się jakąś wyróżnialną cechą ( lub cechami) bez względu na to, czy to, co uczestników tego zbioru wyróżnia jest przez nich uświadomione czy też nie. Ludzie należący do danego zbioru społecznego mogą wytwarzać między sobą jakąś więz, to znaczy mogą żywić uczucia bliskości i wspólnoty z innymi osobami zaliczanymi do tego zbioru, jak również wykazując większą chęć łączenia się, nawiązywania kontaktów z tymi osobami. Mówimy wówczas o zbiorowości. Zbiorowość stanowi pewną formę życia społecznego. Oznacza to, że między członkami zbiorowości kształtują się określone, względnie trwałe stosunki, znajdują one wyraz między innymi w stałym komunikowaniu się członków.

Organizacja młodzieżowa jest oczywiście pewną zbiorowością społeczną. Zbiorowością złożoną z osób, które odznaczają się pewnymi wspólnymi właściwościami. Osoby należące do zbiorowości nie muszą bynajmniej zamieszkiwać w bezpośredniej styczności z sobą. Dążą one do łączności ze względu na cele, które chcą lub muszą realizować wspólnie. Grupy nieformalne powstają na zasadzie dobrowolności, zaś grupy formalne w rezultacie pewnego nacisku lub przymusu, jakim poddani są ich przyszli członkowie.

Sprawa pełnienia funkcji w organizacji dotyczy również wielkości grupy. Wyróżniamy mianowicie grupy małe i duże. Grupę charakteryzuje świadomość przynależności do niej jej członków. Każda grupa ma własny system wartości, norm oraz wzorów postępowania, które są powszechnie w grupie uznawane i od wszystkich wymagane.

Ruchy młodzieżowe- zbiorowe dążenie ludzi, procesy społeczne polegające na masowych zachowaniach określonego rodzaju. Ruchy młodzieżowe mają charakter spontaniczny, są pewnym rodzajem zbiorowej aktywności , w której młodzi ludzie przystępują do zorganizowanego i czynnego wpływania na bieg procesów i zjawisk życia społecznego.

Stowarzyszenia młodzieżowe- to dobrowolne duże grupy celowe, zrzeszające osobników w wieku, do którego odnosimy pojęcie ,,młodzież'' od (13/14 do 24/25 lat). Mogą to być także stowarzyszenia rozrywkowe, polityczne, kulturalne czy sportowe.

Przykłady:

• Europejskie korporacje uczącej się młodzieży.

• Związki polityczne studentów uniwersytetu.

• Organizacja samorządów młodzieży.

• Klasa szkolna, samorząd uczniowski.

• Drużyna harcerska.

• Drużyna sportowa.

• Towarzystwo naukowe.

Klasa szkolna

Klasa szkolna jest grupą wtórną, utworzoną w sposób formalny dla celów głównie dydaktycznych. Jednakże, gdy przekształca się w grupę nieformalną, może mieć ogromny wpływ na jednostkę. Grupy nieformalne stanowią pewną odmianę grup pierwotnych. Jednostka należy do nich na zasadzie wspólnych zainteresowań, dobrowolnie członkowie kontaktują się za sobą często i osobiście. Wpływ klasy na osobowość dziecka może być znaczny, a zależy on między innymi od spoistości grupy, atmosfery w niej panującej, podatności jednostki na wpływ otoczenia i indywidualności, krytycyzmu itd.
W procesie rozwoju jednostki klasa w której znajduje się dziecko, odgrywa istotną rolę. Przyczynia się do zaspokajania takich potrzeb psychicznych dziecka jak potrzeba uznania, dodatniej samooceny i identyfikacji z grupą.
Klasa szkolna jest społeczną formacją, która składa się z pewnej ilości osób pozostających ze sobą wzajemnie w bardziej lub mniej określonych pozycjach i rolach, która posiada właściwy system wartości i norm regulujących zachowanie poszczególnych członków co najmniej w sprawach ważnych dla klasy. Powstaje ona w wyniku niezaspokajania pewnych potrzebnych zainteresowań w warunkach życia sformalizowanego.
Klasy szkolne są konkurencją dla rodziny i mogą stać się dla dziecka ważniejszą grupą, której wzory i wartości przeciwstawne rodzinie stanowią naturalną formę życia dzieci i młodzieży, wyrażają ich dążenia do działania i samodzielności.
Związek Harcerstwa Polskiego

W ZHP rozpoczęcie działalności drużyny wymaga zgody właściwego komendanta hufca. W szczególnie uzasadnionych wypadkach utworzenie drużyny może nastąpić także za zgodą komendanta chorągwi albo Naczelnika ZHP.

Drużynami kierują drużynowi, którzy powinni być instruktorami harcerskimi, przy pomocy przybocznych i Rad Drużyn. Drużynowych mianuje rozkazem właściwy komendant hufca, komendant chorągwi lub Naczelnik ZHP.

Drużyny mogą być koedukacyjne, męskie lub żeńskie.

Szczegółowe zasady tworzenia i działania drużyn określa Główna Kwatera ZHP.

Podstawowe jednostki organizacyjne ZHP działające w jednym środowisku mogą łączyć się w szczepy oraz związki drużyn.

Drużyna harcerska

- drużyna, której członkami są harcerki i harcerze - członkowie ZHP w wieku 10-13 lat. Drużyna pracuje w oparciu o zastępy. Liczebność drużyny wynosi minimum 16 członków (w szczególnych wypadkach komenda hufca może obniżyć te liczbę do 12).

Samorząd uczniowski - jeden z organów szkoły (pozostałymi organami są: dyrektor, rada pedagogiczna i rada szkoły), organizacja uczniów danej szkoły, obejmująca całą społeczność uczniowską, niezależna od administracji oświatowej i jakiejkolwiek partii oraz ugrupowań politycznych.

Prekursorami samorządności uczniowskiej w Polsce byli: Janusz Korczak, Władysław Przanowski, Aleksander Kamiński.

Powołanie samorządu uczniowskiego w polskiej szkole gwarantuje Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 grudnia 1991 roku. Zgodnie z przywołaną ustawą samorząd uczniowski tworzą wszyscy uczniowie danej szkoły. Uczniowie w demokratycznych wyborach wybierają swoich przedstawicieli zasiadających w organach samorządu uczniowskiego. Zasady wybierania przedstawicieli uczniów do organów muszą zostać ustalone w regulaminie samorządu uczniowskiego, który jest uchwalany przez uczniów w powszechnym, równym i tajnym głosowaniu.

Samorząd powinien być organizacją demokratyczną. Uczniowie w sposób nieskrępowany powinni wybierać swoich przedstawicieli według przyjętych przez ogół uczniów procedur. Organy samorządu uczniowskiego powinien reprezentować interesy uczniów wobec nauczycieli, rodziców, administracji oświatowej. Członkowie samorządu mają prawo i powinni rozwiązywać realne problemy uczniów i podejmować realne decyzje, a tym samym mieć wpływ na życie szkoły, współdecydować o sprawach jej dotyczących. Decyzje dotyczące zakresu działań samorządu w danej szkole i planu tych działań powinny należeć do uczniów. Samorząd ma prawo oczekiwać od szkoły wsparcia dla swojej działalności. Rolę doradcy spełnia opiekun samorządu, wybrany przez uczniów spośród nauczycieli danej szkoły.

Wpływ grupy rówieśniczej na kształtowanie osobowości społecznej człowieka

Grupy rówieśnicze różnią się swym charakterem, budową, skupiają dzieci w różnym wieku. Szczególne znaczenie mają grupy, które skupiają dzieci już w pierwszych latach życia. On momentu wejścia do grupy rówieśniczej podlega ono różnym wpływom w zależności od tego, na jakim podłożu powstała dana grupa rówieśnicza. Niektóre grupy dziecko wybiera samo i są to grupy odpowiadające mu pod względem potrzeb i zainteresowań, a do innych zostaje przypisany odgórnie, nie mając na to wpływu, np. grupa przedszkolna, czy klasa. W procesie socjalizacji dokonuje się w obrębie określonych grup społecznych, w tym i rówieśniczych, przekazywanie i przyjmowanie ustalonych sposobów zachowania, norm i modeli oraz pewnego zasobu wiedzy, odnoszącej się do otaczającej rzeczywistości. Dziecko należące do grupy rówieśniczej stara się dorównać lepszym od siebie, uczy się współdziałania z innymi, próbuje rozwiązywać zaistniałe w obrębie grupy problemy. Przebywając z innymi dziećmi, samo widzi siebie bardziej obiektywnie, poznaje swoje wady, nabiera wiary we własne siły. Bardzo istotne jest, by w miarę możliwości rodziców jak najwcześniej miało kontakt ze swoimi rówieśnikami, ponieważ w grupie rówieśniczej dziecko jest zarówno podmiotem , jak i przedmiotem jej działania. Przyjmując obowiązujące w niej niesformalizowane zasady zachowań, uczy się życia społecznego w skali grupy, przewodniczy lub podporządkowuje się innym, uczy się zasad postępowania w grupie, pełnienia w niej ról społecznych, ocen zachowań własnych i swych rówieśników z punktu widzenia przyjętych przez tę grupę warunków społecznych jej współżycia, nabywania doświadczeń. W grupie rówieśniczej dziecko rozbudza zainteresowania i zaspokaja potrzeby, które nie mogą być zaspokojone w jego kontaktach z osobami dorosłymi. Nabywa więc pewne cechy i umiejętności społecznego współżycia, których powstaniu i rozwojowi nie sprzyjają zazwyczaj warunki życia rodzinnego. Dzieci wychowujące się w domu pod opieką babci, opiekunki lub matki maja o wiele mniej możliwości współuczestniczenia w grupach rówieśniczych. W wielu przypadkach, gdy trafiają już do szkoły, jest im bardzo trudno odnaleźć się w nowej sytuacji, czują się odtrącone. Źle znoszą krytykę, odbierając ją jako czynnik destrukcyjny, a nie konstruktywny. dłużej trwa też proces akceptacji ich przez grupę.

Wg Znanieckiego istnieje stała dysharmonia między społeczeństwem starszych a grupą dzieci lub młodzieży. Rodzice oburzają się, że dziecko bawiąc się z rówieśnikami, zaniedbuje swe obowiązki domowe. Starsi z otoczenia sąsiedzkiego gniewają się, gdy grupy dzieci, bawiąc się, zamącają im spoczynek i zakłócają ustalony porządek. Członkowie grup zawodowych, przeciwni są grupom rówieśników, ponieważ biorąc w nich udział młodzież staje się niedbałą, ze szkodą dla własnego wyszkolenia, i dla wyników pracy zawodowej. Grupy religijne niechętnie widzą samorzutne zrzeszenia młodzieży, gdyż pomagają one wymykać się osobnikom spod ich wpływu i nieraz prowadzą do profanacji rzeczy i czynności sakralnych. Reprezentanci władz państwowych walczą z nimi, gdyż często przekraczają one przepisy prawne. Szkoła ich nie lubi, gdyż odciągają jednostki od nauki i staja prawie na każdym kroku w konflikcie z organizacją szkolną. Z tego konfliktu rodzi się bunt wobec świata dorosłych i klimat walki z otaczającym porządkiem. Tu przebiega cienka granica między młodzieńczym nonkonformizmem, zawierającym urok pokoleniowego buntu a trwałą postawą społecznej destrukcji prowadzącej do zaburzeń osobowości z jednej strony i poważnych naruszeń porządku prawnego z drugiej strony. Opozycja dziecka wobec świata dorosłych jest naturalnym składnikiem procesu socjalizacji. Jeśli rodzina lub najbliższe otoczenie nie potrafi umiejętnie owych postaw buntowniczych wygasić lub skanalizować w konstruktywne działanie - to dziecko zawsze znajdzie wsparcie w tym konflikcie ze światem dorosłych w grupie rówieśniczej, ucieknie w negatywizm a na stygmatyzację odpowie destruktywną agresją.

W miarę dorastania dziecko coraz częściej decyduje, z którym z rówieśników chce przebywać częściej. Pojawia się wtedy niebezpieczeństwo, że może trafić do grupy, która będzie miała negatywny wpływ na jego osobowość. Dzieje się tak najczęściej wtedy, gdy rodzice tracą kontakt za swoim dzieckiem, a ono czuje się odtrącone. Nastolatek wciąż poszukuje, ale jego eksperymenty, choć naturalne dla jego wieku, kończą się fatalnie. Chęć zaimponowania innym, strach przed odrzuceniem przez grupę, a także brak wyobraźni to najczęstsze przyczyny sięgania przez młodych ludzi po papierosy, alkohol, narkotyki, a także działania niezgodne z prawem. Istotną role w przeciwdziałaniu tego typu zachowaniom ma stworzony przez rodziców system zakazów i nakazów. Najważniejszym dla młodego człowieka jest akceptacja jego osoby przez rodziców, grupę rówieśniczą oraz wychowawców, ponieważ wtedy ryzyko złamania zakazu znacznie się zmniejsza. Kiedy jednak dziecko nie czuje zaufania wobec siebie, łamie każdy z nakazów z czystej przekory, a czasem po to, by zwrócić na siebie uwagę rodziców, którzy zajęci pracą zawodową zrzucają całą odpowiedzialność za wychowanie dziecka na szkołę i środki masowego przekazu. Młody człowiek poszukuje akceptacji samego siebie i chętnie przyłącza się do ludzi, którzy wykazują chociaż odrobinę zainteresowania jego osobą. jest to najczęstsza przyczyna, dla której dziecko ucieka z domu, trafia do sekt lub grup przestępczych. Pierwszym sygnałem, który powinien zaniepokoić rodziców lub wychowawców jest pogorszenie się wyników w nauce, zamknięcie się w sobie, częste wychodzenie z domu, przebywanie w towarzystwie koleżanek i kolegów nieznanych rodzicom i wychowawcom. Istnieją też takie grupy rówieśnicze, w których dziecko się rozwija, nabywa nowe umiejętności, które wpływają na to, że w przyszłości młody człowiek będzie stanowił wartościową cząstkę danej społeczności. Do takich grup zaliczyć możemy zespoły sportowe, muzyczne, koła zainteresowań. Po raz kolejny ogromną role w ukierunkowaniu i rozpoznaniu potencjału drzemiącego w dziecku mają rodzice. Od tego, kiedy zauważą oni predyspozycje dziecka i umiejętnie to wykorzystają, zależy jego dalszy rozwój. Osoby, z którymi dziecko przebywa w grupie rówieśniczej, mają znaczący wpływ na to, jak będzie funkcjonowało w społeczeństwie w przyszłości. Nie ulega bowiem wątpliwości, że grupa rówieśnicza ma potężny wpływ na kształtowanie się osobowości społecznej jednostki i jest on w pewnym zakresie niezastąpiony. W grupie rówieśniczej występuje w roli równouprawnionego członka, z którym inni liczą się nie tylko jako z przedmiotem swego działania, lecz również jako z podmiotem społecznym.

---