Agnieszka Szczęśniak, Arkadiusz Tarczyński grupa 7

Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne

Ruch jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Towarzyszy mu od chwili narodzin przejawiając się w różnych formach: w zabawie, w aktywnym wypoczynku oraz w codziennej pracy. Służy do wyrażania emocji, nawiązywania kontaktów i porozumiewania się.
Przedmiotem badań wielu pedagogów był ruch i jego znaczenie dla prawidłowego rozwoju człowieka:

• Rudolf Steiner twierdził, że człowiek za pomocą ruchu i rytmu wyraża swoją osobowość;

• Rudolf von Laban uważał, że ruch jest wyrazem potrzeby ludzkiej aktywności.

Metoda Ruchu Rozwijającego opracowana przez Weronikę Sherborne to program nastawiony na rozwijanie przez odpowiednie ćwiczenia takich cech, jak poczucie własnej wartości i pewności siebie, poczucie bezpieczeństwa, odpowiedzialności, wrażliwości, umiejętności nawiązywania kontaktów z drugą osobą.

Weronika Sherborne żyła w latach 1922- 1990, była angielską terapeutką, nauczycielką wychowania fizycznego. W latach 60- tych wypracowała własny system ćwiczeń. Ma on zastosowanie we wspomaganiu prawidłowego rozwoju dzieci i w korygowaniu jego zaburzeń. Ćwiczenia te wywodzą się ze szkoły Rudolfa Labana i z doświadczeń własnych(w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo), Weroniki Sherbone a znane są pod nazwą Ruchu Rozwijającego. Nazwa Ruch Rozwijający wyraża główną ideę metody: posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii zaburzeń tego rozwoju. Opracowany przez Sherborne system ćwiczeń wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspakajanych w kontakcie z dorosłymi. Metoda wyrasta z tak zwanego baraszkowania, które pojawia się u każdego dziecka we wczesnym dzieciństwie.

Podstawowe założenia metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne

Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń w której się znajduje, przestaje ona być dla niego groźna. Dlatego dziecko czuje się w niej bezpiecznie, staje się bardziej aktywne, przejawia większą inicjatywę, może być twórcze. Nawiązanie bliskiego kontaktu opartego na zaufaniu i współpracy, daje możność poczucia wspólnoty i przeżycia szczęścia, czego człowiek nie doświadczyłby nigdy sam, w pojedynkę. Metoda ta może być przydatna do pracy z dziećmi z zaburzeniami, intelektualnymi, motorycznymi, emocjonalnymi i trudnościami w nawiązywaniu kontaktów społecznych.

Metoda Weroniki Sherborne jest naturalna, prosta, można ją stosować w każdych warunkach.

Uczestnikami zajęć prowadzonych metodą ruchu rozwijającego mogą być wszyscy, dorośli, młodzież i dzieci.

Podstawowe metody to rozwijanie przez ruch:

1. świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego,

2) świadomości przestrzeni i działania w niej,

3) dzielenie przestrzeni z innymi ludźmi (rodzina)

i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu,

4) rozwój poczucia bezpieczeństwa, zaufania, pewności siebie,

wiary we własne siły i możliwości,

5) rozwój własnej inwencji, inicjatywy i spontaniczności.

Stosowanie metody Weroniki Sherborne w Polsce

Metoda Ruchu Rozwijającego jest upowszechniana w Polsce od przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Była ona kilkakrotnie prezentowana przez Weronikę Sherborne i jej uczniów: Annę Leonard - nie żyjącą już dyrektorkę "szkoły życia" w Londynie oraz George`a Hilla - byłego dyrektora centrum rehabilitacji dla dorosłych osób upośledzonych w Bristolu.
Z metodą mieli okazję także zapoznać się polscy specjaliści w czasie pobytu w Wielkiej Brytanii ( m.in. Maria Przasnyska, Marta Bogdanowicz, która jest główną autorką książek poświęconych tej metodzie).

Metoda ta jest wykorzystywana w Polsce w placówkach oświatowych i służby zdrowia dla dzieci zdrowych i z różnymi zaburzeniami rozwoju:

• dzieci upośledzonych w rozwoju,

• dzieci autystycznych,

• dzieci z wczesnym mózgowym porażeniem dziecięcym,

• dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania,

• dzieci głuchych i niewidomych,

• dzieci z domów dziecka.

RODZAJE ĆWICZEŃ

W programie ćwiczeń ruchowych Weronika Sherborne wyróżnia następujące grupy ćwiczeń wspomagających rozwój dziecka:

Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała: Poznanie własnego ciała oraz umiejętność kontrolowania go jest podstawową potrzebą każdego człowieka. W rozwoju wiedzy o własnym ciele możemy wyróżnić kolejne etapy: wyczuwanie własnego ciała, nazywanie części ciała, utrwalanie wiedzy o naszym ciele.

• Stopy, kolana, uda, nogi to części ciała, których poznanie i opanowanie powinno nastąpić jak najwcześniej. Są one szczególnie ważne ze względu na rolę jaką pełnią. Kontrola ich jest niezbędna do utrzymania pełnej równowagi ciała.
  Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała to ćwiczenia polegające na tzw. "wyczuwaniu".

Możemy wymienić tutaj ćwiczenia na:

• wyczuwanie brzucha, pleców, pośladków,

• wyczuwanie rąk i nóg,

• wyczuwanie twarzy,

• wyczuwanie całego ciała

Ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu:

• Są to ćwiczenia ściśle związane z poprzednią grupą. Należy znać siebie, mieć pewność działania, aby nawiązywać kontakty z innymi osobami. Ćwiczenia te umożliwiają poznanie otoczenia, dzięki czemu dziecko może czuć się swobodnie i nie obawiać się go. Wykonywane są wyłącznie na podłodze, by dziecko czuło się bezpiecznie. Mogą być przeprowadzane indywidualne, w parach lub w grupie.

Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą:

Polegają na zdobywaniu i wymianie wspólnych doświadczeń podczas sesji ruchowych, ich rezultat zależy od stopnia zaangażowania ćwiczących. W ćwiczeniach tych partner "bierny" jest pod opieką osoby aktywnej. Partnerzy poznają siebie, swoją siłę, wspólnie przeżywają wykonywane zadania Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu możemy podzielić na cztery grupy:

• ćwiczenia "z" w parach,

• ćwiczenia "przeciwko" w parach,

• ćwiczenia "razem" w parach,

• ćwiczenia "razem" w grupie.

Ćwiczenia twórcze: Ćwiczenia "twórcze" pozwalają nawiązać i pogłębić stosunki międzyludzkie, poznać sytuacje, których ćwiczący mógłby nie doświadczyć w innych warunkach. W trakcie zajęć każde dziecko może być twórcą w stopniu, w jakim sobie życzy. Szczególnym rodzajem ćwiczeń twórczych godnych polecenia w pracy z małymi dziećmi są ćwiczenia przy muzyce w formie tańca.

Przykładowy scenariusz zajęć

TEMAT: W krainie św. Mikołaja

PRZEBIEG ZAJĘĆ ZESTAWY ĆWICZEŃ

Zakres zastosowania metody Weroniki Sherborne

Metoda Weroniki Sherborne jest metodą ogromnie uniwersalną, o wielu możliwościach jej stosowania. Jest ona skuteczna jako metoda terapeutyczna, daje się też z powodzeniem wykorzystać w profilaktyce, w poszerzaniu doświadczeń psychologicznych i społecznych osób zainteresowanych własnym rozwojem.

Znajduje zastosowanie jako metoda terapii: w pracy z dziećmi z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego, z dziećmi z tzw. normą intelektualną, przejawiających zaburzenia w zakresie sfery emocjonalnej i społecznej, z dziećmi mającymi trudności w czytaniu, pisaniu i dziećmi jąkającymi się. Ponadto może pełnić funkcję stymulatora rozwoju dla dzieci przebywających w instytucjach wychowania zbiorowego.
Inną z możliwości wykorzystania metody Ruchu Rozwijającego jest sposób osiągania odprężenia:

• w zajęciach odprężająco - relaksacyjnych w trakcie zajęć szkolnych lub przedszkolnych

• w zajęciach relaksacyjnych dla rodziców

Metoda ta może być stosowana jako pełny cykl zajęć, ale również można sensownie wykorzystywać niektóre z jej elementów, wspomagając w ten sposób innego rodzaju działania terapeutyczne.

Zastosowanie metody Weroniki Sherborne w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo

Metoda Weroniki Sherborne może przyczynić się do rozwoju tych dzieci w dwóch ważnych dziedzinach:
1. wykształcenia obrazu samego siebie - świadomość samego siebie, posiadania ciała, jego części, jest podstawą do wyodrębnienia własnej osoby z otoczenia i poczucia tożsamości.
2. nawiązania kontaktów społecznych - Weronika Sherborne tak charakteryzuje trudności typowe dla tych dzieci:

• brak reakcji na bodźce zewnętrzne (dzieci zamykają się w sobie, obojętne na otoczenie, ssą palec, kiwają się), wskazane jest tu oddziaływanie głosem ludzkim, dotykiem, zabawą w wodzie;

• unikanie kontaktu (wzrokowego, charakterystyczne dla dzieci autystycznych, lub uciekanie od drugiej osoby), okazuje się jednak, że dzieci te jednocześnie pragną kontaktu i udziału w zabawie - lęk przed kontaktem fizycznym można wyeliminować dzięki radości płynącej z zabawach ruchowych, np. huśtanie, podskakiwanie, wykonywanie ćwiczeń początkowo bez kontaktu wzrokowego, którego dziecko się boi, wykonywanie ćwiczeń z zabawką, zanim zacznie ćwiczyć z żywą osobą;

• dominacja w kontaktach (nawiązywanie przez dziecko kontaktu tylko wtedy, gdy może być stroną dominującą), by to zmienić należy stosować zabawy ruchowe, które przyniosą dziecku odprężenie i dziecko nabierze zaufania do partnera;

• brak inicjatywy, słaba aktywność, brak motywacji do działania (nie podejmują aktywnej roli w zabawie m.in. po to, aby nie zmieniać pozycji, w której czują się bezpiecznie, dzieci takie potrzebują wsparcia i pomocy.

Metoda Weroniki Sherborne pomaga, w drodze niewerbalnej, trenować niektóre zaburzone funkcje poznawcze. Umiejętności takie jak: koncentracja, utrzymanie uwagi, ukierunkowane działania na określony cel - dzieci mogą trenować wykonując ćwiczenia „przeciwko”, w których muszą skoncentrować siły, aby pokonać inną osobę lub też przeciwstawić się innym. Poprawia to komunikację dziecka z otoczeniem, uaktywniając „język ciała i ruchu”.

Metoda Weroniki Sherborne w terapii dzieci jąkających się

Badania wykazały, że dzieciom z zaburzeniami mowy o charakterze jąkania towarzyszą zaburzenia ruchowe. S. Grochmal wskazuje równocześnie że działalność ruchowa człowieka pozostaje w ścisłej łączności z czynnością narządów zmysłowych i mówienia.

U dzieci jąkających się występują też często zaburzenia osobowości, głównie w sferze emocjonalnej, pod postacią nadwrażliwości, nadpobudliwości emocjonalnej, lękowej postawy wobec otoczenia, stanów depresyjnych lub apatii.

Wyniki przeprowadzanych badań i rozważań nad nimi wskazują na potrzeby dzieci jąkających się:

- usprawnienie ruchowe,
- poprawa stanu emocjonalnego dziecka,
- poprawa funkcjonowania społecznego,
- poprawa komunikacji z osobami z otoczenia, szczególnie w rodzinie.

Potrzeby te wskazują na przydatność takich form oddziaływania terapeutycznego, jak kinezyterapia (terapia ruchem) i psychoterapia, szczególnie stosowane w terapii indywidualnej.

Metoda Weroniki Sherborne w pracy z dziećmi z nadpobudliwością ruchową

Nadpobudliwość psychoruchowa to jedna z postaci zaburzeń dynamiki procesów nerwowych, wywołanych brakiem równowagi między procesami pobudzenia i hamowania. Dzieci takie są więc nadmiernie ruchliwe, gadatliwe, krzykliwe, często w sposób niezamierzony agresywne. Wykazują trudności w koncentrowaniu uwagi przez dłuższy czas, stają się powodem wielu konfliktów.

Dzieciom z nadpobudliwością psychoruchową trzeba pomóc w uświadomieniu sobie swojej nadmiernej energii i siły, tego, co robią spontanicznie.

. Zgodnie z teorią R. Labana dzieci nadpobudliwe mają okazję ćwiczyć w czasie sesji ruchowych przeciwstawne sposoby wyładowywania swojej energii: z jednej strony siłę, z drugiej delikatność i wrażliwość.

Zastosowanie metody Weroniki Sherborne w psychoterapii grupowej dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi:

Dzieci zaburzone emocjonalnie stronią od kontaktu z ludźmi, unikają go, jeśli tylko jest to możliwe, aż do zupełnego wycofania się z otoczenia i wyobcowania (dzieci autystyczne), lub też nawiązuję kontakt w sposób przesadnie gwałtowny, natarczywy, czym zrażają sobie innych (dzieci nadpobudliwe emocjonalnie).
Inną grupę stanowią dzieci reagujące negatywizmem, które nie potrafią współbrzmieć z otoczeniem (zbuntowane, nastawione na „nie”, nie reagują na „prośby i groźby”, lub nastawione „anty”, robiące wszystko na przekór).
Najważniejszą sprawą dla pokonania lęku i zahamowania jest dostarczenie dziecku pozytywnych doświadczeń. Doskonałą okazją do zdobycia zaufania do siebie i innych oraz treningu zachowań społecznych dają zajęcia metodą ruchu rozwijającego.

,,Korzyści” wynikające ze stosowania metody Weroniki Sherborne

Efektywność zajęć prowadzonych metodą Weroniki Sherborne sprawdzono specjalnie opracowaną skalą, mającą umożliwić w miarę obiektywne spojrzenie na możliwości modyfikowania zachowań czy postaw. Skalą taką nie da się jednak zmierzyć tych uczuć, przeżyć, nastrojów, które mogą być istotne i które niejednokrotnie są też głównymi ,,korzyściami”, jakie człowiek w tego rodzaju zajęciach osiąga dla siebie, a o których nie zawsze może czy chce mówić. Szczególnie trudno jest uzyskać takie informacje od dziecka, które jeszcze nie potrafi być świadomym czy nazwać tego, co się w nim dzieje.

Dlatego też wydaje się celowe omówienie korzyści wynikających z udziału w zajęciach prowadzonych metodą W. Sherborne z punktu widzenia ludzi dorosłych biorących w nich udział. Można przypuszczać, że uczucia podobne do uczuć dorosłych towarzyszą w tych zajęciach dzieciom. Obserwując dzieci w czasie zajęć i po zajęciach , można z dużą pewnością powiedzieć, że tak jest rzeczywiście. Z zajęć prowadzonych metodą Ruchu Rozwijającego korzystają w równym stopniu ci, dla których mają one być pomocą, jak i ci ,którzy tej pomocy udzielają. Wzajemna relacja ,,dawania i brania” jest nie tylko efektem, ale koniecznym warunkiem przy tego rodzaju pracy.

Korzyści płynące z metody:

- daje pozytywne odczucie w kontakcie z innym człowiekiem

- wyzwala swobodę zachowań i naturalność

- daje okazję do rozładowania energii

• jest próbą pokonania własnych zahamowań wynikających z uprzednich doświadczeń

• daje radość

• wyzwala zaangażowanie

• daje możliwość zaspokojenia własnych potrzeb

• daje pewność siebie

• daje możliwość poczucia się w innej roli niż na co dzień

• zbliża do siebie uczestników zajęć

• daje radość z działania w grupie

• przyjemność dawania innym radości

• daje okazję do wspomnień, przypomnienia sobie różnych zdarzeń z dzieciństwa

• daje okazję do bliskiego kontaktu fizycznego bez uruchamiania sfery seksualnej

• daje poczucie harmonii z innymi

• daje poczucie bezpieczeństwa

• daje poczucie partnerstwa

• możliwość odczuwania przyjemnych doznań płynących z własnego ciała

• nie jest ograniczona wiekiem uczestników

Lista ta powstała na podstawie pozytywnych doznań uczestników, które w istotny sposób dominowały w doświadczeniach wyniesionych z zajęć. Oczywiście, że mogą też pojawić się uczucia przykre, takie jak napięcie związane z bliskim kontaktem fizycznym, lęk przed odrzuceniem, zażenowanie własną ekspresją, lęk przed naruszeniem granic intymności, przed agresją itp.

Chociaż taki przeżycia występują rzadko, jednak powinny one być przedmiotem naszej czyli terapeutów szczególnej uwagi. Wskazują one na konieczność pamiętania o indywidualnych potrzebach i problemach, o prawach każdego człowieka do szanowania ,,granic”, jakie wytycza wokół własnej osoby.

Przykre doznania, znane z relacji, a także z obserwacji zachowania dziecka, powinny być dokładnie przeanalizowane przez terapeutę. Mogą one posłużyć jako punkt wyjścia do dalszej, głębszej pracy terapeutycznej z dzieckiem.

Przed przystąpieniem do opracowania materiałów z zajęć warsztatowych założono, że być może wypowiedzi poszczególnych grup(studenci, pracownicy naukowi, rodzice, terapeuci, nauczyciele szkół specjalnych) będą różniły się między sobą. Okazało się, że nie ma takich rozbieżności. Niezależnie od zawodu czy pozycji społecznej osób biorących udział w zajęciach ich uczucia, przeżycia i refleksje były bardzo podobne.

Oznacza to, że każdy człowiek może służyć drugiemu pomocą, wsparciem, jeżeli pozwoli sobie na korzystanie ze swoich własnych ,,pokładów” uczuć, otworzy się naprawdę na drugiego człowieka, będzie po prostu i prawdziwie sobą. Nie jest to odkrycie, ale stara prawda o terapii. To, co najbardziej może pomóc drugiemu człowiekowi, jest w nas. Metoda Weroniki Sherborne pozwala to dokładnie zobaczyć i ,,odkryć”.

Wypowiedzi matek uczestniczących w zajęciach prowadzonych w oparciu o metodę Ruchu Rozwijającego W. Sherborne

1. matka 17-letniej dziewczynki z mózgowym porażeniem dziecięcym

Podczas zajęć uczę się bawić z dzieckiem, nawiązywać z nim kontakt. Jesteśmy blisko siebie-mamy czas tylko dla siebie. Jest to przyjemne uczucie. Wszyscy ćwiczymy razem, jesteśmy w grupie-jest to okazja do nawiązania kontaktów społecznych.

2. matka 5-letniego chłopca z opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego

Zajęcia ułatwiają mi nawiązanie kontaktu z dzieckiem- podczas ćwiczeń jest ono bardziej otwarte, okazuje uczucia, wycisza się. Dla matki jest to relaks psychiczny-bycie w ,,swoim środowisku”, gdzie można liczyć na zrozumienie, dzielić się doświadczeniami.

3. matka 6-letniej dziewczynki z zespołem Downa

Z początku córka obserwowała tylko, jak ćwiczę inne dzieci, ale po kilku spotkaniach włączyła się do wspólnej zabawy. Lubi być w grupie-podczas ćwiczeń miała okazję być zarówno blisko mamy, jak i innych dzieci. Dla mnie, jako matki, spotkania ,,grupy Sherborne” były okazją do kontaktów z innymi matkami i wspólnym przeżywaniem radości. Myślę, że metoda Sherborne jest szczególnie potrzebna dzieciom, które są zmuszone przebywać tylko w domu i nie mają okazji do kontaktów społecznych. Jest to też dobra metoda służąca integracji grupy podczas turnusów rehabilitacyjnych.

Bibliografia:

1. Bogdanowicz Marta, Kasica Alicja ,,Ruch rozwijający dla wszystkich” Harmonia 2003,str.18,113-114

2. Bogdanowicz Marta, Kisiel Bożena ,,Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka” WSiP 1998, str.45-48, 66-78

3. Sherborne Weronika ,,Ruch rozwijający dla dzieci” PWN 2006, str. 74-75

4. www.berek.pl/sherborne.html

5. www.republika.pl/terapia/sherborne.html

6. www.snep.ids.bielsko.pl

8

• Wyczuwanie twarzy

,,Mikołaj przed lustrem”: ”;uczestnicy w parach stoją naprzeciw siebie, naśladują ruchy: czesania włosów, gładzenia brody, rozcierania nosa i

uszu

• Wyczuwanie kończyn

,,Przygotowania do podróży”: uczestnicy demonstrują czynności: wkładanie czapki, rękawic, butów, ogrzewanie nóg i dłoni.

,,renifery”: uczestnicy zajęć w klęku podpartym spacerują po sali.

Schemat ciała

Przestrzeń

Powitanie

Uczestnicy siedząc w kręgu, witają kolejne osoby w dowolny sposób (okrzykiem, tupaniem, klaskaniem)

Prowadzący kieruje podziałem na pary (partner ,aktywny”- partner ,,bierny”).

,,Jazda na reniferze”: partner ,,aktywny” przyjmuje pozycję na czworakach. Partner ,,bierny' siada mu na plecach. ,,Renifer” przewozi współćwiczącego na swoim ,,grzbiecie”.

,,Zarzucanie worka”: partnerzy stoją, przylegając do siebie plecami, ręce mają złączone pod łokciami. Partner ,,aktywny” przejmuje ciężar ciała współćwiczącego.

,,Ciągnięcie worka z prezentami: partner ,,aktywny”, trzymając partnera ,,biernego” za przeguby dłoni lub kostki stóp, spaceruje po sali.

Ćwiczenia oparte na relacji ,,z”

Ćwiczenia relaksacyjne

,,Masaż renifera”: gładzenie i oklepywanie ciała partnera.

Uwaga: po wykonaniu ćwiczenia następuje zamiana ról w parach.

Ćwiczenia oparte na relacji ,,przeciwko”

Prowadzący kieruje podziałem na pary.

,,Rozpakowywanie paczki”: jedna osoba ,,zwija się w kłębek”- jest ,,paczką”, druga próbuje rozpakować ,,paczkę”, ciągnąc partnera za ręce i za nogi.

,,Pchanie sań”: jedna osoba z pary stabilnie siedzi na podłodze. Zadaniem drugiej jest przesunięcie partnera.

Ćwiczenia relaksacyjne

,,Odpoczynek Świętego Mikołaja”; uczestnicy, leżąc na plecach, gładzą się po brzuchu, rozcierają stopy, głęboko oddychają.

,,Dzwonki sań”: dwie osoby siedzą naprzeciw siebie, między nimi trzecia osoba. Ćwiczący w środku jest kołysany przez partnerów na boki.

,,Sanie”: kilkoro dzieci, trzymając za brzeg koca, na którym siedzą dwie osoby, spaceruje po sali.

Ćwiczenia oparte na relacji ,,razem”

Pożegnanie

Uczestnicy, leżąc na plecach, tworzą krąg (nogi skierowane do środka koła); chwytają się za dłonie. Prowadzący ,,wysyła iskierkę”. Uczestnicy dzielą się wrażeniami z zajęć.

---