1. Polityka- to zespół działań podjętych przez ośrodek decyzyjny, zmierzających do osiągnięcia zamierzonych celów za pomocą odpowiednio dobranych środków. Polityka (z gr. polis - państwo-miasto), pojęcie „polityka” pochodzi z gr. od słowa „politikon”ką.. Pod względem etymologicznym wiąże się z polis starożytnych Greków. Próbę wytłumaczenia pojęcia polityki podejmowali: Arystoteles, Platon, św. Tomasz z Akwinu, Marsyliusz z Padwy, N.Machiavelli, J.Lock, Monteskiusz, J.J.Rousseau, M. Weber, K.Marks i wielu innych. Po raz pierwszy w Polsce pojęcie polityki zostało sprecyzowane w 1908 r. w słowniku Kartowicza, Kryńskiego i Niedźwieckiego jako sztuka rządzenia państwem, utrzymywania i wyzyskiwania stosunków z obcymi państwami. Definicje polityki: -działalność instytucji państwowych, -wzajemny stosunek władzy, wpływu i konfliktu, -funkcja w systemie społecznym, -proces podejmowania decyzji, -rozwiązywanie problemów.

2. Nauka o polityce- a) nauka jako proces badawczy- czynności związane z poznaniem fragmentu rzeczywistości, b) nauka jako wiedza naukowa- utrwalone wytwory czynności poznawczych, c) czynności przekazywania wiedzy naukowej oraz przyswajanie jej. Przedmiot nauki o polityce: 1-teoria polityczna, 2-instytucje polityczne, 3-partie, grupy i opinia publiczna, 4-stos. m.narodowe. Funkcje NoP: 1- Opisowa: ustala odpowiedź na pytanie jaka była/jest obecnie rzeczywistość polityczna, 2- Wyjaśniająca: dlaczego zaistniało jakieś zjawisko polityczne, dlaczego ma takie a nie inne właściwości, 3- Przewidująca: jak rzeczywistość polityczna będzie wyglądać w przyszłości/kiedy określone zjawiska będą miały miejsce, 4- Instrumentalna: jakie konkretne działania/decyzje podjąć by otrzymać rezultat. Określenie przedmiotu NoP wg H.Groszyka: 1-minimalistyczne (NoP to nauka o państwie, istnieje ścisły związek polityki i państwa), 2-maksymalistyczne (NoP to nauka o wszelkiej władzy), 3-pośrednie(NoP ma badać przejawy władzy we wszystkich postaciach).

3. Metody badawcze w politologii: a) behawioralizm- określane jako socjologiczne, są to metody analizowania zjawisk politycznych na podstawie obserwacji zachowań jednostek ludzkich i złożonych z tych jednostek grup ludzi. Obecnie najczęściej stosowane są cztery techniki badawcze: -statystyczne badania aktywności politycznej, -badania ankietowe i wywiady, -eksperymenty laboratoryjne, -teoria gier. b) Teoria racjonalnego wyboru- teoria normatywna, czyli teoria określająca, jakie działania należy podjąć w celu osiągnięcia określonego celu. W odróżnieniu od teorii etycznych nie wskazuje ona na cele, a koncentruje się na środkach, które są właściwe na drodze zmierzającej do osiągnięcia danego celu. c)instytucjonalizm-

4. Podst. kategorie politologiczne. proces polityczny- jest rozciągniętą w czasie sekwencją (ciągiem) zachowań i zdarzeń które powodują zmianę zakłócającą lub przewracającą równowagę systemu politycznego, działania polityczne- racjonalne, kontrolowane i dobrowolne czynności podmiotu realizującego swoje potrzeby i interesy związane w sposób bezpośredni lub pośredni z władzą polityczną, stosunki polityczne- stosunki występujące w życiu politycznym każdego społeczeństwa, stanowiącego wspólnotę polityczną, interesy polityczne- to wyrażane w różny sposób zainteresowanie danym dobrem politycznym oraz dążenie do jego zdobycia, Potrzeby polityczne- to subiektywnie odczuwalny stan niedoboru dóbr i wartości niezbędnych do normalnego funkcjonowania podmiotu, podmiotowość polityczna- to zdolność jednostek, grup, organizacji i instytucji do świadomego podejmowania suwerennych i racjonalnych działań mających na celu zaspokojenie potrzeb osób i grup przez wywieranie wpływu na decyzje władzy politycznej, władza polityczna- to system stosunków społecznych, zachodzących pomiędzy określonymi podmiotami, polegający na możliwości stosowania trwałego i instytucjonalnego przymusu w celu zmuszenia drugiej strony do określonego postępowania, decyzje polityczne- to świadomy, nielosowy, nieprzypadkowy i ukierunkowany akt wyboru, jednego działania ze zbioru działań politycznych lub powstrzymania się od działań.

5. Proces Polityczny- to przebieg regularnie następujących po sobie faktów politycznych pozostających ze sobą w związku przyczynowo-skutkowym, fakt polityczny-to działania związane ze sprawowaniem władzy lub walką o władzę. Trzy ujęcie w definiowaniu procesu politycznego: -ewolucyjne, -systemowe, -instytucjonalne. Czynniki wpływające na przebieg procesu politycznego: - stopień rozwoju społeczno-gospodarczego, - charakter współdziałania danego kraju z innymi państwami, - rywalizacja ekonomiczna i społeczna z innymi krajami, - program ugrupowań mających większość w parlamencie, - dojście do władzy innej partii lub grupy politycznej, - osiągnięty stopień zorganizowania społeczeństwa. Typologia procesów politycznych- procesy odbywające się na poziomie: 1- społeczeństwa jako całości, 2- wielkich gr. społ. 3- procesów instytucjonalnych, 4- procesów na poziomie jednostkowym.

6. Działania polityczne-to podejmowanie i realizacja przez zorganizowane podmioty decyzji politycznych, wynikiem których jest powstanie określonych zjawisk politycznych i kształtowanie się określonych procesów politycznych, Cechy działań politycznych- celowy ukierunkowany charakter, są wyrazem świadomego wyboru podmiotów, -są podejmowane z zamiarem wywołania określonych skutków politycznych, -są podejmowane w interesach wielkich grup społecznych, -konfliktowy charakter. Klasyfikacja działań politycznych ze względu na: a)Stopień złożoności- proste - do celu prowadzą czynności tego samego typu, związek pomiędzy czynnością a rezultatem ma charakter bezpośredni, np : desygnowanie premiera, - złożone- mające charakter wieloczynnościowy np. proces legislacyjny, b)rodzaj podmiotów- organów władzy i administracji państwowej, -pozostałe podmioty w kręgu systemu politycznego, -pozostałe podmioty poza systemem politycznym, -gr. niesformalizowane c) liczba podmiotów- jednostkowe, do których możemy zaliczyć działania celowe wykonywane na własną rękę, - zbiorowe będące sumą zachowań indywidualnych, najczęściej podobnych lub identycznych o znikomym stopniu organizacji, - grupowe, których podmiotami są grupy społeczne, - totalne, w których podmiotowo uczestniczą wszystkie jednostki społeczne, grupy, instytucje, d)stopień instytucjonalizacji- zinstytucjonalizowane, -niezinstytucjonalizowane, -żywiołowe, -częściowo zorganizowane, -wysoko zorganizowane, e) zakres swobody podmiotu- suwerenne, - niesuwerenne, f)stopień przymusowości- przymusowe, -dobrowolne, -narzucone, g)skutki działania- jednostronne - dwustronne, h)stopień zbieżności/rozbieżności- zbieżne, -rozbieżne, mniemająca sensu polit. ale funkcjonalna, -pozbawiona sensu polit. i dysfunkcjonalna. i)stopień jawności- jawne, które są prowadzone pod kontrolą opinii społecznej, - ukryte prowadzone w tajemnicy, nie podlegają kontroli społecznej, - zamaskowane, których założenia są znane, cele szczegółowe pozostają tajemnicą.

7. Stosunki polityczne- to wzajemne oddziaływania ludzi na siebie wynikające ze sprawowania władzy politycznej. Postać stosunków polit.: - zwierzchnictwa(charakteryzują się stosunkiem nadrzędności podmiotów rządzących w stosunku do podmiotów podporządkowanych), - podporządkowania(charakteryzują się stosunkiem podległości rządzonych w stosunku do rządzących), - współpracy(to stosunki przychylne między stronami i służące do osiągnięcia danych celów), - kompromisu(pójście na ustępstwa w dojściu do wspólnego celu np. rozmowy koalicyjne), - walki(osiągnięcie celów zakłada pokonanie przeciwnika).

8. Potrzeby i interesy polit. potrzeby polityczne- to subiektywne stany niedoboru dóbr i wartości niezbędnych do normalnego funkcjonowania podmiotu, Klasyfikacja potrzeb- Potrzeby indywidualne (potrzeba posiadania osobistej władzy), - Potrzeby grupowe (dążenie do władzy grupy społecznej/politycznej), - Potrzeby ogólnospołeczne (uosobienie dążności całego społeczeństwa do suwerenności, integracji, koalicji). Potrzeby polit. wg. K. Biskupskiego: -koalicji. -reprezentacji, -bezpieczeństwa wewnętrznego i m.narodowego, -ekspresja polityczna. Interes Polityczny- to świadome pragnienie skierowania polityki publicznej, względnie poszczególnych decyzji dot. Rozdziału wartości politycznych w konkretnym kierunku, Klasyfikacja interesów polit.: a)kryterium przedmiotu- interesy ekonomiczne, socjalne, ideologiczne i kulturalne, b)kryterium podmiotu- ogólnospołeczne, narodowości i grup etnicznych, grup społecznych, jednostek, c) kryterium zakresu sprzeczności interesów- zbieżne, kompromisowe, sprzeczne, d)kryterium uświadomienia- uświadomione, nieuświadomione.

9. Artykulacja potrzeb i interesów- to proces ujawniania się potrzeb politycznych i interesów politycznych, proces podejmowania działań zmierzających do zaspokojenia tych potrzeb. Artykulacja potrzeb i interesów: - Ujawnienie się potrzeb i ich agregacja, czyli przekształcenie w interesy, -argumentacja interesów poprzez przekształcenie ich w postulaty, - selekcja postulatów, - realizacja postulatów, Kanały artykulacji- 1-zinstytucjonalizowany i sformalizowany, 2- zinstytucjonalizowany ale nie sformalizowany, 3- niezinstytucjonalizowane i niesformalizowany, Proces koordynacji interesów- działania polityczne, które prowadzą do formułowania ogólnej linii politycznej, w ramach której interesy grupowe i indywidualne artykułowane w systemie są wiązane, wzajemnie uzgodnione i dostosowane do siebie, drogą różnych mechanizmów politycznych, takich jak kompromisy, ugody przetargi i porozumienia.

10. Podmiotowość polityczna- to trwała zdolność grupy lub organizacji do świadomego podejmowania suwerennych i racjonalnych działań. 2 warunki podmiotowości- świadomość i moment aktywności. 4 poziomy podmiotowości politycznej- wielkie gr. społ. jako całość, -organizacje polityczne danej gr. społ. -organy organizacji wielkich gr. społ. -reprezentanci organów organizacji politycznych. Podmioty polityczne- państwo, partie polit., organizacje społeczne.

20. Władza. Władza polityczna- to system stosunków społecznych, zachodzących pomiędzy po między określonymi podmiotami, polegający na możliwości stosowania trwałego i instytucjalnego przymusu w celu zmuszenia drugiej strony do określonego zachowania, postępowania. Typy definicji władzy- behawioralna-możliwość modyfikowania zachowań innych ludzi, teologiczna- spełnianie celów, instrumentalna- możliwość stosowania przemocy strukturalna- stosunek między rządzącymi a, rządzonymi, konfliktowa- możliwość regulacji rozdziału dóbr w sytuacji konfliktowej, zinstytucjonalizowanego wpływu- możliwość instytucjonalnego wpływania na innych.

21. Władza a, władza polityczna. Kryteria wyróżnienia wł. polit.: -główne(możliwość podejmowania decyzji politycznych istotnych dla społeczeństwa, -pomocnicze(możliwość użycia zorganizowanego przymusu w celu wymuszenia danego zachowania. Władza polit. rozumiana szeroko: -wł. polit.(w znaczeniu węższym) należąca do partii, która zwyciężyła w wyborach lub do koalicji rządowej, -wł. pań.-przysługuje wskazanemu przez konstytucje podmiotowi, którego zakres społeczny określają normy prawne, -wł. polit. (będąca kategorią prawną i socjologiczną) wykazuje wieź formalną z wł. pań. i wieź faktyczną z wł. polit.

22. Nosiciel wł. polit. - państwo, uczestnicy władzy- niepaństwowe organizacje społeczne i obywatele, podmioty władczych uprawnień- organy państwowe, organy organ. społecznych wypełniających pouczenia pań. podmioty podporządkowane- społeczeństwo, naród, obywatel

24. Funkcje władzy. 1.Sensu Largo- określają całe płaszczyzny działania wł. polit.: a)integracyjna - polega na hamowaniu naturalnych tendencji odśrodkowych i zapewnieniu władzy centralnej najważniejszego znaczenia w kierowaniu państwem, b)dystrybucyjna - związana jest z konfliktem dotyczącym społecznie pożądanych dóbr, których dysponentami są podmioty tej władzy, c) ochronna- zapewnienie ochrony na płaszczyźnie konfliktów zewnętrznych i wewnętrznych, d) strukturotwórcza - związana jest z tworzeniem mechanizmów społecznych, które umożliwiają dostęp do rządzenia reprezentantom wszystkich grup społecznych, 2. Sensu Stricto- określają szczegółowo poszczególne rodzaje działań władzy politycznej: - stanowienia prawa, - tworzenia lub modyfikowania organów państwowych, - podejmowania decyzji w zakresie finansów państwa, - wpływania na działalność naukową, kulturową, oświatową i propagandową.

25. Sprawowanie wł. polit. Rządzenie- to wykonywanie władzy państwowej, a więc proces podejmowania decyzji i kierowania aparatem państwowym dla zapewnienia ich realizacji, Według W. Pietrasa na władzę polityczną składają się cztery dopełniające się typy decyzji: - decydowanie o tym, co jest treścią interesów poszczególnych grup społecznych w danych warunkach (określane mianem konkretyzacji interesów), - decydowanie o kompetencji różnych podmiotów w zakresie realizacji interesów o skonkretyzowanej treści, - decydowanie o celach, dla których możliwe jest użycie społecznych zasobów środków przymusu oraz o ich dyslokacji, - decydowanie o składzie personalnym grup podejmujących i egzekwujących decyzje w powyższych zakresach

26. Środki sprawowania władzy: a) przymus fizyczny - jest stosowany w sytuacjach zagrożenia bądź faktycznego łamania norm regulujących funkcjonowanie systemu politycznego, b) bodźce materialne i moralne - mają zastosowanie w regulacji zachowań jednostek ludzkich i grup społecznych poprzez mechanizmy realnego stosowania kar i nagród, c) zabiegi perswazyjno ideologiczne - służą oddziaływaniu na środowisko i procesy motywacyjne w celu wykazania pozornej lub rzeczywistej zgodności interesów nosicieli władzy z interesami podmiotów podporządkowania (rządzących/rządzonych) d) regulacja i kontrola informacji- manipulacja informacji.

27. Legitymizacja wł. polit. Legitymizacja podmiotu władzy oznacza, że rządząca w systemie politycznym grupa osób osiągnęła swoje stanowiska zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi. Legitymizacja sposobu sprawowania władzy oznacza, że wszystkie instytucje wchodzące w skład systemu władzy powołane zostały zgodnie z obowiązującymi normami oraz ze funkcjonują one zgodnie ze swoimi kompetencjami oraz na podstawie istniejących norm prawnych.

Legitymacja- praworządność- wytwarzanie przekonania, że ci co rządzą są do tego uprawnieni i że sposób sprawowania przez nich władzy jest prawowity (votum zaufania dla władzy ze strony społeczeństwa), Legitymizacja-prawomocność- przeświadczenie, że grupa osób nami rządzących osiągnęła władzę zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi, że sprawuje swą władzę w sposób legalny, delegitymizacja- utrata aprobaty społecznej, polega na róznie motywowanym, fragmentarycznym lub całkowitym, krótkookresowym lub trwałym wycofaniu akceptacji różnych kręgów społeczeństwa dla systemu politycznego, Teorie prawomocności M. Webera: tradycyjne- opiera się na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków i potęgi panujących. Odziedziczony status społeczny, jest głównym źródłem sprawowania władzy, charyzmatyczne- kult przywódcy) legalne- polega na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z faktu istnienia prawa stanowionego i przestrzegania go przez reprezentantów władzy. Koncepcje legitymizacji: ideologiczna opiera się na akceptacji głównych zasad wg których władza jest zorganizowana w systemie politycznym , -strukturalna opiera się na przekonaniu o prawowitym, legalnym i praworządnym charakterze norm reżimu politycznego, społeczeństwo akceptuje porządek polityczny, -personalna- wyraża się w szacunku dla poszczególnych osób sprawujących funkcje publiczne. Koncepcja legitymizacji J. Habermasa- państwo możemy ujmować jako system sprawujący uprawomocnioną władzę. „Wyjściem” systemu są podejmowane na wysokim szczeblu decyzje administracyjne, „wejściem” lojalność mas. W obu kierunkach może dojść do grożących kryzysem zakłóceń. Kryzysy wejścia przybierają formę kryzysów racjonalności Kryzysy wyjścia mają formę kryzysów uprawomocnienia. koncepcja legitymizacji K. Pałeckiego- zgodnie z jego koncepcją władza polityczna nie wymaga żadnego uzasadnienia, a jej uprawnienia władcze usprawiedliwia sam fakt posiadania władzy (tzw. „samoistne źródło władzy politycznej”). Legitymacja wł. polit.- wytworzenie przekonania że ci co rządza są do tego uprawnieni, a sposoby sprawowania wł. polit. są prawowite. Teorię legitymizmu. Była to bowiem doktryna polityczna, która pojawiła się w początkach XIX wieku w Europie jako odpowiedź na antyfeudalne i antymonarchiczne ruchy rewolucji.

28. Trójpodział władzy

34. System polityczny- to ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych (formalnych i nieformalnych) działających na terenie danego państwa oraz ogół generalnych norm i zasad regulujących stosunki między nimi. koncepcje definiowania syst. polit. : - instytucjonalne według, którego system polityczny oznacza ogół instytucji, za pośrednictwem, których podejmowane są decyzje polityczne, - systemowe według, którego rozpatruje się relacje między systemem a jego otoczeniem. Sprowadza się to pojęcie do trzech etapów: wejścia, przetworzenia, wyjścia, -behawiorystyczno-funkcjonalna: syst. polit. to zachodzący w obrębie poszczególnych wspólnot dynamiczny proces społeczny, którego istotą jest przetwarzanie impulsów społecznych w decyzje i działania polit.

35. System polityczny Sensu largo- idee i wartości polityczne, organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju i organizujące to życie, oraz normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei i wartości politycznych, oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji polit. Sensu Stricte- ogół organów państwowych (partii polit., organizacji społ., gr. formalnych i nieformalnych) uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa, oraz ich wzajemne stosunki tworzące funkcjonalną całość. Trzy gr. elementów syst. polit. : idee i wartości: np idea suwerenności narodu (zapisana w konstytucji), - organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju, - normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei wartości politycznych oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych np. normy prawne, moralne. Cztery podsystemy w ramach systemu politycznego: Instytucjonalny: partie polityczne, organizacje społeczne, grupy interesu, instytucje samorządowe, - Funkcjonalny: ogół funkcji i ról wypełnianych przez poszczególne elementy podsystemu instytucjonalnego, - Regulacyjny: obejmuje ogół norm, za pośrednictwem których reguluje się ogół stosunków społeczno-politycznych, - Komunikacyjny: obejmuje ogół związków i relacji istniejących między różnymi elementami podsystemu instytucjonalnego. Funkcje syst. polit.- regulacyjna oznacza sterowanie procesami według reguł przyjętych w danym systemie politycznym, -mediacyjna polega na rozwiązywaniu konfliktów i mediacji w przypadkach sprzecznych interesów grupowych, - adaptacyjna w usprawnianiu działania instytucji i w poszerzaniu bazy funkcjonowania systemu, - innowacyjna polega na wprowadzaniu do otoczenia reguł i mechanizmów działania.

36.Typologia systemów politycznych. . wg. A. K. Wojtaszczyka- a) ze względu na charakter reżimu polit.: *pań demokratyczne-państwo konstytucyjne, państwo prawa, które realizuje zasady: suwerenności narodu, pluralizmu, podziału władz. *pań. totalitarne system rządów dążący do całkowitego podporządkowania społeczeństwa państwu za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb i masowej monopartii *pań. autorytarne ogranicza się do represjonowania tych, którzy otwarcie go krytykują i dążą do jego obalenia. , b)zasady organizacji aparatu pań. *monarchia to ustrój polityczny lub forma rządów, gdzie suwerenem jest jeden człowiek, nazywany monarchą. Monarcha sprawuje władzę zazwyczaj dożywotnio, jego funkcja jest często dziedziczna i zwykle jego stanowisko jest nieusuwalne i republika ustrój polityczny, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas., *systemy prezydialne charakteryzujący się rygorystycznym podziałem (separacją) władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz połączeniem funkcji prezydenta i szefa rządu. i parlamentarne system rządów opierający się na tzw. podwójnej egzekutywie, tzn. rozdziale funkcji szefa rządu i głowy państwa. System ten pozwala na łączenie funkcji w rządzie i parlamencie , *systemy parlamentarno-gabinetowy rząd z premierem na czele jest powołany i odwołany przez głowę państwa, a odpowiedzialność polityczną ponosi przed parlamentem , *gabinetowo-parlamentarny system rządów, który charakteryzuje przewaga gabinetu nad parlamentem, a głowa państwa pełni jedynie funkcję reprezentacyjną. , *prezydencki, *mieszany forma rządów pośrednia między systemem parlamentarnym a prezydenckim , *parlamentarno-komitetowy Najważniejszą zasadą jest zasada jedności władzy, co oznacza, że nie występuje jej trójpodział. Całość władzy należy do parlamentu , c) struktury terytorialno-admn.- *pań. unitarne charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością. Wszystkie jednostki administracyjne wchodzące w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym. , *pań. złożone,(federacja państwo składające się z mniejszych, obdarzonych autonomią państw związkowych (np. stanów, krajów, prowincji), ale posiadających wspólny (federalny) rząd. ), *pań. autonomiczne typologia syst. demokratycznych: -skonsolidowane systemy ustabilizowane, Mają one postać federacji, lub państw unitarnych. Forma rządów przybiera postać parlamentaryzmu, prezydencjalizmu, bądź semiprezydencjalizmu -nieskonsolidowane wpływ na rządy sił nie pochodzących z wyborów , legalna opozycja istnieje, ale nie ma możliwości przejęcia władzy -ograniczone -pseudodemokracje . podział ze względu na strukturę wł. i metody realizacji zadań pań. -syst. prezydencki, -syst. półprezydencki, -syst parlamentarno-gabinetowy, -syst. parlamentarno-komitetowy,

37. Rząd a system polityczny Rząd- jako procesy instytucjonalne przez które zbiorowo podejmowane są decyzje, Syst polit.- jako mechanizmy rządzenia i instytucje pań. oraz struktury i procesy za pomocą których współdziałają one z całym społ. Sześć form rządów wg . Arystotelesa: tyrania, oligarchia, demokracja, monarchia, arystokracja, politeja. Podziały konstytucyjno-instytucjonalne: monarchie i republiki -ustroje autokratyczne i konstytucyjne systemy parlamentarne i prezydenckie, pań unitarne i federalne.

39. Reforma -to stopniowa zmiana istniejącej rzeczywistości kontrolowana przez grupę rządzącą nie naruszająca ram instytucjonalnych ustroju społecznego i politycznego, Charakter reform ze względu na: 1.zakres i głębokość 2.cele 3.szybkość zmian 4 charakter zmian, rewolucja to nagła u bezprawna zmiana ustroju państwa lub jedynie grupy rządzącej niosąca ze sobą szereg modyfikacji o charakterze prawno instytucjonalnym przewrót polityczny (zamach stanu, pucz) Rodzaje rewolucji wg kryterium: znaczenia historycznego, celu, charakteru sił dokonujących rewolucje, paradygmatu charakteryzującego dany typ, klasowego

40. Demokracja- ustrój polityczny, w którym źródło władzy stanowi wola większości obywateli, przy respektowaniu praw mniejszości. Gwarantem istnienia demokracji jest konstytucja, majoryzacja odrzucenie większością głosów propozycji mniejszości; też: wykorzystanie przewagi liczebnej w celu narzucenia swej woli,

41. Modele demokracji klasyczna- zasada powszechnej samorządności, ochronna- indywidualistyczne założenia liberalizmu, rozwijająca- poszarzenie zakresu powszechnej partycypacji, ludowa dystrybucja wł. miedzy klasami

42. Cechy demokracji liberalnej stanowisko pluralistyczne(gwarantowanie powszechnej reaktywności i odpowiedzialności publicznej) elistyczne( wł. w rekach uprzywilejowanej mniejszości) korporacjonistyczne włączanie gr. w proces rządzenia Nowej Prawicy , -marksistów napięcia miedzy demokracja a kapitalizmem

45. Partie polityczne- to organizacja społeczna o określonym programie politycznym, mająca na celu jego realizację poprzez zdobycie i sprawowanie władzy lub wywieranie na nią wpływu. Cechy odróżniające partie polityczne od innych grup: -celem partii jest sprawowanie władzy rządowej poprzez objęcie w drodze wyborów urzędów politycznych, -partie są ciałami zorganizowanymi z pełnoprawnymi członkami. -skupiają się na kwestiach ogólnych, zajmują się głównymi obszarami polityki rządowej, -cecha która łączy partie to podzielane przez nie preferencje polityczne i ogólno tożsamość ideologiczna. Geneza- p. polit. są elementem struktur polityki masowej, zapoczątkowanej przez pojawienie się rządu reprezentatywnego oraz postępującego rozszerzenia czynnego pr. wyborczego w XIX w. Rodzaje partii: a) kadrowe(opierają się na polit. akcentowanej elicie, która jest w stanie zaoferować masom przywództwo polit.) i masowe(przywiązuje dużą wagę do rozszerzania członkostwa i budowy szerokiego zaplecza wyborczego ), b) przedstawicielskie(funkcją tej p. jest zapewnienie sobie głosów w wyborach, starają się odzwierciedlać a nie kształtować opinie publiczna) i integracyjne(przyjmują reaktywne strategie polityczne, chcą mobilizować, edukować i pobudzać masy), c) konstytucyjne(uznają prawa i uprawnienia innych partii i tym samym działają w ramach reguł i ograniczeń) i rewolucyjne(ich celem jest przejęcie władzy i obalenie istniejącej struktury państwowej przy pomocy różnych taktyk), d) lewicowe(zaangażowanie w zmiany w postaci reformy społecznej, lub transformacji gospodarczej, swe poparcie czerpią z biednych i pokrzywdzonych kręgów społeczeństwa) i prawicowe(utrzymują istniejący porządek społeczny, zapewniają ciągłość, cieszą się poparciem interesów biznesowych). Linearne spektrum polit.- zestawia różne postawy wobec gospodarki i role państwa, odzwierciedla różnice dotyczące ideologii dwuwymiarowe spektrum polit.- pozwala oddzielić stanowiska dotyczące organizacji od tych związanych z wolnością obywatelską. Funkcje partii- reprezentacja, -formowanie elity i rekrutacja członków, -formułowanie celów, -artykulacja i agregacja interesów, -socjalizacja i mobilizacja, -organizowanie rządu. Oligarchia- to rząd lub dominacja niewielkiej liczby osób Żelazne prawo oligarchii- organizacje polityczne wykazują nieunikniona skłonność do posiadania cech oligarchii, argumenty opowiadające się za tym prawem: -gr. elitarne powstają w wyniku potrzeby socjalizacji, -liderzy tworzą gr. spójne, jednolite, -szeregowi członkowie są apatyczni czym akceptują subordynacje liderów. Demokracja partyjna- to forma władzy powszechnej, która działa za pośrednictwem partii jako instytucji demokratycznej. Systemy partyjne: -1-partyjne- to rządy partii to system dzięki któremu pojedyncze partie mogą tworzyć rządy i realizować programy polit., -2partyjne- dominują dwie główne partie, które mają takie same szanse na zdobycie władzy, -wielopartyjne z partia dominującą- współzawodnictwo, kilka partii rywalizuje o władze w wyborach jednak dominuje jedna główna partia w skutek czego do niej należą długotrwałe okresy władzy, -wielopartyjne- rywalizacja między więcej niż dwiema partiami, tworzą wzajemny system samokontroli w rządzie. Partie antypartyjne- partie, które dążą do zniszczenia tradycyjnej polityki partyjnej przez odrzucenie kompromisu parlamentarnego i przykładania dużej wagi do powszechnej mobilizacji.

46. Grupy interesu. Geneza- powstały w latach 60. XX w. w wyniku wybuchu polityki nacisku i protestu. Rodzaje grup: -pierwotne- członkostwo opiera się na kryterium urodzenia, wspólnym dziedzictwie, tradycyjnych więziach i lojalności, -instytucjonalne- starają się wywierać wpływ w ramach machiny rządowej i za jej pośrednictwem, -stowarzyszeniowe- to gr. tworzone przez osoby które łączą się by realizować wspólne choć ograniczone cele, są dobrowolne. Grupa interesu- zorganizowane stowarzyszenie, które stawia sobie za cel wywarcie wpływu na politykę czy działania rządu. Rodzaje gr. interesu- prywatne i publiczne. - sekcjonalne(istnieją w celu promowania lub ochrony interesów swoich członków) i promocyjne(są tworzone w celu popierania podzielanych wartości, ideałów, zasad), -wewnętrzne(stały, uprzywilejowany dostęp do rządu na drodze rutynowych konsultacji czy delegowania przedstawicieli do ciał państwowych) i zewnętrzne(rząd nie korzysta z ich konsultacji wcale lub robi to sporadycznie, brak formalnego dostępu do rządu).. Działania bezpośrednie- działania polityczne prowadzone poza ramami wyznaczonymi przez konstytucje i prawo. Modele polityki grupowej: -pluralistyczny(zdolność gr. do obrony jednostek przed państwem, wątkiem tu poruszanym jest fakt fragmentaryzacji i szerokiego rozproszenia wł. polit. ), -korporacyjny(starają się śledzić konsekwencje bliższych więzi między gr. a pań., podkreśla lepszą pozycje niektórych grup w relacjach w rządem ), -Nowej Prawicy(antypatią darzy gr. interesu, ). Argumenty za: -umacniają reprezentacje, -sprzyjają debacie i dyskusji, -poszerzają zakres partycypacji politycznej, -kontrolują władze rządu, -stoją na straży wolności, -pomagają w utrzymaniu stabilności polit. i przeciw:- umacniają nierówność polit., -stwarzają podziały społ. i polit., -sprawują wł. bez legitymizacji, -stwarzają szereg osobistych interesów, -nie ponoszą odpowiedzialności publicznej. Czynniki określające wpływ gr.: -kultura polityczna, -struktura instytucjonalna, -natura systemu partyjnego, -natura i styl polit. publicznej. Lobbing- to oddziaływanie na decyzje podejmowane przez organy władzy publicznej oparte na strategii komunikacyjnej.

47. Kultura polityczna. -to całokształt wartości, norm i reguł zachowania, utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach politycznych. Typy definicji kultury polit. -psychologiczne(zwracają uwagę na zachowania polityczne członków społeczeństwa), socjologiczne-zwracają uwagę na wytwory zachowań polit. w społeczeństwie), systemowe(utożsamianie zjawisk kultury polit. z całością zjawisk polit.). Funkcje kultury: -regulacyjna(podporządkowanie i ujednolicenie działań polit. poprzez normy polit.), -socjalizacji politycznej(odzwierciedla proces wchodzenia członków danej społeczności w kulturę polit.), -integracyjna(tworzenie podstaw koordynacji działań polit. oraz współdziałania i współpracy jednostek i grup w dążeniu do osiągnięcia określonych wartości i dóbr ).

48. Elementy składowe kultury polit. 1-intelektualny(wiedza), -normatywny(wartościowanie), -emocjonalny(stosunek do polityki i tego co się z nią wiąże), -czynnościowy(zachowanie i postępowanie w praktyce). Czynniki oddziałujące na kulturę polit. -tradycje historyczne, -system polit. i ekonom. -otoczenie socjologiczne.

49. Typy kultury polit. wg. G. Almond i S. Verba: Typ zaściankowy charakteryzuje się małym zainteresowaniem zagadnieniami politycznymi, a w związku z tym małą aktywnością polityczną, -Typ poddańczy cechuje się uległością rządzonych wobec rządzących, -Typ uczestniczący oznacza gotowość do współudziału w życiu politycznym, w tym w sprawowaniu władzy. wg. J. Mielecki- demokratyczny, -konserwatywno liberalny, -liberalno-demokratyczny, -autokratyczny.

50. Badania nad kultura polit. Kultura obywatelska- postawy i wartości polityczne kształtują zachowanie. Teoria śpiących psów- niski stopień partycypacji wskazuje na dużą satysfakcję rządów, która politycy będą starali się utrzymać. Kultura polit. wg. Marksa- poglądy i kultura są częścią „nadbudowy” która jest formowana przez ekonomiczną podstawę i staje się formą produkcji. Tolerancja represyjna- idee i wartości, podtrzymujące kapitalistyczny porządek, mają znaczną przewagę nad ideami i wartościami, które je kwestionują.

51. Mass media i komunikacja polityczna. Mass media -to wszystkie instytucje społeczne trudniące się produkcją i dystrybucją wszelakich form wiedzy, informacji, rozrywki. Socjalizacja polityczna- proces w efekcie którego jednostki nabywają przekonania i wartości polityczne i przez który są one przenoszone z pokolenia na pokolenie. Teorie na temat roli środków masowej komunikacji w kształtowaniu postaw polit.: -model pluralistyczny(przedstawia media jako rynek idei w, którym dyskutowana jest szeroka gama poglądów polit.) -dominującej ideologii(traktuje media jako konserwatywna siłę polit. działającą na rzecz elit ekonomicznych i społecznych, a także siłę promującą kompromisowość i polit. bierność mas) -rynkowy(zakłada że prasa i telewizja odzwierciedlają a nie kształtują poglądy polit.) -wartości elitarnych(skupia uwagę na mechanizmie kontroli działalności mediów). model propagandowy- przychylność dla poglądów i interesów reklamodawców, nacisk na dziennikarzy. Marketing polityczny-zespół technik, teorii oraz metod zaczerpniętych z marketingu handlowego, do stworzenia odpowiedniego obrazu kandydata, wypromowania jego osoby, wyróżnienia go spośród jego rywali oraz uzyskania jak największego poparcia przy jak najmniejszym zużyciu środków. Spin- prezentacja informacji w taki sposób by wywołała pożądany efekt. Postmaterializm- teoria wyjaśniająca naturę postaw i wartości polit. w kontekście poziomu rozwoju gosp.

52. Państwo w stosunkach międzynarodowych

Globalizacja a tradycyjny podział na polityke wewn. I zewn.

Rola aktorów transnarodowych

Tradycyjne perspektywy ujmowania polityki międzynarodowej:

Idealizm to wiara w nadrzędność norm moralnych i prawnych nad twardą rzeczywistością dnia codziennego. W tym sensie idealizm jest pokrewny romantyzmowi. Idealista w tym sensie to człowiek kierujący się owymi nadrzędnymi, w jego przekonaniu, zasadami, wbrew opinii innych ludzi i często ze szkodą dla własnych interesów.

Pluralizm w życiu społecznym jest to taka sytuacja w funkcjonowaniu państwa lub innej organizacji, gdy różne grupy mają prawo wyrażać swoje interesy, w tym zwłaszcza mieć udział w sprawowaniu władzy. Pluralizm zakłada poszanowanie zróżnicowań społecznych i kulturowych i uznanie równości poglądów. Marksizm światopogląd wywodzący się z pism Karola Marksa, czasami błędnie utożsamiany z materializmem dialektycznym. Krytyka kapitalizmu, rewolucja społeczna dążąca do socjalizmu Realizm Głównymi założeniami klasycznego realizmu są: prymat państwa jako podmiotu w stosunkach międzynarodowych; ograniczona lub żadna rola moralności w stosunkach między państwami; analiza oparta na pomiarze siły poszczególnych państw. Głównymi teoretykami powojennego realizmu są: Edward Carr, Hans Morgenthau, Reinhold Niebuhr i Kenneth Waltz. W obrębie realizmu wyróżnia się rozmaite nurty, takie jak: klasyczny realizm, realizm strukturalny lub neorealizm, realizm liberalny (szkoła angielska).

Zimna wojna Ekspansjonizm termin określający politykę, polegającą na rozszerzaniu wpływów politycznych i ekonomicznych kosztem innych państw lub na opanowywaniu obcych terytoriów.Doktryna Trumana 14 marca 1947 polityka USA mająca na celu pomoc dla wolnych narodów, które przeciwstawiają się próbom podporządkowania zbrojnym mniejszościom (o proweniencji komunistycznej) lub agresji z zewnątrz Doktryna powstrzymywania komunizmu odnosiła się pierwotnie do Turcji i Grecji - 22.05.1947 Truman przekazał 400 mln $ na ekonomiczną i wojskową pomoc dla tych krajów Źródła zimnej wojny Detente określenie z zakresu stosunków międzynarodowych używane w odniesieniu do złagodzenia napięcia między stronami zimnej wojny w latach 70. W związku z rozpoczęciem procesu KBWE, podpisaniem Aktu Końcowego KBWE nastąpiła faza pokojowej koegzystencji i dialogu pomiędzy mocarstwami.Główną ideą détente była gotowość do współpracy i negocjacji. Zakończeniem okresu détente była Radziecka interwencja w Afganistanie.Druga zimna wojna Teza o końcu historii Fukuyamy KBWE-OBWE Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Jej celem jest zapobieganie konfliktom w Europie USA jako światowy policjant Izolacjonizm kierunek polityki zagranicznej sprowadzający się do obrony interesów i bezpieczeństwa własnego państwa. Terroryzm jest najczęściej definiowany jako użycie siły lub przemocy przeciwko osobom lub własności z pogwałceniem prawa, mające na celu zastraszenie i w ten sposób wymuszenie na danej grupie ludzi realizacji określonych celów. Działania terrorystyczne mogą dotyczyć całej populacji, jednak najczęściej są one uderzeniem w jej niewielką część, aby pozostałych zmusić do odpowiednich zachowań. Terroryzm międzynarodowy charakteryzuje się: stosowaniem systematycznej przemocy przez państwo lub grupę polityczną przeciwko innemu państwu lub grupie politycznej, sięganiem po wszelkie metody i środki - morderstwa, porwania, środki wybuchowe i trujące, stawianiem sobie za cel wywołanie powszechnego strachu i stanu terroru. Etniczny nacjonalizm

53. Globalizacja Globalizacja: Pojęcie "globalny” pojawiło się w j. ang w końcu XIX wieku i oznaczało słowo określające cały świat. Pojęcie "globalizacja" pierwszy raz pojawiło się w słowniku Webstera wydanym w 1961 roku.

Globalizacja to proces, w ramach którego stosunki społeczne zyskują nową jakość, zacierają się przestrzeń i gra¬nice, ma miejsce proces kompleksowego wymieszania globalnych, narodowych, lo¬kalnych i indywidualnych aspektów życia społecznego

Glo¬balizacja to też proces zagęszczania więzi i oddziaływań w skali światowej, który polega na intensyfikacji globalnych przepływów kapitału, towarów, ludzi i informacji. Wg innych globalizacja to wielość powiązań i oddziaływań państw i społeczeństw tworzących obecny system światowy Koncepcja świata bez granic Kenichi Ohmae:

Homogenizacja: proces ujednolicania kultury na obszarze danego społeczeństwa, w wyniku mieszania się dwóch różnych kultur, charakteryzujący się tym, iż elementy kulturowe zaczynają się do siebie całkowicie upodabniać, np. zwyczaje, moda, sposób pisania artykułów w prasie, ich treści itp. Zazwyczaj duży wpływ na homogenizacje kultury ma kultura dominująca, która w małej mierze przyswaja sobie elementy kulturowe z otoczenia, w którym dominuje, natomiast w znacznym stopniu wpływa na kształtowanie się kultur będących w jej zasięgu. Wobec homogenizacji przeciwstawne są ruchy kontrkulturowe. Indegenizacja: zaabsorbowanie kultury zachodu, poprzez przystosowanie jej do lokalnych potrzeb i okoliczności Globalizacja ekonomiczna Globalizacja w wymiarze gospodarczym polega w głównej mierze na ujednoliceniu rynków i obracanych na nich różnorodnych towarów. Pozwala to znieść większość barier występujących w handlu międzynarodowym, dzięki czemu firmy z Azji czy Ameryki Południowej mogą konkurować swoimi towarami na rynkach europejskich, czy amerykańskich. Globalizacja kulturowa Globalizacja w wymiarze kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej turystyki, wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych oraz rozprzestrzeniania się ideologii konsumeryzmu. Do jej rozwoju przyczyniają się również działania marketingowe międzynarodowych korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji społeczeństwa. Przeciwwagą dla takich zachowań jest spowodowany globalizacją powrót do korzeni kultury. Globalizacja powoduje również głębokie zmiany w stylu życia i strukturach społecznych. Do najczęściej wymienianych zjawisk należą: amerykanizacja życia, konsumpcjonizm oraz pogłębianie różnic pomiędzy krajami wysoko, a słabo rozwiniętymi gospodarczo.

Globalizacja polityczna W wyniku procesu globalizacji politycznej powstały takie organizacje międzynarodowe jak: Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. Organizacje te wpływają na gospodarkę światową, a przez to ograniczają niezależność państw narodowych. W tym kontekście często wymienia się również Unię Europejską. Kiedyś ubogie państwa stają Sie podmiotami znaczącymi coraz więcej na arenie międzynarodowej. Radykalni politolodzy dostrzegają w tym wymiarze również proces powstawania nowej międzynarodowej burżuazji, ale kwestia ta pozostaje sporna.

Macdonaldyzacja to proces stopniowego upowszechniania się zasad działania restauracji szybkich dań we wszystkich dziedzinach życia społecznego w Stanach Zjednoczonych i na całym świecie. GEORGE RITZEL Globalizacja: TEORIE I DEBATY Globalizacja a ruch antyglobalizacyjny Czy globalizacja ma rzeczywiście miejsce? Konsekwencje globalizacji dla ubóstwa i równości Wpływ Globalizacji na demokracje

54. Regionalizacja Rola regionów Regionalne bloki handlowe i obronne Kulturowy wymiar regionalizacji Koncepcja zderzenia cywilizacji Samuela Hungtingona Unia Europejska gospodarczo-polityczny związek dwudziestu siedmiu demokratycznych krajów europejskich, będący efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej, a zarazem największą, najprężniejszą i unikatową formą tego typu na świecie. Zacieśnianie współpracy gospodarczej, wspólna polityka zagraniczna, wspólne wolne normy prawne, Geneza idei europejskiej i UE Federalizm przeciwieństwo unitaryzmu, tj. dążenia do utworzenia hegemonialnego państwa, i centralizmu, tj. dążności do podporządkowania jednemu ośrodkowi władzy. Zakłada on, że władza, i procesy decyzyjne są podejmowane na tyle blisko danych społeczności, na ile jest to możliwe. Funkcjonalizm W ujęciu funkcjonalnym, społeczeństwo postrzegane jest jako system wzajemnie powiązanych ze sobą elementów kulturowych, pełniących funkcje na rzecz równowagi całości. Neofunkcjonalizm teoria, głosząca, że proces integracji może posuwać się do przodu poprzez określanie kolejnych obszarów wspólnej polityki, które z kolei obejmą inne sektory; kontrastuje z dążeniem do integracji prowadzącej do federalizmu Efekt SPILL OVER Kompromis luksemburski to porozumienie zawarte w 1966 r. w Luksemburgu przez państwa członkowskie Wspólnot Europejskich, dotyczące sposobu głosowania w Radzie Wspólnot. Organy UE Integracja Europejska - za i przeciw

55. Idea rządu światowego

Autarkia samowystarczalność gospodarcza to cecha gospodarki lub cel polityki gospodarczej, prowadzonej przez państwo lub grupę państw, dążące do zaspokojenia wszelkich potrzeb gospodarki, zarówno konsumpcyjnych jak i produkcyjnych, w ramach własnych możliwości. Występuje w okresach kryzysów ekonomicznych, (np. w okresie międzywojennym - USA, Austria, Czechosłowacja) oraz w czasach prowadzenia wojen (Niemcy, Włochy, Japonia), czy z uwagi na system upaństwowionej gospodarki o priorytetach zbrojeniowych (ZSRR od 1929, kraje satelickie ZSRR 1948-1989, Chińska Republika Ludowa, Korea Północna, Demokratyczna Republika Wietnamu).

System Breton Woods stworzył podstawy relacji międzynarodowych w sferze zarządzania systemami monetarnymi. System z Bretton Woods był pierwszym w pełni negocjowalnym systemem monetarnym kierowanym przez rządy państw.

Merkantylizm lub ustrój merkantylny - system poglądów ekonomiczno-politycznych, który pojawił się we wczesnym okresie nowożytności, wywodzący się z bulionizmu - teorii mówiącej, że posiadanie metali szlachetnych równa się bogactwu. Merkantyliści uważali: źródłem bogactwa państwa jest rozwinięty eksport przewyższający import, kraje europejskie bezpośrednio ze sobą konkurują, kraj, który ma najwięcej bogactwa wygrywa tę konkurencję, kruszec złoty i srebrny jest synonimem bogactwa.

Rola Światowej Organizacji Handlu WTO - Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Przewodniczącym WTO jest Pascal Lamy. Organizacja, według stanu na wrzesień 2007 r., liczy 151 członków.

ONZ uniwersalna organizacja międzynarodowa, z siedzibą w Nowym Jorku, powstała 24 października 1945 r. [1] w wyniku podpisania Karty Narodów Zjednoczonych. ONZ jest następczynią Ligi Narodów. ONZ stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka . Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i równouprawnienia. stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów. Ograny ONZ Zgromadzenie Ogólne - składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich, Rada Bezpieczeństwa - najważniejszy organ ONZ ,Rada Gospodarcza i Społeczna - zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych. Rada Powiernicza - obecnie praktycznie nie działa Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Sekretariat - organ wykonawczy pod przewodnictwem Sekretarza Generalnego Istnieje również wiele organów doradczych, np. Wojskowy Komitet Sztabowy.

Inne: Międzynarodowa organizacja pracy (ILO), org. Do spraw nauki i kultury UNESCO, światowa organizacja zdrowia WHO, światowa org meteorologiczna WMO, organizacja do spraw wyżywienia i rolnictwa FAO, Międzynarodowy fundusz walutowy MFW, Fundusz ONZ pomocy dzieciom UNICEF, światowa organizacja handlu WTO Prawo międzynarodowe- jedna z gałęzi prawa, obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, a także innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Jedna z najstarszych dziedzin prawa, znana i rozwijana już w okresie starożytności. Za "konstytucję" współczesnej społeczności międzynarodowej i najważniejszy dokument prawa międzynarodowego uważa się Kartę Narodów Zjednoczonych powołującą do życia ONZ i proklamującą szereg zasad na których opierają się prawo międzynarodowe i stosunki międzynarodowe. Zobowiązania wynikające z Karty Narodów Zjednoczonych (np. zakaz agresji, zakaz grożenia użyciem siły, zakaz mieszania się w sprawy wewnętrzne innych państw, nakaz pokojowego załatwiania sporów) mają pierwszeństwo przed innymi zobowiązaniami państw członkowskich ONZ

Znaczenie prawa międzynarodowego we współczesnym świecie znacznie wzrasta

56. Przemiany państwa narodowego Relacje państwo- społeczeństwo-naród -

Naród a grupa etniczna Czasami naród jest odróżniany od grupy etnicznej na bazie kryterium, jakim jest liczebność populacji. Wówczas zakłada się, że grupa etniczna jest zbiorowością mniejszą od narodu, choć to kryterium nie jest precyzyjne. Innym kryterium jest kwestia uznania narodu jako zbiorowości, której "przysługuje" posiadanie własnego państwa. Zazwyczaj jednak uznanie takie pojawia się, gdy dana grupa etniczna poprzez upolitycznienie zacznie wszczynać ruch narodowy. Według Thomasa Eriksena można wyróżnić we współczesnym świecie tego typu grupy etniczne, które same uważają się za prawdziwe narody

Naród jako wspólnota kulturowa Istotą narodu jest w tym ujęciu autoteliczna kultura wyspecjalizowanych dziedzin życia. Do tożsamości narodu zalicza się między innymi poczucie ich ciągłości. Ważną cechą jest to, że naród jest wynikiem twórczej i odbiorczej działalności jednostek i grup społecznych. Ucieleśnione elementy kultury narodowej to architektura, zbiory dzieł literackich itp. Naród jako wspólnota polityczna Nacjonalizm liberalny Nacjonalizm konserwatywny Nacjonalizm ekspansywny Nacjonalizm antykolonialny Patriotyzm a nacjonalizm Patriotyzm przeciwstawia się nacjonalizmowi albo szowinizmowi. Tłumaczy się to tym, że patriotyzm odróżnia się otwartością na inne narody, uznaniem ich prawa do suwerenności i niepodległości. Co więcej, patriotyzm zazwyczaj opiera się na pojęciu obywatela i na rozumieniu narodu w sensie kulturowo-politycznym, podczas gdy idee nacjonalistyczne często pojmują naród jako przede wszystkim etniczną wspólnotę krwi Rasizm pseudonaukowa ideologia oraz wypływające z niej zachowania przyjmujące założenie wyższości niektórych ras ludzi nad innymi. Przetrwanie tych "wyższych" ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami "niższymi". Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne Ksenofobia niechęć, wrogość, lęk w stosunku do obcych lub innych. Często źródłem ksenofobii jest bezkrytyczne podejście do stereotypów etnicznych. Ksenofobia może dotyczyć wszystkiego, co wiąże się z obcokrajowcami, osobami nieznanymi itd. Trybalizm utrzymywanie się w społeczeństwach narodowych dawnych podziałów i odrębności klanowych lub plemiennych; też: silne poczucie takiej odrębności» Szowinizm bezkrytyczny, wyolbrzymiony stosunek do własnego narodu (płci, grupy społeczne), wyolbrzymienie ich zalet. Skrajna postać nacjonalizmu Antysemityzm antyspołeczne uprzedzenie i dyskryminacja Żydów[1][2][3] oraz osób pochodzenia żydowskiego, postrzeganych jako grupa religijna, etniczna lub rasowa. Ekstremalny antysemityzm głosiła ideologia niemieckiego nazizmu, doprowadzając do zagłady narodu żydowskiego w okupowanej Europie. Pojęcia pierwszy użył Wilhelm Marr 1879 Wielokulturowość idea i model społeczny, według której społeczeństwo powinno cechować się występowaniem grup o różnym pochodzeniu i wyznających sprzeczne systemy normatywne Centralizacja a decentralizacja Centralizacja to Proces koncentracji władzy w określonych instytucjach, powodujący zmniejszenie wpływu na władzę na obszarach peryferyjnych, np. centralizacja władzy administracyjnej oznacza większą władzę państwa, a mniejszą samorządów. Decentralizacja jest to ustawowe, trwałe, prawem chronione, przekazywanie organom decentralizowanej władzy publicznej (gminom, powiatom, województwom) zadań, kompetencji i środków, w której do tej pory były wyposażone organy władzy centralnej Konfederacja grupa utworzona przez partię, państwa albo miasta dla osiągnięcia określonych celów. Taka forma stowarzyszenia zakłada zachowanie pełnej równości. Charakter przejściowy Federacja państwo składające się z mniejszych, obdarzonych autonomią państw związkowych (np. stanów, krajów, prowincji), ale posiadających wspólny (federalny) rząd. Państwa związkowe maja szeroką autonomię, w niektórych kwestiach własne prawo Państwo unitarne forma państwa najbardziej powszechna we współczesnym świecie, charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością. Wszystkie jednostki administracyjne wchodzące w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym. (ustrój scentralizowany- lokalne władze powoływane przez rząd, zdecentralizowane- samodzielność w wyborze władz) Samorząd terytorialny jest to specyficzna organizacja społeczności lokalnej (gmina, powiat) lub regionalnej (województwo samorządowe) i zarazem - forma administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań administracyjnych, wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium i dozwolonych samorządowi przez ustawy, pod określonym ustawowo nadzorem administracji rządowej Dewolucja przejęcie sprawy do załatwienia lub określonego zadania do wykonania przez organ wyższego stopnia od organu niższego stopnia (instytucja dewolucji istnieje m.in. w kodeksie postępowania administracyjnego oraz w ordynacji podatkowej). Autonomia regionalna jednostka terytorialna państwa, której władze centralne przyznają pewien stopień samodzielności w niektórych dziedzinach. W jej ramach wspólnota terytorialna i jej organy korzystają z pewnych uprawnień w zakresie podejmowania decyzji odnoszących się do zaspokajania potrzeb zbiorowych (gospodarczych i kulturalnych) społeczności lokalnej. Autonomia przyznawana jest nawet poprzez nadanie lokalnym organom kompetencji stanowienia prawa dla danej jednostki terytorialnej. Idea EUROPY REGIONÓW koncepcja integracji europejskiej, w której narodowe państwa europejskie powinny zostać zastąpione regionami, odpowiednikami dzisiejszych niemieckich landów czy też polskich województw. Takie jednostki administracyjne powinny być, ich zdaniem, podmiotem w stosunkach z Unią Europejską (obecnie są to państwa) i z czasem zastąpić narodowe organizmy państwowe Komunitaryzm nurt we współczesnej filozofii polityki, podkreślający ważność i wartość wspólnot w społecznym życiu człowieka. Narodził się jako odpowiedź na proceduralny liberalizm. trzeba brać pod uwagę przynależność jednostek do różnych wspólnot

---