1. Prawo minimum Liebiga - jedno z podstawowych praw ekologii klasycznej, mówiące, że czynnik, którego jest najmniej (jest w minimum) działa ograniczająco na organizm, bądź całą populację. Rozwinięciem tego prawa jest zasada tolerancji ekologicznej Shelforda.

!2. Zasada Shelforda - koncepcja mówiąca, że zarówno niedobór, jak i nadmiar różnych czynników wpływa na organizm limitująco. Prawo to określa możliwość rozwoju populacji. Możliwość bytowania organizmów określają dwie wartości, tzw. ekstrema działającego czynnika: minimum i maksimum. Zakres między minimum a maksimum nazywamy zakresem tolerancji. Wyróżniamy podział ze względu na tolerancyjność:

3. eurybionty - organizmy charakteryzujące się dużą tolerancją względem danego czynnika środowiska
stenobionty - charakteryzujące się mniejszą tolerancją:

4. Synantropizacja szaty roślinnej - całość przemian zachodzących w szacie roślinnej Ziemi pod wpływem działalności człowieka i wzrostu zaludnienia. Gatunki rodzime zastępowane są przez kosmopolityczne obcego pochodzenia, a swoiste, o wąskiej skali ekologicznej (tolerancja ekologiczna gatunku), przez wszędobylskie, o szerokiej skali ekologicznej.

!5. Tolerancja ekologiczna to zdolność organizmu do przystosowania się do zmian danego czynnika. Zakres tolerancji to rozpiętość zmian danego czynnika, w obrębie którego organizm bytuje i jest zdolny utrzymać swoje funkcje życiowe.

Zakresy tolerancji organizmów:

- Organizmy stenotopowe (stenobionty) cechują się niewielką tolerancją w stosunku do czynników środowiska.

- Organizmy eurytopowe (eurybionty) mają szeroki zakres tolerancji w stosunku do warunków środowiska.

Niektóre gatunki o wąskiej skali ekologicznej wykorzystuje się jako bioindykatory do określania stanu środowiska, np. pstrąg potokowy.

- Eurytermy mają szeroki zakres tolerancji temperatury, np. człowiek, żmija zygzakowata.

- Stenotermami są np. korale madreporowe.

- Organizmy euryhalinowe mają szeroki zakres tolerancji na zasolenie np. morszczyn (brunatnice), omułek, węgorz.

- Stenohalinowe są np. oceaniczne głowonogi, szkarłupnie, bezczaszkowce.

6. Ozon przyziemny - zaliczany jest do grupy gazów cieplarnianych - wpływa bardzo negatywnie na wszelkie formy życia na ziemi.

Ozon stratosferyczny - chroni życie roślin i zwierząt na Ziemi, absorbując wysokoenergetyczne promieniowanie słoneczne. Największe stężenie tego gazu przypada na obszar pomiędzy 15. i 30. km n.p.m. zwany warstwą ozonową. Stężenie to jest bardzo małe, lecz wystarczające jednak, aby odegrać kluczową rolę w ograniczeniu dostępu do powierzchni Ziemi szkodliwego promieniowania UV.

7. Nisza ekologiczna - pozycja danego gatunku, jaką zajmuje on w biocenozie. Obejmuje czynniki (np. światło, pokarm, miejsce), o które dany gatunek konkuruje z innymi gatunkami w biocenozie. Określa znaczenie i rolę danego gatunku w ekosystemie, tj. sposób przetwarzania energii (miejsce w łańcuchu pokarmowym), zachowania się, wpływ na środowisko i zależności od innych gatunków.

Rodzaje nisz ekologicznych:

- przestrzenna (siedlisko, występowanie danego organizmu)

- troficzna (pokarm, zaspokajanie potrzeb)

- fizjologiczno-przystosowawcza (czynności, oddziaływania)

Nisze ekologiczne:

- sąsiadujące,

- zachodzące na siebie,

- rozdzielne.

!8. Roślina wskaźnikowa - gatunek rośliny o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej w odniesieniu do jakiegoś czynnika środowiska. Czynnikiem tym może być np. rodzaj podłoża, odczyn gleby, wilgotność, nasłonecznienie, temperatura otoczenia, zanieczyszczenia, stężenie soli mineralnych, głębokość wody (u roślin wodnych), lub inne czynniki. W związku z wąskim zakresem tolerancji rośliny te rosną tylko w ściśle określonych warunkach środowiska. Występowanie tych roślin w jakimś miejscu umożliwia nam więc określenie własności środowiska odnośnie tego czynnika środowiska (czasami dwóch, lub więcej). Jest to metoda pewna, jednak trzeba przy badaniach zwrócić uwagę, czy występujące w danym miejscu rośliny są prawidłowo rozwinięte i czy występują masowo, gdyż tylko w tym przypadku możemy wyciągnąć prawidłowe wnioski. Występowanie pojedynczych okazów, lub okazów skarlałych lub nieprawidłowo rozwiniętych jest niewystarczającym kryterium i może dać złe wyniki.

!10. Prokariont - organizmy w większości jednokomórkowe, których komórka nie zawiera jądra komórkowego

Eukarionty - organizmy żywe posiadające jądro komórkowe (rośliny, zwierzęta i grzyby).

11. Populacja biologiczna — zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających, zdolnych do wydawania płodnego potomstwa. Nie jest to jednak suma osobników jednego gatunku, a zupełnie nowa całość.

12. Ważniejsze parametry charakteryzujące populację:

-odziedziczalność

-powtarzalność

-podobieństwo fenotypowe krewnych

-korelacje genetyczne

-korelacje fenotypowe

-korelacje środowiskowe

-wartość oczekiwana

-wariancja

-standardowe odchylenie

!13. Rodzaje oddziaływań między populacjami:

I. Antagonistyczne

-konkurencja

-drapieżnictwo

-pasożytnictwo

-allelopatia (szkodliwe(allelopatia hamująca) lub korzystne (allelopatia dodatnia) oddziaływanie jednych roślin na inne rośliny za pośrednictwem substancji chemicznych wydzielanych do środowiska, głównie do podłoża.)

-amensalizm (populacja jednego gatunku hamuje rozwój drugiej populacji, nie czerpiąc z tego żadnej korzyści)

II. Nieantagonistyczne

-mutualizm (obopólne korzyści, jeden gatunek nie jest zdolny do życia bez drugiego)

-protokooperacja (obopólne korzyćci, ale jednocześnie nie są całkowicie od siebie uzależnione)

-komensalizm (jeden czerpie korzyści nie przynosząc korzyści ani szkody drugiemu)

Symbioza - trwałe współżycie organizmów dwóch odrębnych gatunków, korzystne dla obu (mutualizm) lub tylko dla jednego z nich (komensalizm).

14. Rodzaje przestrzennego rozmieszczenia osobników w populacji:

-przypadkowe - rozmieszczenie losowe, bez jakichkolwiek zasad. Występuje bardzo rzadko, głównie w przypadku bakterii i innych organizmów niższego rzędu.

-równomierne - spotykane głównie na polach uprawnych, ogródkach np. równomierne rozsianie roślin. Ten typ jest bardzo rzadko spotykany w przyrodzie.

-skupiskowe - osobniki łączą się w grupy, kolonie lub stada, razem mają bowiem większe szanse na przetrwanie (łatwiej zdobywają pokarm). Ten typ rozmieszczenia spotykamy najczęściej, dotyczy wielu gatunków - chociażby stad wilków.

15. Biocenoza - naturalny zespół populacji organizmów żywych danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i zależnościami pokarmowymi, tworząc całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie dynamicznej równowagi. Biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym to ekosystem.

Biotop - środowisko fizyczne, w którym żyją organizmy o tych samych lub bardzo zbliżonych wymaganiach życiowych. Pierwotnie dotyczący tylko abiotycznych elementów siedliska. Obecnie często rozumiany jako siedlisko nieożywione zmienione przez biocenozę. Biotop razem z biocenozą tworzy ekosystem.

Ekosystem stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery.

16. Krajobraz pierwotny - naturalny, to krajobraz zachowany w swojej pierwotnej postaci, na którym nie wywarł swego piętna człowiek, przez działalność gospodarczą. Krajobraz pierwotny, to krajobraz którego elementy nie zostały naruszone lub przekształcone przez działalność ludzką. Obecnie krajobraz ten spotykamy coraz rzadziej. Występuje w najwyższych partiach niektórych masywów górskich, na obszarach tundry, w dużych częściach pustyń.

Krajobraz kulturowy- fizyczne, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi, łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego.

!17. Toksyczność - cecha związków chemicznych polegająca na powodowaniu zaburzeń funkcji lub śmierci komórek żywych, organów lub organizmów po dostaniu się w ich pobliże. Związki chemiczne mogą wywierać działanie toksyczne po wchłonięciu ich drogą doustną, oddechową lub po wchłonięciu przez skórę.

18. Toksyczna substancja - np. arszenik, cyjanowodór, chlorek sodu.

Związki toksyczne - w zasadzie niemal wszystkie związki chemiczne mogą być w odpowiednio dużych dawkach toksyczne - nawet spożywanie dużych ilości wody destylowanej jest na dłuższą metę szkodliwe. Praktycznie wszystkie leki są w zbyt dużych ilościach toksyczne.

19. Efekt szkodliwy - nieodwracalna zmiana biologiczna pojawiająca się w trakcie lub po zakończeniu narażenia. Jest to zaburzenie czynnościowe lub uszkodzenie morfologiczne, które może wpływać na wydolność całego organizmu lub może zmniejszyć jego sprawność w warunkach dodatkowego obciążenia, a także może zwiększyć jego wrażliwość na działanie innych czynników.

!20. Związki toksyczne (budownictwo): chlorobenzen, azbest, benzen, kadmium, formaldehyd, fenolen, CO2, CO, rtęć, olów

!21. Zanieczyszczenie środowiska - stan środowiska wynikający z wprowadzania do powietrza, wody lub gruntu, substancji stałych, ciekłych lub gazowych lub energii w takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne niekorzystne zmiany np. korozję metali.

Depozycja mokra - usuwanie zanieczyszczeń z powietrza wraz z opadem atmosferycznym.

Depozycja sucha - opadanie na ziemię związków siarki i azotu zawartych w atmosferze w postaci tlenków.

22. Substancja niebezpieczna - to jedna lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia, zdrowia ludzi lub środowiska. Substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii.

!23. Stężenie - - miara ilości jednego pierwiastka, związku chemicznego lub jonu w jednostce objętości układu, jednostce masy roztworu lub jednostce masy rozpuszczalnika lub w jednym molu mieszaniny lub w przeliczeniu na 1 mol rozpuszczalnika.

Stężenie referencyjne - szacunkowa wielkość stężenia substancji toksycznej w powietrzu (z zakresem niepewności sięgającym rzędu wielkości), które prawdopodobnie nie spowoduje zauważalnego ryzyka wystąpienia efektów szkodliwych w całej populacji ludzkiej (łącznie z podgrupami wrażliwymi), eksponowanej drogą inhalacyjną codziennie przez całe życie.

!!24. Monitoring środowiskowy- system ciągłych lub systematycznie powtarzanych pomiarów i obserwacji stanu wybranych cech i właściwości środowiska w oparciu o system stałych punktów pomiarowych przy użyciu aparatury kontrolno-pomiarowej lub (rzadziej) organizmów bioindykatorów (bioindykacja).

Monitoringiem objęte są: stan powietrza atmosferycznego (w tym hałasu) i promieniowania niejonizującego, wód powierzchniowych (w tym Bałtyku), wód podziemnych, powierzchni ziemi (w tym gleb i odpadów) i przyrody ożywionej. Celem monitoringu jest dostarczenie informacji o aktualnym stanie i tendencjach zmian środowiska pod wpływem zanieczyszczeń i in. antropogennych czynników oraz o przewidywanych skutkach użytkowania środowiska.

!25. 1. Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) - wartość średnia ważona stężenia którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń;

2. Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) - wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina.

3. Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) - wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie.

!26. Warunek f1, f2, warunek dotyczący NDS emisji zanieczyszczeń w pomieszczeniu

NDS (TLV, MAC, MAK) i NDN - najwyższe dopuszczalne stężenie i najwyższe dopuszczalne natężenie (wartość średnia ważona ) - stężenie toksycznego związku chemicznego lub natężenie inne czynnika szkodliwego, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy określonego w Kodeksie Pracy, przez jego okres aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia, oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

!27. Pleśń na ścianach w budynkach pojawia się na skutek nadmiernej wilgotności powietrza, która skrapla się na ścianach budynku, częstą przyczyną jest zła wentylacja, np. zbyt szczelne okna. Taka pleśń jest bardzo szkodliwa dla zdrowia.

!28. Audyt a certyfikat energetyczny

Certyfikat energetyczny (Świadectwo Charakterystyki Energetycznej) - dokument zawierający określenie wielkości energii odniesionej do jednostki powierzchni o regulowanej temperaturze w budynku, lokalu lub części budynku stanowiącej samodzielną część techniczno-użytkową. Certyfikat budynku jest dokumentem wymaganym dla budynków nowobudowanych oraz zalecane dla budynków (lokali) istniejących, wprowadzonych do obrotu na rynku wtórnym.

Audyt energetyczny - jest dokumentem zawierającym parametry ekonomiczno-techniczne przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Wykonuje się go w celu uzyskania premii termomodernizacyjnej dla przedsięwzięcia realizowanego w ramach Ustawy o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Audyty energetyczne wymagane są także do realizacji przedsięwzięć dofinansowywanych z innych źródeł.

!29. Nośnik energii a oddziaływanie na środowisko nośniki energii: węgiel kamienny i brunatny, gaz ziemny i ropę naftową

Wymienione paliwa zaliczamy do nieodnawialnych nośników energii, których wykorzystanie powoduje istotne zagrożenie dla środowiska naturalnego. Energetyka konwencjonalna emituje do atmosfery takie zanieczyszczenia jak: popiół, dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz dwutlenek węgla, a także produkty odpadowe - żużel, popiół, odpady z procesów odsiarczania spalin. Mimo sporych osiągnięć w walce z zagrożeniami związanymi z zanieczyszczeniem wód, a także hałasem i promieniowaniem elektroenergetycznym tych czynników nie należy bagatelizować. Skutki zanieczyszczenia powietrza powodują:

•choroby ludzi i zwierząt,

•niszczenie roślinności,

•niszczenie odzieży,

•niszczenie konstrukcji budowlanych,

•korozję metali,

•zwiększenie zużycia maszyn i mechanizmów,

•straty światła słonecznego i wynikające stąd zwiększenie zużycia energii elektrycznej na oświetlenie,

•straty transportu lotniczego i samochodowego w wyniku pogorszenia widoczności.

Można sobie wyobrazić, jakie skutki przyniosłaby całkowita eliminacja elektrowni węglowych, a także innych źródeł energii opartych na paliwach kopalnych. Zostałyby usunięte przyczyny wielu zgonów rocznie, wywołanych przez pyły i tlenki siarki z elektrowni węglowych. Oznaczałoby to także usunięcie jednej z głównych przyczyn wymierania lasów w Europie Środkowej, ginięcia ryb w jeziorach oligotroficznych, a w skali biosfery - usunięcie głównej przyczyny efektu cieplarnianego i groźby planetarnych zmian klimatu, które mogą prowadzić do stopienia lodowców, podwyższenia poziomu oceanów i niekorzystnych zmian geografii upraw rolnych. Najczystszą i bez wątpienia najmniej uciążliwą dla środowiska jest energia bezpośredniego promieniowania słonecznego. Dociera ono do Ziemi głównie w postaci promieniowania widzialnego (światła) wykorzystywanego w urządzeniach fotowoltaicznych oraz promieniowania podczerwonego (ciepła), które może zostać pozyskane bezpośrednio poprzez odpowiednio skonstruowany absorber, bądź zostaje zakumulowane w powietrzu, wodzie i glebie. Poza tym do najważniejszych energii odnawialnych należą bez wątpienia woda i powietrze ogrzane przez ciepło odpadowe z różnych procesów technologicznych, wiatr, paliwo jądrowe, wodór uzyskany za pomocą ogniw słonecznych oraz biomasa. Takie powietrze lub wodę można wykorzystać do zasilania pomp ciepła. Choć energia wiatru i energia spadku wód uznawane są za wyjątkowo "czyste", to sposób ich pozyskiwania ma niekiedy negatywny wpływ na środowisko. Dotyczy to zwłaszcza gigantycznych elektrowni wodnych, których budowie towarzyszy regulacja rzek i rozpad naturalnych, pierwotnych ekosystemów. Farmy wiatrowe zaś bardzo często są źródłem hałasu, a zatem ich lokalizacja musi być dobrze przemyślana.

!30. Możliwości zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do środowiska w budynkach mieszkalnych:

- stosowanie odnawialnych energii oraz minimalizacja jej zużycia

- stosowanie słonecznych systemów do ogrzewania wnętrz budynków i ich zasilania w ciepła wodę:

a) pasywne - pozyskują i rozprowadzają ciepło używając jedynie naturalnych sposobów przesyłania energii cieplnej dzięki przewodzeniu, konwekcji i promieniowaniu

b)aktywne - używają mechanicznych środków do pozyskiwania i transportu ciepła, takich jak kolektory dachowe, dmuchawy powietrza, pompy cieplne czy wodne

c) systemy hybrydowe - poprawa zdrowotności budynków (stosowanie zdrowych materiałów budowlanych)

- kształtowanie rozwiązań budynków i ich zespołów z maksymalnym wykorzystaniem naturalnej roślinności jako płaszcza biologicznego budynków

- minimalizacja zanieczyszczeń otoczenia

- budownictwo energooszczędne

- racjonalna eksploatacja budynków

- ograniczenia stosowania technik płytowych (materiałochłonne i energochłonne)

- biologiczne wykorzystanie odpadów.

!31. Paliwo umowne - hipotetyczne paliwo mające w przypadku węgla kamiennego wartość opałową około 29300 kJ/kg (dokładnie 7000kcal/kg). Jest to tak zwany równoważnik węgla. Równoważnik ropy naftowej wynosi zaś 10 000 kcal/kg. Pojęcie to jest często używane do porównywania różnych paliw kopalnych i odnawialnych źródeł energii.

32. Obliczanie zanieczyszczeń powietrza zewnętrznego

Ksenobiotyk - związek chemiczny występujący w organizmie, który ani go nie produkuje ani też w normalnych warunkach nie przyjmuje z pożywieniem. Inaczej mówiąc, jest to substancja chemiczna niebędąca naturalnym składnikiem żywego organizmu. Inne nazwy to: substancja obca bądź egzogenna, materiał antropogenny (o ile powstaje w wyniku działalności człowieka).

Prawa Ficka - dwa prawa dotyczące zjawiska dyfuzji, są one współcześnie stosowane w modelowaniu procesów dyfuzji w tkankach, neuronach, biopolimerach, farmakologii, w domieszkowaniu półprzewodników i wielu innych zastosowaniach.

Zagrożenie - zjawisko wywołane działaniem sił natury bądź człowieka, które powoduje, że poczucie bezpieczeństwa maleje bądź zupełnie zanika.

---