N ^znaczy sens, znaczenie, treść STUDENT-WyrazDESYGNAT to przedniot dla którego dana nazwa przy jej ustalonym znaczeniu jest znakiem,zat em oznaczać to-być znaki em przedmiotu Zbior wszystkich desygnatów tej nazwy, przy jej ustalonym znaczeniu nazywamy ZAKRESEM TEJ NAZWY. Kasprowy Wierch ma jeden desygnat.---------------------------Problem- wyraz pochodzi z greckiego problema- trudność, przeszkoda : znaczenie problemu może być: potoczne, dydaktycz ne i naukowe. Problem w znaczeniu potocznym- to zadanie wymagające rozw iązania, załatwienia sprawy, a gdy wymagają tego okoliczności lub sytu acja natychmiastowego rozstrzygnięcia, to zależy od naszej wiedzy, umieję tności i kompetencji. Problem badawczy, to, co chcemy poznać^---------------------- Badania naukowe Aby można było przeprowadzić badanie naukowe należy wyraźnie określić: 1 problem badawczy, to, co chcemy poznać 2 określić przedmiot badań 3 tezy(założenie, konkluzję lub twierdzenie, które w procesie badawczym na podstawie przyjętych przesłanek należy wyjaśnić lub udowodnić) 4 hipoteza- jest to zdanie twierdzące lub przeczące będące przeformułowaniem pytania problemowego 5 zmienne i ich wskaźniki 6 wnioski

Rodzaje badań naukowych: 1 Badania podstawowe- ich celem jest teoretyczne wzbogacenie wiedzy danej dziedziny poprzez odkrywanie nowych praw i związków zachodzących między zjawiskami tworzenia podbudowy teoretycznej i opracowywanie nowych teorii. 2Badania stosowane- są to empiryczne, czyli doświ adczzalne, na podstawie uzyskanych z obserwacji lub eksperymenty wyników formułuje się wnioski, które mogą być wdrożone praktycznie w celu prognozy efektywn ości działania. Empiryczne prace badaw cze na potrzeby praktyki mogą mieć charakter: deskryptywny- opisowy, eksploracyjny- wyjaśniaj ący i replikacyjny- odtwarzający, wyjaśniający. W pracach deskryptywnych przedstawia się zjawiska lub fakty z punktu widzenia ich struktury i mechanizmów funkcjonowania. Prace eksploracyjne- zajmują się badaniem związków i zależności przyczynowych między określonymi zjawiskami. Prace replikacyjne- zmierzają zazwyczaj do znalezienia podobieństwa lub różnicy w badanym uprzednio zjawisku lub procesie. Z reguły są to prace odtwórcze, gdyż będące przedmiotem ich zainteresowania problem badawczy był już badany przez innych, czasem przy pomocy innych metod. 3 Badania diagnostycz ne- diagnoza- rozpoznanie choroby na podstawie wyników badań chorego, ponieważ rzetelna diagnoza jest warunkiem optymalnego funkcjonowania i działania to badana diagnostyczne mają na się celu uzyskanie wiarygod nych informacji, ustale nie stanu faktycznego, poznanie cechy rzeczyw istej. Ustalenie stanu faktycznego polega na wykryciu faktycznych zależności między zjawiskami i procesami. Informacje i dane uzysk ane w badaniach

diagnostycz nych mogą być używane jako podst awa prognozowania czyli przewidywania. 4 Badania weryfika cyjne- VERUS- prawdziwy: weryfikować- to sprawd zać lub potwierdzać prawdziwość, FALSYFIKOWAĆ - jest to przeciwieństwo weryfikacji. Celem ich jest potwierdzenie pewnej tezy lub zaprzecz enie jej. Badania te zmierzają do ustalenia zależności między zmien nymi niezależnymi, a zmiennymi zależnymi. Chodzi o sytuacje badaw cze, w których znane są skutki bez znajomości przyczyn lub odwrotnie znane są przyczyny a nieznane skutki i w związku z powyższym badania weryfikacyjne mogą być indukcyjne lub redukcyjne. Indukcyjny- pochodzi od wyrazu indukcja, rodzaj wniosk owania, który w uproszc zeniu polega na przecho dzeniu od szczegółu do ogółu. Indukcja zupełna- wszystkie elementy populacji zostały zbada ne(np. wszystkie dzieci w klasie miały niebieskie oczy): indukcja ougulniająca - może być wnioskowaniem zawodów. Indukcja jest to budowanie twierdzeń. a.Badania weryfikacyjne typu indukcyjnego polegają na ustalaniu następstw dla danych przyczyn to znaczy: przyczyny są dane szuka następstw, a określone są w nich zmienne zależne, które są wynikiem zmiennych zmiennych niezależnych np.: ustalając w jakim stopniu różne czynniki wpływają na poprawę efektywności uczenia się na danym kierunku studiów. Z kolei badania weryfikacy jne typu redukcyjnego- polegają na ustaleniu w jakim stopniu znane zmienne zależne wpływają na nieznane zmienne niezależne, w tym przypad ku znając skutki potrzebuje się ustalić przyczyny. 5Badania kompleksow e- mówimy wtedy( o nich), kiedy cechy badane nie są jednorod ne, a badanie całości nie tworzy wyrazist ego, spójnego systemu.

Stosuje się wtedy różno odne metody, techniki i narzędzia badawcze. Problem badawczy ma, zatem charakter interdys cyplinarny i do jego rozwiązania potrzebni są różni specjaliści, co narzu ca konieczność organizowa nia zespołu badawczego. 6 Badania przyczynkarskie- dotyczą wąskiego zakresu zjawiska i są ograniczone do wąskiej populacji. Mogą one być przydatne przy analizowa niu motywacji wybranej grupy pracowników jakieś instytucji lub też przy dokonywaniu wstępnego przeglądu literatury jakieg oś tematu. 7 Badania heurystyczne- punktem wyjścia jest greckie słowo HEURYSKO- znajduję, HEURYSTYKA- to sztuka znajdowania, umiejętność odkrywania czegoś w nauce stawianie hipotez, dzięki, którym dochodzi się do odkrywania nowych prawd o świecie. Badania heurystyczne wiążą się nie tylko z umiejętnością wykr ywania nowych faktów i związków między nimi zachodzących, ale również z rozwiązywaniem zadań poprzez wyszukiwanie pomysłów odbiegających od rozwiązań stereotypowych. -----------------------------------Formy prezentacji wyników badań naukowych:Sprawozdanie, streszczenie, praca magisterska, praca doktorska i praca habilitacyjna. Kompilacja- niesamodz ielna praca naukowa oparta na wykorzystawa niu prac cudzych. To pojęcie odnosi się do sprawozdania, streszcze nia,pracy magisterskiej, w mniejszym stopniu do pracy doktorskiej Samokompilacja/Plagiat- pochodzi z łać COMPILATIO- grabież, zawłaszczenie cudzego. -------------------------------Cechy poznania naukowego: *postępowanie badawcze zapewniające racjonalny dobór, układ i poprawn ość metodologiczną czynności wykonywany ch w trakcie uprawiania danej nauki.

*Język, który umożliwia ścisłe i jednoznaczne formułow anie wyników poznaniagwarantujący ich Inters ubiektywność(powszechnie dostępny) i sprawdz alność*Uznawanie za naukowe jedynie twierdzeń odpowiednio uzasadnionych*Wewnętrzna niesprzeczność zbioru twierdzeń dotyczących przedmiotu badania danej nauki oraz uporządkowanie ich w logicznie powiązane systemy. *Postawa krytyczna wobec wszel kich formułowanych tez przejawiająca się z ich ciągłych sprawdzaniem i korygowaniu. --------------------------------- Nauki można podzielić ze względu na” -metody uzasadniania twierdzeń tych nauk( formalne- dedukcyjne oraz empiryczne). Nauki formalne to: matematyka, logika formalna, a nauki empiryczne to: biologia, fizyka, historia. -z punktu widzenia przedmiotu badań nauki dzielimy na: przyrodnicze i humanistyczne (społeczne) - ze względu na zadania: teoretyczne i praktyczne ---------------------------------

Warunki poprawności podziału logicznego Poprawny podział logiczny powinien być wyczerpujący i rozłącz ny. Podział logiczny jest wyczerpujący jeżeli suma zakresów, na jakie podzieliliśmy zakres danej nazwy równa się całemu zakresowi tej nazwy czyli każdy desygnat nazwy, której zakres dzielimy będzie zaliczony do jakiegoś z wyróżnionych członów podziału. Podział logiczny jest rozłączny kiedy wyróżnione zakresy cząstkowe wzajemnie się wyklucz ają czyli żaden element zakresu dzielonego nie zawiera się jednocześnie w dwóch różnych zakresach cząstkowych. Aby powyższe warunki były spełnione i aby podział logiczny był poprawny należy się trzymać określonej zasady podziału. Zasada podziału jest to cecha, której poszczególne odmiany odpowiednio charakteryzują każdy z wyróżnionych zakresów cząstkowych. Podział jest przeprowadzony wedle pewnej zasady i jeżeli są spełnione łącznie trzy następujące warunki: po 1 uwzględnione zostały odmiany cechy będące zasadą podziału, po 2 cecha stanowiąca zsadę podziału przysługuje wszystkim elementom dzielonego zbioru i po 3 żaden element zbioru dzielonego nie posiada dwóch odmian cechy będącej zasadą podziału. Dwa pierwsze warunki gwarantują nam, że podział jest wyczerpujący, trzeci,

że jest rozłączny. Rodzaje podziałów logicznych Podział dyhotoniczny(według cech kontra- dyktorycznych czyli sprzecznych) Słowo dyhotoniczny znaczt tylko tyle co dwudzielny, dwuczłonowy. Są dawa zakresy członów. W zakresie dzielonej nazwy N wyróżniamy dwie klasy: klasę przedmiotów posiadających pewną cechę i klasę przedmiotów, które tej cechy nie posiadają. Klasa to inaczej zbiór, układ, jest to całość złożona z elemintów tego samego rodzaju. Podział odmian cechy ogólnej, odmian cechy ogólnel Za podstawę podziału przyjmuje się jakąś cechę ogólną na przykład kolor i według odmian tej cechy wyróżnia się człony podziału np. beret może być: biały, czarny, granatowy, fioletowy i dodanemu inny człon. Podział logiczny jest skończony, jeżeli liczba zaesów cząstkowych jest skończona. Wieloczłonowy-Podział jest nie skończony , jeżeli wyróżniamy nieskończenie wiele zakresów cząstkowych.np nieskończony- dzieląc liczby naturalne na kolejne dziesiątki liczb. Wielostopniowy podział logiczny na każdym poziomie rządzi kryterium podziału. Definicja jest to odpowiedź na pytanie co to jest, lub co to znaczy. Podział definicji:- ze względu na to co jest definiowane: def realne i def nominalne. W przypadku def realnej definiowany jest przedmiot i definicja ta podaje jednoznaczną charakterystykę przedmiotu definiowanego. Zatem gdybyśmy wzieli słowo wyraz księgarnia- jest to sklep, w którym sprze4daje się książki. Z kolei def nominalna jest to def wyrazu, podaje ona informację o znaczeniu słowa definiowanego, dąży ona do tego, aby pewne wyrazy uczynić zrozumiałymi za pomocą innych słów. Pozwala ona przełożyć zdanie zawierające wyraz definiowany na zdanie od niego wolny. Np. słowo „księgarnia” ma takie samo znaczenie albo znaczy tyle co(sklep, w którym sprzedaje się książki)

- podział definicji ze względu na zadania 1.definicja nominalna dzieli się na: sprawozdawczą i projekt ującą, a projektująca na: regulującą i konstrukc yjną. Definicja sprawozdawcza mówi nam jakie znaczenie miał lub miał dotychcz as wyraz definiowany w pewnym języku. Def, projektująca ustala znaczenie jakie goś słowa na przyszłość ustanawiając regułę znaczenia co do tego jakie znaczenie będzie danemu słowu nadaw ane w przyszłości. 2.Def. Regulująca zmieniając pierwotne nieostre znaczenie jakiegoś wyrazu zakreś la ostro kontury jego zakresu. Nazwa jest nieostra jeżeli nie o każdy napotkanym przedmiocie potrafimy jednoznacznie rozstrzy gaanąć czy on jest czy nie jest desygnatem tej nazwy. Nazwy nieostre wiążą się na ogół z takimi słowami jak: nowy, młody, stary, wysoki, niski, szybki, wolny, drigi, tani. Pozwal tę nieostrość usunąć przez podjęcie decyzji. 3.Def. Konstrukcyjna nosi czasem nazwę definicji swobodnie projektującej, ustala znaczenie słowa na przyszłość nielicząc się z dotychczasowym znaczeniem tego słowa jeżeli w ogóle słowo to jakiekolwiek znaczenie w tym języku posiadało. Być słowem jakiegoś języka to znaczy tyle co mieć w tym języku ustalone znaczenie. Czyli jeżeli słowo w danym języku niema ustalonego znaczenia nie jest słowem tego języka. Trzeba coś nazwać, nadać mu nazwę, mamy tu dwie możliwości:1 bierzemy słowo,które ma ustalone znaczenie w tym języku i nadajemu mu nowe słowo tzn tworzymy je lub skądże zapożyczamy i przypisujemy temu słowu jakieś znaczenie

podział def ze względu na budowę Dzielimy je na : równościowe i aksjomatyczne, aksjomat w języku potocznym to tyle co prawda niepowtarzalna. Jest to naczelne znaczenie pewnego systemu przyjęte bez dowodu, do którego twierdzenia jako do ostatecznej instancji rozstrzygającej odwołuje się wszelkie inne dowody przeprowadzany w ramach tego systemu. Def. Równościowe x=y , składa się z 3 elementów, każda definicja zbudowana jest z trzech części i te części definicji równościowej mają swoje nazwy: definiendum, zwrot łączący i definiens. Definiendum czyli to co jest definiowane, definiens-to wyrażenie definiujące, zwrot łączący jest to wyrażenie, które gwarantuje nam, że lewa strona definicji czyli definiendu w jakimś stopniu = się prawej stronie czyli definiensowi. np. Bursztyn jest to skamieniała żywica( bursztyn to definiendum, jest to - zwrot łączący, skamieniała żywica to definiens). Bursztyn żywica- jwest to stosunek podrzędności, a bursztyn , skamieniała żywica - stodinek zamienności. Definicje równościowe dzielą się na: klasyczne i nieklasyczne. O tym czy definicja jest klasyczna czy nieklasyczna decyduje budowa definiensa. Def bursztynu- def równościowa klasyczna. Jest ona zbudowana według następującego schematu A jest to B mające cechę C. A- bursztyn, B- żywica, C- skamimieniałość. Podaje ona jednoznaczną charakterystykę przedmiotu wskazując dla tegp przedmiotu rodzaj najbliższy dla bursztynu jest żywica Definicja równościowa nieklasyczna Zboże, jest to pszenica,żyto, owies, jęczmień proso, gryka, kukurydza, ryż, sorgo. Podać charakterystykę przedmiotu to podanie istotnej cechy.

Definicja wymienia w definiensie zakresy cząstkowe zakresu pojęcia definiowanego(zboże) Stylizacje definicji równościowej klasycznej Definicja równościowa klasyczna może występować w 3 formach tzw. stylizacjach: -słownikowa wyraz bursztyn znaczy tyle, co wyrażenie”skamieniała żywica” - semantyczna wyraz „bursztyn” oznacza skamieniałą żywicę - przedmiotowa bursztyn jest to skamieniała żywica Def wyraźna a kontekstowa Def wyraźna podaje odpowiednik(, w definiensie dla samego wyrazu definiowanego), def kontekstowa umieszcza wyraz definiowany w typowym dla niego kontekście.

Błędy w definiowaniu: Kiedy się definiuje można popełnić kilka błędów, które zostały rozpoznane i nazwane. 1 błąd- Ignotun per ignotum to znaczy nieznane przez nieznane, błąd ten polega na tym, że w definiensie występuje słowo lub słowa, którego nie zna osoba dla, której definicja jest przeznaczona. Błąd ten jest wynikiem nieprzystosowania słownictwa osoby, do, której definicja jest skierowana do słownictwa osoby podającej definicję. Usuwa się go przez wyjaśnienie niezrozumiałego słowa 2 błąd Idem per iden tzn. to samo przez to samo, błędne koło. Błąd ten powstaje wtedy, kiedy w definiensie pojawia się wyraz definiowany lub jakaś jego pochodna. 3 błąd Nieadekwatność zakresów to znaczy tyle, co odpowiedniość. Błąd ten występuje w 2 wersjach: definicja za szeroka i definicja za wąska Def za szeroka jest, kiedy definiens obejmuje również jakieś przedmioty, które nie wchodzą w zakres definiendu, def za wąska- kiedy definiens nie obejmuje wszystkich przedmiotów, jakie wchodzą w zakres definiendu. 4.błąd przesunięcia kategorialnego - polega na tym, że definiowany przedmiot lub wyraz zostaje zaliczony do niewłaściwej kategorii pojęciowej, czyli błędnie zakwalifikowany. W błędzie przesunięcia kategorialnego są następujące kategorie:rzeczy, osoby, cechy, zjawiska, stany, wydarzenia, stosunki, Np. wybuch jest to cecha materiałów podlegających .

gwałtownym reakcjom chemicznym, w tym przykładzie wybuch nie jest cechą a zjawiskiem; termometr jest to przyrząd służący do pomiarów- definicja za szeroka; wyrok sądowy jest to decyzja sędziego, co do istoty sprawy sądowej, a sędzia to osoba uprawniona do wydawania wyroków sądowych- idem per iden, błędne koło; dziadek jest to ojciec ojca- def za wąska; dla wszelkich a, b - a pracuje wydajniej niż to tyle, co: a osiąga więcej niż przy równych kosztach- def słowa wydajniej. Metodologię można podzielić na: oddolną i szczegółową. Metodologia ogólna zajmuje się ogólnymi metodami pracy naukowej, zwłaszcza metodami uzasadniania twierdzeń i konstrukcji systemów naukowych. Metodologia szczegółowa bierze za punkt wyjścia klasyfikację nauk i zastanawia się nad odrębnościami ich poszczególnych rodzajów. Metodologię ogólną interesuje to, co jest wspólne dla wszystkich nauk, szczegółową to, co jest dla każdej z nauk specyficzne. Metodologia nauk wyróżnia typy czynności i zabiegów poznawczych wykonywanych w pracy naukowej są to: uzasadnianie twierdzeń, wnioskowanie, rozwiązywanie zagadnień, opis i wyjaśnienie zjawisk, stawianie i sprawdzanie hipotez, definiowanie terminów. Metodologia ogólna wypracowuje ogólne pojęcia metodologiczne, tzn. takie, które występują we wszystkich typach nauk: wnioskowanie, dedukcja, indukcja, definicja, klasyfikacja. Metodologia szczegółowa wypracowuje szczegółowe pojęcia metodologiczne, tzn. pojęcia tych typów zabiegów poznawczych, które występują w niektórych tylko naukach Np: obserwacja, pomiar, eksperyment. Metody badawcze Używając pojęcia metoda badawcza mamy na myśli albo sposoby badawczego dociekania do prawdy i pojęciowego przedstawienia prawdy poznanej, albo sposoby uzyskiwania materiału naukowego, czyli roboczą metodę badań. Metoda badawcza stosowana w nauce powinna być: powszechnie

zrozumiała i jasna, jednoznaczna, czyli wykluczająca dowoln ość interpretacji, celowa, tzn. podporzą dkowana celowi wyraźnie określonemu, skuteczna, zapewnia jąca osiągnięcie zamierzonego celu, niezawodna, czyli taka, która pozwala uzyskać zamierzone rezultaty, ekonomiczna, czyli taka, która uzyskuje rezultaty zamierzone przy kosztach optymat nych. Każda dyscypl ina naukowa posiada właściwe jej metody badawcze, ale też prawie każda posługuje się kilkoma metodami, na ogół przy rozwiązły waniu jakiegoś proble mu badawczego przyj muje się jedną metodę wiodącą, a pozostałe są metodami pomoc niczymi Do najczęściej stosowanych metod badawczych należą: 1obserwacyjne 2eksperymentalne; 3statystyczne 4konstrukcyjne; 5krytyki źródłowej; 6porównawcze; 7metody analizy logicznej. Ad1 obserwacyjne to planowe i świado me, a przy tym system atyczne postrzeganie przedmiotów lub zjawisk w celu znalezienia odpowiedzi na postawione pytanie. Metoda ta obok czynności postrzegania obejmuje również przygotowanie sytu acji, w których można prowadzić obserwację, zdobywanie informacji ułatwiających bezpośr ednie postrzeganie, notowanie i rejestro wanie wyników postrz egania, a także ich interpretację. Dla tej metody charaktery tyczne jest to, że badacz ogranicza się do postrzegania tego, co się dzieje bez jego ingerencji.

Złóżmy, że przy pomocy metody obserwacyjnej ktoś dąży do uzyskania wiedzy o stylach kierowania przedsiębiors twem przez członków zarządu, aby takie badanie przeprowadzić trzeba wpierw ustalić, jakie tomogą być zachowania i które z nich będziemy wiązać z uprawianiem stylu a, a które stylu b. Obserwacja i utrwalanie jej wyników są podstaw ową drogą rozwoju każdej nauki empirycznej. O obserwacji uczestniczącej mówimy wtedy, kiedy badacz sam, tzn. osobiście obserwuje badaną rzecz lub zjawisko. Metoda obserwacyjna, która wiąże się z postrzeganiem zjawiska, opisem jego własności czy przebiegu rozwoju może być podstawą stosowania innych metod badawczy ch, zwłaszcza eksperyme ntalnych lub statystycz nych. ad2 eksperyment jest to postępowanie, którego istotą jest zmienianie w badanej sytuacji jakiegoś czynnika a, który jest zmienną niezależną po to, by sprawdzić hipotezę mówiącą o zmianach w warunkach, w których inne czynniki również mogące oddziaływać pozostają pod kontrolą, aby sprawdzić czy skutek b wiąże się przyczynowo ze skutkiem a i nie jest następstwem innych czynników, porównuje się dwie sytuacje: kontrolną i eksperymentalne, w jakich oprócz czynnika, którego skutki się bada inne czynniki pozostają możliwie identyczne. Istota eksperymentu polega, zatem na wyodrębnieniu ze złożonych naturalnych sytuacji i istotnych zmiennych i powtarzaniu w warunkach laboratoryjnych tych sytuacji z równoczesną zmianą różnych jej parametrów, tak, aby móc określić wpływ zmiennych eksperymentalnych.

Eksperyment jest typowym narzędziem badawczym w naukach ścisłych, które badają świat nieożywiony, tzn. rzeczy i siły. Początkowo metody nauk ścisłych przenoszono bezpośrednio i bezkrytycznie do nauk badających żywe organizmy w tym myślące i świadome traktując przedmiot eksperymentu, czyli ludzi jako coś, co biernie reaguje na stymulację, ale wkrótce zauważono, że badany, czyli człowiek może być aktywnym, dynamicznym, a nie biernym elementem eksperymentu i że sam może ulegać zmianom pod wpływem eksperymentu, w którym uczestniczy lub, któremu jest poddawany. metodę badań ankietowych Pytania zawierają z reguły party kuły pytajne, czyli: kto, co, ile, dlaczego. Pytania dzielimy: ze względu na to czy pytanie wyznacza schemat udzielenia odpo wiedzi na: zamknięte i otwarte. Pytanie zamknięte to takie, które wyznacza schemat udzielenia odpow iedzi i będzie to odpowiedź przecząca lun twierdząca; podanie miejsca, daty, wagi, ceny, wzrostu itp.; pytanie otwarte nie wyzna cza określonego schematu udzielenia odpowiedzi Np., dlaczego i jak doszło do wybuchu II wojny świato wej- to wymaga wywodu i analizy. Bardzo często pytania otwarte są to pytania problemowe: do rozstrzygnięcia i do uzup. łńnienia. Pytania otwarte do rozstrzygnięcia zaczynają się od słowa pytanego czy i trzeba rozstrzygnąć czy zdanie, które po tym słowie następuje jest prawdziwe, czy fałszywe; trzeba udzielać odpowiedzi rozstrzygającej, tzn. wybrać jedną z wykluczających się możliwości, są to pytania zamknięte.

Z kolei pytania otwarte do uzupełnienia mają jakby lukę prowizorycznie zapełnioną przez słowo pytajne, pytanie będzie zamknięte, zaczynają się od partykuły pytanej: kto, gdzie, kiedy, jak. Zatem schemat udzielenia odpowiedzi jest wyraźnie określony, należy partykułę pytana zastąpić odpowiednim wyrazem lub wyrażeniem Pytania sugestywne to takie, które narzuca odpowiadającemu określoną odpowiedź, gdy nie jest on pewny jak na dane pytanie odpowiedzieć. Pytania te stawiane są zazwyczaj w celu udzielenia osobie pytanej informacji, jakiej ta osoba nie zna, np. świadek wypadku. Pytanie podchwytliwe- intencją pytającego jest skłonić odpowiadającego do takiej odpowiedzi, z której w sposób bardzo dla niego niedostrzegalny wynika coś, co pragnął załatwić lub coś, co stoi w sprzeczności z jego innymi wypowiedziami. Pytanie dydaktyczne- jest to pytanie, którego celem nie jest uzyskanie odpowiedzi merytorycznej, gdyż tę pytający posiada, ale sprawdzenie wiedzy odpowiadającego. Podstawowym narzędziem stosowanym w badaniach ankietowych i wywiadzie bezpośrednim jest kwestionariusz ankiety lub wywiadu przeznaczony do rejestracji odpowiedzi respondentów. O ile zestaw pytań kwestionariusz ankietowego może być przekazany respondentowi w różny sposób np. tradycyjna przesyłka pocztowa, to warunkiem przeprowadzenia wywiadu bezpośredniego jest udział w nim nie tylko respondenta, ale i ankietera.

Zasady konstrukcji kwestionariusza: 1 pytania powinny dotyczyć jednego zjawiska 2pytania należy formułować tak by były jasne, możliwie krótkie, a odpowiedź na nie jednoznaczna, niewymagająca dodatkowych wyjaśnień 3 pytanie nie powinny dotyczyć spraw poufnych czy intymnych 4 pytania powinny być tak ułożone, by odpowiedzi łatwo klasyfikować i poddawać analizie. Co powinno się znaleźć w kwestionariuszu: informacje o instytucji prowadzącej badania; instrukcja wyjaśniająca sposób udzielania odpowiedzi na postawione pytania; pytania merytoryczne; metryczka- tą nazwą określa się pytania dotyczące cech osób badanych, wiek, płeć, stan cywilny itd. Test- z angielskiego test, próba, jest to obiektywna próba odpowiedzi skonstruowana, której wyniki ujmowane są ilościowo, a której celem jest uzyskanie odpowiedzi na określone pytanie. Test wykorzystywany jest do stwierdzania Lu sprawdzania stanu, cechy, właściwości lub umiejętności badanego obiektu i porównanie otrzymanego wyniku z obowiązującymi w tym zakresie normami. Wśród powszechnie znanych testów jest test WECHSLER badający iloraz inteligencji IQ; Test EYSECKA- służy do ustalania refleksu, spostrzegawczości, eaktywności emocjonalnej. Posługując się odpowiednim testem jesteśmy w stanie określić możliwości czy zdolności badanego do dostrzegania abstrakcyjnych relacji, koncentrację uwagi, pamięć, zdolności analityczne, umiejętność kojarzenia, łatwość do adaptacji do nowych sytua

Posługując się odpowiednim testem jesteśmy w stanie określić możliwości czy zdolności badanego do dostrzegania abstrakcyjnych relacji, koncentrację uwagi, pami ęć, zdolności analityczne, umiejętność kojarzenia, łatwość do adaptacji do nowych sytuacji Posługując się odpow iednim testem jesteśmy w stanie określić możliwości czy zdolności badanego do dostrzegania abstrakty jnych relacji, koncentrację uwagi, pamięć, zdolności analityczne, umiejętność kojarzenia, łatwość do adaptacji do nowych sytuacji. Do potrzeb konkretnych zawodów i specjalności przygotowuje się specjalne testy, celem ich jest ustalenie stopnia przydatności do wykony wania ściśle określonych czynności np. policjanta, żołnierza czy kierowcy. właściwy dobór ludzi na pewne stanowiska w dużym stopniu możliwy jest dzięki badaniom psychotechnicznym za pomocą testów. Testy dzielą się na standary zowane i nie Standaryzow ane. Testy standaryzowane są poprawnie ułożone i sprawdzone w praktyce, są to testy wiarygodne i powszechnie stosowane; testy nie standaryzowane to rodzaj testów przygo towawczych ad hoc dla jakieś konkretnej sytuacji będącej bez szerszej akceptacji ich zasad i reguł przygotowania, ad hoc- coś dla konkretnej sytuacji. Scientyzm- to tyle, co bezkrytyczne przenoszenie metod nauk ścisłych do nauk społecznych i trakt owanie nauk ścisłych, przyrodniczych jako wzorca do naśladowania nauk społecznych. Paradygmat- dosłownie tyle, co przykład, wzorzec, model

Posługując się odpowiednim testem jesteśmy w stanie określić możliwości czy zdolności badanego do dostrzegania abstrakcyjnych relacji, koncentrację uwagi, pamięć, zdolności analityczne, umiejętność kojarzenia, łatwość do adaptacji do nowych sytuacji. Do potrzeb konkretnych zawodów i specjalności przygotowuje się specjalne testy, celem ich jest ustalenie stopnia przydatności do wykonywania ściśle określonych czynności np. policjanta, żołnierza czy kierowcy. właściwy dobór ludzi na pewne stanowiska w dużym stopniu możliwy jest dzięki badaniom psychotechnicznym za pomocą testów. Testy dzielą się na standaryzowane i nie standaryzowane. Testy standaryzowane są poprawnie ułożone i sprawdzone w praktyce, są to testy wiarygodne i powszechnie stosowane; testy nie standaryzowane to rodzaj testów przygotowawczych ad hoc dla jakieś konkretnej sytuacji będącej bez szerszej akceptacji ich zasad i reguł przygotowania, ad hoc- coś dla konkretnej sytuacji. Scientyzm- to tyle, co bezkrytyczne przenoszenie metod nauk ścisłych do nauk społecznych i traktowanie nauk ścisłych, przyrodniczych jako wzorca do naśladowania nauk społecznych. Paradygmat- dosłownie tyle, co przykład, wzorzec, model Relacja- stosunek, związek, zależność. Mogą one zachodzić między przedmiotami, tzn. rzeczami lub osobami np. braterstwo; między pojęciami- nadrzędność i między wielkościami- równość. Symbolicznie relacje przedstawia się tak: xRy. X pozostaje w relacji R do y albo między

X a y zachodzi relacja. To, co występuje na początku to poprzednik relacji, a to na drugim miejscu to y- następnik relacji. Relacje mogą zachodzić między różną ilością elementów (argumentów), np. relacja bycia matką- relacja dwuargumentowa, bycia starszym; leżenia na prostej między punktami a,b- to relacja trójargumentowa. Dziedzina relacji to zbiór wszystkich poprzedników pewnej relacji; Przeciwdziedzina to zbiór wszystkich następników tejże relacji; Pole relacji suma dziedziny i przeciwdziedziny tej relacji. Relacja bycia matką: x jest matką y; Poprzednik to kobieta, która ma dzieci, Dziedzina to zbiór wszystkich kobiet, które mają dzieci, Przeciwdziedzina - ludzie. Relacja bycia żoną: dziedzina - zbiór kobiet zamężnych, przeciwdziedzina - zbiór mężczyzn żonatych Relacja odwrotna inaczej KONWERS relacji Relacją odwrotną względ em relacji R zachodzącej między jakimś x i jakimś y jest pewna relacja R1 zachodząca między tymże y, a tymże x(relacja bycia matką- relacją odwrotną będzie relacja bycie dziec kiem), np. bycie starszym- relacja bycie młodszym, bycie żoną- bycie mężem, bycie cięższym 10 kg- bycie lżejszym o 10 kg, bycie podwładnym- bycie przełożonym Własności relacji Symetryczność, przechodniość, spójność, zwrotność Ze względu na własność symetryczności relacja może być symetryczna, asymetryczna, niesymetryczna. Relacja symetryczna Relacja R jest w pewnym zbiorze symetryczna, jeżeli zachodząc między jakimś x, a jakimś y zachodzi zarazem między tymże y, a tymże x. Np. relacja bycie matką, jeżeli x jest matką y to y jest matką x; relacja rówieśnictwa x jest rówieśnikiem y, to y jest rówieśnikiem x relacja Relacja asymetryczna R jest asymetryczna, jeżeli zachodząc między x, a y nie zachodzi między tymże y, a tymże x. Relacja niesymetryczna Relacja R jest w pewnym zbiorze niesymetryczna, jeżeli zachodząc między pewnym x, a pewnym y (w niektórych przypadkach- zachodzi między tymże, y, a tymże x,, a w innych nie np. relacja miłości.

Przechodniość: x, y, z Relacja przechodnia Relacja R jest w pewnym zbiorze przechodnia, jeżeli zachodząc między x, a y i u, a z - elementami tego zbioru zachodzi również między x, a z,np. x ma 9lat,y8lat,z7lat: relacja. Relacja przeciwprzechodnia R jest przeciwprzechodnia, jeżeli zachodząc między x, a y i y, a z niezachodzi między x, a z np. relacja bycia matką x jest matką y, a y jest matką, to x jest babcią z, a nie jego matką. Relacja nieprzechodnia Relacja R jest w pewnym zbiorze nieprzechodnia, jeżeli zachodząc między x, a y i y, a z W pewnych przypadkach zachodzi między x, a z, a w innych nie, to dla pewnych przedstawień, y, z, np. relacja szacunku x szanuje y i y szanuje z. Relacja spójna Spójność ze względu na cechę spójności relacja może być spójna, bądź niespójna. Relacja R jest w pewnym zbiorze spójna, jeżeli zachodzi między każdą parą dowolnie wybranych elementów tego zbioru, czyli dla dowolnych x,y jest tak, że relacja ta zachodzi między x, a y lub między y, a x, jeżeli warunek powyższy nie jest spełniony, to relacja jest niespójna, np. zbiór dzieci{1,3,4,7}3,7- zawsze jeden będzie starszy- relacja spójna; {1,3,5,4,3,7}- relacja bycia starszym jest niespójna. Relacja spójna w jednym zbiorze może być niespójna w innym zbiorze. Relacja zwrotna Zwrotność, relacja może być zwrotna, przeciwzwrotna i niezwrotna. Relacja R jest w pewnym zbiorze zwrotna, jeżeli zachodzi między każdym elementem tego zbioru, a nim samym, xRx. Relacja przeciwzwrotna Relacja R jest w pewnym zbiorze przeciwzwrotna, jeżeli nie zachodzi między żadnym elementem tego zbioru, a nim samym, czyli tymże elementem.

Relacja R jest w pewnym zbiorze niezwrotna, jeżeli niektóre elementy tego zbioru pozostają, do samych siebie w tej relacji R, a inne nie. Przykłady: Relacja szacunku- niezwrotna Relacja bycia matką- przeciwzwrotna Język to system znaków słownych (wyrazy), w którym odpowiednie reguły mówią o sposobach łączenia pewnych myśli z określonymi słowami lub zespołami słów i są to reguły znaczeniowe a inne reguły określają dopuszczalne sposoby wiązania wyrazów w wyrażenia złożone i są to reguły składniowe lub syntaktyczne. Języki dzielimy na naturalne i sztuczne. Język naturalny to taki, który ukształtował się w sposób żywiołowy (spontaniczny. Jego rozwój nie jest sterowany przez kogoś np. język pierwotnych grup etnicznych Język sztuczny to język utworzony dla jakichś z góry ustalonych, utworzonych celów np. Esperanto. Jest naturalny, bo podstawowy zasób słów ukształtował się w sposób naturalny, ale też SA słowa wprowadzane na mocy celowych definicji np. def. projektuj oraz różne regulacje dotyczące ortografii i gramatyki. Kategorie syntaktyczne języka są to grupy wyrazów wyróżniane ze względu na ich rolę w budowaniu wyrazów złożonych. Kategorie syntaktyczne języka to nazwy, zdania, funktory. Funktor to wyraz lub wyrażenie, które nie jest nazwą ani zdaniem i służy do wiązania wyrazów w wyrażenia złożone. Symbolika rachunku zdań 1. p,q,r,,s; 2. ~; 3. ٧, ٨, →, ≡;

4. {[( )]} Pkt.1. to zmienne zdaniowe (p,q,r,s-to symbole zdań prostych). Zdanie proste to zdanie, którego częścią nie jest żadne inne zdanie. Pkt.2 i 3 to stałe lub funktory; Pkt.2 to negacja (~). Czytać go ,,nieprawda, że”; Pkt.3 to stałe międzyzdaniowe (spójniki) ٧ - ,,lub” to alternatywa, ٨ - ,,i” to koniunkcja; → - ,,jeżeli to” to implikacja; ≡ - ,,zawsze i tylko wtedy gdy” to równoważność Przykłady: 1. Marek będzie studiował prawo lub pójdzie na medycynę p٧q; 2. Jesteś inteligentny i nieprawda, że masz złą pamięć p٨~q; 3. Jeżeli nieprawda,, że twierdzenia matematyki mogą okazać się fałszywe to nieprawda, że twierdzenia logiki mogą okazać się fałszywe ~p→~q; 4. Teoria T1 jest niesprzeczna lub nieprawda, że teoria T2 jest niesprzeczna p٧~q negacja zawsze po spójniku; 5. Nieprawda, że jeśli Einstein był genialny, to Newton był ograniczony ~(p→q); 6. Nieprawda, że jeśli spory filozofów są nierozstrzygnięte i uczeni biorą w nich udział to filozofia hamuje postęp w nauce ~[(p٨q)→r] negacja odnosi się do wszystkiego co jest po nieprawda, że; 7. Jeżeli byłeś w Paryżu to zwiedziłeś Luwr i widziałeś wieżę Eiffle p→(q٨r); 8. Jeżeli mówisz prawdę to mylisz się lub kłamiesz p→(q٧r); 9. Nieprawda, że uczyłeś się systematycznie i nie umiesz ~(p٨~q); 10. Nieprawda, że wiesz i nie wiesz ~(p٨~p); 11. Ukończę anglistykę i zostanę tłumaczem literatury ang. lub będę naucz. Języka polskiego p٨(q٧r); 12. Ukończę studia ekonomiczne lub podejmę studia biolog. i zostanę naucz. biologii p٧(q٨r); 13. Przeczytam kilka podręczników lub wysłucham wykładów i rozwiążę kilkadziesiąt zadań p٧(q٨r), (p٧q)٨r; 14. Jeżeli słabo znasz gramatykę i nieprawda, że uczyłeś się logiki to nieprawda, że posiadasz gruntową wiedzę o języku (p٨~q)→~r; Symbolika rachunku kwantyfikatorów kwantyfikator-oznacznik ilości; 1.Zmienne rachunku kwantyfik. Są to litery małe xyz reprezentujące dowolne przedmioty, indywidua danego rodzaju i nazywane zmiennymi indywidualnymi.

2. Stałe rachunku kwantyfikatorów Znak ٨ to skrót ,,dla każdego”, ,,dla dowolnego”, ,,dla wszelkich”. Jest to kwantyfikator duży, ogólny, generalny. ٨x dla każdego x; Znak ٧ ,,dla pewnego”, ,,dla niektórych”, ,,istnieje taki..,że”. Jest to kwantyfikator szczególnie mały, egzystencjonalny. ٧x dla pewnego x istnieje x taki, że dla niektórych x; P(x) - P od x zmienna x ma jakąś własność, Q(y) - Q od y zmienna y posiada jakąś własność; a) Wszyscy są omylni ٨xP(x)-dla każdego x, P od x; b) Niektórzy są wspaniałomyślni ٧xP(x)- istnieje takie x, że P od x; c) Niektórzy ekonomiści są pracownikami banków ٧x[P(x)٨Q(x)] x - to ekonomiści i pracownicy banku (2 własności); istnieje takie x, że P od x i Q od x; d) Ktokolwiek umie pisać umie też czytać ٨x[P(x)→Q(x)]; jeśli jakiejś zmiennej przypisuje się 2 własności to jeżeli posługujemy się dużym kwantyfikatorem٨, zmienne predykatowe łączymy znakiem implikacji →, a jeżeli formułę poprzedza mały kwantyfikator to zmienne predykatowe łączymy w nawiasie znakiem koniunkcji ٨. e) Niektóre koty są szare Vx[P(x)٨Q(x)]; f) Wszyscy sportowcy są sprawni fizycznie ٨x[P(x)→Q(x)]; g) Nieprawda, że wszyscy są odważni ~٨xP(x); h) Niektórzy reżyserzy nie są aktorami Vx[P(x)٨~Q(x)]; i) Każdy przedmiot żółty jest kolorowy ٨x[P(x)→Q(x)] Podstawowe prawa logiki 1. Prawo sprzeczności ~(p٨~p) nieprawda że p i nie p; 2. Prawo wyłączonego środka p٧~p; 3. Prawo podwójnego przeczenia ~~p≡p; 1. Prawo sprzeczności Prawo to mówi że 2 zdania sprzeczne nie mogą być zarazem prawdziwe; 2. Prawo wyłączonego środka a) p lub nieprawda, że p, b) p lub nie p p٧~p;

Prawo to mówi, że z 2 zdań sprzecznych jedno jest prawdziwe; 3. Prawo podwójnego przeczenia a) Nieprawda, że nieprawda że p, zawsze i tylko wtedy gdy p, b) Nieprawda, że nie p zawsze i tylko wtedy gdy p; Prawo to mówi, że zaprzeczając kolejno 2 razy zdaniu prawdziwemu otrzymamy zdanie prawdziwe. Zaprzeczając 2 razy zdaniu fałszywemu otrzymamy zdanie fałszywe. Przykłady: 1. Kurs dolara spada (to jest zdanie p) ~(p٨~p) Nieprawda, że kurs dolara spada i nieprawda, że kurs dolara spada. 2. p-Byłam w górach ~(p٨~p)Nieprawda, że byłam w górach i nie byłam w górach; p٧~p Byłam w górach lub nie byłam w górach. 3. ~~p≡p Nieprawda, że nie byłam w górach zawsze i tylko wtedy, gdy byłam w górach.; ~~p≡p Nieprawda, że, nieprawda że kurs dolara spada tylko wtedy gdy kurs dolara spada. Bibliografia wykaz książek, czasopism i artykułów z podaniem podstawowych danych. Bibliografia zamieszczona w pracy naukowej to spis literatury cytowanej i wykorzystanej, w tym materiały, które wskazujemy jako źródło danych. Spis literatury sporządzamy w układzie alfabetycznym autorów, prac anonimowych i zbiorowych oraz wydawnictw ciągłych. Struktura pracy naukowej 1.Strona tytułowa, 2. Spis treści, 3. Wstęp, 4. Kolejne rozdziały z ich numeracją i tytułami-tekst główny pracy, 5. Wnioski, podsumowanie, 6. Spis literatury, 7. Spis tabel i rysunków, 8. Załączniki oraz indeks (nazwisk lub rzeczowy). W spisie treści podajemy nazwy lub tytuły odpowiednich pozycji i podajemy stronę początkową każdej części. We wstępie umieszczamy uzasadnienie wyboru tematu. Przedstawiamy cel i koncepcję pracy ewentualnie jej strukturę. Informujemy też, na jakich badaniach opieraliśmy się przy pisaniu pracy, jakiego rodzaju badania wykorzystaliśmy. Wnioski powinny być adekwatne do treści pracy i uzasadnione. We wnioskach umieszczamy informację o osiągnięciu zakładanego celu badania, informację o ocenie zastosowanych w naszej pracy metod, celów i technik badawczych. Jeżeli mamy jakieś sugestie dotyczące dalszych badań czy to dotyczy nas samych to zamieszczamy je na końcu wniosków.

---