tsm, st. Politologia materiały


pobrano z www.umcs.net.pl

Teoria Stosunków Międzynarodowych

(2006, Prof. Marek Pietraś)

Stosunki Międzynarodowe:

1. pojęcie SM

a. sfera rzeczywistości społecznej (na zewnątrz państwa)

b. sfera działalności badawczej, dziedzina naukowa z własnymi teoriami i

metodami badawczymi

c. James Rosenau: to dziedzina stosunków społecznych obejmująca szeroki

obszar działań, cyrkulacji idei i dóbr, które przekraczają granice państw.

Dokonują się one (SM) w sposób zinstytucjonalizowany, zorganizowany.

d. Pearson i Rochester to wszelkie transgraniczne interakcje społeczne i czynniki

je warunkujące.

2. zakres przedmiotowy SM (analiza treści przepływów, analiza płaszczyzn SM):

a. płaszczyzna polityczna: nadrzędna, oficjalne interakcje kanałami

dyplomatycznymi, podjęte tu decyzje maja wpływ na wszystkie inne

płaszczyzny.

b. płaszczyzna gospodarcza: cyrkulacja dóbr, kapitału i technologii. Geopolityka

_ geoekonomika

c. płaszczyzna kulturowa: cyrkulacja idei i wartości, wzorców zachowań

(konsumpcyjnych)

d. płaszczyzna wojskowa: wojny, pakty

e. płaszczyzna społeczna: bezpośrednie kontakty między społecznościami,

globalne społeczeństwo obywatelskie

f. płaszczyzna ekologiczna, naukowa, sportowa, inne...

3. mechanizm internacjonalizacji w SM:

a. istota: przekształcenie tego co wewnątrzpaństwowe w element środowiska

międzynarodowego

b. zakresy: handel, obieg kapitału, przepływ siły roboczej, wzorców politycznej

organizacji społeczeństwa (krucjaty, kolonizacja)

4. współzaleŜności jako skutki SM:

a. zespół więzi między państwami, („pasy transmisyjne”) które sprawiają Ŝe

zmiany w jednym państwie są odczuwalne w innych.

b. Karl Deutsch: „kaskadowe współzaleŜności” - dynamika i siła narastania i

nakładania się współzaleŜności w środowisku międzynarodowym.

c. Robert Keohane: „kompleksowe współzaleŜności” - dotyczą wielu obszarów,

są złoŜone i wzajemnie się warunkują.

5. istota SM (wyjaśnianie sensu sedna SM):

a. J. Kukułka: o istocie SM stanowią procesy wzajemnych oddziaływań

podmiotów SM. Z natury oddziaływania państw: bezpieczeństwo i rozwój.

b. Bruck, Sapin, Snyder: SM to stosunki między oficjalnymi grupami decydentów

c. R. Kuźniar: SM to wzajemne oddziaływanie wszystkich składników

rzeczywistości międzynarodowej (nie są tylko sumą polityk zagranicznych,

SM to teŜ procesy cyrkulacji)

6. narodziny i ewolucja nowoŜytnych SM:

a. ok. 2400 p.n.e. staroŜytne polis zawierały pierwsze „umowy

międzynarodowe”, 1390 p.n.e. - pierwszy w dziejach sojusz, 653 p.n.e. -

pierwszy wysłannik (dyplomata). Jeremy Bentham - po raz pierwszy uŜył słów

„SM”.

Stosunki te były nieregularne, nie było suwerennej równości podmiotów ani

prawa międzynarodowego.

pobrano z www.umcs.net.pl 2

Średniowiecze - próby budowania społeczeństwa uniwersalnego „republica

christiana” supremacja papieŜy, łączenie władzy świeckiej i duchowej

b. system westfalski (1648): scentralizowane państwa narodowe, suwerenne

pojedyncze ośrodki władzy, rozwój kapitalizmu (zapotrzebowanie na wzrost

znaczenia państwa w kierowaniu społeczeństwem)

Norbert Elias: wzrost współzaleŜności między grupami społecznymi w

wyniku upowszechnienia stosunków wymiany, monopolizacja prawomocnego

uŜycia siły fizycznej (centralizacja Ŝycia społecznego), zjawisko wojny jako

normalne działania państw (do 1928 wojny były legalnym środkiem polityki

międzynarodowej)

Charles Teilly: wojny `zrobiły' państwa, ale państwa `zrobiły' wojny.

1648: scentralizowane państwa po uŜyciu wojny jako instrumentu polityki

międzynarodowej zawarły umowę międzynarodową _ zaczęło funkcjonować

prawo międzynarodowe.

Cechy systemu westfalskiego:

istnienie scentralizowanego państwa narodowego, terytorialnego, nowa

organizacja Ŝycia społecznego

zasada suwerennej równości państw

zasada równowagi sił

rozwój i funkcjonowanie praw międzynarodowego

zasada terytorialności

c. system powestfalski (postwestfalski):

juŜ w XIX wieku istniały organizacje międzynarodowe i pozarządowe

globalizacja

demokratyzacja Ŝycia społecznego

organizacje, zjawiska i procesy nie przypisane do terytorium, wymykające się

spod kontroli państw

hybrydowość zagroŜeń

brak klarownego podziału między tym co wewnętrzne i zewnętrzne w

państwie

7. specyfika SM:

a. poliarchiczność - cecha struktury środowiska: decentralizacja, anarchiczność,

istnienie wielu niezaleŜnych od siebie ośrodków władzy, nikt nie ma monopolu

na przymus:

tworzy strukturalne ramy dla wszelkich zjawisk w SM

Aurelio Pecceli: światu grozi niedecyzyjność

bezpieczeństwo państw ma charakter względny

Kenneth Waltz: brak bezpieczeństwa jest zdeterminowany przez anarchiczność

środowiska międzynarodowego

b. potęga państw ma charakter względny:

brak zjawiska władzy

zjawisko wpływu

relacja nadrzędności i podrzędności nie występuje z powodu formalnego _

suwerenna równość podmiotów

c. złoŜoność ŚM:

heterogeniczność i złoŜoność podmiotowej struktury (wielu róŜnych

uczestników)

jednoczesne oddziaływanie wielu zmiennych

treść decyzji jest wynikiem kompromisu

pobrano z www.umcs.net.pl 3

Kukułka: rzeczywistość międzynarodowa jest dynamicznym procesem, podlega

ciągłym przeobraŜeniom, postępuje złoŜoność SM

Adams: przyśpieszenie historyczne - zmiana w funkcjonowaniu społeczeństw

8. specyfika procesów decyzyjnych w SM:

a. ośrodki decyzyjne są stałe (rządy państw, organizacje międzynarodowe), ale i

doraźne (spotkania decydentów), brak ośrodka centralnego

b. decyzje nie są produktem jednego naczelnego ośrodka decyzyjnego ale są

wynikiem działania co najmniej dwóch suwerennie równych podmiotów

c. treść decyzji jest z reguły wynikiem kompromisu, decyzje nie są arbitralne

d. decyzje skierowane są do zdecentralizowanego ŚM, moŜliwe reakcje:

wspieranie, neutralność, przeciwdziałanie wykonaniu bądź efektom

9. wzajemne przenikanie się wnętrza państwa i ŚM:

a. globalizacja _ umiędzynarodowienie się roli państwa

10. dyplomatyczne formy (zewnętrzny wyraz) SM i ich ewolucja

doraźne stałe

dwustronne misje specjalne wysokiej rangi

stałe przedstawicielstwa

dyplomatyczne (republiki

włoskie w XIV w.)

wielostronne

konferencje międzynarodowe

(zjazd Gnieźnieński)

organizacje międzynarodowe

(Centralna Komisja Nawigacji

na Renie 1815)

Ewolucja w kierunku multilateralnych stosunków stałych.

SM jako dyscyplina naukowa

1. Geneza:

a. W XVII/XIX wieku ukazały się pierwsze prace, badające SM z punktu

widzenia prawa i filozofii

b. Tukidydes: wojna peloponeska

c. Jako próba podejścia całościowego: po konferencji pokojowej w Wersalu

powołano specjalne instytuty SM w Wielkiej Brytanii i USA

d. 1925 - pierwsza katedra SM w Polsce - Uniwersytet Lwowski

e. NOSM zrodziła się i jest zdominowana przez USA

f. uznano, Ŝe jest dyscypliną, która ma kształtować pokój

2. pojęcie TSM:

a. jako element NOSM: określa przedmiot badań TSM, metody i techniki

badawcze, infrastrukturę

b. definicja TSM: usystematyzowany zbiór warunkowo sformułowanych

twierdzeń wyjaśniających odnoszących się do struktury, ewolucji

funkcjonowania SM jako sfery rzeczywistości społecznej

c. teorie modelujące RM:

teorie wyjaśniające: czynią SM zrozumiałymi, tworzą intelektualny ład w

NOSM, pomagają w konceptualizacji, dostarczają sposobów interpretacji SM

t. modelujące RM: mówią o moŜliwościach i postulowanych kierunkach

działań

d. przedmioty refleksji:

interakcje: współzaleŜności ekonomiczne, reŜimy międzynarodowe,

funkcjonowanie społeczności międzynarodowej, mechanizmy równowagi sił,

procesy interakcji regionalnej

podmioty

pobrano z www.umcs.net.pl 4

konkretne problemy: globalizacja, fragmentalizacja ŚM, interwencja a

suwerenność, ekologia, toŜsamość

problemy etyczne i filozoficzne: etyka, epistemologia, ontologia, metodologia,

debaty interparadygmatyczne

e. elementy teorii NOSM:

przedmiot analizy i jej zasięg przestrzenny: państwo i jego działania,

transnarodowe grupy nacisku, globalny system międzynarodowy

cele analizy: wyjaśnianie, zmienianie rzeczywistości

metodologia: behawioryzm (odwołanie się do analiz empirycznych),

dedukcyjność (odwołania do historii), analiza jakościowa (politologiczna)

stopień postrzegania odrębności NOSM: czy NOSM jest odrębną nauką czy

subdziedziną politologii

f. kategorie NOSM: (budowane przez siatkę pojęciową, aby język naukowy była

precyzyjny) państwo, podmiot transnarodowy, polityka zagraniczna,

organizacja międzynarodowa, współzaleŜność, reŜimy międzynarodowe,

procesy transarodowe, system międzynarodowy

3. etapy ewolucji westfalskich SM:

A. NURT IDEALISTYCZNY (LIBERALNY):

i. powstał na gruncie doświadczeń po II WW

ii. Kant: `Wieczny pokój' 1795

iii. normatywizm

iv. myślenie postulatywne

v. W. Wilson: orędownik liberalizmu

vi. załoŜenia:

ograniczona rola państwa

więzi

moŜliwość przeniesienia zachowań jednostek na grunt SM

dwubiegunowe widzenie świata (równieŜ w kwestii moralności)

harmonia interesów

główne znaczenie ma ekonomia

społeczeństwa i jednostki działają za pośrednictwem państw

pokój nadrzędną wartością

rozwój więzi i prawa międzynarodowego

rozwój organizacji międzynarodowych

vii. A. Moravcsik: t. liberalnego intergovernmentalizmu

'analiza procesów politycznych jest postawiona na głowie'

racjonalność = ekonomia (korzyści)

marginalizacja roli państwa

państwa reprezentują jednostki

korzyść państwu przynosi ochrona interesów jego mieszkańców

viii. kategorie: prawo, moralność, organizacje międzynarodowe, opinia

publiczna, pokój

B. NURT REALISTYCZNY:

i. lata '30 XX wieku - Morgenthau na podstawie `lewiatana' Hobbes'a

rozpoczyna nauki nowej szkoły

ii. załoŜenia:

podejście państwocentryczne (metafora stołu bilardowego)

decentralizacja i nieufność w ŚM

względność bezpieczeństwa i potęgi państw

rywalizacja o potęgę

państwa = racjonalni aktorzy

pobrano z www.umcs.net.pl 5

siła, potęga _ cel sam w sobie

mechanizm równowagi sił (niedopuszczalna hegemonia)

zachowania państw warunkowane są czynnikami zewnętrznymi

SM są sumą polityk zagranicznych państw

państwo - unitarny aktor SM

iii. kategorie: państwo, potęga/siła, interesy narodowe (racja stanu),

równowaga sił

C. ETAP BEHAWIORALNY:

i. scjentyści, empirycy, indukcjoniści, kwantyfikatorzy, zapoczątkowali

etap dominacji teorii cząstkowych

ii. rewolucja behawioralna

iii. obszar badawczy:

decyzje

organizacje międzynarodowe

procesy decyzyjne

siły sprawcze w polityce zagranicznej

1. podejście systemowe:

a. analiza elementów rzeczywistości międzynarodowej zwanych

systemami międzynarodowymi

b. systemy: konstrukcje społeczne pozostające w relacjach z

otoczeniem

c. proces decyzyjny: konwersja wewnątrzsystemowa

d. analiza biegunowości: analiza struktury (ale nie podmiotowej!);

systemy według Kaplana:

system równowagi sił: wielobiegunowy, antyhegemoniczny,

zmienność koalicji

grupa systemów dwubiegunowych:

i. bardzo luźny system dwubiegunowy

ii. luźny system dwubiegunowy z udziałem innych silnych

ośrodków (lata '80 - ZSRR v USA, ale Jugosławia i Chiny)

iii. dwubiegunowy system odpręŜenia

iv. dwubiegunowy system niestabilnych bloków

v. ścisły system dwubiegunowy (zachowanie państw wynika z

ich miejsca w strukturze systemu - lata '40, '50)

system uniwersalny: powszechny ład wokół organizacji

międzynarodowych, stabilność

system hierarchiczny: zakłada istnienie hegemona

system niepełnej proliferacji broni atomowej

system pełnej proliferacji broni atomowej: system jednostronnego

weta

e. 1992 - scenariusze Josepha Nye:

i. powrót do dwubiegunowości (kryterium wojskowe): USA v

Rosja

ii. kryterium gospodarczo wojskowe: USA - Rosja - EWG -

Japonia - Chiny

iii. kryterium bloków gospodarczych: $ - € - ¥

iv. hegemonia: pax americana

pobrano z www.umcs.net.pl 6

v. wielopłaszczyznowa współzaleŜność:

wojskowa: hegemonia USA

gospodarcza: $ - € - ¥

kulturowa: dyfuzja sił

f. rozkład siły nie jest jedynym kryterium konstruowania systemów

g. Johan Gatlung: koncepcja poziomu rozwoju cywilizacyjnego:

i. systemy centralne: wysoki poziom rozwoju, wysoka ranga,

centralne połoŜenie w interakcjach międzynarodowych,

status, potencjał, skumulowane zasoby

ii. systemy peryferyjne

iii. mocarstwa sektorowe (w pewnych dziedzinach: Niemcy i

Japonia gospodarczo, ale nie politycznie)

h. idea systemów niekontynuowanych: Oran Young - świat nie musi

być jednym systemem, systemy regionalne:

i. teoria więzi: James Rosenau: zjawiska i procesy naleŜy analizować

na przecięciu tego co wewnętrzne i zewnętrzne (polityka

zagraniczna, globalizacja)

j. teoria pola (analiza czynnikowa): Quincy Wright: SM są wynikiem

stanu pola

pole faktyczne: system w czasie i przestrzeni

pole analityczne: 12 wymiarowa przestrzeń , rola wartości i

moŜliwości (potencjału)

pole wartości (energia społeczna, siła, zasoby, postęp etc...)

pole moŜliwości (ocena rzeczywistości, celów, stosunków do

świata, interpretacji celów, samoidentyfikacji etc...)

D. ETAP POSTBEHAWIORALNY:

rozczarowanie behawioryzmem, pojawienie się aktorów transnarodowych

(państwo przestało być jedynym podmiotem SM), i współzaleŜności,

podejścia państwowocentryczne okazały się nieadekwatne.

1. John Hearts: przyczyny słabnięcia pozycji państwa:

a. rozwój komunikacji międzynarodowej: przenikalność granic i

ograniczenie kontroli nad terenem (suwerenności!)

b. rozwój broni masowego raŜenia: państwo ma potencjał, który nie

powinien zostać uŜyty (suwerenność!)

c. rozwój środków przenoszenia broni masowego raŜenia

d. procesy integracji gospodarczej - ograniczenie zdolności państwa do

zaspokajania potrzeb społecznych

e. wzrost aktywności podmiotów pozarządowych

pobrano z www.umcs.net.pl 7

2. załoŜenia transnarodowej wizji SM:

a. w SM istnieją podmioty inne niŜ państwa (ciągle mające główne

znaczenie)

b. w SM zjawiska i procesy zachodzą nie tylko między państwami

c. wraŜliwość: jak szybko zmiany w jednym państwie odczuwane są w

innym państwie? (współcześnie wzrasta)

d. podatność: jakie koszty naleŜy ponieść aby usunąć negatywne skutki

zmian w ŚM?

3. NEOREALIZM:

a. Kenneth Waltz - 1979 - `Teoria Stosunków Międzynarodowych'

b. strukturalny realizm: państwa i ich relacje ze ŚM czyni przedmiotem badań

c. środowisko międzynarodowe = system międzynarodowy: nie jest suma państw,

ale tworzy nową jakość,

d. identyfikacja sił międzynarodowych będących wpływem ŚM na zachowanie

państwa

e. koncentracja na uwarunkowaniach strukturalnych

f. ŚM zmienia intencje i decyzje decydentów

g. elementy charakterystyczne ŚM :

i. zasady organizujące funkcjonowanie systemu międzynarodowego

ii. anarchiczność = brak centralnego sterowania

iii. państwa polegają na własnych siłach (self-health system)

iv. dylemat bezpieczeństwa: niepewność co do intencji innych państw

h. cechy charakterystyczne państw:

i. ich zachowania są ograniczone przez anarchiczną strukturę ŚM

ii. wszystkie dąŜą do zapewnienia sobie bezpieczeństwa by móc

realizować pozostałe funkcje

iii. państwa róŜnią się potencjałem:

dystrybucja siły jest głównym wyznacznikiem zachowania państw

teoria hegemonicznej stabilności(USA dominuje w ŚM i je stabilizują)

koncepcja strukturalnej potęgi (instytucje wypełniają lukę po

hegemonie)

4. NEOLIBERALIZM:

a. instytucje międzynarodowe mogą być hegemonem

b. badania reŜimów międzynarodowych

c. państwo w ramach instytucji międzynarodowych moŜe uŜywać potencjału

innych państw

5. PLURALIZM:

a. powrót do liberalizmu

b. koncentracja na podmiotach pozarządowych

c. społeczeństwo światowe kategorią analityczną

d. wielość i heterogeniczność podmiotów SM

e. John Burton: metafora pajęczyny

f. podmioty transnarodowe

g. transnarodowe grupy nacisku

6. STRUKTURALIZM:

a. nurt hybrydowy, realistyczno-liberalny

b. metafora ośmiornicy: zaleŜności ekonomiczne (głowa _ nogi)

c. wyjaśnia dysproporcje w rozwoju

pobrano z www.umcs.net.pl 8

7. wpływ końca `zimnej wojny' na TSM:

a. realizm nie sprawiał juŜ wraŜenia, Ŝe wyjaśnia SM w kategoriach

obiektywnych

b. podmioty transnarodowe ujawniły niedostatki (neo)realizmu

c. zmniejszenie wartości eksplanacyjnej realizmu

d. renesans liberalizmu: `neoliberalny moment w TSM'

e. zaczyna się debata `noe-neo'

8. mapa TSM na przełomie XX i XXI wieku:

a. t. wyjaśniające:

i. neorealizm

ii. neoliberalizm (zwłaszcza instytucjonalny)

b. t. konstruktywizmu społecznego

c. t. modelujące (refleksyjne):

i. normatywna

ii. feministyczna

iii. t. krytyczna

iv. socjologia historii

9. DEBATA `NEO-NEO':

a. neo-neo synteza

b. wspólne poglądy, obszary badawcze

neorealizm neoliberalizm

anarchia łagodzona przez instytucje

państwo dysponuje przymusem ale nie nad ekonomią

analiza polityki zagranicznej analiza instytucji

państwo głównym uczestnikiem SM ale teŜ podmioty pozarządowe

jednoczesne występowanie konfliktu i współzaleŜności

10. TEORIE REFLEKSYJNE:

a. teoria normatywna:

i. bada wartości i normy w SM

ii. w imię czego podejmuje się decyzje w SM?

iii. Kris Brown: obszary zainteresowania:

autonomia państwa w ŚM

etyka uŜycia siły w SM (moralność, prawo)

sprawiedliwość w SM

b. teoria feministyczna:

i. kapitalizm ogranicza moŜliwości kobiet

ii. kobiety powinny decydować w SM

iii. patriarchalny system dominacji w społeczeństwie

iv. Marysia Zalewski, Ann Ilkner - `Feministyczna TSM'

v. zniesienie dominacji męŜczyzn (`hormony walki')

c. krytyczna TSM:

i. Adorno, Habermas, Horkheimer, szkoła frankfurcka (marksizm, nie

komunizm!)

ii. emancypacja jednostki

iii. Robert Cox, Andrew Linklateur: upadek systemu bezpieczeństwa po

zimnej wojnie, jakie jest bezpieczeństwo jednostki w SM?

iv. analiza przejawów siły i dominacji jako ograniczeń emancypacji

jednostki

pobrano z www.umcs.net.pl 9

d. socjologia historii:

i. wyjaśnia wpływ historycznego rozwoju społeczeństw na organizację i

funkcjonowanie państw i SM

ii. załoŜenie: konkretna postać państwa (systemu) ma swoje oparcie na

historii

e. konstruktywizm społeczny:

i. ciągle się kształtuje...

11. paradygmat globalizacji (późnowestfalski)

a. Thomas Kuhn: paradygmat to zespół spójnych poglądów i zespół narzędzi,

metod i problemów

i. obóz zwolenników westfalskiego modelu SM:

globalizację moŜna wytłumaczyć w ramach dotychczasowych szkół

myślenia (keepers)

ii. obóz zwolenników systemu postwestfalskiego: globalizers

b. wyjaśnianie struktury SM:

i. heterogeniczność podmiotów SM

ii. 3 sektory: państwo, korporacje, organizacje pozarządowe

iii. zmiana funkcji i funkcjonowania państwa

iv. zmiana praw suwerenności

v. obecność i działania podmiotów pozarządowych

vi. rekonfiguracja anarchii SM

vii. `powrót do średniowiecza'

c. interakcje:

i. elementy wnętrza państwa coraz częściej uczestniczą w polityce

międzynarodowej

ii. zmiana logiki interakcji

iii. Ulrich Beck: dawniej: państwo - państwo, dziś: globalne - lokalne

iv. wzrost znaczenia mechanizmów transnarodowej penetracji

(deregulacja)

v. jednoczesne procesy integracji i dezintegracji

vi. Rosenau: fragnegracja

vii. Robertson: glokalizacja

12. mechanizmy sterowania ŚM:

a. system westfalski: hegemonia, równowaga sił, instytucje międzynarodowe

b. koncepcja globalnego zarządzania:

i. tworzenie niehierarchicznej struktury

ii. sieć instytucji międzyrządowych

iii. instytucje z udziałem podmiotów transnarodowych, pozarządowych i

państwowych

c. miltilevel governance:

sterowanie procesami społecznymi powinno być dokonywane na wielu

płaszczyznach na róŜnych poziomach

d. struktury sieciowe:

i. zarządzanie sieciowe

ii. niehierarchiczna struktura więzi sieciowych

iii. sieci organów pozarządowych (ale nie tylko)

iv. Manuel Castells: jako przykład - Międzynarodowa konwencja o

niestosowaniu min przeciwpiechotnych

13. poziomy analizy SM:

a. poziom ŚM - SM jako całość

b. poziom państwa jako głównego uczestnika SM

pobrano z www.umcs.net.pl 10

c. poziom transnarodowy

d. D. Singer: np. wojnę moŜna rozpatrywać na wszystkich 3 poziomach

(dysproporcja siły, konsekwencja istnienia autorytarnych ustrojów, wyraz

sprzecznych interesów)

Podmiotowa struktura społeczności międzynarodowej

1. pojęcie społeczności międzynarodowej i jej zakresy:

a. definicja:

zespół uczestników SM świadomych wspólnych interesów, wartości, reguł

postępowania funkcjonujących w ramach tych samych instytucji. Społeczność

międzynarodowa nie jest przypadkową zbiorowością _ między podmiotami

występuje zespół więzi. To właśnie więzi tworzą społeczność międzynarodową

b. zakres podmiotowy:

i. wąski zakres: prof. Symonides - państwa (prawo = więzi)

ii. szeroki zakres: NOSM - państwa i podmioty niepaństwowe

iii. J. Rosenau: bifurkacja - wyodrębnianie się podmiotów państwowych

spośród podmiotów niepaństwowych (państwa in statu nascendi)

iv. J. Rosenau: dwa światy społeczności międzynarodowej:

świat państwocentryczny: świat wielocentryczny:

ilość głównych podmiotów 192 setki tysięcy

zainteresowania podmiotów dylemat bezpieczeństwa zachowanie autonomii

główne cele integralność terytorialna udział w rynku światowym

argument w realizacji celów przemoc fizyczna wycofanie się ze współpracy

normy sytemu prawo międzynarodowe prawa człowieka,

sprawiedliwość

modele współpracy formalne sojusze najczęściej czasowe

reguły interakcji praktyka dyplomatyczna tworzone ad hoc

dystrybucja potęgi hierarchiczna względna równość

przywództwo mocarstwa innowacyjne podmioty

instytucjonalizacja dobrze rozwinięta w procesie rozwoju

zdolność do zmian nikła wysoka

Siły w czasie `zimnej wojny': Siły obecnie:

GLOB

region

PAŃSTWO

grupy społeczne

jednostki

c. zakres przedmiotowy:

dotyczy więzi, które scalają podmioty

H. Bull: więzi scalające to normy, reguły, wspólne interesy i wartości

J. Wallerstein: przede wszystkim gospodarcze, mocarstwa = stabilizacja

pobrano z www.umcs.net.pl 11

Grocjusz: prawo międzynarodowe (źródło ładu w SM, ograniczenie samowoli

państw, nie ma instytucji nadzorującej w ŚM, prawo jako spoiwo)

d. zakres czasowy:

dotyczy ewolucji więzi (Grecja - kultura, średniowiecze - religia, renesans -

odkrycia, obecnie- społeczność wielokulturowa spojona prawem

międzynarodowym)

2. pojęcie podmiotowości w SM:

a. istota podmiotowości:

i. zdolność do świadomego i celowego działania w SM

ii. decydent _ organizacja wielkich grup społ. (podmiot efektywny) _

wielka grupa ludzi (podmiot potencjalny)

b. podmiotowość polityczno - międzynarodowa:

i. kryterium zorganizowanej grupy społecznej

ii. kryterium transgraniczności działań

iii. podmiot = uczestnik = aktor

iv. Evans, Nerinham: zidentyfikowana rola w SM - szerokie określenie

zakresu podmiotów

v. O. Young: kaŜdy zorganizowany podmiot, który nie jest

podporządkowany innemu podmiotowi,

c. podmiotowość prawno - międzynarodowa:

i. państwo

ii. organizacje międzynarodowe

iii. stolica apostolska

iv. narody walczące o niepodległość, które wyodrębniły swoją

reprezentację (OWP)

v. kryterium zdolności prawnej

vi. kryterium zdolności do czynności prawnych (zdolność procesowa)

Typologia i charakterystyka podmiotów SM:

1. Państwa:

a. 1945 - 71

2005 - 192 (problem Tajwanu, Palestyny...)

b. najwyŜej zorganizowana grupa społeczna:

i. zakres i zasięg zasobów dostępnych do realizacji celów publicznych

ii. zdolność do zaspokajania róŜnych potrzeb społecznych

iii. mają legitymizację do sprawowania swoich funkcji

c. rozbudowana struktura organizacyjna:

i. inne podmioty SM działają za zgodą państwa

ii. stosunki międzypaństwowe maja podstawowe znaczeni dla Sm

iii. atrybuty: suwerenność, wyłączne prawo przymusu na danym

terytorium, cało i samowładność w ŚM

iv. terytorialność: zasada politycznej organizacji delimitująca zasięg

władzy

v. moŜliwość legalnego stosowania siły fizycznej

vi. tylko państwa tworzą organizacje międzynarodowe

vii. Steven Krasner:

A. kontrola obszaru w ramach granic

B. zewnętrzne uznanie

C. wyłączne prawo do decydowania

pobrano z www.umcs.net.pl 12

D. zdolność wykluczania zewnętrznych stosunków władzy:

prawo międzynarodowe

współzaleŜności

instytucje międzynarodowe

procesy integracyjne

2. Organizacje międzynarodowe:

a. bez statutu organizacja nie ma podmiotowości prawnomiędzynarodowej

b. Clive Archer: 3 sposoby pojmowania podmiotowości OM:

i. jako forma SM (nie ma podmiotowości)

ii. jako arena polityk zagranicznych państw (szczątkowa podmiotowość)

iii. jako samodzielny podmiot SM

c. definicja: OM to związki państw lub nawet jednostek zorganizowanych wokół

stałych organów i podejmujących działania na rzecz realizacji wspólnych

celów określonych w statucie.

3. Organizacje międzyrządowe (IGO):

a. na podstawie umowy cywilno-prawnej

b. powszechne (27% IGO, 3% INGO) / regionalne

c. uniwersalne / wyspecjalizowane

d. pierwsze organizacje międzyrządowe powstawały juŜ w XVII wieku

4. Transnarodowe (niepaństwowe) podmioty SM (INGO):

a. działają transgranicznie

b. pozapaństwowe

c. niesuwerenne i nieterytorialne

d. Hoking, Smith: kryteria wyodrębniania

autonomia w procesie osiągania celów

reprezentatywność określonej grupy społecznej

zdolność do wywierania wpływu na ŚM

e. zakres podmiotowy:

i. organizacje pozarządowe (prowadzą do powstania społeczeństwa

globalnego) - 7 500, `non-profit', nie stosują przemocy, nie działają w

imieniu rządu

ii. korporacje transnarodowe - 64 000 (870 000 filii); świat `bez granic',

zasoby kapitałowe, syndrom `miłości i nienawiści' między państwami a

korporacjami

iii. ruchy narodowowyzwoleńcze - prawo narodów do samostanowienia,

grupy etniczne

iv. podmioty nielegitymizowane (organizacje terrorystyczne) - wynik

procesu umiędzynarodowienia, `wrogowie bez adresu', asymetryczne

zagroŜenie,

v. ruchy religijne

vi. ruchy polityczne

Państwo jako uczestnik SM

Polityka zagraniczna.

Władza - w państwie (pionowy) - wpływ - między państwami (poziomy)

1. Ziemowit Jacek Pietraś: proces formowania i reakcji przez państwa metod i celów

wynikających z jego f. zewnętrznych, odzwierciedlających interesy narodu.

2. Marek Pietraś: proces wywierania wpływu na zachowania innych państw

3. cechy specyficzne PZ:

a. jest realizowana w środowisku poliarchicznym

b. jest intencyjna

pobrano z www.umcs.net.pl 13

c. sekwencyjna

d. odzwierciedla interesy państw

e. racja stanu: Ŝywotne interesy państwa, nie są przedmiotem dyskusji

f. agendy: zabezpieczenia instytucjonalne, centralne organy ds. polityki

zagranicznej: rząd, głowa państwa, parlament, MSZ

g. instrumenty (polityczne, gospodarcze, kulturowe) metody (dwustronne,

wielostronne)

4. PZ jako rodzaj wpływu:

a. Cel: utrwalenie w ŚM stanów korzystnych dla państwa

b. Cel: zmiana stanów niekorzystnych

c. Hilsti: potęga - zdolność państw do kształtowania zachowań innych uczestników

SM

5. wzór Clin'a: P=(C+E+M)*(S+W) _ potęga=(ludność + gospodarka + potencjał

wojskowy(obiektywne, hard power))*(strategia polityki zagranicznej + wola polityczna

(subiektywne))

6. istotą wpływu w PZ jest takie działanie państwa `A' w stosunku do państwa `B', aby

państwo `B' wykonało działanie `x' - poŜądane przez państwo `A' _ charakter

instrumentalny, celem jest zmiana działań państwa'B'

7. Joseph Nye: `soft power' (1990): atrakcyjność kulturowa państwa, wartości polityczne,

zasoby informatyczne i technologiczne _zdolność osiągania celów przez państwo

poprzez przyciąganie i przekonywanie innych poprzez atrakcyjność a nie przez przemoc

8. sposoby wywierania wpływu:

a. Rothget:

przymus (siła)

przekupstwo

propaganda

b. Holsti:

perswazja: negocjacje (tylko argumenty retoryczne)

oferta nagrody: przekupstwo

wcześniejsze udzielenie nagrody: zachęta

groźba ukarania: bojkot gospodarczy, sankcje

nałoŜenie kary bez przemocy fizycznej: sankcje przeciw władzy/społeczeństwu

zastosowanie siły wojskowej

9. odpowiedź państwa poddanego wpływowi:

a. ulega

b. ignoruje (nie zauwaŜa)

c. odwleka reakcję (gra na czas)

d. podejmuje negocjacje z państwem `A'

e. przeciwstawia się wpływowi

10. zmienne warunkujące skuteczność wpływu:

a. Holsti:

i. czynnik psychologiczny (poziom determinacji)

ii. poziom współzaleŜności miedzy państwami

iii. miejsce przyłoŜenia wpływu (`mimośrodowość')

11. ewolucja zakresu przedmiotowego PZ:

a. pierwsza generacja: decyzje o wojnie/pokoju

b. druga: po II WW - decyzje równieŜ gospodarcze i kulturowe

c. trzecia generacja PZ: lata `80/'90 - ekologia, prawa człowieka, obieg informacji...

12. uwarunkowania polityki zagranicznej:

a. PZ jest wypadkową - ______w



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
TSM-cale, st. Politologia materiały
finansowanie-partii, st. Politologia materiały
us ca ostatnie, st. Politologia materiały
Zagadnienia egzaminacyjne - finanse publiczne - Politologia 2008, st. Politologia materiały
Populizm1, st. Politologia materiały
CA8. , st. Politologia materiały
soc polit CA3, st. Politologia materiały
GOSPODARKA KOMUNALNA 45-57, st. Politologia materiały
Bezpieczeństwo państwa wymagania i materiały dla studiów stacjonarnych, st. Politologia materiały
KOMUNIZM!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!, st. Politologia materiały
Temat zwei, st. Politologia materiały
międzynarodowe instytucje bezpieczeństwa wymagania i materiały bez ostatniego wykładu, st. Politolo
sciaga2, st. Politologia materiały
Liberalizm, st. Politologia materiały
Miedzynarodowe instytucje bezpieczeństwa materiał uzupełniający, st. Politologia materiały
Ukraina, st. Politologia materiały

więcej podobnych podstron