Metodologia badań pedagogicznych - dr Ciżkiewicz (wykłady)

LITERATURA

Łobocki „Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych”

Rozdziały 3, 4, 5, 6, 8, 10

Such Jan, Małgorzata Szcześniak „Filozofia nauki”

Apanowicz „Metodologia nauk'

DO ANALIZY DANYCH

• Anna Krajewska „Statystyka dla pedagogów”

• Czesław Nowaczyk „Podstawowy metod statystycznych dla pedagogów”

Metodologia nauk jest to:

• w aspekcie pragmatycznym- nauka o metodach działalności naukowej i stosowanych w nauce procedurach badawczych,

• w aspekcie apragmatycznym - nauka o elementach i strukturze systemów naukowych, tj. o wytworach nauki w postaci pojęć, twierdzeń i teorii naukowych.

Ontologia- nauka o bycie jako takim, której zadaniami są dociekania nad naturą wszystkiego cokolwiek istnieje zarówno w sferze realnej (przedmioty i zdarzenia), jak też w sferze idealnej (pojęcia ogólne, wyabstrahowane od przedmiotów cechy).

Nauka o bycie realnym i idealnym.

Ontologia - współczesne znaczenie - podstawowy obok teorii poznania dział filozofii zajmujący się teorią bytu, problemami jego genezy i natury, charakterem i strukturą rzeczywistości, sposobami je istnienia i rozwoju. W szczególności ontologia ma odpowiedzieć na pytanie - co jest genetycznie i funkcjonalnie wcześniejsze: materia czy świadomość?

Epistemologia - teoria poznania - dyscyplina zajmująca miejsce pośrednie między ogólną teorią poznania a naukami szczegółowymi. Rozpatruje naukę bądź jako układ ewoluujący i wówczas bada mechanizmy rozwoju pojęć, operacji, metod poznania naukowego (e. diachroniczne), bądź jako układ statyczny i zajmuje się analizą języka nauki oraz badaniem istniejących struktur i procedur naukowych (e. synchroniczne).

Nauka może być rozumiana jako:

1. gatunek wiedzy - wiedza naukowa : wszelkie teorie, twierdzenia, tezy...(metodologia)

2. rodzaj działalności naukowej - badawcza czyli zespół działań podejmowanych przez uczonych (metodologia),

3. sposób działania poznawczego - metoda naukowa (metodologia),

4. podmiot zbiorowy uprawiający w sposób systematyczny działalność badawczą- społeczność naukowa (socjologia nauki),

5. instytucje naukowe (soc. nauki)

6. świadomość naukowa (soc, nauki),

7. naukowa siła wytwórcza (soc, nauki).

Rodzaje wiedzy ludzkiej :

1. Wiedza racjonalna 2. Wiedza irracjonalna

• potoczna

• naukowa

• artystyczno - literacka

• spekulatywna.

Wiedza racjonalna:

Wiedza potoczna - jest zdrowo - rozsądkowa, ma charakter pragmatyczny, cechuje ją duża ogólnikowość, brak precyzji, mały stopień abstrakcyjności, niski stopień prawdziwości oraz ścisłości, mała moc prognostyczna, niska zawartość informacyjna, słabe osadzenie w teorii. Pojęcia są niejednoznaczne, stanowi produkt uboczny praktycznej działalności ludzi, swym zasięgiem obejmuje

Szeroki obszar zjawisk przyrodniczych i społecznych dostępnych w bezpośredniej obserwacji.

Wiedza naukowa -stosuje mocną zasadę racjonalności inaczej zwaną zasadą racjonalnego uznawania przekonań. Oznacza to, że stopień przekonania z jakim głosimy dane twierdzenie nie może być większy od stopnia z jakim głosimy dane twierdzenie, powinien odpowiadać stopniowi jego uzasadnienia.

Wiedza naukowa jest efektem zastosowania określonej metody naukowej w celu wyjaśnienia zjawisk; jest ona pewniejsza, prawdziwsza od innych gatunków wiedzy, posiada wysoką moc prognostyczną i eksplanacyjną (ma ona charakter teoretyczny, bada nie tylko obserwowane cechy rzeczy i zjawisk).

Twierdzenia naukowe dzięki ich wysokiej informacyjnej zawartości można sprawdzić i potwierdzić.

Wiedza artystyczno - literacka związana z literaturą i sztuką obejmuje zakres działalności teoretycznej i praktycznej uwidocznionej w sztuce ludowej, mitologii, eposie, poezji.

Wiedza spekulatywna - zawarta w systemach spekulatywnych, filozofii i religii. Ten sposób myślenia miał miejsce w VI w pne. w społeczności greckiej, w okresie jedności filozofii i nauki. Pierwsze refleksje filozoficzne dotyczące natury miały charakter mitów, a dopiero później pojawiła się wiedza oparta na logice i doświadczeniu (Arystoteles IV w pne.).

Wiedza irracjonalna- nieuchwytna dla rozumu, cechuje ją poza doświadczalna i nieracjonalna droga poznania, charakterystyczna dla poznania intuicyjnego często sprzecznego z zasadami logiki oraz poznawania mistycznego, polegającego na bezpośrednim kontakcie z rzeczywistością nadprzyrodzoną. Nie spełnia słabej zasady racjonalności, która dotyczy wymogów intersubiektywności.

KLASYFIKACJA NAUKI

Do klasyfikacji nauk wprowadzone są kryteria ontologiczne i epistemologiczne. Podziału nauk dokonuje się zwykle wg.:

• przedmiotu badań- czyli fragmentu lub aspektu rzeczywistości analizowanego przez poszczególne nauki,

• metody badań,

• rodzaje formułowanych problemów badawczych.

Podział nauk , w którym główna rolę odgrywają kryteria przedmiotowo - metodologiczne jest podziałem dychotomicznym (dwuwariantowym).

NAUKI

I Formalne II Empiryczne

(racjonalne, dedukcyjne) (realne, indukcyjne)

1) logika - formalna, matematyczna 1) przyrodnicze

2) matematyka- algebra, topologia, a) fizyczne- fizyka teoretyczna,

geometria, analiza -fizyka doświadczalna

-astronomia, geologia

b) biologiczne- fizjologia,

morfologia, genetyka,

teoria ewolucji,

2) społeczne (humanistyczne)

socjologia, prawo, historia,

psychologia.

Metoda- jest to systematycznie stosowany sposób działania w jakiejś dziedzinie.

Metoda naukowa (wg. Nowaka) to określony sposób postępowania zmierzającego świadomie do realizacji celów poznawczych w nauce.

Metoda naukowa jest to sposób badania, wyznaczający kolejne etapy postępowania uczonych w danej dziedzinie naukowej możliwy do powtórzenia w innych przypadkach tego rodzaju. Obejmuje założenia ogólne określające wytyczone zadania, sposób rozwiązywania problemów teoretycznych lub zadań praktycznych.

Metoda naukowa (wg. Konarzewskiego) - ustalony i zaaprobowany przez społeczność naukową sposób wykonywania czynności badawczych.

Można wyróżnić 3 klasy metod naukowych:

• metoda doboru próbki,

• metoda zbierania danych,

• metoda analizy danych.

Badania naukowe- to ciąg jednostkowych lub zbiorowych czynności rozpoczynających się od sformułowania problemu i zmierzających do jego rozwiązania.

Metody badawcze- to typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych w celu maksymalnego uzasadnienia odpowiedzi na stawiane pytania (Nowak s.22).

Jeden z podstawowych działów metod naukowych obejmuje:

1. Metodę nauk empirycznych nazwaną inaczej metodą hipotetyczną, dedukcyjną, odwołującą się do faktów. Posługując się tą metodą otrzymujemy twierdzenia hipotetyczne, tylko w pewnym stopniu potwierdzone empirycznie.

2. Metoda nauk formalnych - nazwana tez metodą sformalizowaną lub aksjomatyczno - dedukcyjną, nie odwołuje się do faktów empirycznych lecz opiera się na faktach logicznych. Tezy nauk formalnych są prawdziwe na mocy definicji i dowodów, oparte na aksjomatach i innych założeniach wyjściowych. Stosowane w naukach formalnych metody dedukcyjne są niezawodne w tym sensie, że prawdziwości przesłanek wynika prawdziwość wniosków.

Dwie podstawowe formy wnioskowania

1. jeżeli A to B 2. jeżeli A to B

A więc B B więc A

(dedukcja) (redukcja)

Przesłanka Poprzednik Wniosek

dedukcja redukcja

Wniosek Następnik Przesłanka

Dedukcja - od szczegółu do ogółu,

Redukcja - od ogółu do szczegółu.

Poprzednik -to zdanie, którego prawdziwość stanowi warunek wystarczający do uznania prawdziwości innego zdania (następnik). Poprzednik jest pierwszym ze zdań między którymi zachodzi stosunek wynikania.

Pada deszcz więc ulice są mokre (dedukcja).

Ulice są mokre, więc pada deszcz (redukcja- prawdopodobne).

Redukcję można podzielić na :

• progresywną,

• regresywną.

W obu przypadkach następnik jest znany jako prawdziwy, poprzednik nie. Jeżeli przeprowadza się redukcje progresywnie, wtedy zaczyna się od co do swej wartości prawdziwościowej jeszcze nieznanego poprzednika i postępuje się do znanego dającego się stwierdzić następnika. Ta progresywna redukcja nazywa się weryfikacją.

Redukcja regresywna zwana wyjaśnieniem zaczyna się od znanego następnika i idzie do nieznanego poprzednika (w tych redukcjach znam następnik, ale nie znam poprzednika i on pozwala mi formułować wnioski).

Wśród metod redukcyjnych możne wyróżnić metodę indukcyjną, której przesłanki są zdaniami o jednostkowych przedmiotach lub zaburzeniach wniosek zaś jest zdaniem ogólnym. Metoda indukcyjna inaczej zwana weryfikcjonizmem. (Carna filozof).

Druga metodą jest hipotetyzm - polega na stawianiu i krytyce hipotez (Popper). Spostrzeżenie nie jest warunkiem wystarczającym do uznania zdania za prawdziwe. Nie istnieje więc metoda, która wykazałaby prawdziwość zdań empirycznych. Twierdzenia naukowe są zawsze hipotezami, które przyjmuje się tylko prowizorycznie i tymczasowo, dopóki mimo prób ich obalenia, nie udaje się wykazać ich fałszywości czyli sfalsyfikować ich. Tak więc głównym celem postępowania naukowego jest eliminowanie hipotez fałszywych.

Nieco inna klasyfikację proponuje Konarzewski ; ze względu na cel badań wyróżnia dwa typy badań:

• teoretyczne,

• praktyczne.

Badania naukowe to zbór koordynowanych czynności, które przynoszą nową wiedz, stąd badanie można opisać na poziomie samych czynności. Wyróżnia się 5 schematów badawczych czyli sposobów koordynowania czynności:

1. Eksperyment - czyli ujawnianie skutków ściśle określonych oddziaływań w sztucznych populacjach eksperymentalnych.

2. Badanie porównawcze - czyli ujawnianie różnic miedzy realnymi populacjami.

3. Badania przeglądowe - czyli poznawanie właściwości obiektów należących do pojedynczej realnej populacji i ujawnianie związków między tymi własnościami.

4. Badania etnograficzne - zbieranie i przetwarzanie różnorodnych danych o kulturowych sposobach życia realnej grupy społecznej.

5. Studium przypadku - zbieranie i przetwarzanie różnych danych o pojedynczym obiekcie reprezentującym zjawisko ogólne.

Dwa ostatnie schematy zalicza się do badań jakościowych.

Wyczerpujące scharakteryzowanie badania naukowego wymaga podania celu badań, schematu badawczego i metody. Każdy schemat badania koordynuje kilka czynności, przy czym te same czynności występują w różnych schematach, dlatego można je opisywać w oderwaniu od schematów badawczych.

„Ustalony i zaaprobowany przez społeczność naukową sposób wykonywania czynności badawczych nazywamy metodą naukową (Konarzewski).”

Ogólnie można wyróżnić 3 klasy metod naukowych:

1. Metoda doboru próbki,

2. Metoda zbierania danych,

3. Metoda analizy danych (met. Statystyczne).

Schemat poznania naukowego

Dedukcja

świat konstruktów sprawdzanie

teoretycznych

świat faktów

empirycznych

Orientacje badawcze - można wyróżnić 3 szeroko rozumiane orientacje badawcze, są to podejścia komplementarne:

Wyjaśnienie idiograficzne i nomotetyczne

Idiograficzne - w tym kontekście oznacza wyjątkowy, szczególny lub odrębny. Wyjaśnienie „idio” pozwala zrozumieć przyczyny zajścia, konkretnego analizowanego przypadku (tylko do tego przypadku ogranicza się wyjaśnienie).badacz, który chce wyjaśnić wewnętrzna strukturę konkretnej grupy społecznej np. gangu młodzieżowego, szkoły, klasy itd. Prowadzi badania idiograficzne.

Typ nomotetyczny- dotyczy pewnej klasy zdarzeń lub klasy sytuacji. Szuka tych wyjaśnień w sposób ekonomiczny używając jednego lub kilku czynników wyjaśniających. W konsekwencji zadowala się cząstkowym, a nie kompletnym wyjaśnieniem. Nomotetyczne wyjaśnienie prowadzi w efekcie do mniej pełnego zrozumienia każdego pojedynczego przypadku. Uogólnienie odbywa się kosztem pełnego wyjaśnienia pojedynczych przypadków.

Dane jakościowe i ilościowe zasadniczo pokrywają się z danymi liczbowymi i nie liczbowymi. Każda obserwacja ma na początku charakter jakościowy. Kwantyfikacja sprawia, że obserwacje można agregować, porównywać dane oraz stosować analizy statystyczne.

Badania ilościowe i jakościowe

	Badania ilościowe	Badania jakościowe
Rodzaj danych	Mają postać liczby	Mają postać tekstu np. korespondencja, pamiętniki, zapis wywiadu; nie istnieje gotowy schemat klasyfikacji.
Stosunek do teorii	Punktem wyjścia jest teoria i korespondująca z nią metoda. Narzuca obiektom własne pojęcia, rejestruje fakty bez subiektywnego sensu.	Wychodzą od danych, ludzie mają przedstawiać jak odczuwają i spostrzegają rozpatrywane sytuacje, dane są subiektywne.
Kontekst	Usuwamy kontekst	Wykazujemy zainteresowanie kontekstem
Stosunek do obiektywizmu	Stosowanie mechanicznej procedury zabezpiecza przed subiektywnym wpływem badanego i badacza na wyniki	Badacz nie stara się eliminować własnych wrażeń, uczuć i wartości, może nieświadomie narzucać badanemu swój punkt widzenia.

Metody analizy danych

Xi	fia	fi cum	fib	fic
0 - 2 2 - 4 4 - 6 6 - 8 8 - 10	2 4 6 4 2	2 6 12 16 18	6 8 4 3 1	2 3 5 8 7
	18

Metoda graficzna wyznaczania mediany sprowadza się do rysowania

W przypadku wyznaczania dominanty metodą graficzną należy narysować histogram.

6

4

2

2 4 5 6 8 10

(do jednej zmiennej)

Wielobok liczebności jest to krzywa łamana łącząca punkty wyznaczone przez środek klasy i liczbę badanych

6 .

4 .

2 . .

1 3 5 7 9

Proces badawczy w naukach pedagogicznych

Istotą procesu badawczego jest planowe, celowe wykorzystanie .......

Etapy procesu badawczego:

I Przedmiot i cel badań - przedmiotem może być np. poziom agresji, uzależnienia, funkcjonowanie ośrodka itd.; celem - czemu mają służyć badania.

II Problemy badawcze - pytania, na które chcemy odpowiedzieć; to pytania wyrażone w języku pojęć danej dziedziny, na które badacz spodziewa się uzyskać odpowiedź przez zastosowanie uznanych metod badawczych. Problemy muszą zawierać generalne zależności między zmiennymi wyznaczając zakres badanych zjawisk oraz być rozstrzygalne i empiryczne.

Problemy badawcze dzielimy na teoretyczne i praktyczne (kryterium podziału to cel), ogólne i szczegółowe (kryterium podziału to zakres).

Problem ogólny ma postać pytania dopełnienia, zaczyna się od przysłówka „jaki”.

Problemy szczegółowe formowane są jako pytania rozstrzygnięcia - rozpoczynają się od partykuły „czy” i odpowiedź na nie jest definitywna i jednoznaczna (czy dziecko w wieku lat 3 jest zdolne do myślenia abstrakcyjnego?).

Na podstawie wiedzy o przedmiocie badań zarówno teoretycznej jak i empirycznej oraz na podstawie wiedzy ogólnej formułowane są hipotezy.

III (Kotarbiński) Hipotezą nazywamy wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto, także wszelki domysł za pomocą , którego tłumaczy dane fakty, a więc także domysły w postaci uogólnienia osiągniętego na podstawie danych wyjściowych.

IV Plan badawczy - konieczne jest określenie czego chcemy się dowiedzieć i w jaki sposób.

Mogą być realizowane 3 cele badań:

1. Badania eksploracyjne - są szczególnie (rozpoznawcze) przydatne w badaniach nowatorskich. Najczęściej nie dają satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie badawcze (niereprezentatywne) , choć wskazują taką odpowiedź i sugerują metody badawcze możliwe do zastosowania.

2. Opis - m(deskrypcja) przy użyciu obserwacji naukowej badacz dokonuje opisu interesującego go zjawiska; opis jest pierwotnym celem wielu badań jakościowych, odpowiada na pytania (co, gdzie, kiedy i jak ?), stanowi często podstawę do formułowania tez wyjaśniających obserwowane zjawisko.

3. Wyjaśniający (eksplanacyjny) - odpowiadają na pytania - dlaczego?.

Plan badawczy :

• jednostka analizy - należy określić co lub kto ma być poddany badaniom. Określenie zbiorowości na temat której będziemy formułować uogólnienia, jednostka analizy może być uczeń, mężczyźni, klasa szkolna itd.

• Wymiar czasowy - badania przekrojowe (poprzeczne) zebrane w jednym punkcie czasu, mają one pewien mankament, są one prowadzone w momencie, a na ich podstawie wyjaśnia się procesy zachodzące w czasie.

• Badania dynamiczne (podłużne) - pozwalają na obserwację tego samego zjawiska przez dłuższy czas, np. rozwój umiejętności uczniów z matematyki w szkole podst. Wyróżnić można badanie trendów, czyli są to zmiany w czasie wewnątrz jakiejś populacji np. wydobycie węgla w kolejnych latach.

• Badania kohort demograficznych (subpopulacje) - najczęściej kohorta, to grupa wiekowa ( np. ludzie urodzeni w latach 50-tych, ludzie zawierający małżeństwo w roku 2000), badania dotyczy tych osób w kolejnych latach - mogą to być rożne jednostki dobierane do próby, ale muszą reprezentować tą samą populację.

• Badania panelowe - przeprowadzane są na tym samym zbiorze osób. Ten rodzaj badania dostarcza najpełniejszych danych o zmianach w czasie , jest to jednak najtrudniejsze do zrealizowania.

V Pomiar - jest to przyporządkowanie symboli własnościom przedmiotów w taki sposób, by relacje między symbolami odpowiadały relacji między własnościami przedmiotów. Zbiór symboli stanowi skalę pomiarową. Wg. Stevensa wyróżniamy 4 skale pomiarowe :

• skala ilorazowa - (stosunkowa) jest to skala, na której wynik pomiaru wyrażony jest liczbą; istnieje jednostka miary i zero absolutne; (przykładem na skali stosunkowej jest temperatura w stopniach Kalwina).

• Skala przedziałowa - (interwałowa) istnieje jednostka miary, wynik jest wyrażony liczbą i istniej zero względne; wynik testu traktujemy jako podział na skali przedziałowej.

• Skala porządkowa - pozwala ustalić relacje między jednostkami pod względem natężenia badanej cechy; (oceny szkolne, to też pomiar na skali porządkowej) n. Niski, średni, wysoki.

• Skal nominalna - pozwala elementy klasyfikować ze względu na posiadany wariant badanej cechy. Skala musi być rozłączna i zupełna. Zupełna tzn. , że każdy badany element musi znaleźć odpowiednie miejsce w odpowiedniej kategorii. Rozłączny oznacza, że nie może istnieć element, który da się zaszeregować do więcej niż jednej kategorii.

Skale pomiarowe tworzą hierarchie, u szczytu której, znajduje się skala stosunkowa.

1. stosunkowa,

2. porządkowa,

3. przedziałowa,

4. nominalna

VI Zbierania danych - metody, techniki i narzędzia badawcze.

• Metody badawcze - są określonymi sposobami postępowania badawczego, stanowią zasadę wedle, której dokonywany jest w nauce wybór odpowiednich technik. Są kryterium oceny - alternatywnych sposobów działania (technik).

• Techniki badawcze - są bliżej skonkretyzowanymi sposobami postępowania badawczego. Są podległe względem metod badawczych.

• Narzędzia badawcze- przedmioty, za pomocą których, wykonujemy badanie.

Badania jakościowe :

• obserwacja,

• met. indywidualnego przypadku,

• analiza danych.

Metody badań naukowych:

• met. obserwacji,

• eksperyment pedagogiczny,

• met. szacowania (skale ocen, skale szacunkowe),

• testy osiągnięć szkolnych,

• met. socjometryczna,

• met. sondażu,

• analiza dokumentów.

Eksperyment- na początku badamy zmienną zależną, a wprowadzona nowa metodo działania do eksperymentu jest zmienną niezależną.

Metodologia jako nauka:

• aspekt pragmatyczny:

- nauka o metodach działalności naukowej i stosowanych nauce procedurach badawczych;

• aspekt apragmatyczny:

- nauka o elementach i strukturach systemów naukowych tj. o wytworach nauki w postaci pojęć twierdzeń, teorii naukowych.

Ontologia:

• nauka o bycie, której zadaniem są dociekania nad naturą wszystkiego cokolwiek istnieje, zarówno w sferze ….<-/nie mogę się rozczytać / (przedmioty, zadania) jak też idealnej.

• podstawowy obok teorii poznania dział filozofii, zajmujący się teorią bytu, problemami jego genezy i natury, charakterem i strukturą rzeczywistości, sposobem istnienia i rozwoju. Ma odpowiadać na pytania co było wcześniej: byt czy materia, czy świadomość?

Epistemologia- teoria poznania:

• dyscyplina zajmująca miejsce pośrednie m. ogólną teorią poznania a naukami szczegółowymi; rozpatruje naukę jako układ ewoluujący i wówczas bada mechanizmy rozwoju pojęć, operacji metod poznania naukowego (e. diachroniczna), bądź jako układ statyczny i zajmuje się analizą języka nauki oraz badaniem istniejących struktur i procedur naukowych (e. synchroniczna).

Nauka może być rozumiana jako:

• wiedza naukowa- gat. wiedzy

• rodzaj działalności badawczo- naukowej, czyli zespół działań podejmowanych przez uczonych

• sposób badania poznawczego- met. naukowa

• podmiot zbiorowy uprawiający w sposób syntetyczny działalność badawczą

• zespół instytucji naukowych

• forma świadomości naukowej

• siła wytwórcza

Wiedza potoczna- zdrowo rozsądkowa, ma charakter pragmatyczny. Cechuje ją mały stopień abstrakcyjności, niski st. prawdziwości oraz ścisłości. Mała moc pragmatyczna, niska zawartość informacyjna, słabe osadzenie w teorii. Pojęcia są niejednoznawcze. Produkt uboczny praktycznej działalności ludzi. Swym zasięgiem obejmuje szeroki obszar zjawisk przyrodniczych i społ. Dostępnych w bezpośr. obserwacji.

Wiedza naukowa- stos. zasadę racjonalności (zasada racjonalnego uznawania przekonań), ozn., że stopień przekonania z jakim głosimy dane twierdzenie nie może być większy od stopnia jego uzasadnienia (lub przekonania z jakim głosimy dane twierdzenie, powinien odpowiadać st. jego uzasadnienia). Wiedza naukowa jest efektem zastosowania określonej metody naukowej w celu wyjaśnienia zjawisk. Jest ona pewniejsza, prawdziwsza od innych gat. wiedzy. Posiada wystarczającą moc prognostyczną i eksplanacyjną (wyjaśnianie). Ma ona charakter teoretyczny, bada nie tylko obserwowane cechy rzeczy i zjawisk. Twierdzenia naukowe dzięki ich wystarczającym informacjom zawartości można sprawdzić i potwierdzić.

Wiedza artystyczno literacka- zwiazana z literaturą i sztuką obejmuje zakres działalności teoretycznej i praktycznej uwidocznionej w sztuce ludowej, mitologii, eposie, poezji. Wiedza spekulatywna zawarta w systemie spekulatywnych filozofii i religii. Ten sposób myślenia miał miejsce w VI w. p.n.e. w społeczności greckiej w okresie jedności filozofii i nauki. Pierwsze refleksje filozofia dotyczy natury miały charakter mitów a dopiero później pojawiła się wiedza oparta na logice, doświadczeniu (Arystoteles IV w. p.n.e.).

Wiedza irracjonalna- nie uchwytna dla rozumu cechuje ją poza doświadczalna i nieracjonalna droga poznania, charakterystyczna dla poznania intuicyjnego, często sprzecznego z zasadami logiki oraz poznania mistycznego, polegającego na bezpośrednim kontakcie z rzeczywistością nadprzyrodzoną. Nie spełnia stałej zasady racjonalności, które dotyczy wymogów intersubiektywności.

Klasyfikacja nauk- kryteria ontologiczne i epistemologiczne.

Podział nauk dokonuje się wg:

• przedmiotu badań, czyli fragmentu lub aspektu rzeczywistości analizowanego przez poszczególne nauki

• metody badań

• rodzaj formułowanych problemów badawczych

Podział nauk

Główną rolę odgrywają kryteria przedmiotowo metodologiczne i jest podziałem dychotomicznym

METODA jest to systematycznie stosowany sposób działania w jakiejś dziedzinie.

Metoda naukowa wg Nowaka to określony sposób postępowania zmierzającego świadomie do realizacji celów poznawczych w nauce.

Metoda naukowa jest to sposób badania wyznaczający kolejne etapy postępowania uczonych w dolnej dziedzinie naukowej możliwy do powtórzenia w innych przypadkach tego rodzaju obejmujący założenia ogólne określające wytyczne badania, sposobu rozwiązywania problemów teoretycznych lub zadań praktycznych.

Metoda naukowa wg Konarzewskiego to ustalony i zaaprobowany przez społeczność naukową, sposób wykonywania czynności badawczych. Ogólnie można wyróżnić 3 klasy metod naukowych:

• doboru próbki

• zbierania danych

• analizy danych.

Badania naukowe to ciąg jednostkowych lub zbiorowych czynności rozpoczynających się od sformułowania problem i zmierzających do jego rozwiązania.

Metody badawcze wg Nowaka to typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych w celi max uzasadnienia odpowiedzi na pytania

SKALA PRZEDZIAŁOWA

Miary tendencji centralnej (miary przeciętne)

Miarę tendencji centralnej typową dla skali przedziałowej jest średnia arytmetyczna:

Suma wszystkich wyników dzielna jest przez ilość wyników.

Miara tendencji centralnej specyficzna dla skali porządkowej jest mediana Me

Mediana jest to środkowa wartość zmiennej uporządkowanym zbiorze wyników.

W przypadku parzystej ilości badanych mediana jest średnią arytmetyczną dwóch środkowych wartości znajdujących się na pozycji:

W przypadku nieparzystej ilości wyników mediana jest wartością zmiennej znajdującej się na pozycji

Miarą tendencji centralnej typową dla skali nominalnej jest modalna ( dominanta, moda)

Jest to wartość zmiennej najczęściej występującej w badanej rzeczywistości.

Wyniki testów można traktować jako pomiar na skali przedziałowej.

Kl. A XAi	Kl. B XBi	Kl. C XCi
1	2	1
5	3	1
2	5	0
10	5	9
9	7	9
8	5	10
5	8	8
5	5	2

40 40 40

Rodzaje wiedzy ludzkiej

Wiedza irracjonalna

Wiedza racjonalna

Potoczna

Spekulatywna

Artystyczno- literacka

Naukowa

Formalna matematyka

Społeczna

Przyrodnicza

Matematyk a

Logika

Empiryczna (realna, indukcyjna)

Formalna (racjonalna, dedukcyjna)

NAUKA

Algebra, topologia, geometria

Fizyczne

Biologiczna

Socjologiczna, prawo, historia, psychologia.

Fizyka teoretyczna.

Fizjologia, morfologia

PRZEWIDYWANIA

TEORIE

FAKTY

FAKTY

problem

Uogólnienie

(generalizowanie)

hipoteza

TEORIA

Plan badawczy

Analiza danych

pomiar

Zbieranie danych

---