1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa chemiczna: Tlenek wapnia [wapno palone, wapno niegaszone]

Wzór chemiczny: CaO

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbol zagrożenia (R)
tlenek wapnia	100	1305-78-8	215-138-9	C	38

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja nie jest niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja stała niepalna.

Zagrożenie toksykologiczne: Większa ilość tlenku wapnia działa szkodliwie na cały organizm. Powoduje ogólną toksemię, lecz zazwyczaj nie wywołuje groźnego schorzenia.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Tlenek wapnia działa szkodliwie na organizmy wodne i lądowe. Większa ilość zakłóca równowagę pH.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego pyłem tlenku wapnia środowiska. Skontaktować się z lekarzem lub centrum toksykologicznym.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji leżącej.
2.	W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie i zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	Przepłukać usta. Podać 0,5 l wody do wypicia. U osoby przytomnej wywołać wymioty lub wykonać płukanie żołądka.
2.	Zapewnić spokój, leżenie i ciepło. Zapewnić pomoc lekarską.
Skażenie oczu:
1.	Usunąć szkła kontaktowe. Skażone oczy delikatnie oczyścić mechanicznie. Następnie oczy należy obficie i długo przemywać tylko zimną wodą, starając się wywijać powieki. Wpuścić 1-2 krople oleju rycynowego dla złagodzenia bólu. Oczy osłonić gazą.
2.	Zapewnić konsultację lekarza okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, a następnie wodą z łagodnym mydłem.
2.	Zasięgnąć porady dermatologa, gdy wystąpi podrażnienie skóry.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Zagrożenia pożarowe:	Substancja niepalna. Nie stwarza zagrożenia pożarowego i wybuchowego.
W przypadku pożaru sąsiednich obiektów stosować:	gaśnice CO2, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC lub BC, gaśnice pianowe.
Zalecenia szczegółowe:	Nie jest zalecane stosowanie wody w przypadku gaszenia obiektów w sąsiedztwie magazynowania tlenku wapnia. Podczas kontaktu tlenku wapnia z wodą następuje wydzielanie znacznych ilości ciepła. Jeżeli w czasie pożaru niezbędne staje się użycie wody, należy ją tak zastosować, aby unikać kontaktów z tlenkiem wapnia. Jeżeli doszło do reakcji z wodą, należy użyć jej również w takich ilościach, aby zostało zaabsorbowane ciepło reakcji. Należy unikać wprowadzania wody do wnętrza pojemników z tlenkiem wapnia, gdyż wskutek wydzielającego się ciepła może nastąpić rozerwanie pojemników.
Sprzęt ochronny strażaków w warunkach dużego pożaru:	Szczelne ubrania przeciwchemiczne. Niezależne aparaty izolujące drogi oddechowe.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Środki ochrony osobistej:	Ubrania robocze ze zwartej tkaniny, rękawice z tworzywa powlekanego, buty robocze, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłami (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Zalecenia szczegółowe:	Uszczelnić uszkodzone opakowania, zebrany ze środowiska tlenek wapnia umieścić w opakowaniu zastępczym. Zebraną substancję skierować do wtórnego zagospodarowania (np. do odkwaszania gleby).
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze.
Metody utylizacji:	Na drodze składowania w wyznaczonym miejscu - zgodnie z wymogami ujętymi w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. oraz 5 marca 2001 r.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas wykonywania wszelkich czynności z tlenkiem wapnia nie jeść, nie pić, nie zażywać lekarstw, unikać bezpośrednich kontaktów z substancją, unikać wdychania pyłów, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej.
Zalecenia szczególne dotyczące magazynowania:	Wszelkie pomieszczenia magazynowe muszą być wentylowane. Podłoga powinna być wykonana z materiału ceramicznego.
Magazynowanie:	Tlenek wapnia przechowuje się luzem, w suchych i szczelnych pomieszczeniach zamkniętych, o drewnianych podłogach zabezpieczonych przed przenikaniem wilgoci z gruntu. Tlenek wapnia układa się w pryzmach lub pojemnikach. Opakowaniami indywidualnymi są wielowarstwowe worki papierowe, rzadziej plastikowe. Okres przechowywania powinien być jak najkrótszy i nie powinien przekraczać 7 dni. Zamoczenie wywołuje reakcję egzotermiczną, w trakcie której temperatura wzrasta do 150^oC i zwiększa się objętość produktu. Tlenek wapnia przechowywany jest również w wielowarstwowych workach papierowych piętrzonych w ośmiowarstwowe stosy. Personel magazynowy należy wyposażyć w niezbędne certyfikowane ochrony osobiste. Przechowywać w oddzieleniu od materiałów utleniających i środków żywności. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać tlenek wapnia, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowa substancja może być wykorzystana rolniczo.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania tlenku wapnia.

Ochrony osobiste

Ręce:	Rękawice z tworzywa sztucznego, odpornego na działanie czynników żrących.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego).
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z zawartością pyłu tlenku wapnia (filtr cząsteczkowy - oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z tlenkiem wapnia. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie zażywać leków podczas pracy. Na bieżąco usuwać substancję, która wydostała się do środowiska. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń pyłów, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie tlenku wapnia w środowisku pracy:

NDS - 2 mg/m³

NDSCh - 6 mg/m³

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 56,08 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Bezwodny tlenek wapnia w warunkach normalnych jest białym (z odcieniem szarym lub żółtym) ciałem stałym pod postacią brył. Jest substancją higroskopijną.
9.3	Temperatura topnienia: 2614^oC
9.4	Temperatura sublimacji: Około 2850^oC
9.5	Gęstość w 20oC: 3,40 g/cm^3
9.6	Rozpuszczalność w wodzie: Jedna część tlenku wapnia rozpuszcza się w 800 cz. wody; pH nasyconego roztworu wynosi 12,0-12,5
9.7	Zagrożenie wód: Duże
9.8	Reaktywność: Tlenek wapnia chętnie reaguje z wodą i ditlenkiem węgla.
9.9	Właściwości korozyjne: Tlenek wapnia w obecności wilgoci działa silnie żrąco. Pod wpływem wilgoci rozpada się na biały proszek.
9.10	Inne: Po dłuższym leżeniu traci swoje własności, łącząc się z ditlenkiem węgla z powietrza. Tlenek wapnia otrzymywany jest przez wypalanie kamienia wapiennego (węglanu wapnia). Stosowany jest w przemyśle do wyrobu sody amoniakalnej, sody żrącej, wapna bielącego, wapna lasowanego, karbidu, nawozów sztucznych w hutnictwie, garbarstwie, cukrownictwie (w zależności od potrzeb w formie wapna palonego lasowanego), w lecznictwie do przyrządzania preparatów farmaceutycznych. W Polsce tlenek wapnia dodawany jest także do środków spożywczych. Maksymalna ilość, jaka może być dodawana w Polsce do białczanów, ograniczona jest tylko tzw. dobrą praktyką przemysłową.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność i reaktywność:	Tlenek wapnia przechowywany w warunkach normalnych jest produktem stabilnym. Unikać kontaktów z wilgocią (powstaje wodorotlenek wapnia), ditlenkiem węgla, silnymi reduktorami i kwasami.
Właściwości korozyjne:	Brak

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Stopień zagrożenia wód: Brak zagrożenia.

Drogi narażenia:

Oczy	tak
Skóra	nie
Spożycie	tak (większa ilość)
Wdychanie pyłów	tak

Działanie miejscowe:

Wdychanie pyłów, par i aerozoli: Wdychanie najdrobniejszych cząstek wywołuje szybko mijające stany gorączkowe, w przebiegu swym podobne do zakaźnych nieżytów dróg oddechowych. Tlenek wapnia odkłada się w płucach. Działanie drobno rozpylonego tlenku wapnia polega na wywołaniu zamierania nabłonka dróg oddechowych lub znajdujących się tam drobnoustrojów, wskutek tworzenia się zdenaturowanego i obcogatunkowego białka, którego wchłanianie powoduje gorączkę. Typowe objawy gorączki: słodki smak w ustach, brak łaknienia, często wzmożone pragnienie, zmęczenie, senność, ucisk i ból w klatce piersiowej, czasami suchy kaszel, a następnie dreszcze i wysoka temperatura. Gorączka występuje tylko w wyniku działania świeżo wytworzonych cząsteczek tlenku wapnia. Nie może być wywołana przez rozpylanie gotowego pyłu tlenku wapnia.

Spożycie większej ilości: Wystąpią objawy podrażnienia błon śluzowych przewodu pokarmowego, nudności, wymioty.

Kontakt ze skórą: W indywidualnych przypadkach może wystąpić podrażnienie, zaczerwienienie, wysuszenie skóry.

Kontakt z oczami: Może wystąpić podrażnienie, pieczenie, zaczerwienienie i łzawienie.

Skutki zdrowotne narażenia ostrego: Następstwami nadmiernego wdychania pyłów tlenku wapnia są: podrażnienie błon śluzowych oczu i dróg oddechowych, znużenie, zawroty głowy, bóle głowy, nudności, wymioty, bezsenność.

Skutki zdrowotne narażenia przewlekłego: Osoby, które są chronicznie narażone na oddychanie powietrzem z zawartością pyłów tlenku wapnia, mogą uskarżać się na podrażnienia błon śluzowych, bóle i zawroty głowy, problemy z układem pokarmowym, wysuszenie skóry.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Tlenek wapnia w środowisku stopniowo przekształca się w wodorotlenek wapnia i węglan wapnia - substancje występujące w naturze.

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Ryby: Wolne wapno wywołuje silne wydzielanie śluzu i powoduje poważne uszkodzenia skrzeli. Średnio duże pstrągi wyginęły w wodzie zawierającej 150 mg/dm³ CaO po 10 minutach, zaś po 26 minutach w wodzie o zawartości 70 mg/dm³ CaO.

Stopień zagrożenia wód: Zagrożenie niewielkie.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 13 99 - inne, niewymienione odpady.

Sposób likwidacji D2: „Składowanie luzem na składowiskach otwartych w szczelnych pojemnikach”.

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z papieru,

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metalu.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Tlenek wapnia nie jest klasyfikowany jako substancja niebezpieczna wg ADR/RID/IMO/IATA i nie podlega ograniczeniom wynikającym z tych przepisów.

Na opakowaniach transportowych wskazane jest umieścić następującą informację:

14.1	Symbole niebezpieczeństwa ®:?	38
14.2	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-24/25

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1; 1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r.( Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r.( Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi tlenku wapnia, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy tlenku wapnia. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 38	Działa drażniąco na skórę.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać w zamknięciu i chronić przed dziećmi.
S 24/25	Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Tlenek wapnia
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
C	Substancja żrąca.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ	Wydanie Data wydania: 20.12.2002 Strona /stron 7/7
Nazwa:	TLENEK WAPNIA

Tlenek wapnia

---