Identyfikacja przedmiotu
Materiały:
plastelina, mały patyczek np. wykałaczka, mały przedmiot powszechnie znany np. guzik, kostka do gry, kapsel.
Wykonanie:
Obłożyć plasteliną mały przedmiot formując z niej kulę. Osoba, która nie wie co jest w plastelinie, wtykając w nią wykałaczkę tak by nie zmienić kształtu kuli, stara się określić kształt przedmiotu w środku.
Obserwacje i wnioski:
Głębokość na jaką patyk "wchodzi" daje pogląd na rozmiar i kształt przedmiotu. Również twardość niewidocznego przedmiotu może być łatwo określona w ten sposób.
Zwiększenie objętości wody podczas jej zamarzania
Materiały i odczynniki:
barwnik spożywczy np. czerwony, plastelina.
Sprzęt:
słoiczek, plastykowa rurka (np. do picia napojów), flamaster.
Wykonanie:
Do wewnętrznej strony dna słoika dociśnij plastelinę. Napełnij słoik wodą. Dodaj 4 - 5 kropel barwnika i zamieszaj. Włóż powoli plastykową rurkę do zabarwionej wody i wetknij jej koniec w plastelinę tak, by rurka stała pionowo. Zatkaj palcem drugi koniec rurki i wylej ostrożnie wodę ze słoika. Postaw słoik na stole i zaznacz poziom wody w rurce flamastrem - zrób kreskę. Wstaw słoik do zamrażalnika na około 3 - 4 godziny.
Obserwacje i wnioski:
Woda zmieniła stan skupienia. W rurce powstał lód, ale zajmuje on większą objętość niż woda, co pokazuje nam kreska na rurce.
Roztwór nasycony
Materiały i odczynniki:
kwas borny (w kryształach).
Sprzęt:
słoiczek z zakrętką i łyżeczka.
Wykonanie:
Wsyp 5 łyżeczek kwasu bornego do słoiczka. Napełnij słoiczek wodą (do przelania). Szczelnie zakręć słoik. Potrząsaj słoikiem, a potem postaw na stole i obserwuj.
Obserwacje i wnioski:
Część kryształów rozpuściła się w wodzie, lecz większa ich część opada na dno przypominając płatki śniegu. Kwas borny nie rozpuszcza się dobrze w wodzie. Rozpuszcza się tylko część kryształów i powstaje nasycony roztwór kwasu bornego w wodzie. Roztwór nasycony to taki roztwór, w którym (w danych warunkach) nie może rozpuścić się więcej substancji. Otrzymana mieszanina jest niejednorodna
Roztwór rozcieńczony i stężony
Materiały i odczynniki:
kawa rozpuszczalna (np. Inka).
Sprzęt:
dwie szklanki, łyżeczka.
Wykonanie:
Do jednej szklanki wsyp 1/4 łyżeczki kawy, a do drugiej dwie łyżeczki kawy. Zalej obie szklanki gorącą wodą i wymieszaj. Prowadź obserwację. Spróbuj łyżeczką obu roztworów.
Obserwacje i wnioski::
W pierwszej szklance roztwór kawy ma dużo jaśniejszą barwę i inny smak. O takim roztworze mówimy, że jest rozcieńczony. "Mocniejsza" kawa to inaczej roztwór stężony, rozpuszczona jest w nim większa ilość substancji.
Rozcieńczanie roztworów
Materiały i odczynniki:
czerwony barwnik spożywczy.
Sprzęt:
litrowy słoik, szklanka.
Wykonanie:
Nalej wody do 1/4 wysokości słoika. Dodaj jedną kroplę barwnika i zamieszaj. Dolewaj wody do słoika po pełnej szklance do czasu, aż zaniknie czerwona barwa.
Obserwacje i wnioski::
Barwnik bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Po wlaniu kilku szklanek czystej wody, czerwony kolor zanika. Dodawanie wody powoduje, że kolorowe cząsteczki rozprzestrzeniają się równomiernie w wodzie. W końcu odległości między cząsteczkami są tak duże, że stają się one niewidoczne. Tak powstaje roztwór rozcieńczony. Otrzymujemy mieszaninę jednorodną
Mieszaniny niejednorodne - woda nie rozpuszcza oleju
Materiały i odczynniki:
1/4 szklanki oleju jadalnego, 1/4 szklanki wody, niebieski barwnik spożywczy.
Sprzęt: zakraplacz do oczu, ołówek.
Wykonanie:
Wlej powoli olej do wody. Wpuść 5 kropli barwnika do szklanki. Prowadź obserwację. Wepchnij ołówkiem krople barwnika do wody.
Obserwacje i wnioski::
Po wlaniu oleju do wody powstały dwie oddzielne warstwy, wody na dole i oleju na górze. Woda nie rozpuszcza oleju. Krople barwnika mają formę kulek. Po wepchnięciu ich do wody natychmiast się rozpuszczają. Woda z olejem tworzą mieszaninę niejednorodną. Woda z barwnikiem spożywczym tworzą mieszaninę jednorodną.
Określenie powietrza jako materii
Materiały:
pusty plastikowy woreczek.
Wykonanie:
Napełnij pusty woreczek otwierając go i poruszając nim w powietrzu ("złap do niego powietrze"). "Zamknij" woreczek przez zakręcenie wylotu i trzymaj go w ręce. Ściśnij woreczek drugą ręką.
Obserwacje i wnioski::
Woreczek stawia opór przy ściskaniu, coś jest wewnątrz mimo, że nie widać tego "gołym" okiem. Powietrze zajmuje określoną przestrzeń wypełniając woreczek i wywiera, od wewnątrz, ciśnienie na jego ścianki. Cząsteczki gazu są bardziej ściskane, gdy ściskamy woreczek ręką. Gdybyśmy mogli wytworzyć dostatecznie duże ciśnienie, to powietrze rozerwałoby worek i uszło z niego.
Tlen w powietrzu
Materiały i odczynniki:
świeczka tortowa, płaski kawałek styropianu, barwnik spożywczy.
Sprzęt:
głęboka miseczka, cienki, wysoki słoik.
Wykonanie:
Nalej wody do miseczki i wsyp szczyptę barwnika spożywczego. Wbij świeczkę w styropian i zapal ją. Przykryj świeczkę słoikiem. Prowadź obserwację.
Obserwacje i wnioski::
Świeczka po pewnym czasie gaśnie, a woda "wchodzi" do słoika. Świeczka gaśnie ponieważ zostaje zużyty tlen - gaz podtrzymujący palenie. Objętość zajmowaną w powietrzu przez tlen zajmuje woda.
Otrzymywanie tlenu i badanie jego właściwości
Odczynniki:
15 - 20 % roztwór nadtlenku wodoru H2O2, rozcieńczony kwas siarkowy(VI) H2SO4, roztwór manganianu(VII) potasu KMnO4.
Sprzęt:
erlenmajerka, korek z wkraplaczem i rurką odprowadzającą, probówka, krystalizator, łuczywko.
Wykonanie:
Do erlenmajerki (ryc. 1) wlewamy około 50 cm3 15 - 20 % roztworu nadtlenku wodoru zakwaszonego rozcieńczonym kwasem siarkowym(VI). Z wkraplacza dodajemy powoli roztwór KMnO4. Gaz zbieramy w probówce, umieszczonej w krystalizatorze z wodą i badamy jego rolę w procesie spalania.
Ryc. 1. Otrzymywanie tlenu
W kolbie w wyniku gwałtownie zachodzącej reakcji:
2KMnO4 + 5H2O2 +3H2SO4 = 2MnSO4 + K2SO4 + 8H2O + 5O2
następuje odbarwienie fioletowego roztworu KMnO4, wydziela się gaz bezbarwny, bez zapachu, który sam się nie pali, ale rozżarzone łuczywko zapala się w nim.
Tlen jest gazem podtrzymującym palenie.
Spalanie substancji w tlenie
Materiały i odczynniki:
dwa cylindry z tlenem przykryte płytkami lub szkiełkami zegarowymi, dwie łyżeczki do spalań, pierwsza z rozżarzonym węglem drzewnym i druga z rozżarzonymi wiórkami magnezowymi.
Wykonanie:
Wprowadź łyżeczki z próbkami do cylindrów z tlenem.
Obserwacje i wnioski::
W obu cylindrach zaszła gwałtowna reakcja. Magnez i węgiel uległy spaleniu. Substancje w tlenie palą się szybciej.
Wykrywanie pary wodnej w powietrzu
Sprzęt:
łyżka lub inny metalowy przedmiot.
Wykonanie:
Włóż łyżkę do zamrażalnika lodówki na około 10 min. Następnie wyjmij i dokładnie obejrzyj powierzchnię.
Obserwacje i wnioski::
Łyżeczka pokryła się rosą czyli wodą, która powstała ze skroplenia pary wodnej, znajdującej się w powietrzu.
Badanie zanieczyszczenia powietrza
Sprzęt:
trzy puste puszki lub słoiki, taśma samoprzylepna przezroczysta, biała kartka papieru.
Wykonanie:
Przymocuj po trzy paski taśmy samoprzylepnej, klejem do góry, do otworów słoików. Tak sporządzone naczynia pomiarowe ustaw: pierwsze w otoczeniu drzew, drugie na parapecie okna w domu lub szkole, trzecie w pobliżu ulicy lub drogi. Po pierwszym tygodniu zdejmij pierwszy pasek, po drugim drugi, a po trzecim trzeci. Naklej je na białą kartkę papieru. Wszystkie obserwuj przez lupę.
Obserwacje i wnioski::
Do pasków przykleiły się różne pyły, kurz, sadza, grudki o dziwnych kształtach i kolorach. Różnią się one w zależności od tego, gdzie było badane powietrze. Powietrze jest mieszaniną gazów, ale znajdują się w nim różne zanieczyszczenia.
Obserwacja wpływu zanieczyszczeń powietrza na porosty, liście drzew iglastych i liściastych
Materiały:
zdjęcia glonów i porostów wraz ze skalą zanieczyszczeń SO2 [2], wybrane drzewa iglaste i liściaste.
Wykonanie:
Po obejrzeniu zdjęć glonów i porostów szukamy ich w najbliższej okolicy. Porównujemy ze zdjęciami. Odczytujemy maksymalną koncentrację SO2 jaka mogła wystąpić w miejscowości, w której mieszkamy. Oceniamy stan drzew iglastych i liściastych - obserwację prowadzimy przez dwa tygodnie. Porównujemy stan drzew rosnących przy ruchliwej ulicy i w lesie lub parku. Zwracamy szczególną uwagę na drzewa szpilkowe: jodły i świerki.
Obserwacje i wnioski::
Wyniki obserwacji umieszczamy w tabeli:
Na podstawie przeprowadzonych obserwacji porostów i drzew sporządzamy krótki raport oceniający czystość powietrza w miejscu zamieszkania.
Działanie tlenku siarki(IV) na gwoździe, skały i wapienie
Odczynniki i materiały:
wodorosiarczan(IV) sodu NaHSO3, gwoździe, kawałek wapienia.
Sprzęt: dwa katalizatory, akwarium, dwie płytki szklane.
Wykonanie:
Do akwarium wkładamy krystalizator wypełniony 1% roztworem wodorosiarczanu(IV) sodu. Obok krystalizatora kładziemy gwoździe oraz wapień. Dla porównania do drugiego akwarium wkładamy także gwoździe oraz wapień. Oba naczynia przykrywamy płytkami szklanymi i pozostawiamy w dobrze wietrzonym pomieszczeniu na tydzień. W wyniku hydrolizy wodorosiarczanu(IV) sodu powstaje dwutlenek siarki (tlenek siarki(IV)).
Na+ + HSO4- + H2O = SO2 + Na+ + OH- + H2O
W obecności SO2 zachodzi reakcja:
CaCO3 (wapień) + SO2 + 1/2O2 + 2H2O = (CaSO4 X 2H2O gips) + CO2
Powstający gips jest bardziej kruchy niż wapień i szybko odpada od powierzchni, na której wykrystalizował. Jest też lepiej rozpuszczalny w wodzie niż CaCO3 i zmywa go woda deszczowa. Gwoździe pokrywają się rdzą.
Tlenek siarki(IV) przyspiesza korozję stali i powoduje rozsypywanie się wapieni. Przyczynia się to do niszczenia budowli i rzeźb zwłaszcza tych wykonanych z wapieni.
Przygotowanie wody wapiennej
Odczynniki:
łyżeczka, 2 szklane litrowe słoiki z zakrętkami.
Wykonanie:
Napełnij wodą jeden słoik. Dodaj jedną łyżeczkę wapna i wymieszaj. Zakręć wieczko słoika i pozwól by płyn odstał się przez noc. Bezbarwny płyn zlej znad osadu do drugiego słoika i zakręć go.
Obserwacje i wnioski::
Po opadnięciu osadu na dno słoika otrzymujemy roztwór wody wapiennej. Słoik, w którym się ona znajduje musi być zakręcony po to, by uniemożliwić rozpuszczanie się w nim dwutlenku węgla z powietrza.
Wykrywanie dwutlenku węgla (tlenku węgla(IV))
Odczynniki:
rurka szklana, zlewka o pojemności 50 cm3, krystalizator.
Wykonanie:
W zlewce umieszczamy 10 cm3 wody wapiennej. Przez rurkę szklaną umieszczoną w wodzie wapiennej wdmuchujemy ustami powietrze z płuc. Obserwujemy efekty reakcji.
Do krystalizatora wlewamy, na dno, wody wapiennej. Po dwóch dniach obserwujemy efekty reakcji.
Obserwacje i wnioski::
Woda wapienna (roztwór wodorotlenku wapnia Ca(OH)2) pod wpływem dwutlenku węgla CO2 ulega zmętnieniu, ponieważ wytrącił się trudno rozpuszczalny osad węglanu wapnia:
Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2O
Po dwóch dniach woda wapienna ulega zmętnieniu, co świadczy o obecności CO2 w powietrzu.
"Uciekający" dwutlenek węgla
Materiały:
woda mineralna gazowana.
Sprzęt: szklanka lub słoiczek, "głęboki" talerz lub miseczka.
Wykonanie:
Wlej wodę mineralną do szklanki i obserwuj ją. Następnie wlej trochę gorącej wody do talerza i wstaw do niego szklankę z wodą mineralną. Prowadź dalej obserwację.
Obserwacje i wnioski::
Po ogrzaniu cieczy szybkość unoszenia się pęcherzyków gazu rośnie. Wody gazowane są wytwarzane poprzez rozpuszczenie dużej ilości gazu - dwutlenku węgla CO2 w wodzie. CO2 jest wprowadzany do butelki pod dużym ciśnieniem a butelka jest natychmiast zamykana. Na ogół gazy źle rozpuszczają się w cieczach. W miarę ogrzewania się cieczy rozpuszczalność gazów zmniejsza się. Zjawisko to w czasie upalnego lata może przyczynić się do odtlenienia małych zbiorników wodnych. Brak tlenu w wodzie powoduje, że ginie tam fauna i flora.
Otrzymywanie dwutlenku węgla i badanie jego właściwości
Materiały i odczynniki:
skorupki z jajek, ok. 10 cm3 rozcieńczonego kwasu solnego.
Sprzęt: świeczka, kolba, korek z umieszczonym w nim gumowym wężykiem, wąski słoik, plastelina.
Wykonanie:
Wsyp skorupki do kolby (ryc. 2.) i zatkaj ją korkiem z umieszczonym w nim wężykiem gumowym. W słoiku przymocuj do dna świeczkę i zapal ją. Nalej kwasu do kolby, a wężyk umieść w słoiku ze świeczką.
Ryc. 2. Otrzymywanie i badanie właściwości dwutlenku węgla
Po pewnym czasie świeczka gaśnie. W reakcji skorupek z kwasem solnym powstaje bezbarwny gaz, dwutlenek węgla, który nie podtrzymuje palenia.
CaCO3 + HCl = CaCl2 + CO2 + H2O
"Przelewanie" dwutlenku węgla
Materiały i odczynniki:
dwutlenek węgla w słoiku (patrz doświadczenie nr 18), świeczka, plastelina.
Sprzęt: słoik.
Wykonanie:
Przytwierdź plasteliną świeczkę do dna pustego słoika i zapal ją. Słoik napełniony dwutlenkiem węgla nachyl energicznie nad naczyniem z zapaloną świeczką. Prowadź obserwację.
Obserwacje i wnioski::
Świeczka prędko gaśnie, co świadczy, że dwutlenek węgla jest cięższy od powietrza i opada na dno naczynia ze świeczką.
Produkcja dwutlenku węgla przez drożdże
Materiały:
łyżka suszonych drożdży, łyżka cukru, wazelina, plastelina, pół szklanki wody wapiennej (doświad. 15).
Sprzęt: dwie plastikowe buteleczki na 100 - 250 cm3, korek do zatkania butelki, rurka gumowa o długości ok.40 cm.
Wykonanie:
Wsyp pół łyżki drożdży do pierwszej butelki. Wlej do połowy objętości butelki ciepłą wodę. Dodaj pół łyżki cukru. Zatkaj kciukiem butelkę i potrząśnij nią energicznie w celu wymieszania zawartości. Posmaruj boczną powierzchnię korka wazeliną i bardzo lekko i delikatnie zatkaj nim butelkę. Postaw butelkę na ziemi. Prowadź obserwację.
Drugą butelkę przygotuj jak pierwszą ale zamiast korka włóż do szyjki butelki rurkę i uszczelnij plasteliną. Drugi koniec rurki włóż do szklanki napełnionej wodą wapienną. Prowadź obserwacje przez kilka dni.
Obserwacje i wnioski::
Po kilku minutach korek wyskakuje z butelki. Drożdże to bardzo drobne (jednokomórkowe) grzyby, które używają cukru i tlenu do wytwarzania energii. W czasie tego procesu zwanego fermentacją drożdży - powstaje także gaz powodujący wzrost ciśnienia w butelce. Gdy powstanie dostateczna ilość gazu, korek zostaje wypchnięty.
Gaz powstający przy fermentacji drożdży to dwutlenek węgla. Udowadnia to doświadczenie z drugą butelką. Woda wapienna mętnieje co jest dowodem na to, że gaz wydobywający się z rurki jest dwutlenkiem węgla.
UWAGA! Doświadczeń nie można wykonywać w butelkach szklanych, ani szczelnie zamykać, gdyż grozi to rozerwaniem butelek.
Oddychanie gleby
Materiały i odczynniki:
wilgotna ziemia z ogródka lub parku, woda wapienna.
Sprzęt: miseczka litrowa z płaską przykrywką, spodek szklany.
Wykonanie:
Nasyp do miseczki ziemi, wstaw do niej spodek napełniony wodą wapienną i przykryj nakrywką.
Obserwacje i wnioski::
Po pewnym czasie woda wapienna uległa zmętnieniu pod wpływem dwutlenku węgla wydzielanego w wyniku oddychania mikroorganizmów żyjących w glebie.
"Patynowanie" monet
Materiały i odczynniki:
talerzyk, serwetka papierowa, ocet 10%, 3 - 5 monet miedzianych (np. 1, 2, 5 groszy).
Wykonanie:
Wlej na talerzyk nieco octu. Złóż serwetkę "we czworo" i połóż na talerzyku. Na nasączonej serwetce ułóż monety. Odczekaj 24 godziny.
Obserwacje i wnioski::
W doświadczeniu zaszła reakcja chemiczna i na monetach utworzyła się zielona powłoka.
Korozja metali
Odczynniki i materiały:
woda, olej roślinny, sól kuchenna, chlorek wapnia, gwoździe
Sprzęt:
probówki, korki.
Wykonanie:
Do pierwszej probówki wsyp szczyptę chlorku wapnia (substancja susząca), a następnie włóż dwa gwoździe i zatkaj probówkę korkiem. Do trzech kolejnych probówek włóż po dwa gwoździe i wlej tyle cieczy aby gwoździe były w niej całkowicie zanurzone (ryc 3.).
Do probówki nr 2 dodaj oleju, do probówki nr 3 wody przegotowanej (lub destylowanej), a do probówki nr 4 roztworu wodnego soli. Probówki zatkaj korkiem. Prowadź obserwacje przez tydzień.
Obserwacje i wnioski::
W osuszonym powietrzu (probówka nr 1) gwoździe nie rdzewieją, olej także zabezpiecza je przed korozją. W probówce nr 3 i 4 gwoździe pokrywają się rdzą, proces postępuje szybciej w roztworze solanki.
Samorzutne mieszanie się stykający się substancji - dyfuzja
Materiały i odczynniki i sprzęt:
a) szklanka z wodą, barwny sok (np. z buraka ćwikłowego), zakraplacz do oczu; spodek, kreda, atrament;
spodek z wodą, kryształki siarczanu(VI) miedzi(II) CuSO4 lub innego barwnego, rozpuszczalnego w wodzie związku chemicznego np. KMnO4;
butelka z amoniakiem lub perfumami;
szklanka z ok. 10 cm3 zimnej wody, płaska łyżeczka mąki ziemniaczanej, gorąca woda (ok.100 cm3), woreczek foliowy z cienkiej folii na pełniony wodą z dodatkiem kilku kropel jodyny.
Wykonanie:
do szklanki z wodą powoli wkraplaj sok;
na spodek nalej atrament, zanurz koniec kredy w atramencie;
do spodka z wodą wrzuć kryształki związku np. KMnO4;
otwórz butelkę z amoniakiem na 2 - 3 sekundy (lub rozpyl w jednym kącie klasy perfumy;
do szklanki z zimną wodą wrzuć mąkę, po wymieszaniu dodaj gorącej wody. Do tak otrzymanego kleiku skrobiowego włóż woreczek z wodą.
Obserwacje i wnioski::
woda zmienia zabarwienie, sok powoli się rozpuszcza w wodzie tworząc kolorowe "smugi";
kreda nasiąka atramentem i przybiera jego barwę, widać przesuwanie się kolorowej warstwy w górę;
związek rozpuszcza się w wodzie zabarwiając ją na swój kolor -widać kolorowe "smugi";
bardzo szybko amoniak wyczuwalny jest na drugim końcu klasy;
po 3 - 5 min. w zlewce z kleikiem można zauważyć niebieskie zabarwienie; to jod znajdujący się w jodynie "przechodzi" przez folię i w zetknięciu z kleikiem skrobiowym daje niebiesko zabarwioną substancję.
Wszystkie te doświadczenia udowadniają, że materia jest w ciągłym ruchu, a ruch ten jest możliwy nie tylko w gazach i cieczach, lecz również w ciałach stałych.
Przepływ cieczy przez łodygę
Materiały:
łodyga świeżego selera z liśćmi, zielony barwnik spożywczy.
Sprzęt: czysta szklanka.
Wykonanie:
Wlej wodę do szklanki - do 1/4 jej pojemności. Zrób ciemnozielony roztwór, dodając spożywczy barwnik do wody (np. barwnik do jaj). Z końca selera odetnij plasterek łodygi. Wstaw seler do zabarwionej wody. Po upływie 24 godzin określ kolor liści selera.
Obserwacje i wnioski::
Bladozielone liście selera są teraz ciemnozielone. W łodygach wszystkich roślin znajdują się drobne, wąziutkie, włoskowate kanaliki (rurki). Tymi rurkami kolorowa woda dostaje się do liści. Ciśnienie wewnątrz rośliny jest mniejsze niż w pokoju i dlatego woda jest "pchana" w górę - do liści. Ruch wody (do góry) w cienkich rurkach, tzw. kapilarach, nazywany jest zjawiskiem kapilarnym i jest spowodowany różnicą ciśnień.
Automatyczne podlewanie kwiatków
Sprzęt: Doniczka z rośliną, 2-3 naczynia z wodą, cienka rurka szklana, bibuła filtracyjna.
Wykonanie:
Do naczynia umieszczonego wyżej (ryc. 4.a.) wlej wody i włóż rurkę szklaną o małej średnicy, a koniec zanurz w drugim naczyniu umieszczonym niżej. Obserwuj przelewanie się cieczy z jednego naczynia do drugiego.
Rulonik zrobiony z bibuły filtracyjnej zanurz w naczyniu z wodą, a drugi koniec włóż do doniczki z kwiatkiem. Prowadź obserwację przez kilka dni (ryc. 4.b).
Ryc. 4. Ilustracja zjawiska włosowatości
W rurkach o bardzo małych średnicach woda "wspina się" po ściankach naczynia. Siły przyciągania między cząsteczkami wody, a ściankami naczynia są większe niż między cząsteczkami wody. Zjawisko włosowatości będzie lepiej widoczne gdy średnica rurki będzie mniejsza. Dzięki włosowatości nasącza się bibuła i można to wykorzystać do podlewania kwiatków podczas naszej nieobecności. Dzięki temu zjawisku możliwe jest życie na Ziemi. System kapilarnych kanalików zatrzymuje wodę w glebie i dzięki włosowatości woda wędruje przez korzenie w głąb roślin.
Pozbawienie surowego jajka skorupki
Materiały i odczynniki:
surowe jajko, pół litra octu 10%.
Sprzęt: słoik półlitrowy z nakrętką.
Wykonanie:
Włóż jajko do słoika ale go nie rozbij, następnie wlej tyle octu aby było całe zanurzone. Zakręć słoik. Prowadź obserwację.
Obserwacje i wnioski::
Na powierzchni jajka tworzą się pęcherzyki gazu, których liczba rośnie z czasem. Po ok. 24 godzinach skorupka "zejdzie" z jajka, a jej kawałki mogą pływać po powierzchni octu. Jajko pozostaje nietknięte, ponieważ otacza je cienka, przejrzysta błona, przez którą można zobaczyć żółtko.
Skorupka jest zbudowana z wapienia, który reaguje z kwasem octowym z wydzieleniem dwutlenku węgla (dośw. 18).
Wykrywanie glukozy
Materiały i odczynniki:
1 cm3 rozcieńczonego roztworu siarczanu(VI) miedzi(II), 1 cm3 rozcieńczonego wodorotlenku sodu, 5 cm3 glukozy
Sprzęt:
probówka, zlewka z gorącą wodą.
Wykonanie:
Wlej roztwory siarczanu(VI) miedzi(II) i wodorotlenku sodu do probówki. Do wytrąconego niebieskiego osadu dodaj glukozę. Probówkę wstaw do gorącej wody.
Obserwacje i wnioski::
Niebieski osad powstały w wyniku reakcji roztworów to wodorotlenek miedzi(II). Po dodaniu glukozy i ogrzewaniu barwa osadu zmienia się na czerwoną. Reakcja ta wykrywa glukozę i pozwala na odróżnienie glukozy od sacharozy czyli cukru otrzymanego z buraków.
Wykrywanie cukru prostego (glukozy lub fruktozy)
Materiały i odczynniki:
pięć probówek z roztworami (po ok. 3 cm3): soku jabłek, mleka, rozpuszczonych landrynek, sztucznego miodu i glukowitu. Każdy z roztworów zbadaj metodą opisaną w doświadczeniu nr 28 ). Obserwacje i wnioski zapisz w tabeli:
Badana substancja Wynik reakcji Wnioski sok z jabłek mleko landrynki sztuczny miód glukowit
Wykrywanie skrobi
Odczynniki i materiały: jodyna, kartka papieru, 3 cm3 roztworu 1% skrobi, próbki: ser, kromka chleba, krakers (suchar), cukier, plasterek jabłka.
Sprzęt: plastykowa taca, zakraplacz do oczu.
Wykonanie:
Do roztworu skrobi dodaj kroplę jodyny. Próbki umieść na tacy i na każdą z nich daj po kropli jodyny. Prowadź obserwację.
Obserwacje i wnioski::
Skrobia z jodyną tworzy niebiesko-purpurowy związek. Papier, chleb i krakers przybrały to zabarwienie, ponieważ w ich skład wchodzi skrobia. Pozostałe próbki są brązowe (kolor jodyny).
Krystalizacja
Materiały i odczynniki:
10 g siarczanu(VI) sodu, bibuła filtracyjna.
Sprzęt:
zlewka na 100 cm3, kolba stożkowa.
Wykonanie:
Do zlewki laboratoryjnej wsypujemy 10 g siarczanu(VI) sodu, dolewamy 10 cm3 wody, ogrzewamy do temperatury 50 do 55°C, aż do całkowitego rozpuszczenia siarczanu(VI) sodu i na gorąco przesączamy do czystej stożkowej kolby laboratoryjnej. Wylot kolby zatykamy korkiem z waty i ogrzewamy aż do wrzenia. Zdejmujemy kolbę z płytki ostrożnie, bez wstrząsów przenosimy w zacienione miejsce parapetu okiennego. Po schłodzeniu kolby z roztworem do temperatury pokojowej, delikatnie wyjmujemy korek z waty, wrzucamy do wnętrza malutki kryształek siarczanu(VI) sodu.
Obserwacje i wnioski::
W ciągu bardzo krótkiego czasu do wrzuconego zarodka krystalizacji przyrastają krystaliczne igły, tak jak rosną kwiaty lodowe na szybie.
Chemiczny wulkan
Materiały i odczynniki:
dichromian amonu.
Sprzęt: miniaturowy wulkan wykonany uprzednio z pudła tekturowego i gipsu.
Wykonanie:
Do "krateru wulkanu" wsypać 3 - 5 łyżeczek dichromianu amonu. Do soli przytknąć płonącą zapałkę.
Obserwacje i wnioski:
Sól rozkłada się, nad kraterem ukazuje się ogień, wysypuje się dużo "popiołu". Niektóre substancje chemiczne mogą po ogrzaniu stać się źródłem pożaru.
NH4Cr2O7 --> N2 + Cr2O3 + 2H2O
Uwaga: Doświadczenie powinien wykonać nauczyciel.
Niewidzialne napisy
Materiał i odczynniki: nasycony roztwór NaNO3, bibuła, pędzelek, łuczywko.
Wykonanie:
Na pasku bibuły filtracyjnej, pędzelkiem umoczonym w roztworze NaNO3, wykonujemy napis lub rysunek. Bibułę suszymy, a następnie w miejscu gdzie rozpoczyna się napis przykładamy rozżarzone łuczywko.
Obserwacje i wnioski:
Miejsce gdzie bibuła była nasączona saletrą żarzy się i wypala. Ukazuje się napis. Niektóre substancje chemiczne rozkładając się podtrzymują palenie.
|