Zagadnienie 1

ZASOBY W EKONOMII

Zasoby - są to rzeczy służące do wytwarzania dóbr zaspokajających potrzeby ludzkie.

Występują pod postacią:

Kapitału ludzkiego (nazywanego pracą) - tworzą go psycho-fizyczne predyspozycje ludzi do wykonywania określonych czynności.

Kapitału naturalnego (nazywanego ziemią) - tworzą go zasoby naturalne, czyli ziemia i wszystko to, co znajduje się na jej powierzchni i we wnętrzu i jest użyteczne dla człowieka, ale nie jest wytworem jego pracy (np. węgiel, gaz ziemny).

Kapitału rzeczowego - składają się na niego:

-środki pracy za pomocą których człowiek wytwarza określone produkty służące bezpośrednio lub pośrednio do zaspokajania jego potrzeb (np. nieruchomości)

-przedmioty pracy, na które skierowana jest praca ludzka w procesie wytwarzania

(np. surowce, materiały).

Technologia - jest to wiedza o tym jak zasoby mogą być łączone w sposób produkcyjny

(w jakich proporcjach itp.)

Przedsiębiorczość - jest to umiejętność organizacji czynników produkcji, zapewniającej optymalne wytworzenie danego dobra.

Zag. 2

DOBRA PRYWATNE to dobra, w stosunku do których obowiązuje zasada wyłączności (może je użytkować np. jeden producent czy konsument).

DOBRA WOLNE - występują w ilości nieograniczonej i w formie nadającej się bezpośrednio do użytku. Dobra wolne to np. woda czy powietrze, nie mają indywidualnego właściciela i nie są efektem procesu produkcji.

DOBRA PUBLICZNE są konsumowane przez całe społeczeństwo, nie ma też możliwości wyłączenia kogokolwiek z ich konsumpcji. Dobra te są zazwyczaj dostarczane przez państwo (np. obrona narodowa czy oświetlenie ulic). Finansowane poprzez podatki.

Zag. 3

Świadczenia: Podatek

Podatkiem nazywamy świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i ogólnym pobierane przez państwo lub związek publicznoprawny na podstawie przepisów prawa określających warunki, wysokość i terminy płatności tych świadczeń.”

Zag. 4

Usługi - są zespołem czynności, w wyniku których powstają wartości użytkowe zaspokajające bezpośrednio lub pośrednio potrzeby ludzkie.

Zag. 5

Koszty

Koszty produkcji - to suma ponoszonych wydatków przez producenta w procesie produkcji

Koszty stałe - są ponoszone przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji

(nie zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji).

Koszty zmienne - to koszty, które zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji.

Koszt alternatywny - reprezentuje wartość najbardziej cennej niewykorzystanej alternatywy.

Koszty księgowe - to wszystkie wydatki pieniężne poniesione przez przedsiębiorstwo w danym czasie. Koszty te są ujmowane w ewidencji przedsiębiorstwa i w rachunku wyników.

Koszt ekonomiczny - To koszty księgowe powiększone o koszty alternatywne.

Zag. 6

KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH - to graficzne przedstawienie wszystkich możliwych do wyprodukowania kombinacji dóbr, przy wykorzystaniu posiadanych aktualnie czynników wytwórczych. Innymi słowy, krzywa możliwości produkcyjnych wyznacza - przy różnych rozmiarach produkcji jednego dobra - maksymalną wielkość produkcji drugiego dobra.

Przesunięcie w prawo, oznaczać wzrost gospodarczy (powiększenie posiadanych zasobów)

Przesunięcie w lewo, oznacza spadek gospodarczy (zmniejszenie posiadanych zasobów)

Punkty leżące pod krzywą (pomiędzy krzywą a układem współrzędnych) oznaczają nieefektywne wykorzystanie zasobów. Przy danych zasobach, osiągnięcie punktów leżących nad krzywą jest z kolei niemożliwe - chyba, że nastąpi wzrost gospodarczy (powiększenie posiadanych zasobów).

Zag. 7

Pieniądz - to środek wymiany, który jest powszechnie przyjmowany jako zapłata w transakcjach gospodarczych.

Funkcje pieniądza:

- miernik wartości - wyraża w obrocie towarowym cenę towarów i usług oraz umożliwia ich

sprzedaż i kupno

- środek wymiany - pozwala na dokonywanie transakcji kupna i sprzedaży, rozdzielonych od

siebie w czasie i przestrzeni

- środek płatniczy - występuje w chwili regulowania płatności związanych z należnościami i

zobowiązaniami

- środek tezauryzacji - jest narzędziem gromadzenia oszczędności (np. akcji, obligacji)

Zag. 8

RYNEK FINANSOWY

Na rynku finansowym zawierane są transakcje finansowe, tzn. dokonuje się kupna-sprzedaży różnych form kapitału krótko- i długoterminowego.

Rynek finansowy umożliwia posiadaczowi kapitału jego zainwestowanie, a podmiotom zgłaszającym zapotrzebowanie na kapitał - zaspokojenie potrzeb. Funkcjonowanie rynku finansowego pozwala inwestorom na zróżnicowanie portfela posiadanych aktywów oraz umożliwia ograniczenie ryzyka związanego z inwestycjami.

W ramach rynku finansowego wyróżnia się:

• rynek pieniężny,

• rynek kapitałowy,

Rynek pieniężny - segment rynku finansowego, w ramach którego dokonuje się obrót walorami krótkoterminowymi (o terminie wykupu do jednego roku) np. wekslami, czekami, bonami i certyfikatami depozytowymi.

Rynek kapitałowy - segment rynku finansowego, który tworzą transakcje, dotyczące długoterminowych instrumentów finansowych (o terminie realizacji dłuższym niż rok).

Celem działalności inwestorów na rynku kapitałowym jest osiągniecie dochodu, zysku. Najczęściej wykorzystywanymi instrumentami rynku kapitałowego są akcje i obligacje.

Zag. 9

Cena - To cokolwiek, z czego dany podmiot musi zrezygnować w zamian za jednostkę zakupionego, otrzymanego lub spożytego dobra bądź usługi.

Funkcje cen:

- informacyjna

- motywacyjna

- równowagi rynkowej

- dochodowa

Zag. 10

Popyt - To ilość dobra, jaką nabywcy są w gotowi zakupić przy różnym poziomie ceny.

Determinanty:

- Dochody

- Ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych

- Ilość nabywców

- Gusta i preferencje

Podaż - To ilość dobra jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny.

Determinanty:

- Postęp technologiczny

- Koszty produkcji

- Zmiany w polityce państwa

Zag. 11

PARADOKSY

Giffena - wzrost popytu mimo wzrostu ceny - dotyczy dóbr niższego rzędu (np. chleb, cukier, ziemniaki)

Vedlen'a (snobizmu) - wraz ze wzrostem ceny dóbr uznanych za wysoce prestiżowe popyt na te dobra rośnie

Spekulacyjny - giełdy towarowe, przy spadku cen na giełdzie towarowej część nabywców wstrzymuję się od zakupu przedmiotu obrotu towarowego, a powinni kupować więcej. I odwrotnie - przy wzroście cen zakup przedmiotów również wzrasta.

Zag. 12

Elastyczność podaży - relacja wyrażonej w procentach zmiany wielkości podaży do procentowej zmiany czynnika, który zmianę tę wywołał. Określenie elastyczności podaży jest możliwe tylko w odniesieniu do tych czynników kształtujących podaż, które są mierzalne.

Elastyczność podaży jest wyliczana z wzoru:

		% zmiana podaży
EPod	=
		% zmiana ceny

Cenowa Elastyczność popytu - jest to stosunek względnej (procentowej) zmiany wielkości zapotrzebowania na dane dobro do względnej zmiany jego ceny.

Legenda:

E_C - elastyczność cenowa

P - popyt

C - Cena

 Jeżeli wzrost ceny o 1% powoduje zmniejszenie popytu o 2% to elastyczność cenowa popytu wynosi -2.

Na poziom elastyczności cenowej podaży wpływa:

• Możliwość i koszty magazynowania towarów

• Istnienie produktów substytucyjnych w odniesieniu do produktu, którego elastyczność badamy

• Istnienie produktów komplementarnych

• Poziom cen

• Czas

ELASTYCZNOŚĆ MIESZANA

Cenowa mieszana elastyczność popytu - mierzy reakcję popytu na jedno dobro, wywołaną zmianą ceny dobra pokrewnego.

Można ją wyrazić wzorem :

P - popyt

C- cena

Dodatnia cenowa mieszana elastyczność popytu występuje gdy dobra x i y są substytutami.

Ujemna występuje w przypadku dóbr komplementarnych

Elastyczność dochodowa popytu - mierzy zależność między zmianami popytu a zmianami dochodów ludności.

Można ją wyrazić wzorem:

 

 E_D-elastyczność dochodowa

P-popyt

D-dochód

Z punktu widzenia elastyczności Dochodowej możemy wyróżnić:

Dobra normalne i dobra niższego rzędu oraz dobra pierwszej potrzeby i dobra luksusowe.

Ten podział jest istotny ze względu możliwości inwestycyjnych, im więcej zarabiają klienci tym lepszej jakości oczekują, im więcej zarabiamy tym lepsze rzeczy możemy sobie kupić.

Wraz ze wzrostem dochodu realnego zmniejsza się udział dóbr niższego rzędu i dóbr pierwszej potrzeby w wydatkach konsumentów.

Zag. 13

Prawo Engela - PRAWA ENGLA

Z dochodową elastycznością popytu związane są prawa Engla:

• Wraz ze wzrostem dochodów rośnie konsumpcja, zarówno artykułów żywnościowych, jak i nieżywnościowych, jednak tempo przyrostu spożycia tych pierwszych jest słabsze niż tempo spożycia art. nieżywnościowych. Tak więc w miarę wzrostu dochodu, udział wydatków na żywność w wydatkach ogólnych relatywnie maleje.

• W miarę wzrostu dochodów zwiększa się procentowy udział wydatków na dobra trwałego użytku, usługi, kształcenie, rekreację itp. Wydatki na dobra luksusowe lub oszczędności występują tylko przy wysokim dochodzie.

Zag. 14

Równowaga rynkowa

Ilość nabywanych i sprzedawanych produktów i usług zmienia się w odwrotnych kierunkach w reakcji zmiany cen:

- wraz ze wzrostem ceny produktu popyt na produkt zmniejsza się a podaż zwiększa

Cena równowagi - cena przy której rozmiary podaży zrównają się z rozmiarami popytu.

Cena równowagi oczyszcza rynek z jakichkolwiek nadwyżek popytu czy podaży

Równowaga rynkowa - jeżeli dana cena rynkowa różni się od ceny równowagi, wtedy producenci i konsumenci są zainteresowani aby zmienić poziom swojej działalności:

- sprzedający zwiększają lub zmniejszają ilości produktu oferowane na rynek, kupujący zwiększają lub zmniejszają ilości produktu które chcą kupić..

Zag. 15

Gospodarstwo domowe - jedno lub wieloosobowy podmiot gospodarczy, działający w sferze konsumpcji, którego celem jest wszechstronne zaspokajanie potrzeb wszystkich jego członków, dzięki uzyskiwanym dochodom.

Funkcje gospodarstw domowych:

Ekonomiczne - wynikają z faktu ich powiązania z całością procesów gospodarczych, w których współdziałają one z innymi podmiotami gospodarczymi, a więc z przedsiębiorstwami i państwem. Ekonomiczne funkcje gospodarstw przejawiają się w: funkcji konsumpcyjnej i funkcji produkcyjnej.

Konsumpcyjna - Gospodarstwa domowe są odbiorcami dóbr i usług dostarczanych przez przedsiębiorstwa i instytucje.

Produkcyjna - Gospodarstwa domowe są dostarczycielami czynników wytwórczych (pracy, kapitału) dla tychże przedsiębiorstw.

Zag. 16

Ceny maksymalne i minimalne są ustalane przez państwo.

Ceny maksymalne:

- są to ceny powyżej których dane dobro nie może być sprzedawane.

- są ustalane poniżej ceny równowagi rynkowej.

- zmniejszają wielkość podaży i prowadzą do wystąpienia nadwyżki popytu.

Ceny minimalne:

- są to ceny poniżej których dane dobro nie może być sprzedawane.

- są ustalane powyżej ceny równowagi.

- zmniejszają wielkość popytu i prowadzą do wystąpienia nadwyżki podaży.

Użyteczność krańcowa - Zadowolenie jakie osiąga konsument z konsumpcji każdej kolejnej jednostki tego samego dobra lub usługi.

Użyteczność całkowita - jest to suma użyteczności krańcowych.

Krzywa obojętności - obrazuje wszystkie kombinacje dóbr, które dają konsumentowi taką samą satysfakcję.

Konsumpcja dochodowa - pokazuje reakcję konsumenta na zmiany dochodu przy założeniu stałości cen nabywanych dóbr.

Zag. 17

Prywatyzacja bezpośrednia (likwidacyjna) - kiedy przedsiębiorstwo państwowe podlega likwidacji jako podmiot prawny, następnie jego majątek zostaje sprzedany. Powstaje na bazie tego majątku nowy podmiot - firma prywatna.

Prywatyzacja pośrednia (kapitałowa) - kiedy przedsiębiorstwo państwowe jest przekształcane w spółkę akcyjną, poczym akcje są sprzedawane podmiotom niepaństwowym.

Prywatyzacja menedżersko - pracownicza

Metoda ta ma 2 założenia:

- Oczekuje się, że przekazanie własności firmy pracownikom, spowoduje ich zainteresowanie

efektywnym działaniem, bowiem pracownik będzie realizował dwie funkcje pracownika i

współwłaściciela.

- Zakłada się, iż uwłaszczenie menedżerów pozwoli na uzyskanie poparcia dla procesów

prywatyzacyjnych i pozyskanie ich przychylności dla dalszych reform rynkowych.

Zag. 18

W polskim prawodawstwie określonych zostało 8 form prowadzenia działalności gospodarczej. Są to:

• jednoosobowa działalność gospodarcza

• spółka cywilna

• spółka jawna

• spółka partnerska

• spółka komandytowa

• spółka komandytowo-akcyjna

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

• spółka akcyjna

Jednoosobowa działalność gospodarcza:

Zalety:

• Możliwość wyboru tzw. Uproszczonej formy opodatkowania

• Mało formalności przy zakładaniu

• wszystkim decyduje właściciel

• Możliwe szybkie podejmowanie decyzji

• Zysk w całości dla zarejestrowanego właściciela

Wady:

• Odpowiedzialność całym swoim majątkiem

• Ograniczone możliwości pozyskania kapitału

• Właściciel musi się na wszystkim znać

Spółka cywilna:

Zalety:

• Może być założona dla jednorazowego przedsięwzięcia i nie wymaga aktu notarialnego

• Wspólnicy się znają i mają do siebie zaufanie

• Decyzje są bardziej wyważone

• Nie jest wymagany kapitał zakładowy

• Nie ma obowiązku prowadzenia pełnej księgowości

Wady:

• Tylko dla małej działalności

• Niemożność rozszerzenia spółki

• Bez zgody wspólnika nie można go odsunąć od prowadzenia spraw spółki

• Odpowiedzialność całym swoim majątkiem

Spółka jawna:

Zalety:

• Mało formalności przy zakładaniu i prowadzeniu

• Brak minimalnego wymaganego kapitału

• Duża swoboda w prowadzeniu spraw spółki

Wady:

• Odpowiedzialność całym sowim majątkiem

• Obowiązek prowadzenia pełnej księgowości (kosztowne i niewygodne)

• Trudność w pozyskaniu większego kapitału

• W przypadku konfliktów trudności w funkcjonowaniu spółki

Spółka komandytowo - akcyjna:

Zalety:

• Brak wymogów kapitałowych

• Odpowiedzialność komandytariusza tylko do wysokości sumy komandytowej

• Brak złożonych procedur przy zakładaniu i prowadzeniu

Wady:

• Komplementariusz odpowiada całym swoim majątkiem

• Ograniczony wpływ komandytariusza na bieżącą działalność spółki

Zag. 19

Cele działalności firmy to:

• maksymalizacja krótkookresowych zysków

• maksymalizacja "menedżerskiej użyteczności" (wynika z rozdzielenia własności i kontroli, chodzi tu o władzę, status, bezpieczeństwo i wypoczynek menedżerów) wzrost wartości rynkowej

• maksymalizacja wyników w zakresie WSZYSTKICH celów firmy.

Zag. 20

Źródła finansowania to pasywa.

Pasywa - to ogół źródeł finansowania składników majątkowych, wyrażony w formie wartościowej. Bilans przedsiębiorstwa wymienia dwa źródła finansowania majątku: kapitały własne i kapitały obce.

Pasywa jako źródła finansowania majątku obejmują pięć grup:

• Kapitał (fundusz) własny - kapitał podstawowy, zapasowy, rezerwowy, nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych, wynik finansowy netto roku obrotowego,

• Rezerwy - m.in. na podatek dochodowy od osób prawnych,

• Zobowiązania długoterminowe - kredyty bankowe, pożyczki, papiery wartościowe o terminie wykupu dłuższym niż rok,

• Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne - pożyczki i kredyty bankowe, papiery wartościowe oraz zobowiązania o terminie zapłaty krótszym niż rok,

• Rozliczenia międzyokresowe bierne i przychody przyszłych okresów - dotyczą biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów za wykonane świadczenia, które jeszcze nie stanowią zobowiązania.

Zag. 21

Funkcje produkcji - określa maksymalne rozmiary produkcji, jakie są możliwe do osiągnięcia przy różnym poziomie nakładów.

// jest zbiorem wszystkich technicznie efektywnych technologii.

Nakład Czynnik produkcji

- To dobro lub usługa wykorzystywane w procesie produkcji.

Okres krótki - to taki, w którym nie zmienia się technologia produkcji, a jedynie ulegają zmianie tak zwane zmienne czynniki produkcji

Okres długi - to taki, w którym zmienia się technologia produkcji, a więc zmieniają się wszystkie czynniki wytwórcze produkcji.

Prawo wydajności proporcjonalnej - przy danej, nie zmieniającej się w badanym okresie technice i technologii wytwarzania i organizacji procesu produkcji, a także przy danych niezmiennych zdolnościach wytwórczych przedsiębiorstwa, produkcje można zwiększyć dzięki zatrudnieniu dodatkowych ilości zmiennych czynników wytwórczych.

- Zwiększając nakłady tylko niektórych czynników wytwórczych, potrzebnych do produkcji danego dobra, pozostawiając inne czynniki - stałe -bez zmian, to Produkt całkowity (Pc),

będzie początkowo wzrastał więcej niż proporcjonalnie, następnie proporcjonalnie, a w końcu mniej niż proporcjonalnie. Ostatecznie kiedy wysokość nakładów przekroczy określoną granicę, Pc zacznie się zmniejszać.

PRAWO TO DZIAŁA W KRÓTKICH OKRESACH (przy założeniu nie zmienionej technologii wytwarzania)

Prawo wydajności nieproporcjonalnej - proporcjonalnie do przyrostu nakładów czynników wytwórczych następuje również przyrost całkowitej produkcji w takim samym stopniu.

Prawo to działa gdy występuje zmienność wszystkich czynników wytwórczych - stałych i zmiennych, a więc prawo to działa w długim okresie.

Zag. 22

Krańcowa stopa substytucji - to stosunek zachodzący między ilością danego czynnika wytwórczego a jednostką zastępowanego przezeń czynnika wytwórczego.

Jest to więc zwiększenie (zmniejszenie) nakładów 1 czynnika (np. liczby pracowników), równoważące zmniejszenie (zwiększenie) ilości 2 czynnika (np. maszyn).

KSS maleje w miarę posuwania się wzdłuż izokwanty, co oznacza, iż coraz mniejsze ilości czynnika który ulega zmniejszeniu mogą być rekompensowane przez czynnik który ulega zwiększeniu.

Izokwanta - To krzywa obrazująca jednakowy poziom produkcji przy różnych kombinacjach wykorzystywanych nakładów.

Izokoszta - To krzywa jednakowego kosztu, czyli jest to zbiór wszystkich kombinacji nakładów czynników produkcji, których koszt jest taki sam.

Zag. 23

Ekspansybilność cen - jest to reakcja cen na zmiany wielkości podaży.

Zag. 24

Korzyści produkcji na masową skale

Niekorzyści produkcji na masową skale

Zag. 25

Stopień zrównoważenia na rynku ze względu na liczbę podmiotów na nim występujących:

Rynek wolnokonkurencyjny:

Konkurencja doskonała - występuje wówczas, gdy działa na nim nieograniczona liczba sprzedawców, pośredników i nabywców, przy czym żaden z nich indywidualnie nie ma wpływu na poziom cen. To rynek dyktuje ceny. Brak barier wejścia na rynek.

Rynek zmonopolizowany:

Monopolistyczny - 1 sprzedawca i wielu kupujących. Sprzedawca dyktuje warunki

Monopsoniczny - Wielu sprzedawców i 1 nabywca. Nabywca dyktuje warunki.

Oligopolistyczny - Kilku sprzedawców dostarcza dobra i usługi dla wielu nabywców.

Oligopsoniczny - Wielu sprzedawców i kilku nabywców

MODELE RYNKU:

cecha	konkurencja doskonała	monopol	oligopol	konkurencja monopolistyczna
liczba sprzedających	duża	jeden	niewielka	średnia
liczba kupujących	duża	duża	duża	duża
znajomość rynku przez konsumenta	wysoka	średnia	średnia	średnia
standaryzacja produkcji	produkcja jednorodna	jeden produkt, nie posiada nawet zbliżonego substytutu	wiele produktów	wiele produktów
bariery wejścia / wyjścia	brak	bardzo silne	silne	zróżnicowane
szczególne zasady ustalania cen	wyłącznie oddziaływanie popytu i podaży	monopolista ustala ceny lub ilość produktu na rynku	zależy m. in. od decyzji konkurentów	Unika się konkurencji cenowej

Zag. 26

Stopa procentowa - wielkość mierzona procentowo wyrażonym stosunkiem kwoty, którą płaci się za użytkowanie kapitału pieniężnego do wielkości tego kapitału, najczęściej ustalana na okres roku.

Stopę procentową ustalają banki i określa ona, jaką sumę należy zapłacić za udzieloną przez niego pożyczkę lub jaką kwotę płaci bank klientowi za to, że przechowuje on swoje oszczędności w tym banku.

Zag. 27

Inwestorzy instytucjonalni - są to firmy i instytucje lokujące walory, kapitały powierzane im w formie depozytów, składek ubezpieczeniowych, rent i tym podobnym.

MIKROEKONOMIA

13

---