WŚCIEKLIZNA

RABIES

1. S. Dziubek „Choroby zakaźne i pasożytnicze“

EPIDEMIOLOGIA:

• wścieklizna występuje wśród ssaków

• patogenny jest tzw. wirus uliczny występujący wśród dzikich zwierząt

• występowanie :

• wścieklizna jest szeroko rozpowszechniona na całym świecie (poza Australią i niektórymi wyspami)

• źródło zakażenia :

• dziki lis :

• jest głownym przenosicielem i rezerwuarem wirusa w krajach europejskich

• pokąsane przez niego zwierzęta dzikie, lub domowe mogą stać się źródłem zakażenia dla człowieka

• nietoperze :

• nietoperze jaskiniowe (droga kropelkowa)

• nietoperze wampiry żywiące się krwia zwierząt w krajach obu Ameryk

• nie udowodniono przenoszenia przez :

• drobne gryzonie jak szczur, mysz, wiewiórka (choć niekiedy izolowano u nich wirusa)

• człowiek :

• brak dowodów zakażania się drogą naturalną (tj. przez ślinę) od chorego człowieka

• udokumentowano przeniesienie wścieklizny poprzez przeszczep rogówki od osoby chorej

• nie są znane przypadki zakażenia drogą wertykalną i przez karmienie mlekiem

• drogi zakażenia :

• najczęściej wprowadzenie wirusa do rany wraz ze śliną w czasie pokąsania przez chore zwierze

• zanieczyszczenie materiałem zakażonym (szczególnie śliną, lub mózgiem) uszkodzonej skóry, spojówek, lub błon śluzowych

• droga kropelkowa po wejściu do jaskini w której znajdują się chore nietoperze

• dotykanie, głaskanie, przenoszenie chorego, lub martwego zwierzęcia wyjątkowo rzadko może być drogą zakażenia

ETIOLOGIA:

• wirus wścieklizny :

• wirus RNA z rodziny Rhabdoviridae

• wsciekliznę u ludzi wywołują serotypy Makola i Dawenhage

• pozostałe serotypy (CVS, Lagos) nie wywołują wścieklizny u ludzi

PATOGENEZA:

replikacja w miejscu wniknięcia

poprzez aksoplazmę włókien nerwowych

OUN

replikacja

(gł. istota szara)

wzdłuż włókien eferentnych

do tkanek obwodowych

(tj. ślinianki, płuca, nerki, ndnercza, skóra itp.)

• wirus pojawia się w ślinie na kilka dni przed wystąpieniem objawów

OBRAZ KLINICZNY:

• do wystąpienia objawów choroby dochodzi u ok. 15% pokąsanych prze chore zwierzę, najczęściej w przypadkach dużej ekspozycji (rany głebokie twarzy, szyi, klatki piersiowej i narządów płciowych)

• postacie kliniczne :

• postać pobudzeniowa

• postać porażeniowa

• często postać pobudzeniowa przechodzi w postać porażeniową

OKRES WYLĘGANIA :

• waha się w szerokich granicach :

• najkrócej trwa 10 dni

• zwykle 1 - 3 miesięcy

• być może czas tego okresu zależy od dawki wirusa i od odległości miejsca wniknięcia od OUN

OKRES OBJAWÓW ZWIASTUNOWYCH :

• trwa 1 - 4 dni

• różne sensacje w miejscu wniknięcia wirusa :

• mrowienie

• parestezje

• piecznie

• ból

• stany podgorączkowe, lub gorączkowe

• bóle w okolicy potylicznej

• złe samopoczucie

• nudności i wymioty

OKRES PEŁNYCH OBJAWÓW :

• zaburznia psychiczne :

• pobudzenie psychoruchowe

• niekiedy omamy wzrokowe i słuchowe

• nadwrażliwość na dźwięki i światło :

• nawet niewielki bodziec może wywołać napad drgawkowy ze skurczami mięśni karku (opisthotonus), mięśni połykowych i oddechowych

• hydrofobia :

• na widok, lub odgłos lejącej sięwody występuje skurcz mięśni połykowych, a nawet mogą się pojawić drgawki uogólnione

• wystęuje niemal wyłacznie w postaci pobudzeniowej wścieklizny

• objawy towarzyszące :

• uczucie lęku i podniecenia

• niemiarowość oddechowa i krążeniowa

• ↑RR

• niekiedy okres pobudzniowy może w ogóle nie wystąpić, lub mieć łagodny przebieg (cicha wścieklizna)

• nierzadko przebieg niewiele rózni się od zapalenia mózgu o innej etiologii wirusowej

BADANIA DODATKOWE :

• badanie płynu mózgowo - rdzeniowego :

• niewielka cytoza jednojądrowa ze ↑ ilości białka

• obraz może być prawidłowy

ROZPOZNANIE:

• wywiad :

• chorzy czasem ukrywają styczność ze zwierzęciem np. kłusownicy

• wykrywanie wirusa :

• w bioptacie tkanki mózgowej, lub we włóknach nerwowych wycinka skóry metodą immunofluorescencji bezpośredniej

• w przypadkach wątpliwych próba biologiczna

RÓŻNICOWANIE:

• inne wirusowe zapalenia mózgu

LECZENIE:

• lecznie objawowe :

• zapaewnienie choremu bezwzględnego spokoju

• leczenie wyrównawczo - objawowe

• leczenie na OIOM

• leczenie zwiotczające w czasie okresu pobudzenia

• wspomagany, lub kontrolowany oddech w okresie porażeniowym

POWIKŁANIA:

•

ROKOWANIE:

• wystąpienie objawów wścieklizny nieuchronnnie prowadzi do zgonu

PROFILAKTYKA:

ZAPOBIEGANIE PO EKSPOZYCJI :

• postępowanie ze zwierzęciem podejrzewanym o chorobę :

• w każdym przypadku ekspozycji należy dążyć do schwytania podejrzanego o wściekliznę zwierzęcia

• należy je dostarczyć do badania i obserwacji lekarzowi weterynarii, lub poinformować weterynarza o miejscu przebywania zwierzęcia

• jeśli jest to konieczne zwierzę należy zabić i dostarczyć do pracowni celem wykonania badań

• dowód szczepienia psa przeciw wścieliznie nie może być powodem zaniechania postępowania zapobiegawczego

• postęowanie z raną po pokąsaniu :

• ranę kilkakrotnie przemyć roztworem wody z mydłem, a następnie odkazić za pomocą środków chemicznych

• uodpornienie czynne i bierne :

• uodpornienie czynne :

• polega na podaniu szczepionek przeciwko wściekliznie

• obecnie używa się szczepionek produkowanych z hodowli tkankowej i komórkowej

• szczepionki podaje się w dniu 0, 3, 7, 14, 30 i 90

• cykl skrócony w dniu 0, 7, 21 (2 + 1 + 1)

• wyłącznie uodpornienie czynne stosuje się u osób nie pokąsanych

• uodpornienie bierne :

• nie u osób szczepionych wcześniej przeciw wściekliznie

• stosuje się mozliwie jak najwcześniej od momentu ekspozycji, zwykle równolegle, lub nawet przed rozpoczęciem uodparniania czynnego

• gammaglobulina, lub surowica oparte na surowicy koni hiperimmunizowanych zwykle w dawce 40 j.m./kg m.c. metodą Beresedki w pierwszej dobie

• w przypadkach cieżkich dawkę można powtórzyć w drugiej dobie

• surowica ludzi specjalnie immunizowanych (HIRIG) w dawce 20 j.m./kg

• interferon wywołuje powstawanie przeciwciał parę dni wcześniej niż po szczepionkach (już w końcu pierwszego tygodnia)

• uwaga na powikłania :

• wstrząs anafilaktyczny, odczyn wczesny, lub choroba posurowicza w przypadku podania surowicy obcogatunkowej

• podawnie szczepionki mózgowej poza odczynami miejscowymi może powodować groźne powikłania neutologiczne (polineuritis, myelitis transversa, encephalitis)

• szczepionki komórkowe są bezpieczniejsze (nie powodują obj. neurologicznych, rzadko reakcje uczuleniowe)

ZAPOBIEGANIE PRZED EKSPOZYCJĄ :

• u osób majacych kontakt ze zwierzętami stosuje się szczepienia zapobiegawcze

• schemat :

• szczepienia podstawowe : 0, 7, 28, lub 0, 28, 56

• dawka przypominająca co 1 - 3 lata

PATRZ TEŻ:

•

6