Wykład 6
1.Budowa makroskopowa i mikroskopowa mięśni.
2.Narządy pomocnicze mięśni.
3.Formy działania mięśni.
4.Klasyfikacja mięśni
5.Mięśnie grzbietu - ogólna charakterystyka morfologiczna i funkcjonalna.
6.Taśma rotacyjna kręgosłupa.
7.Udział niektórych mięśni grzbietu w ruchach kończyny górnej.
Mięśnie to narządy posiadające zdolność kurczenia się czyli zmiany swej długości.
Nazwa ich wywodzi się od myszy (musculi, mus - mysz)
Skurcz ten odbywa się pod wpływem bodźców mechanicznych, elektrycznych czy też chemicznych. W ustroju człowieka bodźcami wywołującymi skurcz są impulsy nerwowe.
Odróżniamy trzy rodzaje mięśni :
gładkie
= sterowane przez układ autonomiczny
= kurczą się powoli
mięsień serca
= włókna mięśniowe poprzecznie prążkowane
= działa niezależnie od naszej woli
mięśnie poprzecznie prążkowane
= działają szybko
= zależne od naszej woli
Myologia zajmuje się jedynie ostatnia grupą mięśni, które powodują ruchy kośćca lub ustalają wzajemne położenie kości stanowiąc układ narządów ruchu czynny.
Pozostałymi rodzajami mięśni zajmuje się splanchnologia.
Ze względu na położenie rozróżniamy mięśnie :
skórne, czyli powierzchowne (musculi cutanei seu superficiales)
= przyczepiają się jednym lub obydwoma końcami do skóry
= u człowieka : twarz, głowa, szyja i dłonie
szkieletowe ,czyli głębokie (musculi sceleti vel profundum)
= położone pod powięzią powierzchowną
= swymi końcami przyczepiają się do szkieletu
= niektóre mięśnie głębokie łączą się z narządami zmysłów (oko,ucho) lub jest związana z
trzewami (językiem, gardłem, krtanią ,odbytnicą)
Liczba mięśni nie jest precyzyjnie określona ,co wiąże się z zakwalifikowaniem niektórych części mięsni do określonych jednostek. Przyjmuje się że jest ich ok.300-500, przyczym ok.50 mięśni trzew i zmysłów
Waga mięśniówki szkieletowej u dorosłego człowieka to ok.25-35 kg, czyli ok.38% w.ciała.
Barwa mięsni zależy od zawartości hemoglobiny mięśniowej i przepływu krwi przez naczynia włosowate ; w związku z tym rozróżniamy :
mięśnie jasne o niskiej zawartości hemoglobiny i przepływu krwi
= działają szybko ,lecz szybko się również męczą.
mięśnie ciemne o wysokiej zawartości hemoglobiny i wysokim przepływie krwi
= działają wolnej lecz są bardziej wytrzymałe
U człowieka najciemniejsze mięśnie : serce, przepona, mięśnie gałki ocznej są również najbardziej wytrzymałe. W ustroju człowieka mięśnie jasne i ciemne są różnorodnie powiązane ze sobą.
Ad.1a. Budowa makroskopowa mięśni
Ze względu na kształt rozróżniamy :
mięśnie długie (głównie kończyny)
mięśnie szerokie
= długość i szerokość jest znaczni większa niż grubość
= wytwarzają ściany wielkich jam ciała : brzucha, klp i miednicy
mięśnie krótkie
= występują tam ,gdzie ruchy są nieznaczne, lecz o dużej sile
= w okolicy stawów, kręgosłupa
mięśnie mieszane
= np. mięsień prosty brzucha (jest mięśniem długim i zarazem szerokim)
= zwieracze (np.m.okrężny oka, m.zwieracz odbytu)
Przyczepy mięśni :
początek, lub przyczep początkowy mięśnia (origio)
koniec, lub przyczep końcowy mięśnia (insertio) ;
inaczej też początek można nazwać punktem przyczepu bardziej stałym (punctum fixum), końcem zaś punkt przyczepu bardziej ruchomy (punctum mobile).
Za początek uważa się na tułowiu koniec mięśnia bliższy głowy lub bliższy płaszczyzny pośrodkowej ciała, zaś na kończynach koniec bliższy tułowia.
Ścięgno (tendo,tendon)
mięsień, przytwierdzony jest do miejsca przyczepu bezpośrednio, lub częściej za pomocą ścięgna.
ścięgno stanowi istotna część mięśnia przenosząc jego pracę na kościec
ścięgna zbudowane są z tkanki łącznej włóknistej zbitej
są w niewielkim stopniu sprężyste, wydłużając się jedynie o ok.4% swej długości
długość ścięgna jest zależna od długości części kurczliwej mięśnia i rozległości ruchu.
grubość ścięgna jest zmienna
kształt ścięgien jest rożny :
= walcowate
= spłaszczone
= rozcięgno (aponeurosis) - płaska błona
Skład mięśnia
brzusiec (venter) - część początkowa tzw. głowa (caput)
ścięgno (tendo) - część końcowa tzw. ogon (cauda)
Stosunek brzuśca do ścięgna
mięśnie płaskie (mm.plani)
= kierunek włókien ścięgna stanowi przedłużenie kierunku włókien mięśniowych
= włókna mięśniowe ułożone szeregowo
mięśnie wrzecionowate (mm.fusiformes)
= kierunek włókien ścięgna stanowi przedłużenie kierunku włókien mięśniowych
= włókna mięśniowe ułożone równolegle
= możliwy do wykonania ruch rozległy lecz niezbyt silny
mięśnie półpierzaste (mm.unipennatus)
= krótkie włókna mięśniowe dochodzące pod kątem z jednej strony,skośnie do ścięgna
mięśnie pierzaste (mm.bipennatus)
= krótkie włókna dochodzą do ścięgna obustronnie pod kątem
= ruchy niezbyt rozległe lecz silne.
mięśnie dwubrzuścowe (mm.digastricae)
mięśnie te maja w ścięgno pośrednie, dzielące go na dwie części - dwa brzuśce
inne : np.m.prosty brzucha - podzielony krótkimi ścięgienkami tzw.smugami ścięgnistymi
= mięśnie o kilku brzuścach i jednym lub wielu ścięgnach
= mięśnie o jednym brzuścu i kilku ścięgnach
Zmienność mięśni : kształtów ,przyczepów, przebiegu, liczby
Największa zmienność występuje na kończynie górnej
Ad.1b. Budowa mikroskopowa mięśni
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana rozwija się z mioblastów tj. elementów komórkowych miotomów. Z mioblastów różnicują się długie wielojądrzaste twory tzw. włókna mięśniowe szkieletowe, których grubość waha się w granicach 10-100um a długość od 0,1 do 20 cm. Włókno takie otoczone jest błoną zwaną sarkolemmą, zaś cytoplazma zawiera w warstwie zewnętrznej liczne owalne jądra komórkowe, mitochondria, aparat Golgiego oraz siateczkę śródplazmatyczną. Wnętrze takiego włókna wypełniają całkowicie charakterystyczne włókienka kurczliwe tzw.myofibrylle. Każda z miofibrylli dzieli się na podstawowe elementów zwane sarkomerami. Sarkomery są od siebie oddzielone błonkami granicznymi, czyli tzw.linią Z. Błonki te w poszczególnych myofibryllach występują na tym samym poziomie. Ponadto każdy sarkomer składa się z symetrycznych prążków I (izotropowych ,jasnych) ,A (anizotropowych ,ciemnych) oraz H. Przez środek prążka H biegnie linia M (membrana mesophragma).W czasie skurczu mięśnia wybitnemu skróceniu ulegają prązki I ,gdy tymczasem prązki A pozostają przy swej długości.Mechanizm skurczu mięsnia wyjaśnia teoria ślizgowa skurczu ,z którą zapoznacie się państwo w ramach biochemii.oniewąż poszczegolne prązki jasne i ciemne leżą dokładnie na tej samej wysokości we wszystkich sarkomerach poszczegolnych miofibrylli daje to mikroskopowo obraz poprzecznego prążkowania ,które jest podstawą nazwy tych struktur mięśniowych.
W mięśniu poprzecznie prążkowanym jego włókna zgrupowane są w tzw.pierwotne pęczki mięśniowe. Włókna w pierwotnym pęczku mięśniowym spaja śródmięsna (endomysium), czyli luźna tkanka łączna w której przebiegają naczynia włosowate krwionośne i chłonne oraz zakończenia nerwowe. Poszczególne pierwotne pęczki mięśniowe otoczone są omięsną wewnętrzną (perimysium internum), która spaja je w jednolicie działające jednostki morfologiczne i czynnościowe.W większych mięśniach można wyróżnić jeszcze omięsną zewnętrzną .Całość mięśnia otacza namięsna (epimysium), zwykle pokryta powięzią . Pomiędzy namięsną a powięzią występuje jeszcze przesuwalna lużna tkanka łączna zwana przymięsną (paramysium), umożliwiająca przesuwanie się mięśnia względem nieruchomej powięzi.
W podobny sposób tkanka łączna śródścięgnowa i okołościęgnowa spaja włókna klejodajne ścięgna (kolagenowe). Ścięgna mięśni prążkowanych skóry i błon śluzowych są zbudowane głownie z włókien sprężystych.
Mięśnie poprzecznie prążkowane są silnie unaczynnione ,zwykle kilka gałązek naczyniowych w towarzystwie dwóch żył wnika do mięśnia rozgałęziając się w omięsnej i oplatając włókna mięśniowe, są to tętniczki czynnościowo końcowe.
Unerwienie mięsni jest b.obfite, sklada się na nie :
włókna bezrdzenne z układu autonomicznego towarzyszące naczyniom
włókna rdzenne :
= ruchowe - kończą się płytką końcową
= czuciowe - kończą się w zakresie wrzeciona mięśniowego
Ad.2 Narządy pomocnicze mięśni
powięzie
kaletki maziowe
pochewki ścięgniste
bloczki mięśni
trzeszczki
Powięzie (fasciae)
błona zbudowana z tk.łącznej włóknistej
układ włókien powięzi zwykle prostopadły do włókien mięśniowych
powięź ustala wzajemne położenie włókien mięśniowych i poszczególnych mięśni
powieź ustala położenie ścięgien mięśniowych i przytwierdza je do podłoża
powięź silnie i ściśle otacza miękką tkankę mięśnia ochraniając ją - w razie przerwania powięzi dochodzi do tzw.przepukliny powięziowej ,mięsień wypływa z powięzi.
powięź nie bierze działu w ruchach mięśnia
w miejscach styku powięzi powstają przestrzenie przez które przechodzą trzewa, naczynia i nerwy - miejsca te są istotne ze względu na możliwość szerzenia się zmian ropnych.
rodzaje powięzi :
= powięź poszczególnego mięśnia , ustala położenie i nadaje kierunek działania mięśnia
= powięź grup mięśniowych , otacza mięśnie o tej samej czynności
a/ przyczepiające się do kości blaszki powięziowe tworzą przegrody międzymięśniowe
= powięź powierzchowna , oddziela tkankę łączną podskórna od mięśniówki ciała
a/ zwykle daje się łatwo odgraniczyć od tk.podskórnej, za wyjątkiem rąk stóp
b/ nie jest ciągła tam gdzie występują mięśnie skórne (głowa)
część powięzi w pobliżu przyczepów mięśni jak również przegrody mięśniowe są polami przyczepu mięśni
powięzie mogą łączyć się ze ścianami żył lub naczyń chłonnych ,działając jak pompy ssące
powięzie mają silne unaczynienie, a ich żyły uchodzą do żył skórnych
Kaletki maziowe (bursae synoviales)
znajdują się wszędzie tam ,gdzie przy ruchach poszczególnych części które oddzielają należy zmniejszyć tarcie (między kością a skórą, czy mięśniem lub ścięgnem i torebką stawową
ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie
zbudowane z warstwy zewnętrznej włóknistej i wewnętrznej maziowej (jak torebka stawu)
często stanowią uwypuklenie właściwej jamy stawowej
mają różną wielkość, kształt pęcherzykowy, cienką ścianę, mogą być podzielone na komory częściowo lub całkowicie.
Pochewki ścięgien (vaginae tendinum)
są to kaletki maziowe obejmujące ścięgna mięśni
występują w postaci cewy ,która otacza ścięgno
= zewnętrzna warstwa włóknista
a/ więzadła pochwowe ,pierścieniowate lub skośne wzmacniające torebkę włóknistą
= wewnętrzna warstwa maziowa
a/ blaszka ścienna, blaszka trzewna, krezka ścięgna, pęta ścięgien (tam gdzie brak krezki)
Bloczki mięśni (trochlea musculares)
urządzenia dookoła których owijają się śćięgna mięśni
zmieniają kierunek przebiegu i pociągania mięsni
działają mechanicznie jako punkt podparcia dźwigni
rodzaje bloczków :
= więzadłowe lub chrzęstne np.bloczek m.skosnego górnego gałki ocznej
= kostne (pokryte chrząstką) np.bruzda k.sześciennej dla ścięgna m.strzałkowego dł.
Trzeszczki (ossa sesamoidea)
działają podobnie do bloczków mięśni ,lecz w przeciwieństwie do nich są ruchome
są włączone w ścięgna mięsni w pobliżu ich przyczepów
zmieniają kierunek ścięgna
Ad.3. Formy działania mięśni
Fizyczno-biologiczne właściwości mięśni
sprężystość
= mięśnie dają się biernie rozciągać i powracają potem do swej spoczynkowej formy
= zmniejsza się ona podczas pracy mięśnia
= zależy od wieku - na starość mniejsza
napięcie (tonus)
= każdy mięsień wykazuje pewien niewielki stan napięcia tzw.spoczynkowy stan napięcia
= znajduje się ono pod wpływem układu autonomicznego i nie podlega naszej woli
= stan napięcia mięśnia zależy od :
a/ wieku , w młodości większe
b/ konstytucji człowieka (hipertonicy,hipotonicy)
c/ emocji
d/ czynników fizycznych : temperatura ,zmęczenie
e/ czynniki endokrynne , zwłaszcza gruczoły płciowe
skurcz (contractio)
= skracanie elementów kurczliwych mięsni pod wpływem bodźców
= rodzaje bodżców wywołujących skurcz
a/chemiczne
b/mechaniczne
c/termiczne
d/elektryczne
e/ bodźce z układu nerwowego ,przerywane
= długość mięśnia pod wpływem skurczu może zmniejszyć się o połowę
= gdy mięsień kurczy się bez oporu wtedy nie twardnieje
= gdy przyczepy mięśnia nie ulegają zbliżeniu, mięsień twardnieje lecz nie skraca się
wzmagając ciśnienie (np.tłoczni brzusznej)
= praca (skurcz) mięśnia wzmaga gwałtownie przepływ krwi przez mięsień
= energia skurczu mięśnia jest zamieniana na :
a/ pracę mechaniczną
b/ energię cieplną - główne źródło ciepła ustroju
= nużliwość mięśnia zależy od uwalnianych produktów rozpadu tj.C02 i kw.mlekowego
a/ znużony mięsień jest twardy i bolesny
b/ masaż mięśnia pozwala usunąć produkty rozpadu i przywraca sprawność mięśnia
Mechanika mięśni
W zależności od formy oddziaływania na stawy rozróżniamy :
mięśnie jednostawowe - głębiej położone
mięśnie dwustawowe
= może oddziaływać różnorodnie np.zginać jeden staw i prostować drugi
mięśnie wielostawowe - położone powierzchownie
= mogą oddziaływać jednakowo ,bądź różnorodnie na stawy nad którymi przebiegają
Działanie mięśni w zależności od położenia względem stawu :
mięśnie położone do przodu od osi stawu - działają jak zginacz
mięśnie położone do tyłu od osi stawu - działają jak prostowniki
mięśnie położone bocznie od osi stawu - działają jako przywodziciele lub odwodziciele
mięśnie położone skośnie lub poprzecznie do osi stawu -działają jako mięśnie obrotowe (nawracacze lub odwracacze)
Większość mięśni położona jest jednak tak w stosunku do osi stawu, iż działają w kilku kierunkach, co stanowi zabezpieczenie biologiczne ruchów w stawie.
Mięsień może ponadto wykonywać ruchy w stawie nad którym nie przebiega, działając niejako na odległość np.m.ramienny zbliża do siebie ramię i przedramię przebiegając nad stawem łokciowym, przy tej okazji powoduje także ruch w stawie ramiennym, gdyż ramię podąża w przeciwnym kierunku niż jest wykonywany ruch w stawie.
Rodzaje pracy mięśni :
dynamiczna - gdy końce przyczepów mięśniowych zbliżają lub oddalają się od siebie
statyczna - gdy przyczepy pozostają w tej samej odległości
= najbardziej nużąca postać pracy mięśni, gdyż są wówczas słabiej ukrwione
Kształtowanie ruchów mięśni :
W ruchach ciała biorą zwykle udział całe grupy mięśni lub łańcuchy mięśni
mięśnie współdziałające (synergistyczne) - wszystkie ,które wykonują określony wspólny ruch
mięśnie wykonujące ruchy przeciwne (antagonistyczne) - wszystkie te, które biorą udział w ruchach przeciwstawnych.
W każdym ruchu uczestniczą obie te grupy mięśni, lecz jedna z nich uzyskuje wyraźną przewagę, dzięki czemu ruchy mogą przebiegać płynnie i równomiernie.
Ruch harmonijny jest wynikiem współpracy synergistów i antagonistów.
Antagonizm mięśniowy może ponadto odnosić się do pojedynczych mięśni, gdyż niektóre z nich mogą składać się z elementów o przeciwstawnym działaniu, jak np. m.piersiowy większy, m.naramienny, m.czworoboczny.
Koordynacja ruchów
Rozumiemy przez nią dokładne wykonanie celowego zespołu ruchów wywołanych przez kombinację unerwienia. Poszczególne skurcze mięśni są wyregulowane pod względem siły i kolejności. Woli człowieka podlega nie skurcz pojedynczego mięśnia lecz tylko ruch przez niego wykonany, inaczej rzecz ujmując to określony rodzaj ruchu, a nie poszczególne mięśnie są reprezentowane w ośrodkowym układzie nerwowym.
Ruchy oddychania, łykania i ssania są wrodzone - odziedziczone po przodkach
Pozostałe ruchy skoordynowane muszą zostać wyuczone, a gdy są wykonywane często automatyzują się.
Działanie siły mięśnia na ścięgno
w mięśniach wrzecionowatych, gdy kierunek włókien mięśnia jest równoległy do kierunku włókien ścięgna - cała siła mięśnia działa w kierunku ścięgna
w mięśniach półpierzastych - gdzie kierunek włókien mięśnia biegnie skośnie w stosunku do ścięgna ,tylko część siły mięśnia działa w kierunku ścięgna, reszta pociąga go bocznie
w mięśniach pierzastych - gdzie kierunek włókien jest obustronnie skośny, tylko części siły mięśnia działa w kierunku ścięgna w zależności od kąta przyczepu (przy 60* ok.1/2 siły mięśnia), przyczym mięsień nie jest wówczas przemieszczany bocznie.
Siła mięśnia
zależy od jego grubości , a nie długości.
przekrój anatomiczny - poprzeczny do osi długiej mięśnia w jego najgrubszym miejscu, tylko w m.wrzecionowatych uwzględnia on wszystkie włókna
przekrój fizjologiczny - prostopadły do wszystkich włókien mięśnia, a nie do jego osi długiej
Mięśnie o tym samym przekroju fizjologicznym mogą mieć różną siłę - włókna grubsze są silniejsze niż cienkie
Bezwzględna siła mięśnia (jednostka siły mięśnia) - ok. 10kg/cm2 przekroju fizjologicznego.
wartość ta jest wartością średnią dla różnych stanów napięcia mięśnia.
Praca mięśnia
jest zależna od siły i wielkości skurczu mięśnia
skurcz mięśnia jest tym większy im dłuższe są włókna mięśnia równocześnie działające
praca mięśnia równa się iloczynowi : przekroju fizjologicznego, jednostki siły mięśnia i wielkości (długości) skurczu mięśnia
największą zdolność do pracy ma mięsień ,gdy może skurczyć się od stanu największego swego rozciągnięcia do największego skurczu
bezwzględna wielkość skurczu mówi nam o wysokości na jaką mięsień może unieść dany ciężar
Siła mięśnia działająca na staw nie zostaje w całości zużyta na wykonanie ruchu w stawie, ale tylko częściowo, pozostała siła przyciska oba końce stawowe do siebie, mówimy o :
składowej ruchowej siły mięśnia, jest zmienna
składowej stawowej siły mięśnia , jest ona zawsze duża i zawsze skierowana do stawu.
Moment statyczny - iloczyn siły skurczu mięśnia i ramienia siły dla danej osi obrotu.
Ramię siły - odległość linii działania siły mięśnia od osi obrotu stawu.
Prócz mięśni ,również siła ciężkości działa na układ kostny , stąd mamy :
środek ciężkości jako miejsce przyłożenia siły ciężkości
ramię siły ciężkości ,tj. najmniejsza odległość linii działania siły ciężkości od osi stawu
moment siły ciężkości , zależny od ciężaru członu i wielkości ramienia siły.
Dźwignie :
Składniki kośćca jako bierne narządy ruchów wykonywanych przez mięśnie możemy porównać do dźwigni, wyróżniając w nich :
punkt oparcia - nieruchomy, dookoła którego obraca się dźwignie odpowiadający stawowi
siłę - którą wywołują mięśnie starające się poruszać dźwignię
opór - do przezwyciężenia ,ciężar ciała
w mechanice, jak również w ustroju człowieka wyróżniamy trzy rodzaje dźwigni
dźwignia I typu , dwuramienna , punkt oparcia jest położony między punktem przyłożenia siły a punktem przyłożenia oporu np. staw szczytowo-potyliczny
dźwignia II typu , jednoramienna ,gdzie punkt przyłożenia siły i oporu leżą po tej samej stronie a ramię siły jest dłuższe od ramienia oporu, np. stopa (niektórzy kwestionują)
dźwignia III typu , jednoramienna ,gdzie punkt przyłożenia siły i opoeru leża po tej samej stronie lecz ramię siły jest krótsze od ramienia oporu , powszechny w ustroju, choć mało ekonomiczny.
Ad.4. Klasyfikacja mięśni
rozwojowa, opiera się na embrionalnym pochodzeniu mięśni
= mięśnie pochodzące z mezenchymy łuków skrzelowych (mięśnie trzewne)
a/ mięśnie I łuku skrzelowego unerwione przez n.V : mm. żwacze i mm.dna j.ustnej
b/ mięśnie II łuku skrzelowego unerwione przez n.VII : mm.mimiczn twarzy i
głowy, niektóre mięśnie dna jamy ustneji mięsień szeroki szyi (platysma)
c/ mięśnie III łuku skrzelowego unerwione przez n.IX : mm. górnego odcinka gardła
d/ mięśnie IV-VI łuku skrzelowego unerwione przez n.X : mm. gardła i krtani
e/ mięśnie VI łuku skrzelowego unerwione przez n.XI : biorą udział w tworzeniu
mm.czworobocznych i mięsni mostkow-oojczykowo-sutkowych
f/ mm.oka związane z n.III,IV i VI.
= mięśnie pochodzące z miotomów (mięśnie somatyczne)
a/ pochodne grzbietowej mięśniówki tułowia ,unerwione przez gałęzie tylne nerwów
rdzeniowych tzw. właściwe mięśnie grzbietu
b/ pochodne brzusznej mięśniówki tułowia ,unerwione przez gałęzie przednie nerwów
rdzeniowych ; pozostałe mięsnie tułowia, mm.szyi, przepona, mięsnie kończyn,
mięśnie języka oraz dna miednicy.
czynnościowa , łączy w oddzielne grupy mięśnie działające na każdy poszczególny staw
topograficzna ,dzieli mięśnie w zależności od ich położenia w stosunku do kośćca :
= mięśnie grzbietu
= mięśnie klatki piersiowej
= mięśnie brzucha
= mięśnie szyi
= mięśnie głowy
= mięśnie kończyny górnej
= mięśnie kończyny dolnej
Ad.5. Mięśnie grzbietu : ogólna charakterystyka morfologiczna i funkcjonalna
Mięśnie grzbietu :
grupa powierzchowna
= powstałe z mięśniówki brzusznej, mięśnie należące do kończyny górnej ,które przywędrowały na grzbiet unerwione przez gałęzie przednie nerwów rdzeniowych
grupa głęboka
= właściwe (autochtoniczne) mięśnie grzbietu unerwione przez gałęzie tylne nerwów rdzeniowych
Powierzchowne mięśnie grzbietu
mięśnie kolcowo-ramienne (mm.spinohumerales)
= m.czworoboczny (m.trapezius)
= m.najszerszy grzbietu (m.latissimus dorsi)
= m.równoległoboczny (m.rhomboideus)
= m.dźwigacz łopatki (m.levator scapulae)
mięśnie kolcowo-żebrowe (mm.spinocostales)
= m.zębaty tylny górny (m.serratus posterior superior)
= m.zębaty tylny dolny (m.serratus posterior inferior)
Głębokie mięśnie grzbietu
Sięgają od miednicy do czaszki ,przebiegając w bruzdach po obu stronach wyr.kolczystych
Całość tej mięśniówki nosi nazwę prostownika grzbietu (m.erector spinae)
mięśnie długie grzbietu
pasmo boczne :
= mięśnie płatowate (mm.splenii ,splenion - opatrunek)
= mięsień krzyżowo-grzbietowy (m.sacrospinalis)
a/ m.biodrowo-żebrowy (miliocostalis)
b/ m.najdłuższy (m.longissimus)
pasmo przyśrodkowe :
= m.kolcowy (m.spinalis)
= m.poprzeczno-kolcowe (mm.transversospinales)
a/ m.półkolcowy (m.semispinalis) - leży powierzchownie
b/ m.wielodzielny (m.multifidus) - leży w warstwie środkowej
c/ mm. Skręcające (mm.rotatores) - leżą głęboko
mięśnie krótkie grzbietu
= mm.międzykolcowe (mm.interspinales)
= m.krzyżowo-gizuczny tylny (m.sacrococcygeus dorsalis)
= mm.międzypoprzeczne (mm.intertransversarii)
= m.krzyżowo-guziczny przedni (m.sacrococcygeus ventralis)
= mm.dźwigacze żeber (mm.levatores costarum)
mięśnie podpotyliczne
= m.skośny górny głowy (m.obliquus capitis superior)
= m.prosty tylny mniejszy głowy (m rectus capitis posterior minor)
= m.prosty tylny większy głowy (m.rectus capitis posterior major)
= m.skośny głowy dolny (m.obliquus capitis inferior)
= m.prosty głowy boczny (m.rectus capitis lateralis)
Powięzie grzbietu :
powięź powierzchowna grzbietu (fascia superficailis dorsi)
pokrywa powierzchnię m.czworobocznego i m.najszerszego grzbietu stanowiąc część
ogólnej powięzi powierzchownej
powięź piersiowo-lędźwiowa (fascia thoraco-lumbalis)
składa się z dwóch blaszek przedniej i tylnej obejmującej mięśnie głębokie grzbietu
(erector spinae) i tworząca dla nich wraz z kręgosłupem kanał kostno-włóknisty
powięź karkowa (fascia nuchae), przedłużenie ku górze p.piersiowo-lędźwiowej
Szczegółowa charakterystyka mięśni grzbietu
Warstwa powierzchowna m.powierzchownych grzbietu (mm kolcowo-ramienne)
m.czworoboczny (m.trapezius) dawna nazwa m.kapturowy, gdyż dwa mięśnie tworzą romb, przypominający mnisi kaptur.
przyczepy początkowe :
= przyśrodkowa cz.kresy karkowej górnej i guzowatości potylicznej zewnętrznej
= więzadło karkowe
= wyr.kolczyste oraz więzadła nadkolcowe C7-Th12
przyczepy końcowe
= cz.górna mięśnia biegnie skośnie do dołu do końca barkowego obojczyka
= cz.środkowa biegnie poprzecznie do wyr.barkowego i grzebienia łopatki
= cz.dolna biegnie skośnie ku górze do przyśrodkowej części brzegu górnego grzebienia
łopatki
czynność
= część górna mięśnia :
dźwiga bark ku górze ,a przy ustalonym barku zgina głowę do tyłu
= część środkowa , zbliżą łopatkę do kręgosłupa
= część dolna : opuszcza bark lub przy ustalonym barku unosi ku górze tułów
= część górna i dolna wspólnie :
przesuwa łopatkę tak iż panewka stwowa kieruje się ku górze
cały mięsień cofa barki do tyłu, zbliża łopatkę do kręgosłupa i przyciska do klp.
unerwienie : gałąź zewnętrzna n.dodatkowego XI i gałązki splotu szyjnego C2-4
kaletki :
= między skóra a wyrostkiem kolczystym C7
= między grzebieniem łopatki a ścięgnem części dolnej
m.najszerszy grzbiet (m.latissiums dorsi) - dawna nazwa podcieracz odbytu (aniscalptor)
ma największa powierzchnię ze wszystkich mięśni, położony w dolnej okolicy grzbietu i bocznej okolicy klp, kształtu trójkątnego podstawą skierowany do kręgosłupa a wierzchołkiem do dołu pachowego
przyczep początkowy :
= wyr.kolczyste Th6/L5 i grzebień krzyżowy pośrodkowy
= tylna 1/3 wargi zewnętrznej grzebienia kości biodrowej
= zewnętrzne powierzchnie żeber X-XII
= dolny kąt łopatki
przyczep końcowy
= guzek mniejszy k.ramiennej do przodu od m.obłego większego
czynność :
= przy ustalonym kręgosłupie opuszcza ramię, przywodzi je do tyłu i obraca do wewnątrz
= przy ustalonych ramionach działa jak dźwigacz dolnych żeber - pomocniczy miesień
wdechowy
= brzeg boczny tego mięśnia naciska bocznie na żebra przy ustalonym barku podczas
wydechu - mięsień kaszlu
unerwienie : nerw piersiowo-grzbietowy (C6/C8)
kaletki maziowe :
= przy k.ramiennej między przyczepami m.najszerszego g. i m.obłego większego
= między katem dolnym łopatkia mięśniem (niestała)
M.najszerszy grzbietu wraz z mięśniem obłym większym ogranicza jamę pachową od tyłu tworząc fałd pachowy tylny (plica axillaris posterior)
Trójkąt lędźwiowy - między brzegiem tylnym m.skośnego zewnętrznego brzucha, brzegiem przednim m.najszerszego grzbietu a grzebieniem kości biodrowej. Dno tego obszaru stanowi mięsień skośny brzucha wewnętrzny
Warstwa głębsza mięśni powierzchownych grzbietu (mm.kolcowo-ramienne)
m.równoległoboczny (.m.rhomboideus) położony w dolnej części karku i górnej części grzbietu ,szeroki ,czworokątny o równoległym przebiegu włókien
przyczep początkowy
= więzadło karkowe i nadkolcowe oraz wyr.kolczyste C6/Th4
przyczep końcowy
= brzeg przyśrodkowy łopatki od grzebienia aż po kąt dolny
czynność
= pociąga łopatkę przyśrodkowo i ku górze
= przyciska łopatkę zwłaszcza jej kąt dolny do klp
unerwienie : nerw grzbietowy łopatki (C4/C5)
m.dźwigacz łopatki ( m.levator scapulae)
W kształcie wydłużonego trójkąta położony między brzegiem górnym łopatki a górną częścią kręg.szyjnego.
przyczep początkowy :
= guzki tylne wyr.poprzecznych C1-C4
przyczep końcowy :
= brzeg przyśrodkowy łopatki od kąta górnego po trójkąt grzebienia łopatki
czynność :
= pociąga łopatkę ku górze i przyśrodkowo
= obraca łopatkę tak iż dolny kąt wędruje przyśrodkowo, wyr.barkowy zaś bocznie
= przy ustalonej obręczy barkowej zgina kręg.szyjny bocznie (przy jednostronnym
działaniu) lub ku tyłowi (przy obustronnym działaniu)
unerwienie : n.grzbietowy łopatki C4/C5
Warstwa głęboka mięśni powierzchownych grzbietu (mm.kolcowo-żebrowe)
mm.zębate tylne górny i dolny (mm.serrati posteriors superior et inferior)
mięśnie niewielkie ,czworokątne, cienkie - słabo rozwinięte u człowieka (szczątkowe)
5a. m.zębaty tylny górny
przyczep początkowy : więzadło karkowe i wyr.kolczyste C6-Th2
przyczep końcowy : brzeg gorny i pow.zewnętrzna żeber II-V
czynność : dźwiga żebra - mięsień wdechowy
unerwienie : gałązki nn. międzyżebrowych 1-4
5b. m.zębaty tylny dolny
przyczep początkowy: blaszka tylna powięzi piersiowo-lędźwiowej na wys.Th10-L2
przyczep końcowy : brzeg dolny żeber IX-XII
czynność : puszcza żebra - mięsień wydechowy
unerwienie : gałązki nn. międzyżebrowych 9-11
Mięśnie głębokie grzbietu-mm.długie grzbietu, pasmo boczne (mięśnie kolcowo-poprzeczne)
Mm płatowate (mm.splenii ; splenion = opatrunek)
Leżą pod m.czworobocznym i m.m-o-s, są płaskie, podłużne, niezbyt wąskie i grube
6a. m.płatowaty głowy (m.splenius capitis)
przyczep początkowy : więzadło karkowe i w.nadkolcowe oraz wyr.kolczyste C3/Th2
przyczep końcowy : wyr.sutkowaty k.skroniowej ,pod przyczepem m.m-o-s
czynność : działając obustronnie zgina głowę ku tyłowi ,działając jednostronnie obraca twarz w tę samą stronę i nieco ku górze
6b. m.płatowaty szyi (m.splenius cervicis)
przyczep początkowy : wyr.kolczyste i więzadło nadkolcoweTh2-3
przyczep końcowy : guzki tylne wyr.poprzecznych C2/C3
czynność : zgina szyję do tyłu i obraca część górną szyi na stronę mięśnia
unerwienie : gałęzie tylne C1-C5
mięsień krzyżowo-grzbietowy (m.sacrospinalis)
Biegnie z okolicy krzyżowej do okolicy karku leząc bocznie od układu poprzeczno-kolcowego .Leży w bruździe ograniczonej przez wyr.kolczyste oraz żebra i wyr.poprzeczne.
Pierwotnie wieloczłonowy łańcuch mięśniowy przekształca się u człowieka w jednolity i silny prostownik grzbietu (erector spinae).
przyczep początkowy :
= grzebień kości biodrowej
= więzadła krzyżowo-biodrowe tylne
= powierzchnia grzbietowa k.krzyżowej
= wyr.kolczyste Th10-L5
Ku górze mięsień ten rozdziela się na dwa pasma
7a. mięsień biodrowo-żebrowy (m.iliocostalis) - część boczna ,przebiega między żebrami
m.biodrowo-żebrowy lędźwi (m.iliocostalis lumborum)
= przyczep końcowy : do kątów żeber Th3/6-Th12
m.biodrowo-żebrowy grzbietu (m.iliocostalis thoracis)
= przyczep końcowy : kąty żeber Th1-Th5/6
m.biodrowo-żebrowy karku (m.iliocostalis cervicis)
= przyczep końcowy : guzki tylne wyr.poprzecznych C3/4-C6
7b. mięsień najdłuższy (m.longissimus) - część przyśrodkowa, przebiega między
wyr.poprzecznymi, składa się 4 części dachówkowato zachodzących na siebie
m.najdłuższy lędźwi(m.longissimus lumborum)
= przyczep początkowy : masa mięśniowa m.krzyżowo-grzbietowego
= przyczep końcowy : wyr.poprzeczne i wyr.dodatkowe L1/L5
m.najdłuższy grzbietu(m.longissimus thoracis)
= przyczep początkowy : wyr.kolczyste Th10-S2 ,wyr.poprzeczne Th6-Th12
= przyczep końcowy :kąty żeber II-XII i wyr.poprzeczne Th1/Th12
m.najdłuższy karku (m.longissimus cervicis)
= przyczep początkowy : wyr.poprzeczne Th1-Th4/6
= przyczep końcowy : guzki tylne wyr.poprzecznych C2/C5
m.najdłuższy głowy (m.longissimus capitis)
= przyczep początkowy : wyr.poprzeczne C3/Th3
= przyczep końcowy : wyr.sutkowaty k.skroniowej.
czynność :
= m.krzyżowo-grzbietowy :
a/ utrzymuje równowagę tułowia , napina się przy każdym kroku
b/ bierze udział w ruchach oddychania - przy głębokim wdechu prostuje tułów
c/ prostownik tułowia i zginacz tułowia do tyłu
= m.biodrowo-żebrowy
a/ działając jednostronnie silnie zgina kręgosłup do boku
= m.najdłuższy głowy
a/ pociąga głowę ku tyłowi, zgina ją i pochyla w tę samą stronę.
unerwienie :
= m.biodrowo-żebrowy - gałązki tylne n.rdzeniowych C4/L3
= m.najdłuższy - gałązki tylne n.rdzeniowych C2/L5
Mięśnie głębokie grzbietu - mm.długie grzbietu , pasmo przyśrodkowe
mięsień kolcowy (m.spinalis)
Cienki przylega z obu stron do wyr.kolczystych ,biegnac od wyr.kolczystych kręgów niżej położonych do wyr.kolczystych położonych wyżej.Ma budowę metameryczną.
m.kolcowy grzbietu (m.spinalis thoracis)
= przyczep początkowy : wyr.kolczyste L1/L3
= przyczep końcowy : wyr.kolczyste Th2/Th8
m.kolcowy karku (m.spinalis cervicis)
= przyczep początkowy : wyr.kolczyste C6/T2
= przyczep końcowy : wyr.kolczyste C2/C4
m.kolcowy głowy (m.spinalis capitis) - jako odmiana
= przyczep początkowy : wyr.kolczyste C5/th2
= przyczep końcowy : guzowatość potyliczna zewnętrzna
czynność
= jednostronnie : zgina bocznie kręgosłup
= obustronnie : zgięcie kręgosłupa do tyłu
unerwienie : gałązki tylne n.rdzeniowych C2/Th10
mięśnie poprzeczno-kolcowe
Silne podłużne pasmo mięśniowe ciągnące się od miednicy do czaszki pomiędzy wyr.poprzecznymi a wyr.kolcowymi
9a. m. półkolcowy (m.semispinalis) - tworzy warstwę powierzchowną , przeskakuje więcej niż cztery kręgi i w okolicy lędźwiowej nie występuje.
m.półkolcowy grzbietu i karku (m.semispinalis thoracis et cervicis)
= przyczep początkowy : wyr.poprzeczne Th1-Th12
= przyczep końcowy : wyr.kolczyste C2/Th6
m. półkolcowy głowy (m.semispinalis capitis)
= przyczep początkowy : wyr.poprzeczne i stawoweC4/Th6
= przyczep końcowy : łuska kości potylicznej
czynność :
= m.półkolcowy grzbietu i karku :
a/ jednostronnie : zgina kręg.Th i C w kierunku bocznym i obraca go w stronę przeciwną
b/ obustronnie : prostuje kręgosłup szyjny i ustala go
= m.półkolcowy głowy
a/ jednostronnie : zgina głowę do boku i obraca ją w stronę przeciwną
b. obustronnie : zgina głowę ku tyłowi zwiększając lordozę szyjną
unerwienie : gałęzie tylne n.rdzeniowych odpowiednio C1-5,C3-C6 i Th4-Th12
9b. m.wielodzielny (m.multifidus) - tworzy warstwę środkową ,mija 2-4 kręgów, najsilniejszy w odcinku lędźwiowym ciągnie się od k.krzyżowej do obrotnika.
przyczep początkowy
= powierzchnia grzbietowa kości krzyżowej
= więzadła krzyżowo-biodrowe tylne
= grzebień kości biodrowej
= powięź piersiowo-lędźwiowa
= wyr.sutkowatych L1/L5, wyr.poprzecznych Th1/Th12 i wyr.stawowych C5/C7
przyczep końcowy : wyr.kolczyste kręgów L,Th i C2/C7
czynność :
= jednostronnie - zgina kręgosłup do boku i obraca go w stronę przeciwną
= obustronnie - prostuje kręgosłup i ustala go
unerwienie : gałęzie tylne n.rdzeniowych C3/S4
9c. mm.skręcające kręgosłup (mm.rotatores) - tworzą najgłębszą warstwę ,mijają jeden krąg lub dochodzą do sąsiedniego, ciągnąc się od k.krzyżowej do C2, najsilniej w odcinku Th.
przyczep początkowy : wyr.poprzeczne lub ich homologiczne odpowiedniku C,Th,L/S
przyczep końcowy : podstawa wyr.kolczystych
czynność i unerwienie jak mięsień wielodzielny
Mięśnie głębokie grzbietu - mm.krótkie grzbietu
Mięśnie krótkie grzbietu zachowały budowę metameryczną, są rozpięte między dwoma sąsiednimi kręgami,rozwinięte tym silniej im większa jest ruchomość danej części kręgosłupa
mm.międzykolcowe (mm.interspinales) - pasmo przyśrodkowe mm.głębokich
występują między wszystkimi kręgami części szyjnej i lędźwiowej kręgosłupa łącząc wierzchłki wyr.kolczystych. W kręg.C są parzyste (wyr.kolczyste są rozdwojone), w kręg.L nieparzyste,zaś w kręg.Th i odcinku S zanikły.
czynność : prostują kręgosłup szyjny i lędźwiowy
unerwienie : gałązki tylne n.rdzeniowych C1-Th3 i Th11-L5
mm. międzypoprzeczne (mm.intertransversarii)
Łączą dwa sąsiednie wyr.poprzeczne lub ich odpowiedniki ; zachowały się w okolicy szyjnej i lędźwiowej ,są podwójne :
11a.mm.międzypoprzeczne przednie karku - łączą guzki przednie wyr.poprzecznych
11b.mm.międzypoprzeczne tylne karku - łączy guzki tylne wyr.poprzecznych
11c.mm.międzypoprzeczne boczne lędźwi - łączą wyr.żebrowe
11d.mm.międzypoprzeczne przyśrodkowe lędźwi - łączą wyr.dodatkowe z wyr.sutkowatymi
czynność : zgięcie boczne kręgosłupa
unerwienie : 11b i 11d - gałązki tylne n.rdzeniowych C1/C6 i L1/L5
11a i 11c - gałązki przednie n.rdzeniowych C1/C6 i L1/L5
12.dźwigacze żeber (mm.levatores costarum)
położone do tyłu od stawów żebrowo-poprzecznych - 12 par mięśni łączących wyrostki poprzeczne C7/Th11 sąsiadujących żeber .Łączą się one bezpośrednio z mięśniami międzyżerbowymi zewnętrznymi.
czynność :
= nie unoszą żeber
= uczestniczą w ruchach prostowania kręgosłupa ,zgięciu bocznym kręgosłupa i jego
obracaniu w stronę przeciwną
unerwienie : gałęzie przednie n.rdzeniowych C8/Th11
Mięśnie głębokie grzbietu - mięśnie podpotyliczne
13.mięśnie podpotyliczne (5)
Silne i krótkie głębokie mięsie karku,które znajdują się między kością potyliczną a dwoma górnymi kręgami szyjnymi
13a m.skośny głowy górny (m.obliquus capitis superior)
= przyczep początkowy : wyr.poprzeczny atlasu
= przyczep końcowy : poniżej odcinka bocznego kresy karkowej dolnej
13b m.prosty głowy tylny mniejszy (m.rectus capitis posterior minor)
= przyczep początkowy : guzek tylny atlasu
= przyczep końcowy : poniżej odcinka przyśrodkowego kresy karkowej dolnej
13c. m.prosty głowy tylny większy (m.rectus capitis posterior major)
= przyczep początkowy : wyr.kolczysty kręgu obrotowego
= przyczep końcowy : poniżej środkowej częsci kresy karkowej dolnej
13d. m.skosny głowy dolny (m.obliquus capitis inferior)
= przyczep początkowy : wyr.kolczysty kręgu obrotowego
= przeczep końcowy : wyr.poprzeczny atlasu
13e. m.prosty głowy boczny (m.rectus capitis lateralis)
= przyczep początkowy : wyr.poprzeczny kręgu szczytowego
= przyczep końcowy : pow.dolna wyrostka wcięcia żyły szyjnej k.potylicznej
czynność :
mm.13a/d - pociągają głowę ku tyłowi
mm.13b,c i d jednej strony - obracają głowę kierując twarz w tę samą stronę
m.13a jednej strony - obraca głowę kierując twarz w stronę przeciwną
m.13d jednej strony - jedyny który obraca głowę bez jej opuszczania lub unoszenia jak to czynią pozostałe
m 13e - zgina głowę do boku
unerwienie : 13a-d - n.podpotyliczny (gałąź tylna C1)
13e - gałąź przednia C1
Trójkąt podpotyliczny - ograniczony przez brzeg boczny m.prostego głowy tylnego wiekszego i brzegi przyśrodkowe mm.skosnych głowy górnego i dolnego.W głębi trójkąta widoczna boczna część łuku tylnego atlasu z rowkiem t.kręgowej oraz n.potylicznym